Titulus 38

CAPVT I. 1 Gesta, an dici possint adhuc non facta.

ALIA OVIDEM. & infra, (Non miseris) id est, procuratores, non constitueris, qui tamen se procuratores fingebant( sed etc.) hic forte nuncius erat Papae( & presbyterorum) repete quae diximus supr. de rescriptis. edoceri. hi non praestant authoritatem procurationi, sed tanquam fides faciunt in instrumento, vel dic, quod magnum negotium erat, vnde illud tamen consilio sui capituli facere debuit, inf. de his quae fi. a prae. quanto. supr. de ma. & obe. humilis. Gestisque) gesta quoqe dicuntur aliqua facta, quae nullo modo scripta sunt, sed sicut gesta sunt in mentes hominum, & haec gesta aliquando publicantur, infra, de test. fignificauit. & c. Albericus. infra vt lit. non conte. quoniam. §. sunt & alii contra. C. de rei ven. l. gesta. C. de testa. publicati. Item dicuntur gesta quaedam facta in scriptis redacta, vel potius ipsae scripturae in quibus gesta referuntur, & istae scripturae apud sedem apostolicam dicuntur registra, & ista gesta, si sunt bene custodita, & inueniantur in archiuis Authenticarum personarum, puta eorum qui habent potestatem Authenticas scripturas faciendi, fidem faciunt vt hic, infr. de praescri. ad audientiam. cum suis concor. quas ibi. not. si autem non essent bene custodita, vel personae non essent Authenticae non crederem eis. ar. praedictae decre. (transmitte) id est, authoritatem habente superioris, vt sic ea habita inter gesta publicata computentur.

C APVT 1I Quando liceat per procuratorem comparere. 2 Missio nuncii, & extusatio quid valeat. Restitutio an & quando post sententiam babeat locum. Absent an & quando possit restitui. Vbi per procuratorem quis agit difficile auditur appellans.

QVAERELAM. (Crauibus) contrarium dicere videtur. ff. de mino. Papinianus. vbi dicitur, quod si quis sitin lo co, scilicet, in exilio, quod non possit agere, tamen si facultatem habuit agendi per procuratorem, currunt ei tempora petendi restitutionem in integrum, sed hoc non est contrarium, quia intelligitur in minoribus causis, vbi quis cogitur per procuratorem litigare secus in grauibus, vt hic. Vel illud est, quia propter delictum fuit missus in exilium, & delictum non debet ei praestare immunitatem (grauibus) de hoc not. supra de ret scrip. sedes. aliqui dicunt graues causas, id est, intricatas.

Procuratorem) dicunt quidam hoc obtinere, quando simpliciter est citatus, quod per se respondeat, secus si citatus esset, vt hic per se, vel per procuratorem, infra, de do. & contu. cum dilecti. sed cer¬ te haec litera videtur contrarium sonare, quae dicit, quod non potest cogi constituere procuratorem, ergo nec citari, vt per procuratorem respondeat in grauibus, & idcirco responderi decr. cum dilec. quod est ibi speciale propter periculum vacationis ecclesiarum. infr. vt lit. non conte. quoniam. ad idem. inf. de ap. constitutus. sup. de electi. bo. me. Vel ibi non habebat iustam causam absentiae, idem dicendum si diuturno morbo laboret, bene fatemur, tamen quod si simpliciter citatus sit, & non potest per se comparere, quod per procuratorem comparere debet, dumodo non sit grauis causa.

2 Destinauerit) nuncii missio & excusatio ad hoc facit, quia nisi nuncius iret & offerat se probaturum legitimam causam absentiae, & ad hoc haberet sufficiens mandatum, posset excommunicari, & in expensis condemnari, cum iuste posset praesumi contumax. 6. q. 3. c. 1. 5. q. 3. si aegrotans. sed non est de necessitate haec missio ad excusandum quantum ad hoc, vt procedatur in principali causa, sed si sit vocatus ad consilium, vel ad electionem, vel capitulum, debet mittere excusatorem, & nisi mittat, tenet excommunicatio contra eum lata, & quod praesentes faciunt, habebit robur. ar. op. 18. dist. placuit. 65. di. c. vl. arg. supr. de elec. bo. me. ma. etiam si iustam causam absentiae habet. Hic autem videtur, quod si probauerit iustas causas absentiae, nihilominus in ciuili causa fit missio in possessionem, cum etiam fiat contra absentem reip. causa. C. de re. mi. ignorare. & contra pupillum. ff. ex qui cau. in pos. ea. haec iura. in princip. Sed tamen non festinauit ad mittendum in pos. ff. de dan. infec. l. si. §. si forum. nec fiat venditio. de hoc not. infra, de eo qui mit. in pos. si quid. Destinauerit) idem est fi nullum misisset, quia postea re patefacta, reuocabitur condemnatio in principali, & de expres. per in integr. re. vel pronunciabitur nulla sententia etiam diffinitiua secundum diuersas opiniones. 7. q. 1. praesentium. infra, de sen. & re. iudi. cum Bertholdus. ff. de re iudi. quaesitum. & si promisisset sub poena sistere iud. daretur exceptio. ff. si quis cau. l. 2. ff. de arbitr. l. si cum die. §. ex lit. Alii dicunt contra in aliquibus, vt not. in glos. quae incipit nuncii ( absoluere) reuocando primam sententiam leuiter, & sine cognitione, quia interlocutoriam siue ininte. re. sed solummodo implorando officium iudicis deseruiens actori, vt eum reuocet. ff. de re iu. quod iussit vel petendo restitutionem de plano. ff. de iud. si praetor. in fi. C. de procura. quia absente. Sed videtur quod deberet sibi imputari, nisi appellauerit ex quo sciuit se condemnatum in expensis. C. quomodo & quando iu. l. 3.

Sed non obstat, quod hic loquitur quando ex probabili & necessaria causa abfuit, & ideo sine appellatione restituitur ad totam causam minus legitime defensus, & illa lex loquitur, quando nullo modo defensus aberat probabili causa, & fuit legitime citatus ad domum, nam tunc si intra. 10. dies computandos a tempore, quo sciuit sententiam contra se latam non contradixit, petendo restitui ad appellationem stabit sententia. C. quomodo & quando iud. l. 3. Sed melius dicitur, quod quilibet sine beneficio restitutionis nullo modo, vel minus legitime defensus communi iure appellatur intra. 10. dies, a tempore sententiae, & sic intelligitur. l. C. quomodo & quando iud. l. 3. & ff. quando ap. l. 1. §. vl. ff. ex qui. cau. in integ. re. necnon. vbi forte nullum relinquere potuit procuratorem, vel reliquit & mortuus est, tunc enim restituitur in totum non tantum ad appellationem siue pronunciatum sit contra eum, siue iuri, siue actioni eius sit praescriptum, & hoc innuit. l. necnon. Sin autem legitime defensus esset ad nihilum restitueretur.

Idem dicimus si necessaria causa tantum absit, puta ratione delicti in carcoerem, vel in exilium missus, quod non restituitur si condemnetur vel eius iuribus vel actionibus praescribatur, nisi cum non poterat relinquere procuratorem vel reliquit, sed mortuus est. ff. ex qui. cau. ma. l. sed si. §. 1. ff. de mino. Papinia. qui autem voluntarie, siue contumaciter abest, nullo modo restituitur contra iura, vel acti praescriptis, sed si venerit iudice adhuc sedente pro tribunali, restituetur de aequitate for te ad appellationem vel communi iure appellat. ff. de in integ. resti. l. penul. Vbi autem probabilis necessaria causa detinetur, vt hic legitime defensus, restituitur ad appellationem minus autem legitime nullo modo ad totam causam, vt hic. ff. de in integ. rest. l. vlt. ff. de iudi. si praetor. ff. ex qui cau. in integ. resti. ab hostibus. respon. 1. C. eo. l. 1. C. de procu. qui absente. Qualiter autem contra iura, vel ac. huius prae¬ scribatur. alias no. hic, & infra, de sen. & re iud. cum Bertholdus. & not. quod haec restitutio non solum habet locum contra sententiam diffinitiuam, sed etiam contra interlocutoriam de expensis, vt hic. 4. q. 3. c. 1. Vel dic, in interlocutorijs non habere locum hanc di. vt not. inf. de sen. excom. sacro. c. fi. sed vbi idem qui tulit interlocutoriam, vult reuocare, sed secus si coram alio petatur reuocatio.

Et haec sunt vera vbi legitime est citatus, si enim legitima citatio non praecessisset, ipso iure nulla essot sententia. ff. quae sen. sine ap. re. l. 2. §. item enim. Vel dic, interlocutoria de expensis, & huius tenet etiamsi ordo non seruetur. supra, de offi. iu. c. fi.

3 Praedictis autem non obstat. 2. q. 6. si aduersus, quia ibi dicit, quod vbi quis per procuratorem agit, difficile auditur appellans, & vere difficile auditur, quia non auditur, nisi in praedictis casibus, quos in hac glos. vbi autem dolo alicuius factum est, quominus quis comparet, & feratur sententia contra ipsum in causa, quae non recipit interesse, restituitur ad id, quod oca casione huius absentiae sibi contingit. inf. de in integ. restit. ex lit eris. si autem ad interesse posset agere contra dolum tantum daretur ei actio ex aedicto quod est. ff. de eo per quem fac. l. vlti.

CAPVT III. 1 n ami testi fi credendam. 1 Vbi sententia pronunciatur nulla, irritatur possessio, & quicquid ex ea secutum est. 3 Non potest Arcbid. duas habere ecclesias, nisi cum eo dispensatum sit. 4 Cum quis non valet probare suam instituti onem canonicam, iudex pronunciat eam non canonicam, & non debere permanere ratam.

EX INSINVATIONE (Archi.) & praesentibus & aduersario etiam notificauerit, alias tenet, quod cum ipso fieret. ff. de procu. si procuratorem. ff. de insti. sed & si. §. 1. & 2. & melius infra, eod. mandato. vel antequam procurator institutus agere incipiat, sufficit sola reuocatio, etiamsi illud non significat iudici, vel aduersario. & not. infra eodem, c. proxi. ( sententia) quae etiam fuit executioni mandata, sicut ex sequentibus apparet. Vel dic, quod etiam & in prima causa, & modo archi. petebat restitutionem ec¬ clesia nec fuit per sententiam spoliatus. Ipsius) arg. vni testi credendum. inf. de testi. in omni. §. q. 3. talia. 28. di. de sira. contra. 4. q. 3. iuris. Item arg. quod quis testificatur in propria causa. inf. de testi. c. peruenit. Contra. inf. de testi. veniens. 4. q. 3. §. nullus. Sol. hoc speciale propter praesumptionem, quae est pro eo, & etiam quia est reus, vnde fauorabilior, ideo quod delatum est sibi iuramentum. C. de re cre. in bonae. ff. de iureiu. admonendi. inf. de proba. sicut consuetudo, & quia modicum praeiudicatur aduersario, cum sit salua ei actio sua, & vtrunque ius suum sit saluum sententia cassata.

Restitutioni) forte hic petet restitutionem ecclesiae, quae spoliatus per iudicem erat, & si obiiciatur ei, quod authore praetore spoliatus sit. arg. C. vnde vi. si quis in tantam replicabit sententiam non tenere, quia procurator non erat. Vel dic, quod petet, & dicet sententiam non tenere ex ea causa, scilicet, quia non cum procuratore actum est, & ideo pronunciari nullam, quia cum non procuratore actum est. infra, c. proxi. quia sententia pronunciata nulla irrita erit possessio, & quicquid ex ea secutum est. C. de legat. non dubium. infra, eod. auditis. similem petitionem habes supra, de maio. & obedien. c. vlt. ff. de ferijs. l. 1. infra, & competit ad hoc officium iudicis. Vel potes dicere, quod non dicit hic petendam restitutionem post sententiam, sed sententia lata super cassatione processus, restituetur possessio ecclesiae, quam petit si ei nihil de iure obstat, hoc non placet, sententia enim non praeiudicat absentibus. ff. de mino. etiam. §. fi. & tamen sententia contra eum lata, forte sibi praeiudicat, quo ad omnes. vt no. inf. de fo. competen. postulasti. infra, de accu. qualiter. sed hoc ideo est, quia ipse fuit praesens, & habuit copiam se defendendi. vt no. infra, de accu. super his.

Institutionem) contra. 6. q. vl. actor. ff. de proba. l. 2. Sol. hic voluit sponte onus probationis assumere. si. infra, de resti. spolia. c. 1. ff. de proba. circa. vel fuit imposita ei probatio, ideo quia contra eum erat praesumptio. vt. C. de proba. siue nam cum esset archidia. non poterat habere aliam ecclesiam, nisi probaret secum dispensatum, vel agebatur petitorio contra archid. vnde oportet eum, probare de iure suo, sed certe hoc non credimus, imo ex quo est in possessione non remouebitur, nisi contra eum probatum fuerit erimen, vel quod non sit canonice institutus. infra, de conces. praeben. quia di. 56. di. satis. 16. q. vlti. inuentum. nec enim titulum suae possessionis cogitur dicere. C. de peti. haeredi. cogi. hic autem cogitur idcirco probare, quia petebat suam institutionem ratam decerni, vt expresse in litera dicitur, sed & si quis probaret ad se pertinere dationem alicuius beneficij, & se esse in possessione, & alius illud beneficium possideret, bene deberet possidens probare, se canonice institutum per eum ad quem pertinet. arg. 2. q. 1. legum. infra, vt ec. be. vt nostrum. vbi tacite iussus fuisset consensisse in eum. inf. de his quae fi. a ma. par. c. ex ore. sed & si consentit tacite, vel expresse, potest tamen ille, ad quem pertinet dicere, si vult probare institutionem contra ius factam. inf. de praeb. dilecto. tRatam) si vero non poterit probare institutionem canonicam, iudex pronunciabit eam non canonicam, & eam non debere permanere ratam, & si quis petat suam electionem confirmari, iudex poterit pronunciare electionem confirmandam de iure. Item si ponamus quod tamen pronunciet, non confirmo, tamen postea confirmationem petere non poterit, obstante sibi exceptione rei iudicatae, cum de eadem inter easdem personas iudicatum sit. ff. de except. rei iudi. conqueritur. & l. seq.

Et est hoc verum, vbi si generaliter petitum sit. C. de anna. exc. l. vlt. sed si vnam causam expressisset, scilicet, quia electus fuisset per eos, quorum erat electio si fuisset sibi in hoc impositum silentium, nihilominus potest ex alia causa petere, scilicet, quia ex Papae collatione haberet, cum enim officium iudicis sit personalis, actio quae in praedictis locum habet succumbens in vna causa, nihilominus ex alia poterit agere. vt no. sup. de offi. or. conquerente. Idem dicimus si petatur sententia infirmari, vel electio, sed vno agente alius admittendus est, sic no. supr. de elec. cum dilecti.

CAPVT IIII. cam quis eodemtempore duos conslutuut pracuratores & insolidum, occupantis melior est conditio in eo, quod percepit. Electio eligendi idoneiorem procuratorem cuius sit & ad quem pertineat, & num 2. &73 Nunquid duobus constitutis procuratoribas si vnis moritur, possit superstes agere, e Quid si duo in aliqua eansa constituti ad defendendum, vnus confitetur, alter nepar, habes in num. 3. 3 Dicto maioris partis procuratorum statur, sicut in iudicibus & arbitris. Voluntas priuata an possit aliquid facere conire ge neralem conslitutionem & contra leges, &e. 4 Quando valeat reuocatio procuratoris. 3 Petere inducias pertinet ad partem, sed offerre probationes non. 6 An iudex non admittendo exceptionem dicatur grauare partem. ludex si nolit admittere exceptionem, an tune pasceppellari a parte, & quu sit ordo appellationis. Litis contestatio an & quando un inquisitionibus locum habeat. 7 An liceat parte absente recipere testes. 8 An iudices teneantur suas deferre sententias. 2 Nunquid sententia praiadicet but qni ron interfuerunt iudicio. 10 Procuratoria exceptio dicitur esse duplex quandoqu.

IN NOSTRA. ( Presbyteros) not. quod hic dat duos procuratores, quomodo ergo ageret, quod si vnus con fiteatur alter neget. Respon. si eodem tempore quis constituit duos procuratores & insolidum: occupantis melior est eonditio in eo, qui percepit. ff. de procu. pluribus. vnde si super pluribus causis dati essent in vno instrumento, & vnus occuparet vnum negotium, nihilominus alius posset aliud negotium occupare. ar. op. sup. de rescri. pastoralis. si vero non fuerunt dati insolidum, sed simpliciter diuident inter se, vt vnus vnum negotium prosequatur, & alius aliud. ff. de ne. ge. cum alicui. Et est ad hoc ar. quia cum simile sit mandatum iudicis & procuratoris. ff. de iure om. iu. & quia sicut iudex alii delegat vices suas, ita & procuratore delegare potest. Hoc arg. reprobatur. ff. man. si procurator. §. si quis. haec autem facere posse non videtur, quod vnus vnam partem negotii prosequatur, & alius aliam partem eiusdem negotii, cum facta lit. contest. factus sit dominus litis, videtur tamen quod siue insolidum, siue simpliciter plures constituantur, quod iudex debet eligere, & possit idoneiorem. ff. de pop. ac si plures. sed hoc ibi ideo verum est, quia ibi plus tangitur vniuersitas quam specialis persona, vnde magistratus communis clegit idoneiorem, nam si specialis persona proprium interesse prosequeretur praeferretur alijs. ff. de pop. ac. l. 3. vbi autem specialis persona tangitur, ipsius specialis personae est electio, vel ipsorum procuratorum est electio, quis ex eis agat.

3 Videtur tamen quod dominus qui duos constituit procuratores eligendo eos, simul agere voluerit, & ideo non sit neqe iudicis, neque procuratoris electio, quia etiam si vellent non possent socium, vel alium facere procuratorem. C. de pros cur. neqe. sed simul agere debent, sed lite contestata vnus alium si voluerit constituet procuratorem, quia extunc possunt facere alterum procuratorem, vt in praealle. l. neqe. sed extraneum non potest vnus solus facere procuratorem, cum et iam post litis contestationem pariter sint domini litis. Sed quid si vnus moriatur ante diuisionem, non credimus quod superstes posset agere: ar. ff. de re iud. duo ex. & supra, de offi. dele. causam. In tutoribus de benignitate secus receptum est. ff. de ad. tu. l. cum decreto. §. vl. & l. tutores. §. curatores. & l. Lucius. §. 1. Nec obest. ff. man. creditor. §. duobus quia id loquitur, quando dati erant insolidum, sic intelligit quod dicitur vnum procuratorem posse alium conuenire. ff. eo. qui proprio. §. vl. & l. quod ad nos. §. vlt. Alii autem dicunt, quod & si simpliciter dati sunt, tam en occupantis melior est conditio, etiamsi non diuidant inter se administrationem, vel etiam si alter moriatur. infra, eo. non iniuste. si autem diuersis temporibus dati sunt, posteriorem dandum primo reuocat. ff. e. si quis. §. vlt. hanc distinctionem pro magna parte firmat. inf. eo. non iniuste.

Vbi autem duo procuratores constituuntur simpliciter in aliqua causa ad defendendum, si vnus confitetur, & alter negat, dixerunt quidam, quod recte facta est litis conte. & stabitur dicto eius, quod consessus est. ar. pro his quod si principalis persona confiteretur, & negaret, staretur confessioni suae, quae sibi contraria est. ff. de inter ac. de aetate. eadem ratione, & si de duobus procuratoribus vnus confiteatur, alter neget, standum est dicto confitentis, quia confessio sua sibi nocere debet. Alii dixerunt, quod per talium confessionem & negationem bene sit lit. conte. sed in pendenti est cuius dicto stari debeat, donec principalis dominus eligat, cuius dicto stetur. ar. ff. de re iud. duo iudi. inf. de sen. & re iu. duobus. §. 1. Alii dicunt, & forte melius, quod per talem responsionem, non fit lis contestata, sed procedetur contra dominum quasi contra contumacem, qui non misit sufficientem instructum procuratorem. infra, de iur. cal. in pertractandis. si autem tres, vel plures procuratores constituuntur in eadem causa simpliciter, tunc omnes adesse debent, sed stabitur dicto maioris partis, sicut in iudicibus & in arbitris. supra, de re iud. duo ex tribus. ff. de arbi. item si vnus. supra, principaliter. & l. sicuti. nec est vis, si vnus anticipat responsionem alterius, dummodo omnes respondeant, antequam ad alios actus diuertant, nec est simile de electio. ne, quam necesse est fieri per vnum. supra, de ele. in Genesi. quia in electione speciale est propter causas ibi notatas. Item si duo dati sunt insolidum, & ambo sunt litem contestati, non videtur, quod etiam post lit. conte. insolidum durat eorum potestas, sed si vnus respondit petitioni, vel produxit testes, alius super eodem non audiretur. ar. praeal. l. pluribus. Item videtur, quod authoritate potestatis sibi date a domino, qui insolidum eos constituit, quod vnus solus potest facere alium procuratorem, tamensemper durat etiam potestas alterius, qui non constituitur, vt siue cum principali procuratore, siue cona stituto semper admittatur, & etiamsi alterutrum praedictorum perueniat, valebit, quod ab eo factum erit. argum. ad hoc. supra, de offi. deleg. cum super. & c. coram. mandata enim iurisdictionis, & procuratoris multum similia sunt. ff. de iuris. om. iud.

Et quia alii dicunt, quod haec potestas non durat, nisi ante litis contestationem, & post lit. conte. simul factam vnus sine alio nihil facere potest, & illi duo vice vnius personae tantum funguntur pro eis, quia si dominus hoc non potest post litis contestationem a duobus, qui non essent procuratores insolidum, quare posset ante lit. contest. Item priuata voluntas non mutat generalem constitutionem. infra, de test. requisisti. ff. ad Treb. quod de. sed primi respondent, quod bona ratio est, quod hoc licet a prin. sed non post lit. contest. quia a principio vidit tenorem mandati, quod ex quo acceptauit illud, seruet. ff. man. diligenter, & sibi imputet si hoc est graue. Item licet priuata voluntas non possit, aliquid facere contra leges in alterius praeiudicium, tamen in praeiudicium partium potest. C. de pac. si quis. & not. infra, de foro compe. si diligenti (desti¬ nandos) hic apparet, quod inquirendo, vel denunciando procedebatur, alias non ageretur per procuratorem. 3. q. 3. etiam criminali (reuocauit) quod potuit ante litis contestationem, & sine causa. ff. de procu. ante lit. contest. & l. sequem. post lit. conte. autem non potest sine causae cognis tione. ff. eod. ti. item si suspectus post lit. contest & l. seq.

Reuocauit) aduersario sciente, vt not. supra, proxi. c. Vel dic, quod etiam aduersario nesciente potest reuocare, nisi literas misit aduersario ante litem contestatam. infra, eo. mandato. Vel dic, quod si fiat reuocatio etiam ante litem contestationem, & aduersario nesciente, si post sequitur litis contestationem, valet. arg. ff. de procur. si procuratorem. sed si non sequitur lit. conte. alia quae fecit post reuocationem, non valent, vt hic, & ca. mandato. hic autem non erat lis contestata. vt infra, sequitur. prius dictum placet (literas) quia non tenuit processus, nec literae ex illo processu descendentes (iudicium) non lit. contestando, sed cum eo. & c. per consequens. (A. iudicium) nisi litem contest. etc.

Inducias) inducias petere est partis. C. de dila. l. a procedente. sed offerre probationem, non est partis, sed est ex superabundanti. argumen. ff. quo. bo. l. 3. §. 1. sufficit enim exceptionem & causam legitimam proponere, quare non debeant procedere iudices, sed si iudex admittit exceptionem, & non grauet eam probationibus, quod forte scit eam esse veram, & ideo vlterius non procedit bene est, sed iudex dubitat, debet dicere proponenti exceptionem, quod eam admittit, vt intra certum tempus probet, si vult. supra, de offi. dele. prudentiam. §. sexta. inf. de testi. veniens. 30. quaest. 3. iudicantem. & si noluit excipiens terminum oblatum ad probandum recipere, sed appellet, quicquid fit contra eum tenet, non quod non teneat appellatio, nisi a iusto grauamine. infra, de appel. vt debitus. ita non grauetur eius appel. nisi ei prodest, etiamsi eam postea veram probet excipiens. supra eodem, ex parte. sed si iudex proposita exceptione eam repudiet, vel negligat admittere tacite, vel expresse, scilicet, procedendo in negotio, & ideo appellatur, tunc non reuocatur, quod facit iudex antequam causa appellationis admittatur, nisi postea coram iudice appellationis probauerit veram causam ex qua appellauit. infra, de excep. olim. & sic loquitur hic.

Sed dices nonne grauauit eum iudex, qui non admisit exceptionem si vera esset : Respon. non fuit grauamen in non admittendo exceptionem si falsa esset, imo fuit, & praesumitur, ideo non reuocatur, quod fit ab isto iudice a quo appellatur, sed si probaret coram iudice appellationis esse veram causam propositam, cassatur quicquid post appellationem fecit, quia praesumitur & apparet eum malitiose etiam refutasse exceptionem, vel non admisisse.

Sed contra. inf. de appel. ex parte M. & c. significauit. vbi dicitur, quicquid fit post talem appellationem reuocatur. Sed expone illas vt huic consonet. Vel dic, eas reuocatatas per istam decre. sed si praedictus appellator proponit causam legitimam si vera esset, & eam offerat se probaturum coram iudice a quo appellatur, ipse iudex nolit excipientis probationes admittere, etiamsi falsa sit exceptio vel causa: tamen quicquid iudex post talem appellationem facit cassatur, quia vere grauatus fuit in eo, quod eius probationes admissae non fuerunt, & sic intelligitur hic. & hoc intelligimus etiam, si sic dictum sit. appello ne procedas vltra in hoc negotio, quia habemus certum numerum negotiorum, hac exceptione omissa, vel etiam super his vlterius verbis, dummodo expectet, si negligat exceptionem admittere: vt in decre. ex par e. 2. sed si similiter dicat: appello ne vltra procedas, & recedas credens hoc sibi sufficere pro appellatione non valet. argumentum. infra, de ap. dilecto. Est ergo diligenter notandus ordo, primo enim debet proponere exceptionem, & consequenter iudex debet refutare eam vel admittere, & si iudex admittit exceptionem eius, ipsius iudicis est quaerere an probare velit, an non. 30. quaestio. 5. iudicantem. quia rei est fugere. 4. quaestio. 4. c. 1. & 2. & quia iudicium redditur in inuitum. ff. de verb. obli. inter stipulantem. §. continuus. & si quid offert ex superabundanti est, & si iudex expresse repudiat, vel admittat, vel admittere negligat, iuste appellatur ab oo. supra eodem, dilectus. & infra, de appel. ex parte M. (lite) in inquisitionibus enim licet non sit necessaria litis contestatio, si sunt absentes: vt infra, vt lit. non contest. quoniam. §. sunt & alii. tamen in eis si sunt praesentes ordo requiritur, qui habetur. infra, de accusa. qualiter. 2. & alius ordo in denunciationibus seruatur, vt eadem decre. & 2. quaestio. 1. fi peccauerit. Et hoc bene apparet, quod cum procuratoribus non fuit lis contestata (mentionem) quam facere debuerunt. infra, de sent. & re iudi. inter mo. supra, de rela. per totum. ff. nil no. app. pen. l. 1. ff. de app. l. pen.

Plenam) qualiter recipiuntur isti testes parte altera absente, cum iurare debeant testes partibus praesentibus. 2. quaest. 1. in primis. infra, de testi. c. 2. respondeo, in causa appellationis est speciale, vt absente parte procedatur. C. de temp. app. l. vlt. §. illud. infra, de app. saepe. & c. interposita. Vel dicas, quod hoc ideo recepti sunt testes absente parte, quia mortuus erat accusator, vt dicitur in integra. & sic perierat actio. ff. de act. diui. C. si ac. mor. l. 3. Vnde Papa ex officio suo processit in terminanda inquisitione, vel denunciatione. 34. quaestio. 3. c. ecce. infra, de collu. crimina. & hac ratione tenet sententia absente parte lata, hoc non placet, quia hi testes non recipiebantur super principali, sed super appellatione tantum, sed potes in hac materia subtilius quaerere, nam petitio archie piscopi qua petebatur sententiam & processum dele. reuocari, contra neminem competere videtur, quia non est contra iudices, cum ipsorum intersit. 2. q. 6. haec etiam & eadem ratione, nec contra ministrum inquisitionis. Item actio non competet, nisi contra obligatum, quia ex obligatione nascitur actio, sed neuter praedictorum est obligatus huic Episcopo, ergo contra eos act ionem non habet, sed forte dices possunt esse obligat ex quasi maleficio, quia per imperitiam iudicauerunt, vel etiam ex maleficio, quia per dolum, sed respon. quod si ageretur ex maleficio, non ageretur ad reformationem sententiae, sed ad poenam, quaeleg. infligitur. C. de poena iudi. qui ma iudi. §. 1. & 2. Authen. ibi posita. & eodem modo si ex. q. maleficio ageretur, vt puniretur, in quantum visum iudi ci aequum esset. insti. de oblig. quae ex qua si male. in princ.

8 Item si hoc diceretur quod iudices adebent defendere a suas sententias iam fraudulento commento, solent quod recta via non possunt, scilicet, reuocare sua sententias. C. senten. rescin. non pos. l. 1 dic ergo petitionem istam dandam iudi. ab Episcopo, & super eo implorandum officium iudi. Iudex ergo suo officio implorato, solenniter tribus edictis faciet citari omnes, qui laeduntur infirmatione dictae sententiae. arg. C. si vt ab haered. se absti. Authen. si omnes. C. quomodo & quando. Authen. qui semel. ff. de adop. nam etiam. & si non opponatur edictum solenniter, non praeiudicat sententia, quin agere possint, qui volunt. ff. quae sent. sine app. l. 1. §. item cum. ff. de mino. etiam. §. vlti. & §. in causae. §. causa. Nec sufficit scientia, nisi praecedat citatio praedicto modo facta. arg. ff. de mino. in causae. §. causa. sola autem scientia sine citatione sufficit in casibus no. infra, de sent. & re iudi. quamuis etiam facto edicto eis ad quos non peruenit edictum, nec debuit peruenire, non praeiudicat, quin ius suum prosequi possint. arg. 82. di. proposuisti. & si nullus comparuerit qui velit defendere sententiam, iudex recipiat testes huius Episcopi, & sententiam feret, vt hic, si autem nullus comparuerit ante sententiam, sed postea compareat, vel etiam tunc, non audietur super reuocatione quae facta erat, nisi secundum tenorem, qui no. sup. de procur. quaerelam. quamuis aliqui dicant eos nullatenus audiendos.

Si vero aliqui compareant, qui velint defendere sententiam, dabitur eis petitio & lit. contest. & procedet lis suo marte, & quilibet de se & pro se respondebit. Alii tamen dicunt, quod vnum constituent procuratorem, qui pro omnibus aget. ff. de exer. l. 1. §. vlt. & l. seq. si autem feretur sententia pro actore, super reuocatione prioris sententiae, & processus vbicunque inuenitur aliquid esse factum occasione illius sententiae data pos. siue aliud reuocabitur, non solum quantum prodest illis qui fuerunt, vei esse debuerunt in iudicio: vt not. supra, de fil. presby. veniens. & supra, c. proxi. vbi etiam not. vt hic. C. de leg. non dubium. 7. q. 1. praesentium. sed etiam inquantum prodest alijs, nam ex quo sententia pro te lata reuocata est ad petitionem cuiuscunque etiam eius qui de iure admitti non debet, tamen ex illa sententia nihil petere potest etiam ab alijs, qui non fuerunt in iudicio. ar. adhoc. ff. de inoffi. test. postu. §. 1. & sententia teneret etiam inter eos, quorum non interest. ff. fa. er. & puta.

Et not. quod licet praeiudicet isti quo ad omnes si feratur sententia contra eum, non tamen praeiudicat alii, si confirmare. tur sententia eius ratio diuersitatis, quia sententia eius facit ius inter partes, & ista fuit pars contra quam lata est sententia, & ideo praeiudicat quo ad omnes, sed alijs non praeiudicat qui non fuerunt in iudicio, si sententia feratur pro eo, quia ipsi non fuerunt partes. Hic autem credimus, quod illi contra quos lata est sententia, vel illi qui possident res ex sententia, vel de quibus certum est alias, quod ex reuocatione praeiudicium parentur, nominatim citandi sunt, si sunt in eadem prouincia. 3. q. 6. hoc quippe. infra, de eo qui mit. in pos. si aduersa. iudicem autem qui tulit sententiam non vocabit, nisi expedierit, vt ferat testimonium, de his quae acta sunt coram eo. infra, arbi. non sine. arg. supra, de ele. cum dilec. vel ex dictis eorum instruatur iudex. inf. de accu. cum dilec. de hoc etiam not. sup. de maio. & obe. humilis. iudex autem qui tulit sententiam in causa cognitionis, vbi ex officio suo procedatur, qualis hic erat, bene vocabitur, bene petit sententia reuocari. inf. de ap. cum speciali. §. fi. sed in alijs iudicibus qui nec etiam vocari debent, non habent locum praedictae citationes. 2. q. 6. statuendum. sed habet locum in his qui citandi sunt in confirmatione electionis in matrimonio contrahendo, & in alijs similibus, vbi quilibet de populo admittitur, vel saltem multi. inf. qui ma. ac. pos. cum in tua. Authen. quomodo opor. epis. §. si ante. Authen. de sanctis. epis. §. si quis autem. Vel dic. quod nunquam petebat iste Episcopus cassari processum propter iudiciarium ordinem non seruatum, nam tunc bene haberent locum praedicta, sed quia facta erant post appellationem, & tunc non est necessaria aliqua citatio, quia terminus est praefixus a iudice, vel a iure pro peremptoria citatione, sicut praedictum est in prin. huius gl. Vel dic, quod nunquam dicitur hic, quod ambae partes non fuerunt praesentes.

Postea) duplex est exceptio procuratoria, prima quod quis non potest esse procurator & haec non proponatur, nisi ante litem contestatam. ff. de procu. filiusfa. C. veterani. & l. Papi. §. 2. secunda quod non fuit constitutus procurator, & hoc proponitur etiam post lit. contest. C. de procur. licet. & vbi tacite vel expresse ratum haberet factum procur. supra, de res. ex parte. vbi not. (nullum) nisi dominus ratum habeat quod verum est tam in procura¬ tore acoris quam rei. ff. de re iu. licet. C. de pocu. licet.

CAPVT V. Casa adulteri coram quo 1udice ventilari possit, & quae sit eius poena.

TVE F. & infra, (Ad poenam) quae, scilicet, mulierem per leges veteres puniebat capite. C. de adult. castitati. & er legem Mo, si. 33. q. 5. haec imago. Hodie autem retrudetur in monasterium. C. de adul. Authen. sed hodie & vt ibi dicitur, maritus potest eam retinere, & liberare a poena, vnde si coram ecclesiastico iudice accusatur aliqua, quae sit de foro & iurisdictione ecclesiae, hanc poenam retrusionis in monasterium poterit imponere mulieri, & etiam viro, vel etiam aliam quae sibi placuerit. Vel dic, quod has causas criminales debent seculares iudices instituti a praelatis audire, si autem mulier non sit de iurisdictione ecclesiae, non debet de adulterio coram ecclesiastico iudice conueniri, sed debet petere alter coniugum matrimonii separationem propter adulterium (nomen) adulterislocum) vbi adulterium est perpetratum (tempus) annum, diem, vel mensem (& omnia) ff. ad. l. lul. de adul. l. 3. (mista) ff. de inoffic. test. pompo. § 1. C. qui accu. non possi ea.

CAPVT VI.

CVM PRO CAVSA quae inter G. Iste G. erat procurator. c. contra archi. qui petebat quasdam expensas a capitulo, quas dicebat se fecisse in negotijs, quae de mandato capituli egerat. C. man. l. etiam. & propter hoc, id est, pro negotijs, quae tractanda susceperat, nam si alius constitutus est procurator in aliquo negotio, & in illo negotio appellauerit, & in causa appellationis expensas fecerit, etiam illas expensas repetat vt hic. Vel dic, quod hic appellauerat archi. quia sententia lata erat contra eum super expensis, scilicet, quia absolutum erat. c. modo hic mandatur iudici appellationis, quod condemnet capitulum archi. adex pensas.

CAPVT VII.

QVIA IN CAVSIS quae contra vos. ( Permissione) causa est dubitationis, quia cum non haberent priuilegium vniuersitatis a principe. non videbatur quod constituerent vniuersitatem, & sic etiam non possent constituere procuratorem. ff. quod euiusque vniuersi. l. 1. ff. de co. l. 1. §. vlt. Sed contrarium verum est, quia cum sit laudabilis possessionis congregatio vniuersitatem faciunt, & ea possunt quae vniuersitas potest. arg. C. de iurisdi. om. iudi. l. vlti.

CAPVT VIII. 1 Diffinitiuae sententia ferri debent multts cum solennitatibus, vt hic. 2 Nunquid in sententijs diffinitiuis possit iudex post quam eam tulit aliquid mutare, & quid in interlocutoriis.

AVDITIS. (Mandati) quod ei fecerat de litigando coram Papa (conclusum) C. quomodo & quando iud. l. ea. quae contra. ff. quae sen. sine app. l. 1. §. item cum ex so.

Item in sententijs diffinitiuis, quae tantum partibus praesentibus, vel per contumaciam absentibus, & cum multis solennitatibus ferri debent, & si aliter feratur sententia, non tenet. C. de iudi. properandum. §. 1. & 2. & 3. & in Authen. ibi imposita. in interlocutorijs, secus, quae possunt ferri etiam partibus non praesentibus, & etiam absentibus per contumaciam, licet ab eis possit appellari, vt quidam dicunt. ff. de re iudi. quod iussit. Cum ergo iudici constaret, scilicet, processus reuocandos potuit reuocare. & maxime parte absente per contumaciam, & non potest excusari Episcopus a contumacia, cum citatus per se, vel procurato. perseuerare debeat vsque in fi. Imo in diffinitiuis dicerem idem, scilicet, vbi absens est per contumaciam, & haec sententia super processibus satis posset dici diffini.

Dicimus ergo, quod ex quo Colubriensi generaliter mandatum fuit, quod ad causam suam agendam veniret, si per se vel procura. non fuit, vel fuit aliquando, sed recessit illicentiatus, sicut hic fecit reuocando procu. & nullum alium constituendo, etiam ad sententiam diffinitiuam procederetur: vt hic. 11. q. 2. certum. Et est hoc verum e, vbi erat citatus non solum ad certum articulum, sed ad totam causam, & non: solum ad causam, id est, vel ad causae processum, sed etiam ad principalem, sed si esset citatus ad aliquem specialem articulum, non procede¬ tur ad aliquos alios speciales articulos, nedum ad sententiam, nisi iterum citaretur, & ita loquuntur contraria. arg. supra, de offi. deleg. consuluit. Sed obiicies si ad principalem causam fuerat citatus, quare non processit super eot Respond. quia lite non contestata procedendum non erat. Item licet hic processum sit super procestibus, quia conclusum erat, & plene constabat, & quia non magnum praeiudicium partibus generabatur, vbi tamen praedicta non essent, melius esset expectare partes, & de nono vocare. de vac. mu. l. penul. in fi. infra, de vot. & vo. redemp. quod super his, quam eis absentibus procedere (& facies) contra. ff. de vsur. l. 1.

2 Vsque) primo videtur iniquum quod dicit haec decre. quod condem. no. in expen. nec expressa certa quantitate determinatis contra id, quod legitur. C. de sen. quae sine cer. quanti. l. penul. & vlti. item prius debet fieri taxatio expensarum, post debet praestari iusiurandum, & postea condemnari. C. de iudi. sancimus. & Authen. sed hodie: Respon. hoc quod hic dicitur habet locum in interlocutorijs, vbi sibi quid minus plene denunciatum est, potest plenius determinari. aliud in diffinitiuis, vbi postquam eam tulerit, quia functus est officio suo, vt no. supra, de offi. deleg. in literis. nihil poterit immutare, & ideo ad nihil esset vtilis, nisi certam quantitatem contineret, sed propter hoc non respon. ad Authen. de iudi. quae expressius loquitur in interlocutorijs, & ideo dixerunt alij, & tunc non valere sententiam sine certa quantitate, quando certa quantitas petita fuit, sed si incerta fuit, & tunc sententia debet ferri sine certa quantitate. C. de sent. quae sine cer. qua. l. 1. & 2. & postea non quaeritur, an debeat condemnari in expensis necne, sed tantum taxatio fiat & iusiurandum praestabitur, & condemnatio, vel potius solutio secundum taxationem fiet, & est ratio, quia hic non poterit fieri condemnatio certarum expensarum, vel etiam petitio, quia secundum varias caristias temporum & maiores expectationes aduersarii, maiores vel minores soluet expensas & diuersa fiet taxatio. Cum ergo de debito expensarum constaret, benefecit quod eos ad debendum condemnauerit, sed quia quantitas erat incerta taxationem reseruauit. Vel dic, dominum Papam hoc posse, sed non esse trahendum ad consequentiam. Secundo occurrit iniquum, quia condemnat in futuris expensis contractus futuri temporis non pertinet ad iudi. ff. de vsur. l. 1. Res pond. illud locum habere in vsuris quae sunt odiosae, aliter enim prouidet in futuro. ff. de iudi. in bo. fi. ff. de peti. haere. quod si in diem. in princ. & alimenta decernuntur in futurum secundum liberti, vel patroni facultates. ff. de lib. agno. si quis alimenta, vel aliter contractus futuri temporis non pertinet ad iudicem. Verum est si non est obligatus sicut ille, qui erat condemnatus, qui non erat obligatus ad vsuras, nisi prius quadrimestre tempus efffueret. C. de vsu. rei iud. l. 1 & l. eos. si autem incontinenti est obligatus, vt hic, quia ex contumacia sua praesenti erat obligatus ad praesentes, & ad futuras expenfas, bene fit condemnatio, & pertinet ad iudicem contractus futuri temporis, vt hic.

CAPVT IX. 1 Adora & procunteris differentia qnanam fc. 2 Epistopis quamuis non sit dominus, constituere tamen procuratorem potest. 3 Licet actor, procmraator, & sundicus inter se differant: sepe tamen vnum pro alio penitur. procurator ad titem contefiandam & adt constituenduae alium procuraterem super alijs, quae in eadem causa facienda erant an possit ipsam causam agere, & an e len litis contestationem procedere possit. Procureter an possit negotium reassumere.

PETITIO VESTRA. (Actores) Actor constituitur a non domino authoritate iudice ad praesentes lites tintum. insti. de cur. §. vlt. ff. quod cuiusque vniuer. item eorum. & hoc ideo, quia interuenit decretum, quod non extendatur ad futura. ff. de vsur. l. 1. procur. semper a domino ab initio, & ad vnam litem, & ad plures praesentes & ad futuras. ff. de procu. l. 3. & C. de procur. neque. infr. eod. non iniuste. syndicus constituitur ab vniuersitate & ad ea quae procu. ff. quod cuiusque vni. l. 1. infra, de syndi. c. 1. & vniuersitas: quia domina est & possidere potest. ff. de acqui. pos. l. 1. § vlt. & l. se procu. constituit. vt. C. de iur. cal. l. 2. §. hoc nihilominus. vbi de syndico vel actore loqui non potest, quia iuratur de calumnia, & quia tunc licite iurarent de ealumnia: vt not. infra, de iur. calum. imperator. Canones autem omnes tales vocant procuratores. 1. quaest. 3. saluator. & secundum canones praelati ecclesiarum & ante litis contestationem, & post constituunt procurator. infra, de iur. calum. causam.

2 Item no. quod licet episcopus non sit dominus, tamen procu. constituit pro prie sumpto vocabulo, quia si velles exponere procuratorem, id est, actorem, non est verum, quia secundum hoc necesse esset interuenire decre. superioris, quod hic non interuenit, sed secus dicimus in tutore, nam si constituat actorem, vel procu. ante lit. contest. non valebit, nisi authoritate faciat iudicis superioris, nam maior est authoritas Episcopi, quam tutoris, sed idem quod dicimus in Episcopo, dicemus in rectoribus locorum, & in singulis & in dignitate constitutis, dummodo habeant administrationem, curator etiam siue generalis, siue ad litem tantum dari authoritate ordinarii iudicis, non delegati debet, quia misti est imperii. instit. de attil. tu. §. 2. ff. de tute. muto. §. tutoris. ff. de tut. & cura. dat. ab his. l. neque mandare. nec debet procurator satisdare rem ratam dominum habiturum, vel de iudicato soluendo. C. de admi. tut. l. fi. §. defensione. sufficit quod satis det rem pu. sal. fo. vel adulti. Intentio) si constitutus est procurator simpliciter, id est, sine illa clausula quoties dominum abesse contigerit, quidam quod si dominus postea venit ad causam, & pro se causa prosequitur aliquando, quod si postea abfuit in aliquo termino citandus est dominus ad domum, vbi degit, & si non inuenitur, admittitur procurator, arg. insti. de pupil. substi. in prin. ibi qua ratione. & §. ergo in pupillari. & C. de cur. fur. cum alijs. Alii tamen probabilius dicunt, quod siue ante lit. contest. siue post incipiat tractare litem reuocare, videtur primum procur. inf. eod. c. pen. ff. de procur. pluribus. ff. man. qui mutuo. §. non ideo.

Et hoc verum est, nisi domino post litis contestationem contradicta fuisset assumptio litis. ff. de procu. quae omnia. Item cum ex sola praesumptione dicamus factam reuocationem istam, si alia praesumptio sit, quod non intendebat reuocare, sed propter aliam iustam causam resumpsit agere litem, non dicam reuocatum mandatum puta, quia procurator est infirmus, vel absens, vel quia in aliquibus penimnas pelir. ngnrceffrrde Preett Afi. ff. de procuiactor.

Et not. quod licet proprie sumptis vocabulis differentia sit inter actorem, procur. & syndicum: tamen vnum saepe ponitur pro alio. infra, de iura. calum. cum causam. sufficit enim quod apparet intentio instituentis. 22. q. 5. humanae. Item quaeritur si procurator eonstitutus ad lit contest. & ad constituendum alium procuratorem super alijs quae in eadem causa fuerunt facienda, possit per se authoritate praedicti mandati totam causam agere, an teneatur alium procuratorem constituere authoritate mandati praedicti, & ipse vltra lit. contestationem non agere possit. Sol. respon. quod totam causam per se agere potest authoritate praedicti mandati, quia voluntas est constituentis, quae potissime attendenda est, vt hic videtur fuisse, quod potius si per seipsum, quod per alium ageretur, si vellet. ar. ff. de procu. ad legatam. ff. de iudi. Sol. iam tamen. Et quam adiecit, quod alium faciet procuratorem adiecisse videtur ad exonerationem eius. Illud autem non placet, quod possit agere ea, quae post litis contestationem facienda sunt, etiam si expresse prohibitum est a domino, quia alias post litis contestationem factus est dominus, quia tamen mandatum receperit sub certo tenore, scilicet, quod vsque ad lit. contest. a procuraret, vlterius procedere non debet. ff. mand. diligenter. dummodo expresse appareat voluntas constituentis, scilicet, quod voluit vltra lit. contest. procurare, sed ipse dominus per se, vel per alium litem coeptam perficiet, nec constituetur procurator ab eo, qui litem contestatus est. Item si quis constitutus est procurator quoties dominum contigerit abesse, iste procur. sic constitutus, poterit resumere negotium etiam multis vicibus domino se absentante. arg. curatoris furiosi, qui cessantibus dilucidis interuallis curam furiosi resumit. C. de cur. fur. cum alijs. ff. man. qui mutuam. §. non ideo ( reprobamus) licet scribatur his duobus procuratoribus, tamen quia de iure respon. consultationi ab eis factae inter eos ius facib ee maximecam de iure fineret

CAPVT X. 1 Pater per se agit, uel procuratorem constituit in causa filii in potestate existenea 2 an peculio castrense. filius constituit procuratorem auihoritate patris, quid autem ia silio facto milite, in num. 3. 4 Pater in cansa matrimoniali pro filio constituit procuratorem. 5 Potesttuator adorenconsitucresto periorla

ACCEDENS AD ApoSTOLICAM. ( Procuratorem) quae causa esset superquam procurator eius requirebatur, hic non dicitur ( suam) id est, filiae suae cui tutrix erat, vel aliter suam quae tamen hic non exprimetur. Tu ergo) pater enim in causa filii existentis in potestate per se agit, vel constituit procuratorem, quia legitimam habet administrationem in bonis eius. C. de bo. ma. l. 1. C. de bo. quae lib. cum opor. §. non autem. & l. cum non solum. §. patre. & §. e hic procul. In castrensi autem peculio, tantum filius authoritate patris constituit procuratorem. arg. ff. ad Macedo. l. 1. §. vlti. & l. seq. & intelligo quod pater faciat praedicta, adhibito consensu filiorum, si sunt maiores infantia, & sunt praesentes, nec attendo cuius sunt aetatis, quantumcunque maioris. C. de bo. quae lib. cum non. §. vbi voluntas. Item hoc intelligimus vbi concordant voluntates patris & filii, si enim discordarent, pater filio cogit praestare consensum, si maior est 25. annis. nisi in casibus. Authen. de aequa. do. §. 1. & vlt. si autem sit minor 25. ann. debet adire iudicem, qui dabit ei curatorem, & eius consilio aget, vel cessabit, vt in l. praealleg. 5. & si filius. Similiter authoritatem traedictam praestabit pater filiofa. facto militi, vt in ea. l& in eo. §. & similiter etiam clerico, & sicut militi praestat pater author ritatem in rebus, quae sibi occasione castrorum obueniunt, vt in ea. l. §. si autem dicitur. ff. de cap. l. 5. ita clerico in his quae sibi obueniunt de ecclesia. hoc non placet. Non enim similitudo est inter bona temporalia & ecclesiastica quae sunt diuersi iuris, & diuersi fori principalis, quia temporalia sunt de foro imperatoris, vel seculari, & spiritualia sunt de foro Papae, vel spirituali, vel ecclesiae, & quia in his nullum commercium habent laici: vt no. sup. de aeta. indecorum. sed potest requiri authoritas sui praelati, vt not.

In causa autem matrimoniali hoc habes ex pressum, quod pater pro filio constituit procuratorem, quae causa est soiritualis, nec contradicit decret. infra, de resti. spo. ex parte. quia illa minot non habebat aliquem, in cuius potestate esset.

Et haec intelligo vera in filijsfa. minoribus 20. ann. Nam si sunt maiores ad castrensia & ecclesiastica & spiritualia, forte posset dici, quod non requiritur authoritas patris, in cuius potestate existit, nec praelati. ff. ad Macedo. I. 2. §. vlt. & l. seq.

Et haec vera sunt in patribus & fliic fa. In tutoribus autem dicimus, quod tutor potest constituere actorem suo periculo. ff. de admi: tu. decaetero. & procur. etiam facere potest post litis contestationem, sicut & quilibet procur. factus dominus lit. contest. C. de procur. l. tutores. actorem autem praedictum potest facere tutor, & iudex praestabit authoritatem. C. de Authen. tu. vel cur. l. 1. vel iudex faciet, quem tutor elegerit. instit. de cur. §. vlt. In optione autem tutoris & curatoris est, vt ipse agat vel pupillis, vel adultis agentibus assistant, & authoritatem praestent. ff. de admi. tu. l. 1. si sint infantes vel absentes, vel furiosi, vt ibidem, quia tunc per se tantum curator & tutor agere debet, pupillus etiam procuratorem facit authoritate tutoris. C. de procur. neque. & si non interueniat authoritas tutoris, & feratur sententia pro eo valet, contra eum minime. C. de procn. non eo. innoc.

CAPVT XI. 1 Procurator an possit petere dilationem ad deminum consulendum.

DILECTVS FILIVS. (Iudicibus) nam si ad causam, quae commissa est pros curatori, vt in ea defendat citetur procurator huic non debet iudex dare inducias, quia praesumitur quod dominus instruxerit eum. (Citato) ad domum non personaliter, quia tunc non haberet locum, quod dicit decre. scilicet, quod daretur procuratori terminus, vel dilatio ad dominum consulendum, cum dominus citatus esset super certo capitulo, super illo procurator debuerit instruere, & secundum hoc videtur, quod sufficiat ad domum missa citatio, quod non est verum, nisi in casibus. vt not. infra, de eo qui mit. in pos. si aduersarius. Sed potes respondere, quod hoc non sufficit citari ad domum, sed citatus fuit generalis procurator, & si ille respondere non potest, habebit dilationem, vt dicit haec decre. tamen per hoc non dicimus, quod generalis procurator teneatur respondere, nisi velit. ff. de procu. sed hic §. praetor. & l. mutus. §. vlt. & l. non cogendo. posset etiam loqui haec decr. quod si is de quo hic agitur citatus fuisset Bono. niae non expresso articulo super quo citabatur, quod procurator eius siue generalis, siue specialis intantum habet dilationem, vt ad eum mittat, & per eum instruatur (consuleret) arg. quod si quis citatus non expresso, super quo est citatus constituit procuratorem, procurator debet habere inducias vt consulat dominum Innocen.

CAPVT XII. 1 Procurator in iudiciis constitui debet ante litis contest. Et quid iuris, si procurator sit constitutus ante receptionem libelli. 2 Cautela pro iudicibus in assignatione termini ad producendum testes. 3 Cumprocurator promituit satisdare, admitti debet, nequ est condemnandus prior.

CONSTITVTIS IN PRAE. nostra T. quod potuit etiam sine mandato. C. de procur. maritus. Ad gendum iuste constituitur procu. in iudicijs, & ante litis contestationem ad proponendum causas absentiae meae, & ad probandum. sup. eo. quaerelam. & not. infra, de accusa. veniens. Item ad agendum & defendendum, vt hic. Item ad producendum testes, & ad appellandum, & ad caetera huiusmodi, quae post litis contest. proponenda occurrerint, sed si ante libelli receptionem constituatur procurator ad proponendas causas recusationis, vel dilatorias, vel declinatorias fori, vel alia huiusmodi, non est idoneus procurator, nisi prius dominus recipiat libellum. Quod sic probo, quia semper in princ. reo mittendus est, vel offerendus est libellus. 3. q. 3. §. spacium. & Authen. offeratur. sed iste de quo dictum est, non habet potestatem recipiendi libellum per talem procuratorem, ergo nec recusandi, nec recipiendi. Item reo non competeret exceptio, nisi aliquis contra eum ageret, sed principium agendi est cedere actionem. ff. de eden. l. 1. si ergo nullus compareat, qui hanc potestatem recipiendi libellum, vel editionem accusationis habeat, non est in ea causa aliquis reus, & sic nec causas recusationis, nec dilatorias, nec peremptorias exceptiones poterit proponere, cum non sit contra quem pro¬ ponat. Item probatur alia ratione, quia iste procur. qui constitutus est ad excipiendum, aut dicet dominus meus non tenetur comparere coram te, quia pars aduersa, vel iudex est excommunicatus, & tunc non est audiendus, quia etiam tunc comparere debet. infra, de app. si duobus. si autem dicit, non teneor respondere, nisi in principali causa, & hoc non oportet eum dicere, quia hoc certum est, quod procurator non est, sed articulum de excommunicatione proponere potest, nisi forte excusando, excusare autem absentiam potest, sed si esset procurator constitutus ad recipiendum libellum, vel edictum accusationis, tunc bene posset proponere accusationem & exceptionem, & tunc bene valet procuratio, alias recusatio super his, quia hic aliquis est reus vel procuratorrei, ad ea quae sufficiunt in praesenti, licet non sufficiant ad totam causam.

2 Item prudenter attendant iudices, vt quando assignant terminum ad producendum testes, vel aliud consimile, quod semper adiiciant, & ad omnia alia, quae facienda occurrerint, quia nisi adiiciantur, haec sufficit domino constituere procur. ad producendum testes, & ille procurator, ad aliquid non tenebitur, nisi ad testes producendos, & ad ea quae tunc productioni testium sunt necessaria, vt ex aliqua causa omittatur productio testium non procedatur ad alia, quia non est in eis procur. ad hoc autem tenetur quilibet procurator, quantumcunque districte ad aliquem certum articulum constitutus sit, quod ad alia quae sequuntur facienda in iudicio recipiat terminum, nec certum datur edictum. 11. q. 3. c. certum. alii dicunt quod procurator constitutus ad excipiendum tantum, admittendus est, & excipere poterit etiam si non habet procurationem ad defendendum vel recipiendum libellum, nam in hac causa reus est dominus, licet sit absens. (Sufficientem) nisi eo primo agente proprio reconueniatur in modum reconuentionis. ff. de procur. sed hae personae. §. defenden. C. de defen. ciui. inter. Authen. & consequenter. sed videtur quod male condemnatur ex ea causa, quia procuratorem ad defendendum non instituerat, quia si satisdare vult, quilibet etiam sine mandato admittitur. C. de satisd. l. 1. C. de procu. exigendi. & si satisdare non vult etiam cum mandato, non est idoneus defensor: vt. ff. de procur. sed hae. §. 2. C. de satis. l. 1. §. vlt. respon. imo multum facit, quia si mandauisset ei de defendendo mandaretur sententia executioni in bonis eius, alias autem si se sponte obtulerit, cum non haberet mandatum, nec reconueniretur, nisi mandaretur sententia executioni in bonis domini. ff. de procu. si procu. ff. de insti. si quid. in prin. ff. de act. emp. mul. §. si procur. ff. de re iudi. si se ob. in prin.

Item hic procurator non offerrebat satisdationem, & sic nullum remanebat actori auxilium, sed quid si vellet satisdare debet admitti, nec prior condemnabitur. C. de procu. exigendi. & potest dici, quod licet lex exigendi loquitur, quod sit audiendus defensor super causa principali, cum autem contumacia apparet recedentis, & per ipsum possit multa beneficia consequi, si procuratorem constituisset, vt dictum est in expensis poterit condemnari. In hoc autem non facimus vim, quod non solum post litis contest. audiendus est, qui iura absentis dicit, sed etiam ante lit. contest. ex necessitate iudex admittere tenetur defensorem. ff. de solu. solutionem. sed quid si ad defendendum procuratorem constituisset, sed procurator nollet defendere, nunquid condemnaretur in expensis, nos dicimus, quod sic. imputet enim sibi quod vocatus non comparet vt debet, & quod minus idoneum elegit. ff. nau. cau. l. vlt. §. in hac. & §. seq.

Hic autem scias, quod procurator siue specialis, siue generalis, non cogitur defendere, nisi velit etiamsi satisdedit de defendendo & iudicato sol. ff. de procur. l. mutus. §. vlt. & l. seq. nisi dominus pro praesente & procur. & non contradicente satisdedisset. ff. de procu. filius. §. vlt. & idem est etiam si pro absente sed procu. id tacite vel expresse ratum habuerit alius casus est si agat, quia tunc & defendere cogitur. ff. de procur. sed hae. §. per satisfactionem. Item secundum quosdam si suscepit procurationem, & lis esset peritura tempore cogitur litem contestari. arg. ff. de procur. sed etiam ex his. & l. mutus. §. vl. postquam satisdedit procurator de defendendo committitur satisdatio ob rem non defensam. ff. de procur. non cogendum. & domino tenetur ad interesse. instit. man. §. mandatum quode

CAPVT XIII. MANDATO PROCVRAT ORIS. (Post litem) idem est, & si ante litis contestati. secundum quosdam sed contra eum tenditur retro iudicium nullum. sup. eo. in nostra. sed ipsi respon. iu. dex non admittet probationes super reuocatione mandati facta ante lit. contestationem, nisi adiiciat, & quod notificauerit aduersario. & est hoc propter malitiam, vel negligentiam eius, vel licet reuos cauerit videtur a reuocatione recedere, nisi alteri praedictorum notificaret, plus placet quod no. sup. eo. in nostra. ( ignorante) ff. de procur. si procu. arg. contra. sup. eo. ex insinuatatione in princ. so. ibi notificatum fuit aduersario, vel alij, vt ibi. Innoc.

CAPVT XIIII. 1 An procur. teneatur appellationem ab interlocutoria vel grauamine interpositam presequi.

NON INIVSTE. ( Eiliumfa.) ff. de procur. si quis filius. §. ipse (ad futuras) ff. de procu. l. 3. & 4. (prius) ff. de procu. pluribus temporibus. ff. de procu. si quis cum. de his no. sup. eo. in nostra (is) procu. mandati tenetur, nisi faciat contra ipsum, appellari enim potest ab vno capitulo sententiae, & non ab alijs. ff. de mino. etiam. §. ex causa ( appellare) C. de procur. inuitus (iusta causa) ignorantia vel paupertas. ff. man. si procu. §. ignorantis (licet ap.) C. de app. si actor. arg. contra. ff. eo. qui proprio. S. item quaeritur. ff. si tut. vel cur. ap. l. vlti. obtinet hoc in procuratore actoris negotiorum gesto, ribus, & in fideiussoribus, sed aliud in emptoribus & haeredibus vindicantibus, necem defuncti, quia hi prosequi appellationem tenentur. ff. ad Silleia. propter ne. §. vl. ff. de euic. Herennius. §. 1. idem credimus in tutoribus & cura. arg. ff. si tut. vel cur. l. 2. C. de app. si actor. Et idem dicerem im gestore, qui accessit animo gerendi omnia, qui cum teneatur de alijs omissis multofortius si omisit appellationem prosequi. ff. de nego. gest. si pu. §. vlti. quamuis posset dici eum tantum prosequi, quia sicut aliorum negotiorum prosecutionem non potest omittere, sic nec prosecutionem appel.

Sed nunquid appellationem ab interlocutoria vel grauamine interpositam tenetur prosequi procur. respond. sic, si in eadem ciuitate sit, vel in loco vbi nom oporteat eum sua negotia postponere, tamen non dimittet executionem appel. ante litis contesta. emisse, nisi authoritate iudicis arg. hic. ff. eo. post li. in princ. & aut longa. nos tamen credimus, quod licet securius sit a iudice habere absolutionem, tamen sua authoritate possit cum sibi a lege concedatur.

CAPVT XV. 1 Procuratio facta ab excommunicatus elidi potest per exceptionem huiusmodi excam municationis. & de hoc in num. 2. Constitutio actoris vim capit ex decreto 3 Nunquid repellatur procurator cum repellitur constituens. 3 An vniuersitas excommunicari possit.

CONSVLTI. (Sententia) bene dicit, quod hi qui erant innodati per sententiam, quia si non essent per sententiam innodati, sed a canone, siue esset occultum, siue notorium, tamen constitutio procuratoris ab eis facta teneret, nec posset huiusmodi procurator per exceptio. re pelli, cum tolleretur in officio eius cuius authoritate procurator constitutus est. 6. q. 2. c. si tantum. arg. 8. q. 4nonne. Sed qu ando per sententiam sunt damnati, siue occultum, siue manifestum sit, non possunt constituere procuratorem, si autem non pro vniuersitate, sed pro se quis constituat procura. tunc bene repellitur exceptione, etiam si tantum a canone est excommunicatus, & etiam si sit occultum, & est ea ratio diuersitatis, quia ibi tolerantur, quae fecit ratione publicae vtilitatis, & publici officij, quod exercet, at in alio casu, vbi publicum officium non exercet, non expedit exceptionem non admitti, sed si non excipiatur, tenet quod facit, infra, de excep. pia. Alii tamen dicunt & forte melius, quod hi consensus siue suffragia iura personalia sunt, & non publica.

1 Et ideo si personae consentientes, vel facientes procuratores sint excomunicatae non per sententiam, vel etiam si nomine vniuersitatis faciant elidi, potest per exceptionem huiusmnodi procuratio, vel dic quod aliter est circa illos, qui sunt in publicis officijs, aliter in contractibus, qui celebrantur cum alijs, vel in negotijs quae alios tangunt, vt sunt instrumenta, & testimonia cuiuslibet iurisdictionis voluntariae, & contentiosae exercitium, vbi propter publicam ignorantiam, & propter publicum officium aliqua valent, & habent effectum quae aliter non haberent. ff. de offi. praesi. l. Barbarius. C. de testa. l. 1. sed ea, quae tantum aliqui faciunt cum alijs communiter, & non authoritatem praestando, licet publicum offici¬ um habeant sicut procuratores electionem & constitu. & consimilia, quae potius respiciunt honorem facientium, quam vtilitatem aliorum bene possunt elidi per exceptionem, puta quia qui eligit, vel procur. fecit, erat exconmmunicatus, non tamen per sententiam, & etiam potest agi officio iudicis, vbi cassaretur, tamen satis videtur non excipere contra procur. excommunicatorum, quod quandiu tolerantur procuratores excommunicatorum, quae facta sunt ab eis teneant, & si procur. excommunicati non per senten. tiam condemnatus egerit, tenet, quia iam ibi adest alia ratio. sc2. quod teneat propter communem ignorantiam & publicum officium, & etiam quae fiunt cum talibus excommunicatis, non per sententiam, non cassatur propter eorum praesentiam, licet voces eorum non praestarent suffragium, & posset adhiberi hic illa dist. quae posita est in elect. sup. de elec. illa.

2 Et no. quod dicimus elidi procurationem excommunicati per exceptionem, dicimus enim quod tenet procuratio ipso iure, quod ex eo probatur, quia etiam reus dum est excommunicatus, potest constituere procuratorem. inf. de iudi. intelleximus. & etiam actor in causa app. inf. de excep. significauerunt. melius enim est quod per procuratorem agat, quam per se, vt post se non ingerat communioni. infr. de exces. praela. illud. & hic procur. ab excommunicato constitutus, si minus bene agat in casibus, vbi agere potest tenetur ei mandati. Sed quaeris rationem quare ex quo tenet constitutio procu. quare ad minus post absolutionem non tenetur exequi mandatum ? Respon. excommunicatus non habet exercitium litis, & ideo illud mandare non potest. ar. 1. q. 7. Daibertum. sed quod habet mandat. l. quod teneat, quod cum eo factum fuerat, sicut teneat, si cum excommunicato de nouo actum esset, & propter communem ignorantiam & publicam contrahentium vtilitatem.

Et haec habent locum, si non est per sententiam e xc ommunicatus, quia si per sententiam excommunicatus esset, non valeret quod factum esset in iudicio, vel spiritualibus, etiam si non exciperetur. infra, de sen. & re iudi. ad probandum. alios autem contractus etiam excommunicatus, & per sententiam celebrare potest, vt no. inf. de dolo. veritatis. (illi) puta quia siue dictum sit maior, & iurati fecerunt, procuratorem talem, sed si dicerent, commune talis loci fecit talem procuratorem, bene valet, quamuis maior & iurati essent excommunicati, cum commune mortuis eorum rectoribus, vel alias factis impotentibus possint constituere procuratorem. ff. quod cuiusque vni. l. 1. §. vlti. item licet vt testes inscripti sint nullo modo valet procuratio.

Authoritate) etiam si in hoc instrumento non diceretur, scilicet, quod eorum authoritate fecisset, vel quia diceretur tale commune fecit talem actorem, & maior & iurati tanquam iudices interposuere decretum. ff. quod cuiusque vniuer. item eorum. & hoc est ea ratione, quia actoris constitutio vim capit ex authoritate decre. sed hoc stare non potest, quia vniuersitas cum sit domina. ff. de re. iudi. intantum. non facit actorem, sed syndicum. ff. quod cuiusque vni. l. 1. vbi non credimus necessarium decretum. Sed contra est in ea. l. vbi dicitur, quod licitum est vniuersitati habere actorem, sed dic illam l. loqui alias quando vniuersitas actorem constituit ad negotia, vel loqui de actore constituto ab administratore vniuersitatis, vel etiam ab vniuersitate in negotijs, vbi non est differentia.

Hoc generaliter dicimus verum, quod non valet procuratio facta authoritate excommunicatorum, siue authoritas sit de substantia procurationis, siue non, puta quia procuratio valeret etiam sine authoritate maiorum, & est speciale statutum in odium excommunicatorum, & idem dicimus in omnibus vbi decretum eorum interponeretur, quia quod minus est etiam si non vt autho. praestantes, sed tanquam alios admiserunt scienter excommunicatos non valet procur. secus si ignoranter, vt hic. Item secus in alios excommunicatos non scienter admisissent cum protestatione. de hoc not. supr. de ele. illa con. quamuis aliud posset dici in spiritualibus, aliud in constitutione procu. vel alijs temporalibus.

Item si procur. esset ante constitutus ab excommunicatis nomine vniuersitatis, tamen eis postea absolutis, non poterit inchoare litem, & etiam si inchoasset litem antequam excommunicaretur instituens, nihilominus eo postea absoluto remouebitur a prosecutione causae, sicut & ipse constituens remoueretur.

Et hoc intel ligo verum, vbi ad ipsum excommunicatum & constituentem permot vxercitium actoris, licet alio nomi¬ ne agatur, sicut est in praelato ad quem pertinet, nec agere, sed non nomine suo, sed ecclesiae, vt not. supra, de rescrip. edoceri. Nam cum iste procurator necesse habeat agere nomine praelati ad quem pertinet agere, si ipse repellitur, ergo & constitutus ab eo, sed si esset talis persona quae posset nomine ecclesiae agere non nominatis excommunicatis, vt est in vicedomino, qui potestatem agendi habet & iurisdictionem a canone. §0. distin. volumus. (Oeconomus) oeconomus enim & visitator, & etiam syndicus, & actor vni uersitatis non alterius priuatae personae qui administrationem habent a lege. ff quod cuiusque vniuer. l. 1. §. quibus. & Iitem. §. penul. 7. q. 1. frater. 61. dist. obtiner. 89. dist. quod in quibusdam non repellunmtur ab agendo nomine vniuersitatis, etum si singuli essent excommunicati, quia vniuersitas cuius nomine agitur excommunicari non potest. 24. q. 3. si haeres. si autem tunc essent excommunicati per sententiam, quando praedictas personas constituerunt bene repellerentur, quia tunc nen tenet constitutio, vel datio syndici, vel praedictorum officiorum ab excommunicatis facta. Idem dicunt quidam, & nom probabiliter, quod in syndicis & actoribus, & huiusmodi officijs temporalibus, & quae ad libitum reuocantur aliud est, quam in vicedomino, & alijs officialibus perpetuis. de hoc not. sup. de offi. dele. licet. & de offi. vic. romana. Item aliud est in temporalibus officijs, qui agunt nomine constituentium, vt syndici, aliud in aliis temporalibus, qui nomine constituentium non agunt vt visitator, vel coadiutor, qui non nomine dantium agunt, sed nomine ecclesiae, cuius est visitator, vel coadiutor. huiusmodi enim officialibus non nocet, si is cuius adiutor est sit excommunicatus, cum ab eo non fuerit constitutus, nec nomine eius agat, sed nomine ecclesiae, & idem dico etiam si constituens esset excommunicatus.