CAPUT IX.

Oportet autem subtilius intrare ad inquirendum de lumine et accipere sententias quaecumque dictae sunt de ipso, ut verius sciatur natura ejus. Sententiae autem de lumine valde differentes et multae sunt, et reducuntur ad quinque. Quarum una antiqui Democriti fuit, qui de omnibus curam habuit, qui dixit lumen esse corpus pervium quod defluit continue a corpore luminoso. Alia autem sententia est, quae dicit lumen esse formam substantialem, quae substantificat quidquid substantificatur in generabilibus et corruptibilibus. Tertia autem dixit lumen esse substantiam spiritualem, non corporalem, quae quasi medium est inter substantiam corpoream et incorpoream. Quarta autem dixit lumen omnino nihil esse secundum se, sed potius aliquid comitans coloratum: dixit enim lumen non esse nisi coloris evidentiam in eo quod est coloratum. Has autem omnes opiniones oportet nos tractare, antequam veritatem de lumine secundum nostram intentionem determinare valeamus. Illi autem qui lumen corpus esse dixerunt, duas in sectas se diviserunt. Democriti enim schola tenuit quod lumen esset corpora minutissima, quae continue defluunt a corpore luminoso in corpora transparentia, et conjuncta ubique eorum partibus, illuminant ea, et cadentia super corpora terminata, faciunt colores eorum diversos. Dixerunt alii colorem omnino nihil esse, sed potius atomi cadentes super talia corpora ex diverso situ, ordine, et figura apparent colores diversi, sicut in columbae collo quod ex una parte aspicienti apparet album, et ex alia parparte parte apparet quasi forte saphirini coloris, et ex tertia parte coloris aurei. Nostri Nostro autem tempore surrexit secta, tenens quod lux et lumen est corpus unum quod et situaliter expanditur, aliquando, et aliquando in ipsum colligitur, ita quod efficitur indivisibile. Sententia autem Democriti rationes habuit, quas Avicenna Philosophus ponit, videlicet quia videbat lumen moveri de loco ad locum, et radium descendere a luminoso corpore et intrare per fenestras et exire: haec autem omnia non nisi corporum sunt: et ideo lumen et lucem corpus esse dicebat.

E contra autem dixit Aristoteles in secundo de Anima, quod nec ignis est, nec omnino corpus, nec defluxus aliquis corporis, eo quod defluens a corpore est corpus: et si esset corpus, aut ignis, aut aliquid de corpore superiori, cujus praesentia in perspicuo faceret ipsum actu esse perspicuum: et si sic esset, tunc corpora defluentia penetrarent perspicuum, perspicuo ubique non cedente. Cum igitur utrumque tam perspicuum quam lumen impleant totum spatium hemisphaerii, oporteret quod duo corpora essent in eodem loco: et hoc inconveniens esse ostensum est in Physicis. Si autem diceretur quod perspicuum cedit ei, tunc opor teret quod in toto hemisphaerio nihil remaneret de aere quando sol oritur, quod nimis est incredibile cum nos sentiamus aerem in flatu venti et in multis aliis experimentis.

Amplius autem objicit contra hoc Avicenna, supponens quod et verum est, quod omne corpus de se luminosum est densum non transparens, sed tegens omne quod est post ipsum, sicut apparet in sole, luna, et stellis, et in flamma ignis, quae tegit ea quae sunt post flammam, in tantum quod si una candela ante aliam ponatur juxta parietem, flamma illius quae vicinior est parieti, facit umbram in pariete: quia tegit parietem a lumine candelae anterioris. Hoc autem sic supposito objicit Avicenna, quia illa corpora minuta defluentia aut sunt luminosa, aut transparentia. Si luminosa, ergo sunt tegentia se invicem: ergo quanto magis densantur in aere, tanto magis impediunt lumen, quod aperte falsum est: quia si lumen esset aliquid quod densari posset, quanto magis densaretur, tanto magis illuminaret. Si autem dicitur quod illa corpora sunt transparentia, tunc non actu illuminarent, sed potius ab aliquo alio illuminarentur: et si diceretur quod illuminarentur ab aliquo descendente in ipsa, tunc esset eadem quaestio de illis et abiret hoc in infinitum. Si autem fingens aliquis quod in rerum natura nunquam fuit, dicat quod sunt similiter lucentia et pervia, adhuc sequitur quod quanto magis densantur, tanto obscuriora esse videntur vel efficiuntur, sicut videmus partes crystalli comminuti esse pervias et aliquantulum lucentes: et quando ex eis multae conjunguntur, plus obscurantur.

Et quod dicunt isti de motu et descensu et introitu et exitu radii, nihil omnino est, quia ista verba sunt transumpta, et non proprie dicta: non enim habet motum lumen, nisi quia illuminatio est finis motus localis ejus quod est luminosum corpus, quod luminare vocatur, sicut alibi dictum est. Adhuc autem si propter motum localem lumen esse corpus dicunt, debent et umbram corpus esse dicere, quae etiam localiter moveri videtur. Hujusmodi enim si habent motum localem, cum omnis motus sit in tempore, erit motus istorum in tempore: et hoc est falsum, quia luminis apparitio ad magnam distantiam et ad parvam est in eodem indivisibili nunc: quia si esset in tempore, oporteret quod longius esset tempus quo movetur ad longam distantia quam quo movetur ad parvam, et oporteret tempus illud perceptibile esse: quia licet sit imperceptibile tempus quo movetur ad tres cubitos, tamen cum multiplicantur tricubita spatia ab Oriente in Occidens, necessario erit tempus perceptibile. Adhuc corpora sic defluentia non sunt velociora quam corpora a quibus defluunt: quia illorum motus velocissimus esse probatus est in Physicis: motus autem corporum coelestium in quolibet spatio unius gradus est in tempore perceptibili: ergo multo magis motus illorum corporum erit in tempore perceptibili. Adhuc autem quaeratur ab illis, quo deveniunt hujusmodi corpora tempore obnubilationis horizontis ? aut enim corrumpuntur, aut alterantur amittendo lucem, aut retrahuntur supra nubes obnubilantes: et quodlibet istorum est impossibile. Constat autem quod aer non destruit ea: nubes autem non contingunt ea cum illa sint subtus et nubes superius. Et eisdem rationibus probatur quod non alterantur. Quod autem retrahantur ad superiora, minus est credibile: si enim emittuntur, a corpore luminoso per necessitatem naturae corporis luminosi, et tunc non possunt retrahi, quia retrahens nullum habent. Amplius ista corpora moventur ad omnem partem nullus autem motus naturalis est ad omnem partem corporis: ergo ista corpora non naturaliter moventur: aut ergo violenter aut voluntarie: si violenter, tunc non durat diu, nec frequenter est motus eorum, sicut in libro Coeli et Mundi ostensum est: si autem moven tur voluntarie, tunc sunt animalia, et tunc oporteret quod natura dederit eis instrumenta pedum vel alarum, quibus perficiant motum illum, quod omnino absurdum est. Propter quod omnes Peripatetici abhorruerunt opinionem istam, dicentes lucem et lumen non moveri. Sed potius cum ad generationem in pervio non exigatur nisi praesentia luminosi, non ad omnem diametrum per circuitum subito generatur: sicut enim in Physicis probavimus, generatio omnis formae est in materia, quae tota et aequaliter est praeparata ad formae susceptionem: et sic praeparatum est pervium in superficie et in profundo, terminatum autem in superficie tantum: et ideo statim orto praesentialiter luminari, generatur lumen in omni distantia aequaliter longe et prope, ad quam diametri luminosi corporis possunt educi: et cum videtur moveri de loco ad locum, hoc non est nisi renovatio subita hujusmodi generationis ejus.