LICET MVITVM. & inf. Tamen duo sunt hic contra ius. Primum, quod primo spoliatus non restituitur, & secundum quod possessori incumbat probatio. inf. eo. in literis. inf. de fi. instru. inter dilectos. in fin. Sol. hoc contingit propter voluntatem partium quae in hoc conuenerunt.

Caput 2

CAPVT II.

SOLICITAE CVRES. (Spoliatum) principium huius capituli videtur contradicere fini, nam in principio dicit, quod inquirat, an resignans tempore resignationis fuerit spoliatus, vt sic aduersarii testes non recipiantur super spontanea renunciatione. & in fi. dicit, quod iterum recipiat testes super violenta spoliatione. Solut. dicunt quidam, quod a principio debet inquirere super spoliatione de plano, puta per famam, & per hoc debet repellere probationes de spontanea renunciatio¬ ne, & postea debet recipere testes, & alias probationes expoliati, qui agit super sua expoliatione, vt si ipsam probauerit habet restitutionem, hoc non placet, quia nunquam potest tantum fama vt praedictam probationem auferat possessori. Alii a dicunt melius, quod primo debet inquirere, an fuerit spoliatus, quando resignauit, id est, an eo tempore fuerit in possessione, & si inuenerit eum non existentem in possessione resignasse, cum sit praesumptio, quod non voluntarie fecit primo reciperet probationes de violentia expoliatione, nec sequens decre. contradicit, cum ibi non dicas, quod non existens in possessione resignauit. Item ibi praesumptio est contra resignantem, quod non violenter fecerit, quia resignauit coram archiepiscopo. arg. ff. quod me. cau. non est verisimile. Vel dic, ibi volebat probare coactionem, vel ibi intentabat petitorium, hic autem possessorio recuperandae possessionis agebat. Si enim petitorio egisset, vt rei vend. tunc tantum super renuncia. tione reciperentur testes. Item & si post recuperationem possessionis egisset, bene admitteretur exceptio renunciationis praecedentis, & exciperetur de renunciatione praecedente spoliationem talem. I. quia veniens ad ecclesiam, non fuit admissus, vel quia electus fuit per eum, ad quem pertinebat ecclesia. in tali enim casu, bene admitteretur huiusmodi exceptio, quia renunciando videtur amisisse possessionem: vt no. sup. de renun. super hoc.

Caput 3

CAPVT III.

ACCEPTA CONQVESTIONE. Intellectum huius decre. habes sup. de renum. super hoc, haec decret. nullo modo est contraria superiori decr. quia nec etiam in consimili casu loquitur. Dubitatio enim huius decret. erat, quid iuris esset si spoliatus ecclesia authoritate ordinarii peteret restitutionem, & aduersarius suus obiiceret sibi, non potes petere restitutionem, quia sponte resignasti ecclesiam, & iterum spoliatus vellet inducere probationes super spoliatione violenta, & possidens ecclesiam diceret, non est necesse, quod te graues huiusmodi probatione, quia primo resignasti sponte hanc ecclesiam. vnde bene spoliari potuisti authoritate episcopi, vel vt quidam dicunt per eum, cui episcopus eam contulerat, sed hoc nobis non placet. Que¬ rebatur ergo probationes hic retento casu praemisso, cuius primo essent admittendae, & respondeo, quod primo sunt admittendae probationes possidentis ecclesiam spontanea renunciatione, quia hoc probato, nil valerent probationes super spoliatione, quia licita fuit spoliatio authoritate episcopi facta, si violenter volebat detinere ecclefiam quam sponte renunciauerat, sed si super coacta voluntate vellet inducere testes, tunc haberet locum decret. sup. de renunc. super hoc. Constiterit) sup. c. proxim. contra. ibi. Solut. ibi, si enim quis renunciet ecclesiae suae statim, licet episcopo in cuius manibus renunciauit dare illam ecclesiam alij, si ad eum pertinet collatio, & si ad alium pertinet mandabit, quod eam conferat, vel quod eam praesentet quando sola praesentatio ad eum pertinet.

Imo plus est, quia postquam aliquis renunciauit in manibus eius, ad quem pertinet recipere renunciationem etiam sine alia licentia ille ad quem pertinet conferre vel praesentare statim faciet, quod ad eum pertinet, nec contra eum feretur aliqua sententia, quia ex renunciatione iam amisit omne ius, quod in ea habebat. 7. q. 1. quam periculosum. & idem quidam dicunt faciendum, quando ad mandatum episcopi clerici contemnunt promoueri ad ordines. sup. de elect. cum in cunctis. §. inferiora. sup. de aeta. & quali. quaeris.

Alijs tamen videtur, & forte melius, quod ibi necessaria est sententia priuationis, cum adhuc retineant ius in ecclesia quousque priuentur per sententiam, cum non sint priuati per sententiam iuris, & sic etiam praedictae decre. dicere videntur. sup. de aeta. & quali. c. 1. Item in primo casu, & in omnibus alijs vbi ius perdit ille, qui ecclesiam possidebat, licet episcopo sme alia causae a cognitione ei auferre possessionem, quia in hoc exequitur suum officium, vt hic. & inf. de instit. c. 3. & sup. de pact. accepimus. & c. cum clerici. sed non sic est in secundo casu, quia ibi nunquam licet auferre possessionem possessori, nisi post sententiam. inf. eo. conquerente. C. de iu. fis. l. fin.

Caput 4

CAPVT IIII Non valent litera per fraudem impetrata 2 Oe liperadi cantur conseruatoriae. 3 Literae ab alio nuneio impetratae si bim appellat ionis non obt inent mom valent. 1 Cum appellatur, debet exprimi causa appellationis.

AVDITA QVAERELA. (Melestaret) & ita intentabat iste interdictum vti possidetis, in quo vterque est actor & reus, quia vterque petere potest & agere, sicut in fa. er. communi dist. & fi. reg. iudicijs. ff. de iud. l. in tribus. propter molestias & turbationes, quae ei fiebant, scilicet, quia de ipsa ecclesia beneficium petebat, & in alijs volebant haberi, vt clericus eiusdem ecclesiae, & sic se gerebat, alias enim possessori non licet impetrare literas in fraudem, vt si post aduersarius alias literas impetrauerit ita ei non valeant tanquam prius impetratae, & si impetrauerit ita fraudulenter, non valet, quia falsum expressit in literis, cum dixit, quod alius insuriabatur ei, cum non intelligatur iniuriari, si prosequitur ius suum coram iudice. ff. de iniur. iniuriarum. §. 1. & habes expresse hoc non licere. sup. de rescri. c. vlt. & c. significauit. potes etiam dicere, & bene licet clericis ecclesiae agere contra clericum, qui aliam ecclesiam recepit, vt perpetuo priuetur prima. 7. q. 1. si quis episcopus. si quis de. & 21. q. 1. si quis iam. (Si vobis). sct episcopo Vldemens. & archidiaconoHelva elens. (Compesceretis) sup. e. solicitae. contra. Sol. hic non allegabatur a parte altera de violentia, ibi sic, imo etiam cum agerer tur vti pos. continebatur se possidere.

Ex praedictis autem apparet, quod non de iure, sed de iniuria aliquid in praedicta ecclesia requirebatur, quia ingerebat se tanquam canonicus in percipiendo beneficium, vel ad alia negotia ec clesiae, competit ergo contra ipsum interdictum vt not. in gloss. & ita. Vel dic, quod huiusmodi literae contra ius respiciunt futura, & appellantur conseruatoriae, & iudices conseruatores, qui habent impetrantem a futuris & manifestis iniurijs & violentiis defensare. sup. de offic. delegat. statuimus. vel aliter, vt no. in gl. ita. (Vobis plenius ) archidiacono flelvelens. & episcopo Vigorens. ( Constitisset) lite contestata coram nobis, vel etiam non contestata, quia in his parte existente contumace potest spoliari ecclesia. inf. de cle. non resi. ex tuae. (prohibuisti) litis contest. praemissa, hic vero sententia satis congruit interdicto vti pos.

Nuncius) si arreptio itineris vim obtinuit appellationis, nec potuit legitime fieri vnde omnia reuocanda sunt. sup. de offic. deleg. cum causa. Si autem vim appellationis non obtinent literae ab alio nuncio impetratae, non valent, nec debent reuocari, nec etiam impediri processus priorum iudicum. Respondemus, quod non obtinuit vim appellationis, quia quando misit nuncium iam sciuerat de literis contra se impetratis. inf. de ap. suggestum. vel si iudices primo cognoscere incoeperant, & de missione nuncii nihil sciuerunt, semper tamem ex que secundae literae emanarant de certa scientia domini Papae reuocantes iurisdi. priorum iudicum procedere vlterius non debuerunt. sup. de offi. deleg. pastoralis. §. 2. & ideo si postea aliquid fecerint reuocatur. (Impetrauerit) ad eosdem, scilicet, Vigorens. episcopum & eutdem archidiaconum. Formam) scilicet, quod non audiretis testes super spontanea sua renunciatione, sed super sua spoliatione, & erat iusta hec litera, quia intelligebatur, vel etiam expresse dixerat, quod sibi obiiciebatur renunciatio facta, quando non erat in possessione, quod tamen falsum erat, vel etiam si verum erat non opposuit coram iudice de spoliatione, & ideo tenuit quicquid contra eum factum est, vel forte alias contumax fuit, vnde non potuit contradicere processui contra se habito, nec appellare. 2. q. 6. §. sunt quorum. Vel forma secumn, darum literarum erat, quae hic sequiturclicet quod mon ob. hoc non est verum, propter id, quod sequitur in fi.lsct quod sententia non obstante procedat secundum tenorem secundarum literarum, ex quo videtur, quod secundae literae habebant certum tenorem. Sed ipsi exponunt, & forte non male, quod reuocarent de facto, quae de facto processerant.lsct occasione praedictae sententiae eo non obstante. (Reuocari) per Vigorens. episcopum & archidiaconum Hely elens. Nuncius) hic subintelligendum est, si iudex sciuit, quod nuncius mittebatur ad sedem Apostolicam, & eo proposito eius missio pro appellatione esset, nam si nesciret iudex, vel ex alia causa mitteretur haec missio vim appellationis non obtineret.

Item nec missio locum habebat secundum iura hic, quando licebat appellare nulla causa expressa, sed hodie locum non habet, cum causam appellationis exprimi oporteat, quae mittendo nuncium sine verbis nullo modo exprimi posset. de hoc plenius, inf. de appel. vt debitus. vel potest dici, quod primo nuncium miserat, quam lis coepisset agi sub iudice, sed tamen bene sciebat literas contra se impetratas ante nuncii missionem, & ideo non impediebat processum eorum, imo alias non valebat. inf. de app. meminimus. (Per vos) scilicet, per episcopum Vigorens. & Londens. & eundem archidiaconum. ( Eactum esset ) 99. dist. c. ecce. & c. nullus. C. de eman. nec auus. C. de app. l. 2. C. sen. rescin. non pos. l. impetrata. & C. de test. si testamentum. Authoritate) scilicet, si nesciuistis nuncii missionem, quia tunc medio tempore legitime procedere debuistis, vel si fraudulenter nuncium misit, scilicet, postquam de literis impetratis sciuit, vel non est reuocanda priuatio ecclesiae quam fecerunt iudices propter renunciationem, quam fecerat, vel quia alium paratum habebat etiam si esset spoliatus, cum ea non opposuerit. ( Praesumptione) iudicis, puta si processisset sciens nuncii missionem bonafide (violentia) partis vel iudicis. (Protulistis) scilicet, tuarchi. cum episcopo Vigorens. (Literarum) impetratarum ad Vigorens. episcopum, & Helyelens. archidiaconum. (Reuocare) quia si esset iusta non posset reuocari, cum non sit lata sententia contra intellectum praedictarum literarum, & eodem modo si iniusta cum transierit in rem iudicatam, nec sit appellatum. sup. de elect. cum dilecti. Tentetis) vos posteriores iud. Vigorensepiscopi, & Hel velens. archidiac. si nesciebatis nuncii missionem, alias secus, vel si alias malitiose misit nuncium, in receptione enim literarum secundum antiqua iura non erat vis, sed in missione nuncij, nisi in hoc, quod post receptionem secundarum literarum non debebat procedi per primas, nisi prius sciretur, & diffiniretur per arbitros, quae quibus praeiudica ret secundum tenorem decr. sup. de rescri. pastoralis. & c. cum contingat. & est hic no. quod non solum tenor praedictae decr. est seruandus, quando diuersae literae ad diuersos iudices impetrantur, sed etiam quando ad eosdem, nam hic ad eosdem iudices vtraeque literae impetratae fuerunt. Alii tamen hoc negant, scilicet, quia quando ad eosdem iudices impetrantur, nunquam est seruanda forma praedictarum decre. (Statuistis) tu archi. cum episcopo Vigorens. reuocando de facto quae feceratis authoritate sententiae. (Procedatis) scilicet, vos episcopus Vigorens. & archid. Ilelyelens.

Caput 5

CAPVT V. 1 Reuocari debet quicquid fit per violentum em 1 Si quis est in possessione, etiam riolenta, eli get tamen, & non qui de iure eligendi bet potestatem. An subditi violenti posse sforis respsdere debeant de iuribus pertinentibus ad dignitatem, quam violenter possidet. 4 Differentia protedendi inter iudicem & partem. 5 Potest semper excipi contm possessoremalicuius administ rationis, siue nomine suae administrationis agat, siue petitorio, siue ossessorio. De crimme prius est agendum quam de proprietate & violentia. De possessione prius agendum est, quam de crimine. 6 Icorporalium iurium possessio fere codem modo, sicut corporalium aequiritur. Possessio iuris episcopalis, vel archidiaconatus qualiter acquiratur, & etiam qualiter canonicalis & praebendalis, habes in num. 8. & qualiter perdatur. in nume. 11. & 12. Posessio iuris episcopalum vel alterius dignitatis, an acquiratur per installationem. 8 Spoliati possessione iuris Canonici, vel alterius dignitatis, quam actionem intentare possmt. 9 Eligendi posessio non videtur quaeri posse, nisi eligat. 10 Corporalis actus necessarius est in acquisitione possessionis u possessio leputime facta magis extendi debet, uam expoliatio miuste facta. 12 Possessio decimae an quaeratur intrando possessionem fundi decimalis. 13 Episcopi & pralati, an possideant suas dignitates nomine suo 14 lurus decimalis & corporalis possessio, quomodo acqui ratur.

IN LITERIS. No. quod quicquid fit per violentum possessorem, reuocari debet, & electiones factae a malaefiei possessoribus cassabuntur, etiam si sint confirmatae, quod sic probo, malaefidei possessor non facit fructus suos, imo tenetur de extantibus rei vendicatione & consumptis, condi. sine cau. C. de condi. ex lege. l. mala. ff. de rei vendicatione. si nauis. §. fi. insti. de offic. iud. §. sed si in rem. & §. illorum. & ita a simili, si malaefidei possessor eligat, cum non faciat fruct suos, & fructus possessionis eligendi est eligere, cum non facit electionem suam, & per consequens si electio non est sua, neqe ratione proprietatis, neque ratione possessionis, non valebit electio ab alijs facta, sed officio iudicis implorato cassabitur. argumen. sup. de resti. in integ. c. 2. licet ibi loquatur de electione confirmanda, & non de confirmata, tamen eadem ratio videtur vtrobique. Si autem esset bonaefidei possessor, faceret industriales fru¬ ctus suos, siue habeat ius, siue non. ff. quib. mod. vsusfruct. amit. l. si vsufructuarius. ff. fi. reg. l. 3. §. post litem. ver. sed an. alias est. §. insti. de re. dist. §. si quis a non domino. ff. de acqui. re. do. bon aefidei. ff. de vsufruct. quid sit. §. in alieno. cum autem eligere sit fructus industrialis possessionis eligendi, quia ex industria & opera hominis prouenit fructus, haec, scilicet, electio erit ius possessionis eligendi, quamuis dicendum sit, quod si aliquid de fructu remanserit penes ipsum, postquam constiterit quod proprietas ad alium pertinet, quod officium iudicis id restituendum sit. C. de rei vendi. certum. §. bona. & eodem modo praelatus, vel electus institutus a bonaefidei possessore, iura quae prius reddebat possessori modo reddet vero domino. inf. de iurepa. ex literis. sed & si electio diceretur fructus naturalis, tamem bonaefidei possessor non tenetur de fructibus, ex quo consumpti sunt, nisi inquantum factus est locupletior. ff. si cer. pet. si met. sed constat, quod ex quo electio facta est consumptus est fiuctus huiusmodi possessionis, quia nihil potest in ea vlterius facere. 7. quaestio. 2. dilecti. Si autem in aliquo factus est locupletior puta, quia adhuc habet in horreo fructus praebendae quam possidebat illud restituet, vt in praealleg. decre. de iurepat. ex literis. nec contra electos huiusmodi agi potest ad depositionem, cum electus sit ab eo penes, quem est potestas eligendi, vt dictum est, & habes expresse. sup. de cau. pos. cum ecclesia. quia ibi casiata fuit electio facta a canonicis, quia facta fuit absentibus bonaefidei possessoribus, ergo si interfuissent electio tenuisset, & hoc ipsum est dicendum in sententijs. quae fiunt a bonaefidei possessoribus iurisdictionis, & idem dicitur in alijs actibus corporalibus.

Item not. quod si quis est in possessione etiam violenta, tamen ipse eliget, non ille apud quem est de iure eligendi potestas, & tenebit huiusmodi electio, licet cum constiterit de iniqua possessione cassetur. argumen. quia etiam praedo defendendus est in sua possessione, quousque ille punietur qui eum spoliat, vel molestat. C. vnde vi. si quis. 16. q. 6. placuit. inf. de instit. cum venissent.

Sed quaero quid facient subditi debitores huiusmodi violenti possessoris: Respon. non respondebunt de iuribus pertinentibus ad dignitatem, quam vio¬ lenter possidet, nec potest conqueri hic violentus praelatus de eis, qui spoliauerunt eum non reddendo sibi debitam obedientiam, vel alia. argumen. sup. de elect. quaerelam. quia ipsi non spoliant, cum non fuerit in possessione recipiendi huiusmodi ab eis, licet fuerit in violenta possessione dignitatis cui haec debentur, quia huiusmodi violenta possessio non extenditur, nisi ad ea, de quibus fuit in possessione. argumen. ad hoc. C. de peti. haered. l. fi. Electo autem a violento possessore, & confirmato omnes respondebunt propter vim confirmationis. sup. de elect. transmissa. & argumen. ff. de acqui. pos. l. iuste possidet. ff. quod cum fal. tuto. l. 1. Alii non approbant, quod dicitur in fi. huius gloss. quae incipit not. & dicunt, quod subditi & debitores dignitatis, debent respondere malaefidei possessori dignitatis de omnibus debitis, non obstante exceptione de iniqua possessione praelati. argumen. inf. de insti. cum venissent. Sed primi respondent, quod iudex cui certum est quod est in possessione bene debet eum defendere in possessione, quousque de iniustitia possessionis constet, vel de proprietate, vt ibi, imo nec subditi per violentiam debent malaefidei possessorem expellere de possessione, quia sic incurrerent poenam constitutionis. si quis in tantam. C. vnde vi. 26. quaestio. 6. placuit. sed denegare possunt sine violentia, tamen in ea in quorum mala possessione erat possessor, quod sic probatur, quia si sponte soluat, praestat malaefidei possessori causam peccandi. Item non liberatur subditus debitor per talem solutionem, quin dignitati teneatur, cum non ei, sed dignitati sit obligatus. argumen. inf. de iureiur. eam te. nisi forte cum ipso malaefidei possessore contraxisset, quia tunc ex contractu teneretur. ff. de condi. insti. si vrbana.

Et est ratio, quare iudex aliter procedere debet, quam pars, quia iudex procedit secundum probata, sed pars secundum conscientiam, vnde dicunt quidam, quod secure poterit tolerare excommunicationem, antequam faciat contra conscientiam. inf. eo. literas. inf. de sent. exconmuni. inquisitioni. Fatemur tamen, quod possessor contra hune denegantem habet interdictum vnde vi. vel condi. ex decr. sup. de elect. quaerelam. Nec valebit debitori redituum, si offerat se probaturum, quod aduersarius est malaefidei possessor, quia etiam praedo restituendus est, vt hic. Sed si possessor non agat contra hos debitores redituum possessorio, sed officium iudicis imploret, vt cogantur sibi satis facere, & si hoc probent, tunc debitores dignitatis possunt excipere, quod possessor est malaefidei posseslor, vt repellant eum, vel etiam si esset bonaefidei possessor, non teneretur de fructibus naturalibus, vel debitis, nec etiam de industrialibus, qui licet fiant bonaefidei possessoris, tamen si extant restituere tenentur. instit. de re. diui. §. si quis autem. ff. quibus mod. vsufruc. amit. si vsus. ff. fi. regun. l. quarta. §. autem. C. de condi. ex lege. l. mala. C. de rei vendicat. certum. Et idem videtur in eo, qui est in possessione eligendi, quia si illi, ad quos de iure electio pertinere videtur, eligant eo expulso ab ea possessione, duplicem viam habet procedendi contra eos. Vnam vt intentet petitorium, petendo cassari electionem factam ab eis, & tunc habet locum, non debuisti vocari, nec eligere, imo nos, quia malafide eras in possessione. Sed si agat possessorio, petens se restitui ad possessionem eligendi, qua spoliatus est, non admittitur exceptio praedicta. argument. hic sicut nec de proprietate. supra, de ordi. cog. capi. vltimo. imo ad suam possessionem restituetur, & si talis possessor eligat contra electum petentem confirmationem excipietur, quod non debet eius electio confirmari, cum sit facta a malaefidei possessoribus, vt infra, de iurepatrona. consulta. Item si primus electus ab his, qui ius habent, petat confirmationem, & excipiatur contra eum, quod non debet confirmari, quia facta est a non possessore, replicabitur, quia ab eo fieri non debet, cum esset malaesidei possessor, nec est verum, quod per restitutionem datam possessori prima electio facta ab his, qui ius habent sit irrita, nec irritanda. Sufficit enim possessori, quod in pristinam possessionem sit restitutus. ff. de vi & vi arma. l. prima. §. qui vi. & §. sequenti. Alii tamen contradicunt, & idem videtur si non erat in possessione eligendi solus, sed interessendi electioni & eligendi vna cum his, qui elegerant. Nam & hic etiam si agatur possessorio, non cassabitur prima electio, quae non debet cassari, nisi de iure electi inquiratur, & possessor tantum restituetur ad possessionem iuris, alias electores punientur in expensis & ad interesse, & etiam alias officium iudicis. Sed in hoc multi contradicunt.

Item not. quod si possessor alicuius administrationis agat nomine suae ad ministrationis, siue petitorio, siue possessorio, semper potest excipi contra eum, licet tu sis in possessione, tamen non es canonice institutus. Quod sic probatur sententia lata pro reo in hoc casu non parit ei exceptionem rei iudicatae contra verum praelatum, si postea agetur, ergo cum eo non debet procedere actor. Nec est contra. ff. de petitio. haeredit. quod si pos. quia ibi possessor nihil soluit, ad quod haeres non teneretur, vnde non habet, de quo quaeratur, quia etiam inuitus potest liberari. ff. de nego. gest. soluendo. secus autem in confirmatis, vt not. sup. de electio. nihil. Item not. quod licet dicatur quis possessor actionum. ff. de petitione haereditaria. quod in diem. §. fina. nunquam tamen potest possidere quis actionem, nisi ille cui de iure competit, quia aliter non agitur suo nomine, & si alieno nomine agit, non possidet. Prius) C. eo. rei vendicatione ordinarii. C. de interdi. incerti. Si vero agatur de proprietate & violentia, prius de crimine agetur. ff. de iudicijs. si de vi. ff. de publicis iudicijs. qui te. §. 1. Si vero de possessione & de crimine agatur, prius de possessione, quam de crimine quaeretur. inf. capi. proxi. de possessione rei corporalis qualiter aequiratur, satis plene not. in summa. de acquiren. posses.

Possessio autem iurium incorporalium fere eodem modo acquiritur, sicut corporalium, scilicet, corpore & animo. ff. de acquiren. pos. l. prima. primo respon. & l. possidet. primo responso. §. quibus. & saepe fit missio in possessionem iuris incorporalis inducendo in rem corporalem. ff. de vsufruct . l. quarta. in principio. nam si quis vult dare in possessionem decimarum, debet eum inducere in possessionem fundi decimalis, & apprehensa vna gleba fundi decimalis, in possessionem decimae totius fundi inductus videtur, dummodo sit glebae apprehensae contiguus, & nullus alius partem eiusdem fundi possideat. ff. de acquirenda posses possideri. §. fina. Quaedam tamen iura incorporalia sunt, in quibus dicitur acquiri generaliter possessio, & si cuiuslibet partis etiam diuisae possessio non apprehendatur, sicut est in iure canonicali, cum possessio apprehendatur, si cui detur stallum in choro, & locus in capitulo, & hoc satis innuitur. sup. de renuncia. cum inter. & inf. de praeben. dilect. 1. & c. dileco. Et possessio iuris praebendalis apprehenditur, si assignetur praebenda ei, etiam verbo solo, vel do, vel assigno tibi talem praebendam. argumen. praedictarum decreta. dilectus. & dilecto. & sup. de rescript. eam te. & in multis alijs ca. sed si quis bene attendat, non inueniet ibi, quod per talem assignationem tradatur possessio. Fatemur tamen quod sicubi esset consuetudo, quod in signum recessionis alias receptionis posselsionis iuris praebendalis daretur aliquid ei, cui debet assignari praebenda, siue pecunia, siue aliquid aliud quod bene sic acquiritur possessio. argumen. sup. de consue. capi. 2. nam si per tales fictiones conceditur possessio iuris corporalis. & ibi dicitur ex vi consuetudinis, multo fortius iuris corporalis.

Credimus autem quod hodie de generali consuetudine, quae pro iure est seruanda obtinet, quod possessio generaliter iuris episcopalis, vel archidiaconatus, vel cuiusque alterius dignitatis, acquiritur per installationem eius factam & in sede, vel loco deputata dignitati eius. argumen. praedictarum decre. dilectus. dilecto. & c. inter. si autem non deputata sunt aliqua loca, vel st alla istis, dicimus quod per huiusmodi installationes non acquiretur possessio. Item si sint deputata, sed loca illa prohibentur eis assignari, licet alia loca illorum assignentur eis, non credimus possessionem acquiri, nisi aliter se haberet specialis consuetudo, nam cum haec sint inducta praeter ius, non sunt extendenda. ff. de le. & consue. quod contra alii contradicunt.

Item hoc intelligo verum, quod acquiritur possessio per huiusmodi installationes, vt fiunt per personas ad huiusmodi deputatas. sup. de offic. archi. vt nostrum. inf. de praeben. dilecto. Item generaliter quaerit possessionem iuris canonicalis, vel cuiuslibet alterius si vtatur aliquo iure canonici intendens vti generaliter, & hoc sciat aduersarius, vt not. inf. de ca. mo. dilectus. in gloss. scilicet recu. & de postu. bonae. glo. qua re eum.

Item dicunt quidam eum acquirere possessionem iuris canonicalis, & praebendas, si apprehendat corporaliter possessionem castrorum, villarum & fundorum pertinentium ad praebendam, & si legit & cantat sicut canonici alii faciunt, vel facere debent. Alii idem dicunt de apprehensione iuris episcopalis, vel cuiuss cunque dignitatis, sed in hoc casu non intelligunt possessionem, ad alia extendi, nisi ad ea, quae occupauit, vt si occupauit hunc fundum de praebenda, hunc fundum possideat & non alios, & per electionem suam, & tantum sit in possessione legendi & cantandi, & non aliorum iurium canonicatus, nec per hoc erit in possessione iuris canonicalis simpliciter, sed cum adiectione poterit dici ipsum esse in possessione iuris canonicalis, quo ad possessa specialiter, & idem dicunt de alijs iuribus, vt episcopalibus & huiusmodi.

Vnde si talis spolietur, non peteret restitutionem possessionis, nisi quantum ad alios actus, quos possedit, hoc non placet, quia non credimus, quod ratione possessionis iuris canonicalis, vel cuiuscunque alterius possit aliquis petere restitutionem alicuius rei, nisi primo probet se aliquo praedictorum modorum fuisse in possessione illius iuris, sicut diximus in vxore. inf. eod. ex parte. Credimus tamen, quod si aliquis vtitur generaliter in omnis bus, quae concurrunt facienda secundum morem suae dignitatis iure episcopali, vel canonicali, vel consimili, quod illi qui cum eis contrahunt, vel soluunt debita eis, quod liberantur, & excusantur. ff. ad Maced. l. 3. sup. de iu. cum deputati. Alii tamen contradicunt. Isti quamdiu sunt in possessione tuendi sunt in ea. inf. de insti. cum venissent. Item eis reddendi sunt fructus castrorum, & villarum quas possident, quia conmmodum possessionis est habere fructus. Sed si a possessione caderent, non habent aliud remedium, vel ad minus aeque bonum, nisi petere restitutionem dictarum rerum, dummodo non sint sacrae, vel spirituales, & agatur proprio nomine tanquam spoliati possessione iuris canonici, vel alterius talis, & non iuris canonicalis in praedictis specialiter, & sic potest intelligi hic, nam de iure proprietatis agere non potest, nisi probaret titulum, scilicet, se legitime institutum in canonicum, nam cum non sit in possessione, & si actor sibi incumbit probatio, quia ei qui dicitincumbit probatio. C. de proba. actor.

Sed alijs qui nituntur authoritate superioris, & ius habent in dignitate, vt sunt confirmati, non est vtile pr, ponere interdictum recu. pos. suo nomine ad recuperandam possess ionem rerum ablatarum, quae ad dignitatem pertinent, quia non possidet pertinentia ad dignitatem nomine suo, sed nomine dignitatis, nomine ergo dignitatis quae est expoliatio intendet possessorium, vel petitorium. Si tamen vellet suo nomine petere restitutionem possessionis in genere iuris canonicalis episcopalis generaliter, & in genere bene faceret, quia illud in genere possidet nomine suo tantum, & quia spoliator ipsum spoliare intendebat, non ecclesiam. sup. de caus. pos. cum super. tamen ad hoc, vt possit petere restitutionem possessionis generaliter, oportet quod superioris authoritate eius, scilicet, ad quem pertinet ex officio habuit possessionem generalem dignitatis, scilicet, per installationem, vel alium modum consuetudinarium, vel etiam sententiam, vt hic. & inf. sequitur. & no. inf. eo. ex parte. & sup. de postu. bonae. Alii autem missi in possessionem generalem authoritate superioris, sed non confirmati petunt restitutionem generalem iuris pertinentis ad dignitatem suam nomine suo, quia illud in genere suo nomine possident, sed restitutionem spiritualium iurium isti suo nomine petere non possunt, cum illa nomine ecclesiae possideant.

Possessio autem eligendi, non videtur posse quaeri, nisi eligat, & ab eo electus habeatur pro electo ab hiis, qui potestatem habent eligendi, vel ad minus eis scientibus patiantur eum esse in possessione eligendi sustinendo electum ab eis, vel ad minus non contradi cendo altero il lorum modorum, quos sup. not. de in integ. resti. capi. 2. si enim alijs possidentibus, sed nescientibus eligant, vel alterius iuris possessionem acquirant, vel aliud faciant, non acquirunt possessionem quae non amittitur, nisi eis scientibus, & de recuperatione desperantibus. ff. de acqui. pos. clam. §. qui ad nundinas.

Contra alios autem, qui forte habent eum pro electo, nullam possessionem acquirunt cum nullus actus corpotalis interueniat in hoc, quia seruant suam excommunicationem, & actus corporalis necessarius est in acquisitione possessionis. ff. de acqui. pos. l. prima. §. 1. responso. 1. & l. possideri. & l. quemadmodum. C. de acqui. pos. licet. Idem dicimus in multis alijs iuribus, vbi non est facile sub specie, vel forma corporalium rerum aequirere possessionem incorporalium.

Possessio autem istorum iurium amittitur, vt quidam dicunt eisdem contrarijs modis, quibus acquiritur, puta, si deinstalletur, & alijs similibus modis, quibus acquiritur & eorum contrarijs. Et nos haec fatemur, dummodo deinstalletur per eum qui super hoc authoritatem habet, vt inf. de praeben. in Lateranens. vt fit, quando sacerdos degradatur, vel miles. ff. de his qui no. infa. l. 2. §. ignominiae. argu. ad hoc, quod quando sacerdotes & alii clerici deponuntur eadem eis auferuntur in depositione, quae dantur in ordinatione. 22. distin. subdita. & c. sequen. 11. quaestio. 3. episcopi. Sed si filijs ad quem non pertinet ex officio suo eum deinstallare, vel quid simile faceret, non crederem eum amittere generalem possessionem iure dignitatis, sed tantum illius loci, vnde fuit deinstallatus, & illius loci tantum petere debet restitutionem. argum. sup. de renun. cum inter. & c. supplicationem. Nec obst. si dicas, quod per vnum actum corporalem authoritate superioris habitum intelligatur acquisita possessio omnium aliorum, magis enim extendi debet possessio data legitime quam expoliatio facta iniuste, & credimus quod in omnibus alijs, nisi in illis, in quibus expoliatus est possessionem retinebit. Et credimus, quod hoc ipso quod inductum est consuetudine, quod possessio authoritate superioris facta extendatur, hoc ipso eadem consuetudine inductum videtur, quod spoliatio legitime facta authoritate superioris similiter extendatur.

2 De possidentibus autem sine authoritate superioris certum est, quod eodem modo amittunt possessionem, quo acquirunt. argumen. inf. de reg. iu. omnis. iuris autem canonicalis, & aliorum incorporalium possessio quaeritur, si quis eis vtatur generaliter patientibus his, qui possident, vel quibus praeiudicium generatur. ff. de pub. si ego. §. 1. ff. de serui. quoties. sed si in aliquo ei contradicitur. non acquirit possessionem iuris canonicalis, sed alicuius iuris specialis possessionem quaerere possit.

Illud autem non placet, quod in trando possessionem fundi decimalis, possessionem decimae quaerat, nisi vtatur. argumen. ff. de acqui. re. do. seruus. §. incorporalis. ff. de actio. emp. ratio. §. si inter. Nec contradicit. ff. de vsufru. l. 3. in princip. quia ibi expresse ponit, quod vti debet. Item vsufructuarius, naturaliter possidet fun¬ dum. ff. de acqui. pos. naturaliter. & possessio. in princip. non autem sic possidet decimarius, vel habens seruitutem.

3 Episcopi autem & alii praelati, & etiam alii clerici suo nomine naturaliter possident suarum dignitatum, vel praebendarum possessiones & castrorum, quorum corporalem possessionem habuerunt, & pro iure quod in eis habent proprio nomine tantum. Et inde est, quod vnus clericus contra alium clericum agit nomine suo de possessionibus, quas vterque confitetur eiusdem ecclesiae esse, sed quisque dicit ad se ratione suae praebendae vel dignitatis pertinere. inf. de prob. ex literis. sup. de causa poss. & proprie. cum super. nomine autem ecclesiarum suarum, iidem prae lati & clerici easdem possessiones possident ciuiliter & naturaliter.

14 Dicunt etiam aliqui, quod iuris de cim alis & omnium iurium incorporalium possessionem quis acquirit, si ille qui prius illa iura incorporalia poss idebat interuer. tat possessionem, vt quod prius suo nomine possidebat, incipiat alieno nomine possidere. ff. de acqui. pos. quod in eod. & in hoc forte valeret, si induceretur quis in possessionem fundi decimalis, & aliquid nomine decimae inde acciperet, quia sic vti videretur & etiam suum ministerium exhiberetur intrando, vel immiscendo possessioni. Item quia quilibet confirmatus ex virtute confirmationis etiam si non possideat rectoriam, tamen contra omnes etiam contra possessorem rectoriae potest agere nomine ecclesiae & petitorio & possessorio. sup. de elect. transm issam. Sed & nomine suo potest agere & peti. & pos. ad rectoriam, sed non ad rem, vel ad res rectoriae. sup. de cau. pos. & pro. cum super. res autem rectoriae oportet, quod petat nomine ecclesiae. sup. de fi. instr. inter dilectos. (Praedo) quia non admittitur contra spoliatorem expoliatum eadem re exceptio spoliationis, sed si constaret pe eius confessionem, quod praedo fuerit & ad restitutionem ipsius rei ageret, dicunt quidam denegandam restitutionem. argument. ff. de dolo. ex dolo. & idem dicunt, si constaret de proprietate. Alii tamen dicunt, semper faciendam restitutionem. argumen. inf. de matri. contra inter. ecc. c. i. primum tenet. sup. de fil. presbyt. c. constitutus. G.

Caput 6

CAPVT VI.

ITEM. (Violenter.) Intentans interdictum vnde vi. (Clam) intentans interdictum quod vi aut clam, quod aedificat vi aut clam. ff. quod vi aut clam. l. 1. (Crimen) directe forte homicidum, vel huiusmodi. (Inimicus) qui non admittitur ad accusandum etiam in excepto crimine. infr. de simo. licet hely. & inf. de accus. qualiter. inf. de accu. cum oporteat. nisi prosequeretur suam iniuriam, vel suorum.

Caput 7

CAPVT VII.

CONOVERENTE. ( Spoliare) de facto & sine sententia, si enim sententialiter priuasset, & ordine seruato non rep& stitueretur, nisi post appellationem fecisset. Volueris) super praedictis excessibus vel causis, super futuris autem non licet: vt not. sup. eod. audita. decaetero enim non debet esse actor & iudex. infr. de exces. praela. post elect. C. ne quis in propria causa. l. 1. Experiri) dicunt quidam, quod si episcopus non restituit eeclesiam propria voluntate huic clerico, quod delegatus, de quo hic dicitur non habet potestatem cogendi episco pum ad restitutionem, quia sub conditione, vel in diem, sc ilicet, cum restitutio facta fuerit deleg. videtur. Alii dicunt, quod cum verba intentioni debeant deseruire. infra, de verb. significa. intelligentia. & c. praeterea. & c. in his. quod intentio Papae videtur fuisse, vt communis iudex delegat. sit vterque. argu. infra eodem, ex conquestis. vbi not.

Caput 8

CAPVT VIII. EX TRANSMISSA (egi time) vel dic, vt not. inf. eod. ex parte, quod petitorio age batur. Alii dicunt quod possessorio, & tamen non fit restitutio, nisi probetur legitime desponsata, id est, per verba de praesenti, & insuper cognita, & hoc est secundum eos speciale propter periculum corruptionis. argu. infra, de spon. cum locum. cum alias statim ex quo cognosceret & esset probatum de spoliatione fieret restitutio, nisi obiiceretur gradus diuina lege prohibitus, infra eodem, literas. Si vero praedicta probentur, licet obiiciatur consan¬ guinitas, non impeditur restitutio. infra eodem, ex conquestione. supra. de offi. deleg. causam. Vel dic, quod ex quo petebat sibi tanquam vxorem restitui, oporhabet locum, vbi quis in solo tet eum probare legitime sponsalia. arg. ff. de lib. exhi. l. 1. sic not. infra, de spon. cum locum. & supra, de causa pos. cum super. (Sufficienti) pignoratitia vel iuratoria, vel fideiussoria. ff. man. mandato Titii. & debet illa imponi que magis timetur. 23. q. 5. prodest. & supr. vt li. non conte. quantum. alias sufficit nuda promissio. C. de verb. sig. sancimus. (Odio) supra, vt lit. non contestat. accedens. vbi not.

Caput 9

CAPVT IX

CVM VENISSET. (Idem G.) eorum nomine possidetis, & ideo non est contra. infra, de priuil. veniens. & c. astoralis. quia ibi non fuit licitum possessionem nunquam habitam intrare sua authoritate, hic autem iam habebat possessionem per clericum, qui eius nomine possidebat. Sed contra. ff. de acquirend. posses. quemadmodum. vbi dicitur, quod sine corpore non acquiritur possessio. Tu dic, quod hic est corpus, si non canonicorum tamen clericorum eorum nomine possidentium, & si sine quaestione vult facere, abiiciat a se primam possessionem, quae solo animo abiicitur & amittitur. C. de acquirend. pos. l. licet. & incipiat possidere nomine canonicorum. Vel dic speciale in ecclesia ex quo aliquid recipit nomine possessionis, quod posselsionem habet fic. supra, de consue. c. 2. Authoritate) possessionem ecclesiae vacantis, hic vult dicere, quod quamuis post mortem clerici possidentis siue authoritate propria, siue archiepiscopi ecclesiae sanctae Trinitatis possessionem intrauerit, tamen licite eam habet, cum eam habuerit etiam prius per clericum suum. (Possidetur) infra, de praescript. si diligenti. supra, vt lit. non contestat. quoniam. ff. de acquirend. possessio. quod in eod. & l. generaliter.

Caput 10

CAPVT X naritus si impetrat literas super petitorio, poterit tamen vxor agere super possessorio. 2 Inoptione praesentantis est, literas praesentare vel lacerare. 1 Antequam quis vtatur priuilegio sibi concesso, potest illi renunciare 2 In actione possessorii non sunt audiendae exceptiones ante restitutionem. Fallit in quatuor casibus, vt hic.

EX CONQVESTIONE. (Ob hoc) quia forte episcopus restituere negligebat. Et post hoc habes, quod si marito intentante petitorium. lit. contest. facta est, tamen si mulier petat restitutionem, tunc sola petitio restitutionis procedet. sup. de causa pos. & proprie. pastoralis.

1 Item not. quod si maritus impetrat literas super petitorio, tamen vxor potest agere super possessorio, quod est notabile, quia in modum reconuentionis non fiet, quia maritus non admittetur ad agendum peti, nisi prius expedita sit quaestio possessionis, vt not. supr. de causa posc. 2. Sed haec ea ratione est, quia connexae sunt hae causae possessionis & proprietatis, & ideo etiam aduersario impetrante potest agere. Melius potest dici, quod generaliter obtinet, quod non solum qui impetrauit literas, sedetiam ille contra quem impetratae sunt potest petere, quod procedatur per literas, quod sic probamus, quod iudex super personas & res in rescripto contentas iurisdictionem habet, vt not. supra, de rescrip. pastoralis. §. fin. Item quia iudicium redditur in inuitum. ff. de verbo. obli. l. continuus. Item quia iudex communis debet esse, & pariter pro vtroque.

Si autem non praesentasset literas iudici, dicunt quidam, quod nullam iurisdictionem habet iudex. ar. inf. de app. vt debitus. & ante praesentationem dicunt esse literas impetrantis, & in optione sua est praesentare, vel non, vel etiam lacerare. Alii dicunt, quod iudices possunt eos cogere ex hibere has literas, cum sint communes & vtriusque partis intersit. ff. ad exhib. l. 3. §. primo. & 2

In priuilegiis autem alicui concessis si ibi continetur etiam ius alterius vt ecclesiae Metropolit. ad ipsius solius instantiam concedatur, quod capitulum eligat Metropolitanum cum suffraganeis, tunc capitulum antequam vtatur priuilegio potest illi renunciare. C. de pac. si quis in conscribend. Sed ex quo vsus est priuilegio, vel etiam sine vsu il¬ lud praesentauit suffraganeis, vlterius renunciare non potest sine suffraganeorum consensu. arg. ff. de acquirend. pos. qui ab.

Idem etiam dicimus, quod si quit dedit libellum in quo petiit rem aliquam, vel iura aliqua, vel aliquid dixit sibi obligatum, quod illi contra quem agitur, etiam de suo iure probare potest. ff. de proba. circa. & ita sententia pro eo ferri potest, ac si ipse pro eisdem rebus vel iuribuaegisset. argu. ff. de iureiurand. sed & si post. nam sicut ibi oritur reo actio ex iureiurando, quod iurat rem suam esse, ita orietur & si pro reo sententiaretur rem suam esse, sed si non probauerit de iure suo, nihil sibi adiudicabitur, sed tantum absoluetur ab impetitione aduersarii, cum ipse aduersarius nihil de iure suo probauerit. C. de rei vendicat. l. vlt. infr. de proba. ex literis. facit melius pro hoc. supra, de offi. deleg. cum contingat. ( Restitutione) id est, petitionem porrectam suam petita restitutione.

Quod fieri) nam quando agitur possessorio, non sunt audiendae exceptiones ante restitutionem. inf. de diuor. porro. infr. eod. literas. nisi in casibus. Primus est, si obiiciatur agenti possessorio fornicatio notoria, quae per euidentia patet, scilicet, quia habet filios d. adulterio. infra, de diuor. significasti. Secundus est, si obiiciatur consanguinitas diuina lege prohibita, quam obiiciens incontinenti est paratus probare. infra eodem, literas. circa fin. & in hoc casu licet denegetur restitutio quo ad carnalem copulam, in alijs autem fit restitutio, vt ibidem. Tertius est, si obiiciatur exceptio rei iudicatae super eadem petitione. supra, de offi. delegat. causam matri. Quartus est, quando vir adeo seuerus, quod ei de viri seuitia prouideri non potest, vel quia eam prosequitur odio capitali. supra eodem, transmissa. infra eod. literas. hic autem solum spoliatam probare oportet, quod sine iuris ordine sit spoliata, & eam viri possessionem habuisse. supr. de offic. deleg. consultationibusinfr. qui fi. fint leg. causam vero. Sed si sua authoritate recesserit, non competit ei restitutio, sed sibi imputet. 32. quaestio. 1. de benedicto. Aliqui contra quae dic vt ibi late dicitur, & Berthold. videtur tenere cum illis. inf. de adul. c. intelleximus. (In principali) vtclict cognoscere, an tencret matrimonium impediente con¬ sanguinitate, supr. eod. ex transmissa. & supr. de or. cog. c. 1. contra.

Caput 11

CAPVT XI. 1 Principale quando comprebendat accessarium.

GRAVIS. (Praemissis) scilicet, quod archiepiscopus spoliauerit monasterium. Damna) not. quod in actionibus bonae fidei, & etiam in actionibus stricti iuris, vbi peto, quod meum est, veniunt fructus & partus & omnis causa a tempore morae. ff. de vsur. videamus. & l. mora. §. in bonae. ff. depo. l. 2. § hanc ac. sed licet veniant si petantur, si tamen expresse non petantur in libello, iudex non potest de eis condemnare. ff. de aedi. edic. item sciendum. ff. de vsu. partum. nisi quando agitur de vi compulsiua, vt quod me. causa, vel expulsiua, vt intera dicto vnde vi. vel consti. si quis in tantam. nam tunc venit omnis causa, etiam si non petatur. ff. quod me. causa. sed & partus. ff. de vi & vi ar. l. 3. §. rectissime. & l. idem est. §. vltim. & l. si plures. C. vnde vi. si quis in tantam. & supra, quod me. causa. 1c. pe. Item si agitur petitione haereditatis, vbi etiam ratione vniuersitatis. ff. de peti. haere. item ve. §. fructus. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. rectiss ime. & not. quod si non petantur ea quae veniunt accessorie, vt fructus, damna & interesse, vel etiam si petantur, licet tamen sententia fertur super principali, non habita mentione accessoriorum, decaetero de eis agi non possunt, nec potest peti ferri sententia. q. super omisso C. depo. l. 4. C. de vsu. eos in bonae. ff. de ac. emp. qui per co. §. fi. ff. de eo. quod cer. lo. l. certum.

Si autem plura petantur non quasi accessoria, sed quasi principalia, tunc secus est, vt in praealle. l. certum. Nec est contra. ff. de except. rei iud. si in iudicio. vbi dicitur, quod exceptio rei iudicatae iam latae non obstante ad accessoria, potest agi bonae fidei iudicio, sed certe. l. illa potius est pro nobis, quia intelligitur, quod male agebat, & ideo absolutus fuit reus. Inter. dicto vnde vi bene agitur ad accessoria sine principali. ff. de vi & vi ar. l. idem. §. fin. & l. si plures. (Iniurijs) si iniuriam monasterii fecin ff. de ac. emp. qui pen. Compellatis) omnia praedicta veniunt in interdicto vnde vi praeter satisfactionem. de iniu. ff. eod. l. 1. §. quod autem. & S.rectiss sime. & §. ex inter. & §. ex die. & l. si vimetu. & l. vicino. C. vnde vi. si de post. percepissent) ff. de rei vend. si nauis. §. generaliter. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. ex die. C. de peti. haere. l. 1. in fi. C. vnde vi. l. 4. ff. de pig. ac. l. 2. de peti. haere. sed etiam si legit contra.

Caput 12

CAPVT XII. 1 cumdeiuribus ad aliquamdomum pertinttibus agitur sufficit magistrum illius domus agere. 2 Episcopus agere & respondere potest pro ecclesijs sibi subiectis in defectum administratorum. Administrator an solus possit agere, an verem etiam illi, quorum interest. Si datur possessio cum pacto quod concedatur. quod ibi fiat ecclesia non dicitur commitei simonia. obedientia praestita an obliget. 4 Ecclesiae in nullius bonis esse dicuntur. Ecclesia an possit vendicare. 5 An possessio detur sub conditione. Possessio an amittatur ignorante domino. 6 Vim rebus illatam vindicare licet. An liceat clericis mouere bellum, & vide in num. §. 8 Mouere belluman & quando licitum sit, & an requi ratur aut horitas principis. Bona sua an quis possit propria autboritate rapere. Praelatus qui habet iurisdictionem temporalem, an possit arma capere contra subditos inobedientes. Non est irregularis clericus si pugnet contre raptore: ac siti, vel, aliorum defensionem.

OLIM CAVSAM QVAE INTER VO S. (Simul agant) quia communiter locus, de quo agitur ad episcopum & capitulum pertinebat, vel securius est, quandocunque simul agunt, sup. de iudi. causam. & de iuribus proprijs cuiusque, licet de iure quisque pro suis iuribus agere possit. supr. de rescri. edoceri.

Et magistrum) si de iuribus ad aliquam domum pertinentibus agitur, sufficit si agat magister illius domus. supr. de iudi. cum deputati. si vero de subiectione alicuius domus agitur, vel restitutione, debet agere minister superior, vel prouinciae, vel ciuitatis, vt hic. Posset etiam dici, quod maior semper potest agere, si vult, & quia magna causa est requiruntur fratres, vel sine requisitione se obtulerunt, cum tantum minister domus Decal. cita¬ tus esset, vel citari fecisset, imo plus videtur, quod pro domibus istis, quae sic subiectae sunt alijs, quod de rebus eorum faciunt, & disponunt ad suum libitum, & praeceptorem remouent, quando volunt omnes illi, qui huiusmodi potestatem habent immediate super domos illas possunt agere & etiam conueniri, vt in praeal. decr. cum deputati. & erit semper in optione maioris, vt ipse caeteris praefera. tur, si voluerit. arg. hic. & haec ratio requirit, vt si potest minorem remouere ab administratione domus, multo fortius posset eum remouere a lite agenda, & etiamt quia magis sua interest, quia maiorem potestatem habet in domo. ar. 2. q. 6. §. propriam. tamen si maior minorem remouet, ipse tenetur, vel per se, vel per alium litem agere, alioquin contra dominum tanquam contra contumacem procedetur. inf. de eo qui mi. in pos. causa rei ser. c. 1. 2. & 3.

Si vero non sint sic omnino subiectae, tamen sunt aliquo modo subiectae. nam aliquando sunt de archidiaconatu alicuius, aliquando de archipresbyteratu, aliquando respondent abbatibus de temporalibus, vel alijs ecclesiasticis personis ratione iurispatronatus, & aliquando etiam laicis, vt not. de praeb. in Lateranens. & inf. de priui. cum & plantare. §. in ecclesijs. in omnibus enim istis casibus & similibus primo loco, licet agere & respondere administratoribus illarum domorum, & si negligentia, vel alia iusta causa subsit praemissa aliqua summaria cognitione per iudicem, qui debet de causa cognoscere. & omnes praedicti, & alii consimiles agere poterunt. 16. q. 7. constitutum. & q. 7. filijs. 12. q. 2. non licet. ar. inf. de re. eccl. non alie. si quis prae.

Et plus videtur, quod episcopus aoere & respondere semper in defectum administratorum possit pro ecclesijs sibi subiectis. inf. de suc. ab. intesta. & c. fi. & melius. C. de sacr. sanc. eccle. sancimus. vbi dicitur, quod episcopus, & oeconomus, & custos vasorum agere possit, ipse enim est praeordinator in cunctis. 25. di. perlectis. & ipsius est omnis cura. 10. q. 1. c. 2. & c. se. 16. q. 7. omnes. 12. q. 2. nobis. & c. se. & videtur per praemissa. c. quod episcopus in agendo & in defendendo debet alijs praeferri, tamen nobis videtur, quod iudex qui debet cognoscere summariae, videre poterit, quis praeferatur, & maxime attendit in causae cognitione, quia quo ad tempora¬ lia prior est tam inferioris min istri quam episcopi. 10. quaest. 2. quia eodem, infr. de re. eccle. c. 1. in spiritualibus saltem quae episcopum tangunt priot est episcopus quam inferiores ministri, nam & omnes alii sub eo ipsius vice, & nomine curam gerunt. vt supr. de of. archi. c. 1. de of. archipresb. c. 1. & vlt. & his & alijs attentis, & circa personarum discretionem & fidem, & circa interesse cuiuscunque eliget idoneiorem. ar. ff. de popu. ac. l. 2. de canonicis autem qualiter agere possunt. not inf. de testi. cum olim.

Item not. quod in omnibus praedictis. c. si illi quorum interest volunt assistere illis, qui agunt non prohibentur, & etiam possunt appellare. infr. de sen. & re iud. cum super. vbi de hoc not. Sed contra praedicta. supr. de rescri. edoceri. vbi dicitur, quod si administrationes sunt diuisae, quod ille solus potest agere qui ministrat. Solu. illa decr. habet locum, vbi nulla causa subest, quare alius agat, hic secus. Item illa loquitur vbi sunt diuisae administrationes penitus, sed inter episcopum & subditos ministros non sunt diuisae, imo ambo sunt administratores, sed vnus sub alio, & idem dicimus de alijs, scilicet, qui remouent mis nores ministros, quando volunt, vt sunt templarii & alii huiusmodi, & licet superiores ad quos immediate non pertinent temporalia, nec ecclesiae administratio possint agere vt dictum est, & etiam aliquando praeferantur alijs, tamen dicimus eas esse sine legitimo defensore, & immediato, & ideo non currit interim praescriptio contra eum, quia nec cessat causa constitutionis, scilicet non est, qui spiritualem curam eius agat. Conditione) non fuit simonia, quia non dedit possessionem eo pacto, vt faceret ibi ecclesiam, sed concessit, quod faceret ibi ecclesiam sed nomine Terconens. episcopi, id est, ei subiectam, ad quod alias de iure tenebantur, vnde non fuit simonia, infra, de reli. do. constitutus. & not. supra, de elect. significasti. Nos dicimus plus, quod etiam si eo pacto concessisset, quod ibi faceret ecclesiam non esset simonia, rem enim prophanam dat, vt fiat sacra, quod est meritorium, sicut si quis daret aurum, vt inde fieret calix, sibi enim nihil acquirit, quia talia in nullius bonis sunt. institut. de rerum diuisione. nullius. (Construeret) au¬ thoritate tamen episcopi, episcopus enim per se vel per alium interesse debet constructioni ecclesiarum. de conse. distin. 1. nemo ecclesiam. & c. si quis presbvter. & 30. distin. si quis extra. Et alijs) haec obedientia non obligat alios, nisi de eorumt mandato permitteretur, sicut nec votum, nec iuramentum, sed ideo pro alijs praestari dicitur, quia est signum quod alii debent obedire, Vel dic capitulum pro eo iuramento, vel obedientia sic praestita obligari. C. de iuramen. calum. l. 2. §. sin autem. & §. seq. & hoc ideo est, quia propter hoc sciunt praestari & patiuntur. sca2. vt obediant.

Dominium) quomodo sibi retinuerunt dominium, cum in nullius bonis sint ecclesiae. institu. de re. diui. §. nullius. so. retinuit sibi dominium, quousque ecclesia sit aedificata, vel retinet dominium quantum ad ius episcopale. 10. quaest. 1. c. 1. 2. 3. & 4. 16. quaest. 3. inter. & propter hoc iure potest agere rei vendicatione. argum. ff. de mor. inferen. l. 1. & ff. de reli. & sump. fu. sepulchra. C. de sacro sanct. eccle. sancimus. ipsam tamen ecclesiam id est corpus ecclesiae, vendicare non posset, cum nec dominium ipsius haberi possit. argu. ff. de re. diui. in tantum. §. sacrae res. argum. de rei vendicatione, in rem actio. nisi vtiliter. C. de sac. sanct. ecclesiae. sancimus. (Et sua.) quia non renunciauerat proprijs, alioquin nihil sub hoc verbo continetur. 12. quaest. 1. non dicatis. nec ecclesiam quam dare non possunt ( Conditione) haec conditio facit, quo factum displiceat episcopo & capitulo quod talis traditio non nocet. (Humilitatis) alias autem noceret eis, quod non posset repetere. supra, de renuncia. quod in dubijs. sed alijs non noceret. de dona. inter dilectos. supra, quod met. caus. cum dilectus. infra, de sen. & re iudi. cum super. supra, de arbi. cum tempore. vbi not. & bene poterunt se dare, cum arctior sit religio. supra, de reli. licet. ( intelligentes) nos Papa. (Domum) id est, dominium domus, hoc placet, quia illud non habebant, sed expone domum, id est, possessionem domus, & videtur hoc ex sequenti litera.

Sed contra possessio sub conditione dari non potest, imo videtur quod dari non possit, quia plurimum facti habet possessio: vt infra, de conces. praebend. eum nostris. vnde verum est, quod pos¬ sideret siue extet conditio, siue non, semper verum est eum possidere, cui traditur, vel expone praedictam domum sub conditione traditam fuisse, id est contractum factum de praedicta domo dan da fuisse conditionalem. Praeiudicium) quo ad proprietatem, quo ad possessionem secus, nam qui possidet per colonum, vel alium quemcunque, si ille dimiserit possessionem alio occupante violenter, vel alio modo etiam dominus ignorans amittit possessionem. ff. de acquirend. pos. possideri. §. quod si seruus. secus si per seipsum possideret, quia tunc non amitteret possessionem, nisi expulsus esset, vel reuertens non esset admissus vel suspicaretur se posse repelli. ff. de acquirend. pos. l. 1. §. deiicitur. & l. sequent. §. vltim. & l. clam possidere. §. fin. sedlicet vlterius possessionem quam per me possideo me ignorante clam possideas possides naturaliter, & ego ciuiliter quousque suspicerer me posse repelli, & tunc possides ciuiliter. ff. de acquiren. posses. clam possidere. §. vltim. sed si reuertereris, non admittatur, quamuis velis congregare exercitum, & eam recuperare, tamen possessionem amisit, vt in ea. l. dicitur. nihilominus continue & sine mora est sibi licitum amissam possessionem per vim recuperare. C. vnde vi. l. 1. Ex eo) maxime idem etiam esset & si nesciret, nisi quo ad vsucapionem quam bene facit, quia bona fide, & titulo donationis possidet, & eodem modo exponimus sequentia, scilicet, quod sua temeritate etc. hoc propter conscientiam. Item quos sibi quaestionem moturos suspicari debuit, idem enim esset si probabiliter occupasset, & idem si cum scientia episcopi, & idem si non crederet eos litem sibi moturos, idcirco ergo hoc dicit, quia sunt aliqui qui dicunt, quod si occupans non posset redargui, quod sciuerit rem alienam esse, vel quod temere ipsam occupauerit, & quod debuit suspicari se repelli debere etiam incontinenti non est violenter repellendus, cum C. vnde vi. l. 1. dicatur vim illatam propulsare, licet ergo vis non sit illata, sicut etiam hic si praeter violentam possessionem habuissent templarii non debuisset epi. scopus eos expellere. Alii tamen dicunt & forte melius, quod etiam si ignoranter accepissent possessionem, episcopi tamen si moniti non reddidissent licite eis vis feret, quia ineipiunt esse vitiosi. argu¬ 23. quaest. . §. 1 per totum. & ibi. quaest. 2. c. 1. & 2.

Innotuit) vim enim rebus illatam, licet vindicare, & post iniuriam factam in rebus auferendis res ablatas recuperare, vt hic, sed post iniuriam factam personae, non est licitum vindicare, vel alium percutere. ff. ad l. Aquil. sed si quaecunque. 1. responso. & l. scientia. §. qui cum scriptum est. non nos vindicantes, nisi forte timeretur geminata percussio.

Vim) quomodo hoc licuit, cum essent personae religiosae episcopus, & canonici, & templarii vix potuit hoc fieri sine poena canonica. 1§. quaestio. 4. si quis suadente. Item cum non sit eis licitum mouere bellum. 23. quaest. 3. c. 1. argument. ff. de capti. & postli. hostes. & si alijs liceret, clericis tamen non liceret. 23. quaestio. §. clerici. & c. his a quibus. & infra, de homicid. suscepimus.

Respondemus) omnibus esse licitum mouere bellum pro defensione sua, & rerum suarum, nec dicitur proprie bellum, sed defensio, & quando quis est electus incontinenti, id est, antequam ad aliena negotia diuertat, licitum est sibi impugnare. ff. de verbor. obligat. l. continuus. respon. 1. ff. de duob. reis. duo. §. vltim. C. vnde vi. l. 1. ff. de vi & vi ar. l. 2. cum igitur. & cum hoc a iure sit concessum, nec est authoritas principis necessaria. argum. 2§. distinct. de his. ad fin. ff. de condi. institu. l. quae sub conditione. §. vltim. nec incidunt in excommunicationem, nisi in personas miserint manus, sed nec tunc, si sine violentia noluerunt exire domum, quod ex loco isto satis euidenter colligitur. & infra, de homi. significasti. vel nisi modum excesserint, vt hic in fin. Item vbicunqe per alium rem suam, & ius suum prosequi non potest, licitum est authoritate superioris arma mouere, & bellum indicere ad recuperandum sua, & etiam furtiue a accipere. 23. quaestio. 2. c. 2. C. de iudic. nullius. tamen si principem super se habet, eius authoritate hoc faciat, & non aliter. 24. quaest. 2. c. 1. & hoc videtur iustum, quia nulli licet iura temperare sine authoritate conditoris iurium. In iure autem continetur, quod etiam suam possessionem nullus occupare possit. C. vnde vi. l. si quis in tantam. ipsi autem principi qui solutus est a constitutioni bus ciuilibus, licet hoc sine authoritate. argum. C. de le. digna.

Item plus dicimus, quod si furto, vel violentia rapta habere non possit, potest recipere aequiualens authoritate superioris. 22. quaestio. 2. dominus. caueat tamen ne sine authoritate iudicis per mendacium, vel fraudem vel per calumniam suam rem recuperaret, quia tunc restituere tenetur. 14. quaestio. 5. non sane. Quidam tamen dicunt & non male b, quod etiam sua authoritate potest accipere furtiue, dummodo ex tali furto, nec malum, nec scandalum valeat generari, quia si inde orietur scandalum, vel contra vxorem, vel contra familiarem alium, vel quemcunque aliam: tunc debet rem in pristinum statum restituere. Satis e etiam credimus, quod praelatus eeclesiae, pro iure ipsius possit indicere bellum, & ei interesse, sed non debet pugnare, sed potest prosequi, donec alium dimittant, & potest clamare: capite, & pugnate, sed non occidite. Nec obstat ei de homicidio. c. penu. quia ibi aliquos percusserat, sed nesciebat vtrum aliquem occidisset, & ideo fuit suae conscientiae relinquendum.

Item quilibet praelatus si habet inrisdictionem temporalem, contra subditos inobedientes licite moueret arma. 15. quaestio. 6. c. authoritatem. & c. nos sanctorum. argumen. 23. quaest. 8. scire igitur. & c. hortatu. & c. dispar. dummodo iurisdictionem indicendi bellum habeat, vel in casibus supradictis, & etiam si non habeat ius indicendi, dummodo iurisdictionem habeat, quia in his casibus, non pro prie dicitur fieri bellum, sed melius executio iurisdictionis vel iustitia. ff. de rei vendicat. qui re. nec in his casibus capti fient serui. Bellum autem secundum quod proprie dicitur, solus princeps qui superiorem non habet, indicere potest, & potest illud indicere contra eos, contra quos non competeret executio iurisdictionis. VERBI GRATIA: contra illos, qui essent in possessione alicuius iure alicuius alterius principis.

Item pro defensione legum paternarum, & pro his 23. quaest. §. scire omni. & multis alijs coneordijs. Sed quid etiam si clericus sit in praelio contra raptores, vel ad defensionem suam, vel aliorum, licet ibi pugnet, & lapides iaciat, dummodo de suis ictibus neminem occidat, non est irregularis. infra, de cleric. percu. c. penul. & vlt. & infra, de homi. c. pen. Item qui iustum praelium contra aliquem mouet, non solum ab hoste, sed etiam a vasallis & subditis eius eum iniuste iuuantibus potest spolia capere & personas earum. Alii dicunt, quod nec personas, nec res auxiliatorum potest capere, nisi in bello, nisi forte laederentur de rebus eorum, puta castris vel alijs aedificijs, si autem non est indictum bellum contra aliquem, sed aliquo praedictorum modorum procedebat, puta ratione suae iurisdictionis volebat aliquem punire, vel res eius deuastare, vel sententiam executioni mandare, in hoc non videtur quod possit capere res vel personas auxiliatorum eius, nisi primo sententiam proferant contra eos. 2. quaestio. 1. mos in quenquam. & si non est de sua iurisdictione, sed alterius, debet coram suo iudice de eo iustitiam petere. 23. quaestio. 2. dominus. C. vt nemi. lic. sine iudic. se vindi. l. 1. & 2. vbi not. Si vero non haberet iudicem, coram quo posset suam iustitiam obtinere, tune sibi licet sua au¬v cportate recuperare sua. C: de iude. iudaei. & l. nullus.

Hoc autem certum est, quod si personas vel res eorum capit in bello, dummodo suam iurisdictionem exerceat, quod potest personas punire & res tenere, quia in suo territorio deliquerunt. C. vbi de cti. agi oport. Authen. qua in prouincia. & alia ratio, quia suam iurisdictionem impediunt. de hoc not. supra, de offic. deleg. cap. 1. de poen. dilectus. & l. 1. de sen. excom. nuper. Decernentes) id est, reseruantes, nisi enim reseruasset eis, quod post sententiam istam posset agere, si modum excessissent, non potuissent postea agere, cum agentes interdicto vnde vi, omnia haec induxissent in iudicium. supra, cap. proxi. C. de fruct. & lit. expen. terminato. Decernentes) dic quod hoc decretum non fuit sententia, sed iuris declaratio. (Excessistis) non enim licet modum excedere, & si excesserit incurrit excommunicationem, & poenam temporalem & irregularitatem. argu¬ mentum hic. infra, de senten. excom. cum non ab homine. & capitul. per. pendimus. infra, de homic. significasti. 2. §. vltimo.

Caput 13

CAPVT XIII

LITERAS TVAS (Matrimonialis) No. quod Archi. cognoscit de causa matrimoniali, & hoc propter consuetudinem. (In remotis) consuetudinem narrat, quia iure non est cautum, quod Episcopo absente archidiaconus cognoscat. ( Postulabat) intentando petitorium. Postulabat restitui, hic intentabat possessorium. (Interdum) quando non proponitur gradus diuina lege prohibitus. (Per decretalem) supra eodem, ex conquestione. (Et mandantis) lucii. (Oraculum) supra, de ord. cog. cap. 1. (Gregorius) 35. quaestio. 3. quaedam. (Alii) infra, de consan. quod dilecti. Porro) hic incipit impugnare, & quasi reprobare tertiam opinionem rationibus, & loquitur tantum allegando quamuis allegationes verisimiles sint. (Praesertim) id est, tantum. Vel dic, & melius, quod proprie dicitur & idem est si opponitur consanguinitas constitutione prohibita. Probatione) satis colligitur hic, quod in possessorio, si aliter quam de matrimonio restituendo agatur, etiam si probationes vtriusque partis paratae sint de proprietate, tamen admitti non debent. Nec obstat. ff. ad exhib. l. 3. §. ibidem. ff. vt in pos. l. si is a quo, quia ibi non intentabatur possessorium. (In caeteris) id est, vt caetera obsequia tanquam vxor sibi exhibeat. ( Iuramento) nota in spiritualibus super exceptione iurari de calumnia. supra, de electio. cum dilectus vbi not. (Quantum) excommunicationem. (Mandatum) pro eo quod fuit contumax: quia non redierat ad maritum. (Procedetur) scilicet, quod in alijs fiat restitutio praeterquam ad carnalem copulam. ( Seuitia) supra eodem, transmissa. supra, vt lit. non contesta. accedens. (Alioquin) si non est seuerus maritus, & non obiicitur consanguinitas diuina lege prohibita sic legitur secundum illos, qui faciunt differentiam inter gradum diuina lege prohibitum, & alium secundum alios, qui non faciunt differentiam expone, id est, si non habeat paratas probationes.

Caput 14

CAPVT XIIII. 1 Minorinmatrimoniali causa ad hoc at agere possit censetur maior: & in multis alijs causis, vt etiam in num. 2. Minor an & quando possit esse procurator vel procuratorem constituere. 3 Nunquid possit vir petere restitutionem mulieris, cum de iure non fuit eius vxor. & vide in nume. 4. Et quid sit dicendum de concubina. Vir quando possit petere restitutionem mulieris. Vxor ese quomodo probetur & quae sint probanda in restitutione vxoris. Quae conueniant petenti restitutionem antillae. Matrimonium an & quomodo probetur per appellationem vxoris, vnde adulteri licet se cvocant coniuges, non tamen inter eos est matrimonium. Possessio matrimonialis & canonicatus quando acquiratur. & num. 6. 6 Ancilla conquerens de domino non audietur, mercemarius autem fic.

EX PARTE. (Nondum & ita nihil egit. infra, de despon. impu. literas. ( Postulant) ex abundanti cum sua authoritate hoc potuit facere quando non tenentsponsalia. infra, de despon. impu. accessit. & c. literis. secus autem si sponsalia tenetent. infra, de despon. impu. de illis. sed dices cursu temporibus sponsalia, quae non tenebant ante 7. annos sola taciturnitate ratificariinfra, de despon. impu. duo. Solu. haec mulier decessit antequam puer haberet 7. ann. & ideo non potest puer petere restitutionem, cum nullo reperiatur possessionis commodo destitutus: vt infra sequitur. supra, de procu. tue. Vel dic, quod non tenuerunt sponsalia, nec ratificantur, nisi appareat consensus puellae, vel a principio, vel ex post facto, etiam si per patrem essent sponsalia contracta, quia cum eo patruus pro nepte contrahere non potuit: vt not. infra, de mat. contrac. contra inter. eccle. c. 1. & de despon. impu. c. 1. vel quia intra tempus legitimum decessit.

Minor) in causa matrimoniali, scilicet, vt eam agere possit minor censetur maior, vt hic, sic etiam in castrensibus & in ecclesiasticis faciat. argum. ff. ad Maced. l. 1. §. fi. & l. 2. in voto. 20. quaestio. 2. c. 1. & 2. Item cum exequeretur mortem patris, & cum agitur de testamento patris. 15. quaest. 3. de crimine. Item cum agit de recuperanda possessione. C. qui legi. perso. l. vlt. Item cum agit de thoro violata. ff. de adul. l. si maritus. §. lex Iulia. Item cum agit de libero homine exhibendo. ff. eod. l. 3. §. pen. Item impetrando veniam aetatis. ff. de his qui ven. aeta. impe. l. 3.

Item potest esse procurator in negotijs secundum quosdam & in iudiciis. ff. de mino. l. minor. & l. cum mandato. & in eisdem casibus, in quibus agens admittitur potest procuratorem constituere, vt hic. Vt autem consultius agatur semper faceremus, quod procuratorem constituat authoritate iudicis, & erit quasicurator ad litem. C. de bon. quae liber. l. non solum. insti. de cura. §. item inuitus. de hoc not. supra, de aeta. & qual. & ordi. praefi. indecorum. supra, de procur. accedens. haec mulier petebat licentiam nubendi cum alio coram Senen. Episcopo, sed vir dicebat partem mulieris esse contumacem, cum nullus pro ea compareret, nisi quidam procurator, qui dicebat se a muliere constitutum procuratorem, sed pars viri dicebat eum non posse esse procuratorem, cum minor procuratorem constituere non possit. Item ante omnia restitutionem sponsae petebat, sed Papa eos male dicere respondet. quia minor in causa matrimoniali bene constituit procuratorem, sicut & procuratorem facere potest in castrensibus. ff. ad Maced. l. 1. §. fi. & l. seq. item dicit, quod restitutio sibi facienda non est, cum possessionem non habuit.

Vtpote nullo) hic vult dicere, vt quidam dicunt, sed nobis non placet, vit non potest petere restitutionem mulieris, cum de iure non fuit vxor eius, & ita vir commodo destitutus non est, nec etiam possessionis, cum nunquam in possessione eius fuerit, puta quia nunquam fuit cum ea vt vxor, quia non portabat annulum, vt sponsa, nec eam vt sponsam vocabat, nec in caeteris vt sponsa agebat, secus autem si vt sponsam eam habuisset: vt hic a sensu contrario colligitur. & sic loquitur, supra eodem, literas. & c. ex conquestione. habita autem distinctione non esset in possessione eius tanquam sponsae, tamen adhuc non restitueretur ad carnalem copulam, cum non in eius possessione esset, sed essetpotius se¬ questranda. infra, de sponsali. cum locum. sed secus si esset in possessione carnalis copulae. vt supra eodem eapitul. proxi. in fine.

1 Sed & videtur hic a contrario sensu, quod etiam si non habuit possessionem, sed ius tantum, quod possit petere restistutionem, per id quod dicit commodo iuris. Sed dic eum non posse petere restitutionem, sed posse eam vendicare adiecta causa de iure canonico, etiam si sit sponsa de futuro. argum. ff. de rei vendi. Vel posset agendo ad hoc, vt sibi adiudicaretur officium iudicis implorare. infra, de spon. ex literis. 2. & quod deberet causam adiicere est argum. quod si quis diceret possidebam hanc mulierem vt ancillam, probato quod vt ancillam possideret, fiet ei restitutio vt ancillae, & non vxoris, primo enim oportet eum probare in qua possessione esset, quando fiet restitutio, quia secundum modum & speciem possessionis fit restitutio. infra, eod. Pisanis. argum. ff. de lib. agnos. l. liberis. §. vlti. dummodo non apparet eum malitiose, vel dolose fuisse in possessione eius. ff de lib. agnosc. l. igitur. §. 2. vel aliter: vt not. supra, de seruis non ordi. cap. 2. Si autem tenuisset eam vt concubinam, peteret eam sibi restitui non esset audiendus, imo libellus esset lacerandus, si peteret restitutionem mulieris, quod fuit in possessione eius tenendi eam in lecto, ficut si haereticus peteret restitutionem rerum eccle. 23. quaestio. 7. cap. 1. 2. & 3. argumen. infra, de praescri. causam. ad idem. ff. de vi & vi arma. l. 1. §. deiicitur. & l. colonus. & l. vlti. Vel dic, idcirco hic non fieri restitutionem, quia constabat quod intra 7. annos sponsalia contraxerat, & quod patruus pro ea sponsalia contrahere non potuit, secus si esset dubium, an sponsalia tenuissent, quia tunc forte restitueretur. Vel dic, etiam si esset dubium, imo quod plus est si esset certum quod fuissent sponsalia, tamen non potuisset petere restitutionem, quia sponsalia ex sola voluntate vtriusque minoris pendebant, nam quandocunque alterutri eorum placet a sponsalibus potest recedere. infra, de spon. de illis. & cap. seq. secus autem si essent maiores. infra, de sponsal. ex literis. 2. Et distingue melius, quod si vir petebat restitutionem mulieris tanquam vxoris, non dabitur ei aliter, nisi probet aliquod ge¬ nus sponsalium interuenisse & se cognouisse cam, & hoc est, quod dicit litera ista, quod hic non potuit petere restitutionem, quia non erat destitutus commodo iuris aut possessionis, & hanc nostram opinionem sic probamus, quia & si sponsalia contracta sint. Imo quod plus est matrimonium non restituitur, nisi carnalis copula interuenerit, sed agitur officio iudicis, vt faciat eum exhibere ea, quae sponsa debet exhibere viro suo. infra, de spon. ex literis. 2. & contra hanc vltimam petitionem obiicietur, quod propter consanguinitatem, vel aliam rationem non potest esse eius vxor, quae examinabitur antequam diffinitiue pronuncietur. supra, de ordi. cog. c. 1. hoc tamen non fieret, si possessorio possit agi, & ageretur possessorio. sup. eod. ex conquestione. & c. ex transmissa. & etiam impedimentum superueniens. infra, de iureiur. quemadmodum. Item potest dicere, quod potest si velit ingredi monasterium. infra, de conuer. coniu. ex publi. Item oportet eum probare contracta sponsalia, & in hac petitione, & in prima siue petat eam sibi restitui, quando cognouit si importet officium iudicis, quod ei vxor intendat, vel vt sponsa, quando eam non cognouit, non autem sufficit probare, quod eam vocabat spansam, & caetera similia. licet forte sufficeret ad hoc, quod filii essent legitimi. argum. qui filii sint legi. transmissae. & c. per tuas. Ratio diuersitatis est, quia ibi est fauor legitimationis, hic periculum animae. Item hic vnus diffitetur sponsalia, ibi nullus diffitebatur. Nec obst. infra, de praesump. illud, quia ibi per instrumentum dotale probata fuerunt sponsalia contracta, vt ibi apparet, si autem vir probauerit sponsalia contracta & carnalem copulam, & petat restitutionem admittitur exceptio quod non tenet matrimonium, nisi secundum quod continetur. sup. c. proxi. in fi.

Tamen haec quae diximus quod non debet restitui, nisi interuenerit carnalis copula, intelligendum est, quando vterque confitetur non interuenisse carnalem copulam, sed si fuerunt simul & alter tantum dicat, praesumptio est pro eo, & standum est verbo eius. infra, de frigi. & malefi. cap. primo. & de desp. impu. continebatur. infra, de praesump. tertio

Sed videtur quod hac ratione similiter debet probare aliquis, quando petit restitutionem ancillae, quomodo vel quale, & quomodo ius ancillae quaesiuit in ea, & eodem modo si petatur restitutio ecclesiae, vel possessionis canonicatus, quod debeat probare legitimam electionem & institutionem praecessisse. argumentum. infra, de praeb. dilecto. infra, de his quae fiunt a maio. par. c. ex ore. Respondemus non est simile in his, & in causa matrimoniali, vel potius in actibus matrimonialibus nulla forma, vel actus sunt deputata matrimonio, quae non aeque bene competant adulterio, nisi sit consensus matrimonialis, vel sponsalia, nec valet si dicat, quod vocabat eam vxorem, quia per talem possessionem non quaeritur possessio matrimonialis, & quia saepe adulteri vt cooperiant peceatum dicunt, vel vocant se coniuges. Sed secus est in actibus canonicatus, quaedam enim sic conueniunt canonicis, quae non alijs, sicut interesse electionibus, & communibus tractatibus, & praebenda recipere, de quibus habetur infra, de praeb. dilecto. & ideo horum possessione habita quae tantum canonicis competunt, & in possessione canonicatus esse videntur, & secus diceremus si in his actibus etiam alii praeter canonicos interuenirent in eis. supra, de elect. cum causam. infra, de regu. & transeunti. c. 2. & idem est in actibus seruitutis, licet enim in multis conueniat ancilla cum mercenaria, non tamen in omnibus non est potestas necis, vel vitae super mercenariam, sed super ancilla tantum. instit. de his qui sunt sui vel alieni iur. 1. respon. ad fi.

Item mercenaria auditur conquerens de domino non ancilla. ff. de iudi. vix certis. §. ad hoc. ergo vbi competit, sibi restitutio ancillae, oportet quod probet aliquos de his actibus, qui tantum contra seruos competant. Vel dic, & forte melius, quod possessio canonicatus, & seruitutis bene probatur, etiam si non probet aliquem de illis actibus, qui tantum canonico vel ancillae competunt, sed sufficit probare debet quod aliquid fecerit vt canonicus, vel vt dominus, intendens sibi quaerere possessionem canonicatus, vel ancillae, & hoc bene sciant illi, quorum interest quod intendit sibi quaerere possessionem canonicatus vel ancillae, vt notat. supra, de ca. mo. dilectus. i n gloss, scilicet, recui supra, de post. bo. 2. in gloss. quaeritur. sed in matrimonio secus est, quia quantumcunque intendat sibi quaerere possessionem vxoris, etiam si vxor hoc sciat, quod maritus hoc intendit, non tamen quaerit possessionem vxoris. Alii dicunt quod bene obtinebit actor in possessorio restitutionem vxoris, etiam si non probet contracta sponsalia, sed solummodo sufficit probare, quod volens acquirere possessionem iuris, vel vinculi coniugalis iacuit cum ea, vel alium actum fecit, quod specialiter fit inter coniuges, & alter coniunx hoc sciebat, quod aliter intendebat possessionem iuris coniugalis acquirere. Item quod in fin. eiusdem gloss. dicitur de canonico plus placet, quam quod dictum est supra eodem titul. in literis. in gloss. C. de rei vendi. cireca fin. vbi dicitur, quod canonicus non potest petere generaliter restitutionem iuris canonicalis, nisi probet sibi datam possessionem authoritate superioris. (Traditionem) ff. de ritu nupt. mulierem. ff. de spon. quaesitum. Sponsalia) infra, de spon. c. ex literis. 2. & erant per pactum contracta, quae non tenerent ante 7. annos. Oportet enim quod sine dolo malo, & calliditate sit in possessione iuris, cum restitutionem petit. argum. ff. de lib. cau. igitur. §. 2. hoc vltimum forte verum non est: vt notat. supra, de ser. non ordi. cap. 2. (Exceptionibus) scilicet, quod procurator minoris non sit admittendus, & quod restitutionis causa procedere debet

Caput 15

CAPVT XV. 1 Incertus libellus quando admittatur. 2 Nomine pertinentiarum quid intelligatur, & etiam in num. 4 Nomine haereditatis quid intelligatur. 3 Rospitali veluti ecclesiis certa dos assignari debet Quando certa dicitur esse sententia. 6 Non datur interdictum contra singularem successorem Factum familiae an imputari debeat domino. Necesse est probare tempore deiectionis se possidere Interdictum vnde vi, quando competat.

CVM AD SE DEM. (Vtraque) pars tamen quae possidebat non poterat intentare petitorium: vt not. supra, de causa. posses. c. 2. sed ex quo actor intentabat, ipse pote¬ rat inducere probationes super iure suo, sicut hic apparet: & not. supra eodem, ex conquestione.

Et pertinentijs, not. libellum incertum admitti, vt hic, sed hoc est, quia hic pertinentiae petuntur tanquam accessoria: vt notat. supra, de ordin. cog. eum dilecto. & mandabitur sententia executioni super omnibus, quae probauerit ad rem petitam principaliter, vel accefsorie pertinere, etiam sine litis contestatione argt infra, de praeseri auditis. sipra, eod. grauis.

2 Et dic, quod pertinentiarum anosmine tantum intelligentur, quae statuto vel consuetudine, vel lege deputata sunt, vt accedant, vt interdicto vnde vi statutum est, quod accedant etiam mobilia & damna. supra eodem, grauis. ff. eodem. I. 1. §. autem. & §. rectissime. & multa alia. Item haereditati accedunt omnia, quae in haereditate inueniuntur, etiam si non fuerint testatoris. ff. de peti. haered. item ne. & legibus sequentibus. Item petitioni ecclesiae accedunt omnia, quae ad eam pertinent de iure, vel confuetudine, vel statuto, vt sunt dos primitus instituta. de censib. c. 1. iura enim parochialia, decimae & huiusmodi. infra, de deci. cum contingat. & c. cum in tua. & infra, de his quae fiunt a praela. pastoralis. Castro autem nihil corporale nouimus deputatum a iure, quod sit eius pertinens, sed tamen ab hominibus, & eorum statutis consueuit, & castro certum territorium assignari, quod sibi in iurisdictione, & dote debeat respondere. 3 Hospitali autem sicut & in ecclesijs, certa dos assignari debet, cum ergo petitur ecclesia, vel castrum, vel alia consimilia cum pertinentijs suis praedicta sicut eis est deputata, siue sint corporalia, siue sint spiritualia peti intelliguntur, & plus dicimus, quod si ecclesia habeat certa aliqua corporalia deputata, sed etiam habet alia speciali iure acquisita, tunc si haec ecclesia cum suis pertinentiis petitur, nomine pertinentiarum non venient speciali iure quaesita, sed tantum ea quae a iure vel a consuetudine seu statuto deputata sunt ei, licet quidam contradicant. argumen. supra, de cau. possess. & proprie. cum ecclesia. vbi dicitur quod omnia veniunt in iudicium, nisi ea de quibus specialiter actum est ne venirent. Respondemus quod il¬ lud intelligitur de his, quae sub petitio. ne comprehenduntur, quod non est hic. petitio autem hospitalis cum pertinentijs intelligitur, id est, cum dote.

Sed quid si dices, si addatur in libello causa possessionis, sicut additum fuit e respondemus, quod aduersarius cogetur exprimere, si velit confines possessionum. supra, de lib. ob. cap. 2. ff. de cen. forma. nomine autem pertinentiarum non intelliguntur aliae possessiones, nisi quae primo in dote fuerunt assignatae. Item si aliquis petit omnia bona alicuius, non est audiendus, nisi exprimat, & haec est ratio, quia cum ad hoc singularibus actionibus agatur, non posset ferri sententia certa, quae ferri non debet in singularibus & generalibus actionibus, secu. tamen poteit dici in vniuersalibus actionibus. Certa autem dicitur sententia, quando certum quid accedit petitioni, sicut est in dote statuta & iut ibus parochialibus, in his etiam debes diligenter attendere personam petitoris, quia Episcopus petat ius Episcopale in aliqua ecclesia sibi subiecta cum omnibus pertinentijs, vel etiam si dicat illam ecclesiam ad se pertinere in temporalibus & spiritualibus, cum omnibus pertinentijs suis possessionibus, bene admittit. infra, de relig. do. cum venerabilis. Nec veniet in hac petitione tantum dos, sed omnia etiam post quaesita. Et est ratio, quia ius Episcopale habeat tam in post quaesi tis, quam in his, quae tempore suae fundationis habebat, cum iuri Episcopali haec omnia accedant, & eodem modo si petat temporalia, id est, rationem de temporalibus tanquam patronus, quia ratione iuris patronatus rationem de omnibus audire debet, sed vbi neque petitioni, neque rei accedit, tunc est necesse exprimere, haec habent locum, vl agitur petitorio, si enim ageretur possessorio tunc non habet locum: vt not. supra, eo. in literis. (Nec scire) C. de except. si quidam. ff. de pet. haere. si debitor. (Nuncius) vnde praesumebatur de vo luntate Episcopi factum. 1. q. 4. quia praesul. ff. de mino. l. 4. infra, de testi. constitutus. (Recensentes) in probatione causa appellationis quam emiserat Episcopus (Eatam) infra, de sen. excom. mulieres. ff. de iur. dot. l. 1. § quoties.

Interdictum) cum nec etiam fuerit expoliator vniuersalis successor. ff. de vi & vi arma. l. 1. §. vlti. & l. 3. §. fin. contra singularem enim successorem puta emptorem vel similem, interdictum non datur. ff. de vi & vi arma. cum a te. Licet quidam dixerint actionem in factum dari, maxime si causam habeat a deiectore. In rebus autem ecclesiasticis dixerunt quidam contra quemlibet agi posse per interdictum vnde vi, vel ad minus condictione ex canone. 2. q. 1. reintegranda. & pro eis est. supra, de iudic. quia. 5. & 12. q. 2. quicunque. 16. q. 6. si Episcopum. supra, de transact. veniens. Sed nos hoc non dicimus & intelligimus hoc. c. reintegranda, & alia iura, quae pro eis facere videntur, quod omnia sunt spoliatis restituenda, non condictione ex canone, vel interdicto vnde vi, sed alijs competentibus actionibus, puta si dolo contraxit actionem de dolo, si metu, actionem quod metus causa, & sic de alijs. Sed nonne, quod familia eius fecit tenetur de eo, quod ad eum peruenit. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. si filius. Solu. dixerunt quidam non sufficit ad dominum peruenisse rem qua familiaris aliquam spoliauit, nisi ex facto familiaris peruenit, at hic ex facto familiaris non peruenit, sed quia vacantem possessionem accepit tanquam dioce. Vel dic, licet dicatur, quod videtur esse probatum, quod nuncius Episcopi abstulit eruces etc. non tamen erat probatum.

Item & quia non probant se possedisse tempore deiectionis, quod est necesse. ff. de vi & viarma. l. 1. §. 1. interdictum. nec etiam erat probatum, quod ex illa ablatione crucium hospitalarii perdiderint possessio, imo si perdidissent nisi occupassent conseruatores, non videntur vi eiecti. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. si quis autem. arg. contrarium. ff. eo. l. 1. §. idem Labeo. Vel dic, quod idcirco pronunciatur interdictum locum non habere, quia stulte intentauit directum interdictum, quod locum non habet, sed vtile quando libera persona familiaris committit violentiam, vt hic fuit: tunc tantum vtile competit interdictum. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. si filius. Nec est contra. supra, de iud. dilecti. & c. examinata. Respondemus enim quod non tenebatur exprimere interrogatus, sed ex quo expressit tenetur, si apte non proposuit: vt infra, eod. decreta. supra, de iudi. examinata. hoc autem scias, quod si quis scienter a spoliatore rem acceperit, tenetur restituere condictione ex decret. quae est infra, eod, saepe. Veldic, quod hic nunquam poterit habere locum interdr ctum vnde vi directum, vel vtile quod non habet locum, nisi cum expellitur de possessione reuertens non admittitur, & cum alius sit in possessione qui venire prohibe tur. ff. de vi & vi ar. idem est. §. si quis autem. & l. 1. §. idem Labeo. at hic hospitalarii possessionem amiserunt solo animo. ff. de acquir. posse. peregre. §. quibus. non tamen fuerunt expulsi, cum tantum propter solam vim expulsiuam detur hoc interdictum.

Sed quidam dicunt & non maie. quod etiam si nec ipsi metum inferentes, nec alii intrarent possessionem, tamen contra eos competit interdictum ad damna, quae hac occasione passus est, quod ex eo apparet, quia aliquando interdicto tenetur etiam qui nihil habuit de violentia, sed tantum auxilium dedit. C. vnde vi. l. 1. & ff. eo. tit. l. 1. §. deiecisse. Sed contra. ff. de vsur. non solum. §. sed dicimus. vbi dicitur, quod talis res potest vsucapi, quod esse non posset, si rapta esset, sed respondet illam legem loqui, quando illi quorum timore fugit quis de possessione sua malo animo, puta inferendi vim non ibant, sed ipse sic voluit recedere, quia timuit, vnde res non est vitiosa, & ideo praescribitur. Item non obstant leges praedi ctae. §. idem Labeo. & §. si quis. quia ibi non sumitur arg. a contrario sensu, licet enimibi dicantur teneri vim inferentes si occupauerint possessionem non negatur quin teneantur etiam si non occupauerint, sed illi tenentur maxime, quia tenentur restituere fundum occupatum, imo ex illis legibus probatur, quod ex tali violentia oritur interdictum, quia si ex violent ia non oriretur sed ex occupatione sequenti constat non oriri, absurditas enim sequeretur, quid enim si post violentiam per vnum annum, vel decem vel plures occuparet, an tunc incipit teneri interdicto, cum iam violentia transiuerit in obliuionem, & non competit in hoc casu hoc interdictum, quia sit expulsus, sed quia suspicatus est se posse repelli, & ideo ad fundum ire non audet, tenetur ergo violentus, nam ex facto violento amittit fundum, vel alia damna patitur, quod metus causa autem non competit, quia compulsus non sum aliquid facere, sed nec quod vi aut, clam quod licet competit, quando aliquis prohibetur ab aliquo opere in solo faciendo, at hic nullum opus prohibetur.

Caput 16

CAPVT XVI.

OLIM. (Nobis restitutionem) a tempore litis contesta. vsque ad sententiam, si erat bonae fidei possessor. C. de rei ven. . certum. & si erat malae fidei possessor omnes restituat ab initiodinanis) ff. de dolo. nam his (restitutus) erat enim taliter spoliatus ab alio siue episcopatu, siue Episcopalibus rebus, quod satisfacere non potuit, hoc autem ei non prodesset, quod rebus ab alio ablatis sit spoliatus per alium, quia de proprio resarcire tenetur. ff. de vi & vi ar. cum a te. C. de fur. subtracto.

Caput 17

CAPVT XVII. 1 Potest quilibet clericus possidere & praescribere ius excommumicandi. Spoliatus an & quando amittit suam pess sessionem. lurisdictio & magistratus officium quando amittitur. 2 Subditus praesumitur qui agit ea, quae agunt subditi. Animo obediendi praesumitur quid factum, nisi protestaretur, vel contrarium probe tur. obedientia quando dat possefsionem.

OLIM. (Inter possessionem) petebat enim Episcopus se restitui ad possessionem iuris parochialis ecclesiae de mon. te, quo fuerat spoliatus per abbatem, sed quia non probauit, quod possessionem habuisset cum effectu, non potuit audiri: hic autem iure spoliatus est Episcopus, quando sciuit alium Episcopum hiaec iura exercere & populum obedire, vel eius sententias seruare passus est intantum, quod parochianos alteri Episcopo obedientes non puniuit, neque temporaliter neque spiritualiter, puta, quia nec coepit parochianos qui seruabant sententias alterius Episcopi, vel alias puniuit nec ex communicauit, sic est enim animo pusillanimi videtur deseruisse suam posss sionem, & sic est in alium trans lata. arg. ff. si ser. vendi. & si for. §. 1. & ff. de pub. si ego. §. 1. & sic decaetero non debet secundum quosdam in huiusmodi parochianos sententias ferre, quamuis posset dici secundum quosdam, quod quamuis amiserit possessionem, tamen eius sententia valet, quia in inquisitione sententiae, an valeat, vel non valeat plus inquiritur veritas, quam possessio, vnde quan¬ docunque constiterit verum ius excommunicandi ad alium pertinere, ei adiudicatur, & sententiae ab eo late confirmabuntur, & late ab eo qui possidet, infirmabuntur, propter ignorantiam tamen tuendus est in possessione quousque de proprietate, vel potius de iure vere constet. infra, de instit. cum venissent. sed contra. supra, de cau. pos. & propriet. cum ecclesia. Sed hoc non placet nobis, & dic, vt not. supra eodem, in literis. in glos. 2. si autem non est passus suum populum alterius Episcopi seruare sententiam sine poena, puta quia temporaliter parochianos puniuit, qui seruabant sententias alterius Episcopi intantum, quod eas vilipenderunt, vel saltem excommunicauit eos, licet non posset facere, quod priores sententias non seruarent, vel alio modo processisset contra eos, ita quod bene appareret, quod possessionem animo non dimittendi, dicimus quod non amisit possessionem, quae non amittitur, nisi animo. C. de acquir. pos. licet & iste nullo modo videtur habere animum dimittendi, & ideo intelligo si alias puta, vel mulctando, vel eius bona occupando contra parochianos huiusmodi processisset. Haec in iuribus incorporalibus obtinent, in corporalibus autem secus crederem, quia bene amittit quis possessionem rei corporalis alias quantumcunque excommunicetur, vel alia sententia feratur contra eum.

Sed si alius Episcopus sententiam excommunicationis fert in parochianos alicuius Episcopi, & ipsi non seruant, nec Episcopus parochianorum eam ratam habet, tunc episcopus excommunicator non acquirit possessionem excommunicandi, cum sic excommunicando nihil possideret, nisi labia sua, quibus protulit sententiam in alios qui seruant sententias huius Episcopi, puta quia excommunicati ab eo habentur pro excommunicatis, nihil iuris vel possessionis acquirit, quia ipsi non seruant sententias eius, quasi ab eo possideantur, sed obedientes iuri quod mandat excommunicatos ab omnibus arctius euitari. 11. q. 3. curae. Potest tamen dici, quod licet hoc habeat locum in alijs sententijs & iuribus incorporalibus, quod sic acquiratur eius possessio, non tamen sic indistincte habet locum in sententijs excommunicationis, nam in eisdem dicendum est, quod in alijs sententijs, sed hi qui se tuentur possessione alias habent potestatem ordinariam excommunicandi, licet non habeant expresse in eos, in quos ratione possessionis tulerunt sententiam, quia tunc super alios possunt praedictis modis acquirere possessionem & praescribere. infra, de praescri. auditis. & c. cum olim. Sed si nullam ordinariam potestatem habent, tunc non possunt super aliquos inquirere possessionem excommunicandi, cum ipsi non sunt personae habiles ad essendum in possess ione huiusmodi iuris, quod non potest haberi, nec possideri, nisi ab his qui habent hoc a Deo, vel eius vicario, cum ipsi tantum dictum sit: quodcunque ligaueris etc. sicut nec laicus posset esse in possessione absoluendi animas in foro poenitentiali, sic nec potest alia spiritualia possidere. de iud. decernimus. infra, de praeseri. causam.

Adhuc plus placet, quod quilibet clericus potest possidere & praescribere ius excommunicandi, & caetera consimilia, etiam si alias non habeat ius excommunicandi, dummodo sit persona, in qua hoc ius cadere possit. infram, de his quae fiunt a maio. par. cap. c. 2. Item sicut Episcopi qui a iure habent potestatem excommunicandi. 24. quaestio. 3. corripiantur. possunt alijs expresse dare eandem potestatem. vt notat. supra, de offi. ord. cum ab ecclesiarum. fic per patientiam, & per tacitum consensum clerici, in quibus cadere potest haec potestas, dummodo bona fide vtantur ipsa potestate bene possident & bene praescribunt. arg. infra, de praescri. cum olim. infra, de his quae fi. a maio. par. cap. c. 2.

Abstinuit) argumentum. ff. de acqui. pos. l. possideri. §. si quis nunciat. Item qui paret mandatis, & agit ea, quae agunt subditi, praesumitur subditus. 20. q. 1. quam progenitores. Sol. si animo obediendi seruassent interdictum possessionem nactus fuisset Episcopus, sed quia hoc animo non fecerunt, sed causa deliberandi, non nanciscitur possessionem. argumen. ff. de acquir. haere. pro haerede. ff. de cond. cau. dat. l. 1. Item si ex deuotione bonarum mentium. 5. dist. ad eius. & quia in tutiorem partem etc. & ne rumpatur neruus ecclesiasticae disciplinae. 23. q. 5. excommunicatorum. & not. quod sicut in acquirente possessionem iuris in personis est ius intentio necessaria, ita & eius in cuius persona ius acquiritur in rebus. Item etiam intelligimus, vbi seruitus acquiritur, sed credimus necessariam protestationem, quia semper praesu¬ mimus eum animo obediendi facere, nisa probetur contrarium. argum. infra, de his quae fi. a ma. par. cap. ex ore. quamuis quidam distinguant, an consistit obedientia in faciendo, puta, quia posuit manus in manum in signum obedientiae. & sic loquitur. c. ex ore. an consistit in non faciendo, sicut hic, & tunc non dat posa sessionem obedientiae, & praedictaa ratione dicimus, quod si ille contra quem fertur sententia excommunicationis post appellationem seruat aliquando sententiam non propter hoc videtur renunciare appellationi, nec propter hoc sententia ratificabitur: maxime si protestetur se appellationi non renunciare: & quia timet & dubitat sententiam vult eam seruare, & tamen non credit quod teneat.

Caput 18

CAPVT XVIII. 1 Quo tasu quie dicatur puie detretali fubiaeere. Et etiam vide in num. Spoliatus amittit vsum rei, sed non proprietatem, nam iura proprietatis inbaerent of sibus. 2 Spoliatus & passus violentiam quam habeat actionem, & an contra quemcunque possessarem possit eam intentare.

SAEPE CONTINGIT. (Possessorem) Illum scilicet im quem res est trans lata ( restitutionis) id est, per interdictum vnde vi, quod est de recuperanda possessione (effectum) id est, vsum rei suae, cum proprietarius apud eum remaneat, licet aliter possideat. vera litera est effectu, & est sensus, si spoliatus non potest possessorio agere contra eum, qui possidet rem suam qua spoliatus est, sequitur quod proprietatem amittit, effectu, id est, quo ad vtilitatem, nam quo ad veritatem, non amittit, quia iura proprietatis, sicut & alia iura inhaerent ossibus. ff. de pecu. quis igitur. & vere amittit ius proprietatis effectu, quia minus difficile est probare proprietatem.

1 Ciuilis) ff. de vi & vi ar. cum a te. ego autem intelligo hanc decre. plans ncut iacet, vt quicunque rem raptam sciens eam raptam a quocunqe coeperit condictione ex hac decretali tenetur, etiam si per multas manus res rapta fuerit. ar. ff. de peti. haere. sed & si. §. si autem. dummodo vitium rapinae purgatum nescierit, quia si sciret, vel probabiliter crederet vitium purgatum: tunc non habet locum haec decret. sicut bene apparet ex verbis quae sequuntur. (detinere) tune enim detinerent iniuste, si bonam fidem haberent. Nec est contra. 2. q. 1. in primis. quia ibi qui secundo successerunt, nescierunt primos iniuste eiectos, vel illud fit ex dispensatione, si autem res rapta vacans ab aliquo accepta esset: tunc raptor propter possessionem suamlicet iniustam, haberet condictionem ex. l. cum quaerebatur. 7 dummodo dolo malo eam vacantem accepisset, nec esset accipientis. C. vnde vi. conquerebatur. Item videtur, quod passus violentiam, & interdictum vnde vi, habet contra raptorem condictionem ex hac decre. & contra eum, qui scienter accepit. Item videtur, quod si ille qui rem raptam scienter accepit in aliam possessionem transtulerit dolo, quod hac constitutione tenetur, quia qui dolo desiit possidere, pro possessore habetur. ff. de alie. iu. mut. cau. fact. l. 1. ff. de rei ven. si autem. §. 2. & §. sed & his.

3 Item videtur, quod condictio ex hac decre. competit vim passo contra eum, qui a nemine accepit, sed ipse sciens talem rem esse occupauit vacantem, & videtur posse dici generaliter, quod omnis possessor siue bonae fidei, siue malae auxilium habet contra omnem immediatum possessorem, qui dolo possessionem habuit, siue interdicti, siue constitutionem, puta quae sunt in tit. C. vnde 41. l. 1. & per totum. de acquiren. pos. l. ex libris. Imo idem videtur, quod etiam contra mediatos possessores per quotcunque manus iuerit, detur auxilium, dummodo mala fide omnes quaesiuerunt possessionem: vt hic. & 2. quaestio. 1. in primis. & ff. de dolo. l. 1. §. 1. ff. de vi & vi arma. l. 1. §. familiae. & §. si filius. fiautem vnus de medijs possessoribus bona fide quaefiuisset possessionem, tunc ipse solus haberet actionem contra alios sequentes malae fidei possessores.

Imo plus videtur, quod si aliquis possidebat bona fide, & alius a eandem possessionem occupet bona fide, nisi constiterit priorem bonae fidei possessorem iuste possessionem amisisse, fiet ei restitutio possessionis, & non probata spoliatione. C. de agri. & censitur. coloni. Authen. de mand. princ. §. quod si. 3. q. 1. reintegranda. & sunt haec notanda pro possessoribus ecclesiarum, qui amittunt earum possessionem, nec possunt probare suam canonicam institutionem, possessionem autem ecclesiarum & aliarum rerum videntur continuare possessores quousque exinde expellantur, vel alius occupet, & ipse suspicatur se posse repelli. ff. de acquir. pos. l. clam possidere. §. vlti. & l. si id quod. §. vlti. & de vsucap. naturaliter. & l. possessor. vel quousque suam possessionem negligat. ff. de acquir. poss. l. si rem mobilem. & not. supra, de elect. quaerelam. In vitium) C. de acquiren. pos, vitia. bene dicit si scienter accepit, quod tenetur restituere per conditionem ex hac constitutione, nam si ignoranter accepisset, secus esset. ff. de vi & vi arma. l. cum ate. nec contradicit. c. 3. quaestio. 1. reintegranda. quod loquitur quando ille qui rem tenet de qua agitur interdictum dolum, vel violentiam fecit cirea rem ipsam. argumen. supra, de ordin. cog. cum dilectus. Vel dic, si quis daret libellum, sub quo posset comprehendi actio quod metus causa, per quam aduocatur res ab eo, qui metum non timuit. ff. quod met. cau. si cum ex. §. 2. puta peto restitutionem possessionis talis rei quae mihi per metum est ablata, crederemus posse ferri sententiam contra possidentem, quamuis non spoliasset, nec rem scienter a spoliatore recepisset, & sic intelligitur. c. reintegranda. C. de anna. excepdl. vlt. C. vnde vi. inuasor ( restitutionis) condictione ex hac decret repete quae diximus sup. c. cum ad sedem.

Caput 19

CAPVT XIX. 1 Excommunicatus absolui non debet, non factasatisfactione. Papa non praesumitur voluisse omnia castra destruenda esse, vbi ecclesiae affictus & pensiones recipere solent. Castra noua non licet facere cum alterius iniuria & aemulatione, nec licet vetera incastellare, quae probantur habitata.

PISANIS. (Castris) haec castra pisani occupauerant, & propter hoc erant excommunicati. Motae) id est, occupationis castrorum factae, vel a Pisanis sibiipsi fuerunt primi iniusti occupatores, vel etiam ab alijs, quibus ipsi in vitio successerunt. supram, cap. proxi. nam licet a tempore motae guerrae Episcopus plura in castris habuerit, sed postea per alios quam Pisanos spoliatus fuerit, licet postea Pisani primos spoliatores respoliauerunt, non tenentur Pisani interdicto vnde vi. ff. de vi & vi arma. cuma te. Sed potest dici, quamuis non tenentur interdicto, tamen iuste fuerunt excommunicati pro detentione rerum ecclesiae. 12. quaestio. 2. quicunque militum. a qua excommunicatione, cum essent pro manifesta offensa, vel re iudic. excommunicati non debent absolui sine satis factione. infra, de verb. signi. ex parte. 1. & c. cum olim. (castrorum) id est, iurium, quae Episcopus in ipsis castris habebat (asserentibus) coram delegato Papae (restitutio) & iurium Episcopi ( impugnaturus) post appellationem debuit audiri hic Episcopus, cum diceret processum nullum, sicut ex fin. decret. apparet (primum) scilicet, restitutio alterum, scilicet, quod permitteretur possidere, scilicet, plene & libere (constabat) quod Episcopus habuit (morte) expone vt supra. Non poterat) sed non etiam si alii quam Pisani eadem castra tenerent idem esset, vtique, quia non haberet libere, cum in eorum esset potestate Episcopum repellere, potest responderi quod lucrum habebant, quando Pisani occupauerunt, & tunc liberius & plenius ecclesia affictus & pensiones possidebat, quam Pisani, qui non solum Lucano populo, sed etiam clero molesti erant, & ratio, quae sequitur non sufficienter respondet. Vel dic, quod sic Episcopus non probauit se possedisse castra quando Pisani ea occupauerunt, quia tamen constabat, quod ea possederat, & eodem modo quia constabat, quod Pisani de nono occupauerant, sicut ex multis verbis huius decret. apparet, constabat etiam, quod Episcopus tempore occupationis castrorum affictus & pensiones possidebat, & ideo debebat delegatus Papae praesumere, quod possidebat Episcopus plene & libere, hoc est, quod nullus esset in castro, qui Episcopum repellere vellet, vel posset, cum de Pisanis constaret, quod de nouo occupauerant, nec de alijs etiam probatum erat, quod castra possiderent, quod & si probatum esset, non noceret, cum de ipsis Pisanis indubitanter constaret, quod de nouo occupauerant primo Lucanens. ecclesia possidente praedicta. Vnde licet non probaretur Lucana ecclesia spoliata, ita quod competeret interdictum, vel quod secundum tenorem literarum harum ei essot primo restitutio facienda, & tamen relinquitur quod Episcopus possidebat affictus libere & plene nullo in castris existente. Vel quod melius est, relinquitur, quod ista ecclesia possidebat antequam occuparentur a Pisanis, vel alijs, ita peccauit delegatus qui absoluit Pisanos ante quam exirent de castris, & sic libere af fictus & pensionem dimitterent Episcopo, sicut habebat antequam castra occuparentur a Pisanis, vel alijs. Si autem Pisani probauissent, quod alii iuste tempore quo occupauerunt possiderent, non tenerentur dimittere castra, cum sufficeret quod plene & libere permitterent, dimitterent Episcopum praedictos affictus, & pensiones percipere, ficut habebat tempore occupationis: non autem est credendum Papam ita supinum esse, quod voluerit intelligere omnia castra destruenda vbi ecclesiae affictus & pensiones recipiebantur. Et bene facit ad intellectum huius. infra, de proba. licet. circa final. vbi fere idem habetur, quod hic dicitur. ibi enim, quia ecclesia Rauennas plenum ius habuerat, & plene possederat, imponitur silentium Fauentinis super postea possessis, nisi iuste se possidere ostenderent. Hoc tamen potest esse iustum, vt si non licet noua castra facere cum iniuria, vel emulatione alterius, & ita nec incastellar aa vetera, quae non probantur habitata. C. de aedi. priua. §. 3. 2. C. de fund. limi. l. 1. 2. & 3. libr. 11. argumentum. ff. de oper. pu. l. 3. ff. ex quib. cau. infa. irro. athletas. & ad hoc poterit agere Episcopus Lucanus, scilicet, vt destruerentur innouata castra, vt in pristinam formam reducerentur condictione ex praemissis legibus, vel officio iudicis. argumentum. ad hoc. infra, de iudae. consuluit. & nom solum posset ad hoc agere Episcopus, sed etiam quilibet, qui ibi reditus haberet, nec est haec popularis actio, sed verius pro vitanda diminutione sui patrimonii quisque agit, maxime autem Episcopus debebat agere, quia de toto castre vel terra possessionem habebat. (Irritum) & ita per consequens apparet Pisanos non esse absolutos. Et est ratio, quia formam mandati non seruant, vt supra, de rescri. cum dilecta. vbi not. Vel dic quod hic processus fuit impugnatus, quia post appellationem habitus fuit, & apperlatio probatur legitima ex eo, quia appellauit ne fieret absolutio, nisi procedererestitutio libera etc.

Caput 20

CAPVT XX

REOVENS ET ASSIDVA. (Ab alio )VEREI GRATIA, Titius agit contra Meuium: Meuius excipit quod non debeat respondere, quia Seius eum spoliauit male (post diem) infra, de excep. pia. (Maiorem) instit. de excu. tut. §. item propter. ff. de excu. tut. populi. arg. contra Authen. vt hi qui obli. per se. §. 1. 2. 3. & 4. (Accusatorem) in eriminali.

PrevBack to TopNext

On this page

Titulus 13

Caput 1