Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio S. Thomae secunda secundae, q. 24. art. 5.

CIRCA primum ergo considerandum, quod aliqui dixerunt charitatem, & omnem formam accidentalem intendi, non quidem per additionem charitatis ad charitatem, aut formae ad formam, sed per hoc solum magis, ac magis participat, & subditur illi, & reducitur in actum illius, eo quod esle formae totaliter consistit in eo, quod inhaeret susceptibili, & ideo formam intendi, est causa magis in esse susceptibili, non formam aliam aduenire: haec autem opinio fulciri potest rationibus septem superius arguendo primo loco inductis. Quibus non ob- stantibus quidem dicendum est, quod omnino impossibilis est, & eius impossibilitas insolubiliter demonstratur rationibus superius inductis primo loco ad oppositum arguendo.

Opinio Goffredi quolibeto 7. quaesi. 7.

PROPTERBA dixerunt alij, quod charitas augmentatur per hoc, quod aduenit noua realitas, & nouus gradus charitatis, sed non po tentes intelligere, quomodo illud, quod aduenit de charitate possit tendere in immutabilem identitatem vnius formae, di xerunt, quod tota prima corrumpitur, & noua alia generatur, pri mam continens in virtute; pro hac autem opinione sunt rationes 6. superius arguendo secun do loco inductae. Quibus non obstantibus dicen dum est, quod est opinio impossibilis, & eius impossibilitatem euidenter demonstrant rationes, quae superius sunt inductae secundo loco ad oppositum arguendo.

Opinio quorundam aliorum

QVAPROPTER visum est alijs, quod formarum intentio fiat per depurationem a suo contrario, & earum potiorem immixtionem & segregationem ab eo, haec autem opinio fulciri potest rationibus quatuor, superius arguendo tertio loco inductis, quibus non obstan tibus, dicendum est, quod est omnino impossibilis, & eius impossibilitas demonstratur ex rationibus tertio loco inductis superius ad op positum arguendo.

Opinio Henrici quolibeto 4. q. 16.

QVOCIRCA alij dicere voluerunt, quod non fit augmentum per aduentum nouae realitatis alicuius, sed per hoc, quod essentia magis perficitur, & vigoratur. vnde fit secundum pluralitatem partium vigoris, & transfertur eadem essentia de minori perfectione ad maio rem, non adueniente noua parte essentiali, sed per hoc quod prima essentia nata est trahi de imperfecto ad perfectum, haec autem opinio fulciri potest rationibus quatuor superius arguendo quarto loco inductis, quibus non obstantibus, omnino stare non potest, & eius impossibilitas ostensa est ex rationibus quarto lo co inductis ad oppositum arguendo.

Opinio Heruei in quolibeto 7. q. 17.

ET ideo dixerunt alij, quod augmentum formarum fit per partes virtuales, non significabiles ad inuicem, ita quod remissum vir tualiter continetur in intenso, sicut sensitiuum, & vegetatiuum in intellectiuo. vnde sicut ista sunt quaedam partes virtuales eiusdem formae, sicut in forma intensa continentur plura in vir tute, ille autem modus continentiae virtualis non est secundum causalitatem effectiuam, ficut sol continet calorem, nec secundum continentiam formae mixtae, sicut mixtum continet miscibilia in virtute, sed secundum conti- nentiam formalem, quemadmodum dictum est de vegetatiuo, & sensitiuo, quae continentur in intellectiuo, & in primis quidem continentijs virtualibus differunt realiter continens, & contentum, in his vero secundum rationem; haec autem opinio fulciri potest rationibus quatuor superius arguendo quinto loco inductis. Quibus non obstantibus, dicendum, quod est insusficiens, & impossibilis est, insufficiens quidem quantum ad hoc, quod dicit augmentum fieri per aliquod insignificabile. non enim declarat quid sit illud. vnde incidit in opinionem illorum, qui dicunt quod fit additio vigoris, & perfectionis absque noua realitate, & ita dicit expresse, quod non acquiritur, nisi perfectio, impossibibilis vero quantum ad hoc, quod dicit quod huiusmodi partes sunt virtuales, sicut vegetatiuum & sensitiuum in intellectiuo virtualiter continentur, quae tamen sola differunt ratione, huius autem impossibilitas ostensa est rationibus quinto loco inductis in opposito arguendo,

Opinio aliorum.

QVAPROPTER dixerunt alij, quod charitas, & vniuersaliter omnis forma augetur ex hoc, quod aduenit noua charitas, & noua forma eiusdem rationis, ista autem opi nio fulciri potest quinque rationibus superius sexto loco inductis arguendo. Quamuis autem ista opinio veritatem contineat, si bene intelligatur, quod intelligendo, quod huius pars charitatis, quae aduenit non sit praecise, & integre charitas, sed cum aliquo charitas impraecise, non habet nihilominus veritatem ad illum intellectum, qui currit hodie, secundum tenentes eam, intelligunt quod charitas illa, quae additur sit vere, & praecise charitas intelligibilis, & factibilis, sine prima, quasi ad indiuiduum charitatis, quod autem hoc sit omnino impossibile, ostensum est superius sexto loco ad oppositum arguendo, & magis inferius apparebit, & in hoc primus articulus finitur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid dicendum secundum veritatem de modo augmenti charitatis & omnium accidentalium formarum quod omnis forma intenditur per aliquid reale adueniens, participans specificam rationem illius sormae.

CIRCA secundum vero considerandum, quod huiusmodi quaesiti veritas ex quatuor propositionibus colligi potest. Prima quidem quod omnem formam intendi necesse est per acquisitionem alicuius realis, participantis illius formae specificam rationem. quod enim oporteat euenire reale aliquod, declaratum est supra primo loco ad oppositum arguendo, & potest euidentius demonstrari, quoniam impossi bile est verificari contradictoria de praedicato reali secundum illa tempora in subiecto, sed forma, quae intenditur prius fuit intensa, deinde remissa. prius ergo remissa realiter, deinde non remissa realiter, sed intensa. ergo necesse est, vt aliqua realitas aduenerit subiecto, non potest autem illa realitas esse pars subiecti, quia anima partes non habet, si loquamur de charitate, nec pars dispositionis, quia aer est dispositiuus respectu lucis, nec pars essentiae, aut participationis formae, cum ista non possit intendi, nisi forma intendatur. ergo necesse est quod in essentia formae sit facta realis variatio.

Praeterea: Impossibile est, quod aliquid de nouo realiter perficiatur, aut intendatur, nisi adueniente relatione aliqua perficiente, alioquin materia posset perfici per non realitatem, & secundum hoc forma non differret realiter a materia, vnde negans hanc propositionem, tollit viam, qua probatur, quod forma, et materia realiter non sint idem, sed albedo intensa vere perficitur, & actuatur, & intenditur realiter. ergo necesse est aduenisse nouam realitatem perficientem.

Praeterea: Impossibile est, quod idem sit realiter perfectius semel excedens, imperfectionem remissam. ergo impossibile est quod penitus sint idem. aduenit ergo aliquid reale in intensa, per quod non sit omnino idem indifferens a remissa.

Praeterea: Impossibile est vnam, & eandem realitatem esse tantum a quo, & ad quem in eadem transmutatione, quoniam mobile partim est in termino a quo, & partim in termino ad quem, & recedit, a termino a quo, & accedit ad terminum ad quem; recedere autem ab aliquo, & accedere simul ad id, impossibile est, sed immota intensionis forma qualitatiua est vere terminus ad quem, prout est inten sa, & terminus a quo, prout est remissa. si enim qualitas non esset terminus ad quem, iam non esset alteratio, quae terminatur ad praedicamen tum qualitatis, vt patet 5. Physic. ergo necesse est, quod forma intensa, & remissa secundum aliquam realitatem distinguantur.

Praeterea: Circa quod mouetur est in poten tia ad, id, ad quod mouetur, quod motus est actus existentis in potentia 3. Physic. omne autem, quod est in potentia caret aliquo actu, in quem tendit per motum, vt patet 9. Metaphysicae, sed constat, quod subiectum existens sub forma remissa vere mouetur ad formam de ge nere qualitatis, & ad realitatem aliquam pertinentem ad illud genus. ergo necesse est, quod aliqua realitas qualitatis illius generis acquiratur.

Praeterea: Omne illud, in quod est motus, seu omnis forma, secundum quam aliquid dicitur moueri necesse habet partes, quarum aliquae aduenire dicuntur, & oppositae illarum recedere, ita dicit Commentator 1. Physic. quod partes oppositae successiue recedunt a subiecto, & sunt in ipso partes generati. vnde in generatione hominis non cessant partes spermatis recedere, & partes hominis, donec forma humana perficiatur, & hoc si forma recipit participationem, si autem non, illud necesse est, accidit in accidentalibus proprijs illius formae, sed manifestum est, quod minus album secundum albedinem mouetur ad magis album. er- go necesse est quod in albedine sint partes, & quod adueniat aliqua pars albedinis in magis albo.

Praeterea: impossibile est terminum motus esse sine termino, cum non sit ad quem via ad aliquem terminum, ad hoc impossibile est terminum illum motum praecedere, & non capere esse per motum, sed intentio formarum accidenta lium, est vere motus. ergo necesse est, quod eius terminus realiter acquiratur: terminus autem eius est qualitas, & non participatio qualitatis, alias alteratio esset motus ad praedicamentum relationis. ergo necesse est realitatem aliquam acquisitam fuisse pertinentem ad qualitatem. Quod vero illa realitas participet rationem specificam illius formae, quae intenditur, patere potest exhoc, quod omne, quod perficitur, & augmen tatur, necesse est per sibi simile perfici, & augeri. vnde & alimentum perficit, & nutrit subiectum, inquantum sibi augmentat, tunc etiam perficit quantitatem in quantum, vt patet in, secundo de anima, sed formae intendendae nulla realitas similis est, nifi in aliquo modo participet illius formae specificam rationem. ergo il la realitas, per quam formae intenduntur participat aliquo modo rationem specificam eiusdem formae.

Praeterea: Nullum perfectibile per realitatem alterius rationis dicitur intendi, sed magis trahi ad illam realitatem, & perfectionem, & com poni cum ea, sicut patet de forma re spectu materiae. non enim dicitur intendi materia, dum perficitur per formam, & similiter idem patet de subiecto omni respectu actus, & perfectionis alterius rationis a perfectibili. talia enim se habent, sicut modus, & modificabile, sed realitas, quae formam accidentalem intendit, sic eam perficit, vt rationem eius intendit, nec ad aliam rationem trahit, nec cum prima compo nitur, sicut actus cum potentia, ac modus cum modificabili suo. ergo impossibile est, quod sit alterius rationis. participat ergo specificam rationem ipsius.

Quod impossibile est realitatem, per quam fit forma intentio excludere a subiecto realitatem ciusdem formae praecedentem.

SECVNDA vero propositio est, quod realitas, per quam forma intenditur, & actuatur, & perficitur, impossibile est, quod excludat a subiecto priorem realitatem eiusdem formae, vt sint tot formae indiuiduales eiusdem rationis, quot sunt gradus intensionis, & fuerunt mutata esse. impossibile est enim aliquid perinfinita transire, significando quodlibet, & definiendo in actu, hoc patet in 6. Physicorum, vbi probatur, quod impossibile est punctum moueri, ex hoc, quod tangeret sibi spatium aequale, & ita omnia puncta, quae cum per transiret, neces sario pertransiret per infinita significando, & distinguendo ea, sed si motu intensionis sunt infinitae formae distinctae numeraliter, ita quod in quolibet mutato esse attingatur vna distincta forma numeraliter, sequitur necessario, quod subiectum transeat per infinitas formas signate, & distincte. ergo impossibile est infinita pertransire, sistendo in quolibet, sed in quodam transitu tangere infinita, non est impossibile, non valet, quoniam propositio includit, quod non sit status in aliquo, sed distinctim, et signate pertran seatur, & ad huc per hunc modum impossibile est infinita transire.

Praeterea: Sicut se habet indiuisibile magnitudinis ad motum, qui fit super magnitudinem, sic se videtur habere indiuisibile formae ad motum, qui fit sub forma, sed impossibile est aliquod mobile in motu locali, distincte attingere omnia indiuisibilia magnitudinis, sicut patet. ergo aeque impossibile est, vt subiectum attingat distincte, & signate infinitas indiuisibiles formas, sub quo moueatur.

Praeterea: Non est minoris distinctionis actus intellectus, quam actus transmutationis, ac motus naturalis, cum intellecus possit distinguere, quae natura non distinguit, vt Commentator dicit 12. Metaphysicae, sed intellectus non potest transire numerando distin cte infinitas formas, ac infinita mutata esse, si fuerit de principio motus intensionis vsque in finem. si enim intellectus posset distinctim pertransire, numerando formas infinitas successiue, posset euadere omnes species numerorum. tertio sibi defecissent, antequam perue nisset ad finem, quod est impossibile, cum in numeris sit processus in infinitum secundum species. vnde si incepit numerare a principio, & processit in infinitum in formis, processit etiam in infinitum in numeris, & simul terminauit vtrumque; processus autem numerorum interminabilis est. ergo & processus illarum formarum, & per consequens intellectus non potest distinctim omnia per transire. ergo nec natura poterit aliquo modo ista pertransire, & sic nullus motus intensionis finitur, nec aliqua forma intenditur in vniuerso. Et confirmatur quia si intellectus non potest successiue infinita distincte concipere esse, nec natura poterit successiue infinitis formis distinctis dare esse. Et si dicatur, quod dabit esse distinctis, non distinctim, sed simul, habetur propositum, quod distinctae formae eiusdem rationis simul erunt in eodem subiecto, si vero dicatur, quod non distinctis, nec distinctim, sed pluribus indistinctis, habetur propositum, quod formae non erunt plures, sed vna constituta ex realibus indistinctis.

Praeterea: Si formae infinitae sunt distinctae pertransactae a principio intentionis charitatis vsque in finem, vel albedinis, seu alterius formae: accipiantur duae continenter se habentes, & immediate se consequentes. illae ergo duae, aut in subiecto sunt in eodem instanti, & sic habetur propositum, aut sunt in subiecto in duobus instantibus, inter duo vero instantia est dare tempus medium. ergo subiectum fuit pro tempore inter medium sine omni qualitate, secundum quam fit illa intensio. non enim est sub priori qualitate, quia instans transiuit, in quo illa qualitas fuit, nec subsequenti immediate, quia instans, nondum aduenit in illo tempore intermedio, sed con- stat, quod hoc est impossibile, nam secundum hoc interrumperetur motus intensionis, & aug menti formarum, & esset dare tempus, in quo anima careret charitate, & subiectum, quod dealbatur albedine, & sic de aliis formis. ergo impossibile est poni, quod in quo mutato esse acquiratur forma distincta ibi, si dicatur, quod non possunt accipi duae formae consequenter se habentes, non valet. per hoc enim necessario concluditur, quod formae illae sunt ad inuicem continuae non distinctae. in omni enim multitudine distinctorum, & diuisorum ab inuicem possibile est, immo necesse est assignari duo se habentia consequenter, quia necesse est ea continuari per lineam intermediam. Si vero concedatur, quod formae illae sunt adinuicem continuatae, necesse est, quod realitates earum, aut sunt unum se totum, aut possunt esse vnum, quia totaliter essent unum, nec suis ultimis, cum ultima non habeant nec partem, & partem secundum sic ponentes, uel si illud conceditur, habetur propositum, quod eadem forma habet in se partem, & partem, & remanet tota forma cum illis partibus, & per consequens non corrumpitur una pars alia adueniente.

Praeterea: Impossibile est motum componi ex mutatis esse, aut tempus ex instantibus, sic quod omnia mutata esse sint distincta in actu, & omnia instantia, & hoc demonstrat Philosophus in 6. Physicorum, sed si quodlibet mutatum esse habeat formam distinctam, omnia mutata esse erunt distincta, & similiter instantia in tempore, sicut nec tota multitudo formarum distincta sic tota multitudo instantiorum oportet quod disttincta sit, & diuisa, aut si non est diuisa inter instantia, aliquibus coexi stunt quaelibet de illis formis, necesse est dare tempus medium, cum nulla forma coexistit, & per consequens formae illae interrumpentur frequenter, & subiectum carebit multoties om ni forma illius speciei, secundum quam fit augmentum. vnde cum multitudo omnium formarum coexistat omnibus instantibus duratiue, quae sunt in toto tempore intentionis, & augmenti, nec esse est, vt si multitudo formarum est distinctarum in existtendo, sic multitudo instantium sit distinctorum in existendo, sed tempus componi ex instantibus distinctis & diuersis, & motum ex mutatis esse, impossibile est. ergo multitudinem partium formae, quae acquiritur intensiue, impossibile est esse partium realiter distinctarum.

Praeterea: Nullum continuum totale potest diuidi secundum partes multitudinis, ac totius discreti. si enim aliquis imaginetur quandam successionem partium discretarum subtendi successioni partium continuarum, impossibile est, quod partes continuae correspondeant partibus discretis alioquin, sicut illae sunt continenter se habentes, sic poterunt sumi in partibus continui duo inuisibilia se habentia conti nenter, sed si sunt infinitae fprmae disttinctae in vno motu intentionis acquisitae, totum tempus diuidetur, secundum quod dicitur multitudo formarum discreta, & similiter motus. probat enim Philo- sophus 6. Physic. quod motus & tempus diuiduntur secundum diuisionem formae, in qua fit motus. ergo si ista multitudo est partium distin ctarum, & formarum indiuisibilium distinctarum, necesse est, quod multitudo indiuisibilium motus, & temporis sit discretorum, & distinctorum in actu, & per consequens tempus componetur ex instantibus, & motus ex mutatis esse, quod est omnino impossibile. vnde illae demonstrationes patent ex 6. Physic.

Praeterea non minus potest Deus conseruare, quam agens creatum inducere, sed secundum negantem hanc propositionem agens creatum potest infra vnam horam inducere infinitas for mas. ergo & Deus poterit eas insimul couseruare, & sic est multitudo infinita in actu, quod est contradictio, vt demonstrabitur inferius, agendo de potentia Dei.

Praeterea: Plus potest Deus facere, quam aliquod agens naturale, sed in omnibus instantibus, quae sunt in hora in potentia, Deus non potest aliquid distinctum producere, vt euidenter patet: tum quia per suam actionem signaret omnia instantia vnius horae, sic resolueretur ho ra in instantia, & diuisibile in indiuisibilia, quod est omnino impossibile: tum quia posset omnia illa, quae faceret in illis instantibus conseruare: tum quia totidem faceret in instantibus vnius horae, quot in instantibus vnius anni. in tot enim instantia diuideret vnum, sicut reliquum. ergo impossibile est, quod agens naturale in omnibus instantibus, quae sunt in potentia inducat indiuisibilem formam.

Praeterea: Omnis forma indiuisibilis acquiritur per indiuisibilem mutationem. vnde Commentator dicit 6. Physicorum quod quando forma est indiuisibilis, manifestum est, quod transmutationes sunt indiuisibiles, sed si distinctae formae acquirantur, & infinitae in vna intentione, & augmentatione, quaelibet de illis formis erit indiuisibilis. ergo cuiussibet illarum acquisitio est per simplicem mutationem, & per consequens existunt ibi infinitae mutationes, & componitur motus ex mutationibus, & multa alia inconuenientia, quae sequuntur.

Quod praemissa propositio non impeditur ex his, quae apparent in motu locali, & ostenditur, quod non vbitatum successio, sed transtatio secundum partes magnitudinis.

SED forte ad omnia ista dicetur, quod per Dea concluditur, quod non sint infinitae vbita tes distintae in motu locali, & tamen manifeste apparet, quod immo sunt manifestae. non enim durat vna vbitas, nisi per vnicum instans, nec secundum se totum, quia tunc mobile esset plusquam vnum instans in vno vbi tot aliter, & per consequens non moueretur, nec secundum partem, quia illa pars vbitatis vel remaneret in eadem parte mobilis, & per consequens illa pars non esset mota, & ita nec totum, cum moto toto moueantur omnes partes, rpal ponentur in alia parte, & sic migrabit de subiecto insubiectum, quod est contra naturam accidentis, ad hoc autem respondent illi, qui sunt de 5. opinione superius recitata, quod non est simile de motu ab vbi, & de motu ad formam, quia numquam mobile dimittit totum vbi primum, quando mouetur ad secundum, sed semper continuat praecedens cum sequenti: sed haec solutio assumit impossibile, videlicet, quod mobile non dimittat simul totum vbi. constat enim, quod vbi est subiectiúe in mobili locato, vt Auctor 6. principiorum dicit, quod passiua circumscripto est subiectiue in corpore circumscripto. si ergo dimittit simul totum vbi, retinet sibi aliquam partem ubitatis, quae uel remanebit subiectiue in eadem parte mobilis, ubi extitit prius, & sic de necessitate concludit, quod illa pars non mutauit, & per consequens non est mota; ea vero non mota, necesle est totum quiescere, quia totum quiescit ad quietationem partis, ut demonstrat Philosophus 6. Physicorum. Si vero vbitatem illam retinet in alia parte, vbi ante non fuit, migrauit vbitas de subiecto in subiectum, quod impossibile est. vnde nullo modo est verum, quin simul mobile totum vbi relinquat.

Propterea dixerunt alij. quod vbi habet suos gradus intrinsecos, sicut quantitas, ratione quorum fit successio in motu ab vbi, sed nec ille modus sufficit, quia de illo gradu intrinseco, quaerendum est, vbi remanet subiectiue. aut enim in parte, vbi fuit, & per consequens pars quieuit, & totum non est motum, aut in alia parte, & secundum hoc migrauit de subiecto in subiectum.

Et propterea dicendum est, quod illud medium fundatur in falsa imaginatione; oritur quidem haec difficultas ex hoc, quod Philosophi imaginantur hodie motum localem esse, tamquam in terminum ad circumscriptionem passiuam, hoc autem omnino falsum esse satis apparet. constat enim, vt Commentator deduoit 4:Physicorum, quod vltima substantia mouetur localiter, sed non mouetur ad aliquod vbi, ac circumscriptionem passiuam. non enim sphae ra vltima habet extra se corpus ambiens, & circumscribens. ergo motus localis non est, tamquam ad terminum formalem, & per se ad vbi, siue ad circumscriptionem passiuam.

Praeterea: Si motus localis esset essentialis, & per se ab vbi, quod est passiua circumscriptio, variatis passiuis circuloscriptionibus diceretur corpus localiter esse vnotum, sed hoc est omnino falsum. variatis enim circa nauem aqua, & aere, non est dubium, quod variatae sunt circumscriptiones, et iam continuae, nihilominus nauis in flumine non est mota, & similiter vem to aerem circa turrem aliquam agitante, nullus diceret, quod turris mota sit de loco suo, nihilominus aer motus continens motus est, & per consequẽns turris circumscriptionem amaisit, qua circumscribebatur: & ambiebatur ab aere. ergo motus localis non est directe in vll⸗ quod est passiua circumscriptio.

Praetera: Si motus localis esset per se, & directe ab vbi, tunc vbitates, & circumscriptiones passiuae fluentes dicerent motum localem multipliciter, & iubiectum talis fluxus diceretur ld caliter moueri, sed manifeste videmus oppositum in turre, circa qua fluunt vbitates, & circumscriptiones passiuae continuae, dum ventus mutat aerem contra ipsam. tunc enim turris muta tur ab vno continenti in alio continue, & succes siue, secundum quod continentia continue transportatur a vento, & tamen turris non dicitur propter hoc subiectum motus localis. ergo passiua circumscriptio non est per se terminus motus, nec perse acquisitus per motum localem.

Praeterea: Si poneretur per impossibile, quod vnum corpus posset moueri per aliud, alio non cedente, quod itaque est impossibile secundum Philosophos; possibile vero apud Catholicos, in corporibus gloriosis non est dubium, quod talia corpora vere, & localiter mouentur. nam de corporibus Beatorum dicitur Sapien. 3. quod tamquam scintillae in arundineto discurrent. sed ma nifestum est, quod talia corpora non acquirerent circumscriptionem passiuam; vnde si corpus gloriosum moueatur intra spissitudinem caeli solidam, vel cedentem, nulla est circumscriptio ibi, nec continentia, sed tantummodo simultas, & assistentia. ergo non est verum, quod motus localis sit essentialiter, & directe aquisitio vbitatum, & passiuarum circumscriptio.

Praeterea: Illud, quod non est de necessitatemotus localis per se, sed magis quietis non est formalis terminus, & directus, qui acquiritur per motum localem, sed Commentator dicit expresse 4. Physic. quod locus continens non est de necessitate essendi rem motam per se, sed est de necessitate essendi quietem naturalem. quiescentia enim in aliquo loco non quiescunt, nisi propter similitudinem continentis, & quando priuatur continente, mouetur ad ipsum naturaliter, & ideo moueri in continente est extra naturam. est enim propter hoc, quod res mota non habet suum vbi naturale; quod autem mouetur non in continente, sed circa quiescens, est id, cuius motus non est per accidens, & extrinsecum a natura, & haec dispositio corporis rotundi caelestis, vt ex verbi Commentatoris apparet, quod motui locali accidit passiua circumscriptio, nec ordinata est talis circumscriptio propter motum localem, sed tantum propter conserua tionem locati; vnde corpora naturalia non ex vi motus localis mouentur ad continentiam ambientis, vt conseruentur, & propter ignorationem huius dicti errauernnt Auempace, Themistius, & Alexander, vt Commentator dicit ibidem, quia imaginati, quod motus localis esset directe ad vbi circumscriptionem, & ad continentiam passiuam non potuerunt videre, quomodo sphaera vltima localiter moueretur. vnde & Auicenna opinatus est, quod corpus caeleste non transferretur localiter, sed tantum secundum situm, quod est contra Aristotelem, & con tra verum, vt Commentator subdit ibidem. ergo formalis terminus, & directe acquisitus per motum localem, non potest esse vbitas, quae est passiua circumscriptio, vel alius respectus quicumques.

Et idcirco tenendum est incunctanter, quod motus localis directe in locum, accipiendo per ipsum non superficiem continentis, sed superficiem corporis quiescentis. dicit enim Commentator 6. Physic. exponens illud Philosophi, quod longitudo diuiditur, & esse id, in quo est transmutatio, quod spatium, per quod est motus in vbi diuiditur per diuisionem motus, & subdit, quod transmutatio, quae est in vbi numeratur in quantitate. similiter in 4. Physic. dicit, quod de ratione illius, quod mouetur per se, non est contineri, sed moueri super quiescens, & quia de ra tione motus localis est, quod sit super magnitudinem, ideo concomitatur motum localem diuersitas situs, & varietas commensurationis mo bilis, & moti, & circumscriptio, si magnitudo con tineat mobile. vnde patet, quod nec situs, nec cō mensuratio, nec circumscriptio sunt id, in quod est esssentialiter motus localis, sed motus est directe super magnitudinem; vnde fluxus mobilis secundum diuersas partes magnitudinis, sicut dealbatio est transmutatio secundum diuersas partes albedinis sunt inhaerentes; partes vero magnitudinis non, & hinc est, quod mobile dicitur transferri super magnitudinem, & non secundum magis, quia non inhaeret, quod non dealbatur dicitur secundum albedinem transferri, non super albedinem. motus ergo localis non est, nisi transmutatio de parte magnitudinis in partem magnitudinis non transmutari de parte vbitatis, exclusa in omni vbitate, & circumscri ptione passiua, caelum dicitur moueri de oriente in occidens, & ideo Commentator loquens con tra Auicen. dicit 4. Physicor. quod aliud est, mo tum esse situalem, quia mutatur de situ in situm, & aliud, quod est in ipso situ, per hoc innuens, quod ad motum localem bene sequitur variatio situs, & vbitatum, si mobile contineatur ab aliquo ambiente, nihilominus non est formaliter, & directe tamquam in terminum, in situm, vel vbitatem.

Patet itaque satis faciliter, quomodo deficit illa imaginatio, quae putat, motum localem esse continuum, & tamen, quod vbi tates varientur secundum quodlibet instans. impossibile enim esset, si fluxus vbitatum esset motus localis, ita quod motus esset formaliter, & directe ad vbi, & diceretur mobile moueri secundum aliam & aliam vbitatem, imposibile inquam esset, quod motus localis continuabilitas saluaretur, & quin omnia sequerentur, quae arguendo propositione superius sunt inducta. sed quia sic se habet magnitudo, super quam fit motus localis, ad ipsum motum translationis, sicut forma albedinis, & alia qualitas, secundum quam fit mo tus alterationis ad ipsam alterationem. sicut enim corpus dicitur dealbari, quia transfertur de parte albedinis ad aliam partem, ita dicitur localiter moueri, quia transfertur de vna parte magnitudinis ad aliam, euidenter apparet, quod motus localis est continuus propter conti nuitatem magnitudinis, quae acquiritur secundum partem, & partem, vnde si partes magnitudinis essent distinctae, sicut imaginantur aliqui de formis in motu alterationis, impossibile esset motus continnitatem saluari.

Nec debet moueri aliquis ex hoc, quod Philosophus dicit in 5. Physic. quod motus est in tribus praedicamentis, videlicet, quantitate, qualitate, & vbi. non enim intendit, quod sit directe, & per se in vbi, prout est passiua circumscriptio, sed quia in naturalibus motus localis or- dinatur, vt habeatur passiua circumscriptio, ideo terra mouetur, & transfertur localiter, vt veniat ad concauum aquae, & ita circumscribatur, & conseruetur, vnde sicut alteratio praeuia gene rationi dicitur motus in substātia, quia forma substantialis est terminus illius alterationis extrinsecus; & alteratio ordinatur naturaliter ad illam, sicut motus localis in naturalibus ordinatur ad hoc, quod corpora naturalia moueantur ad superficiem ambientis, vt Philosophus dicit in 4. Physic.

Et si dicatur vltra, quod Philosophus negat motum in substantiam, & tamen concedit in tria praedicamenta, quorum vnum est vbi, & secundum hoc videtur, quod motus localis esset directe in vbi, & non sicut alteratio in substantiam, dicendum, quod mutatio, quae est in forma substantiali, habet proprium nomen. eius enim abiectio appellatur corruptio, & acquisitio generatio, acquisitio vero vbi, & eius abiectio, non habet aliud nomen a motu locali. sicut ergo si non haberet generatio nomen, diceretur, quod alterationum, quaedam terminatur ad substantiam, quaedam non, sic dicitur, quod motuum, quidam terminatur ad vbi, quidam vero ad quantitatem, Philosophus volendo exprimere, quod super quantitatem est motus, ex quo acquiritur vbitatio, & simili modo intelligenda sunt verba Commentatoris 3. Phys. quod motus nil aliud est, quam generatio partis post aliam illius perfectionis, ad quam tendit, & ponit exemplum de vbi. non est enim sua intentio, quod in vbi per se, & direce fit motus, immo op positum huius probat 6. Physic. dicens, quod om ne, quod ad aliquid est indiuisibile; situs autem est indiuisibilis, & ideo in ipsum non est motus, & pari ratione concluditur de vbi, cum probatum sit supra, quod acquiritur indiuisibiliter, & in instanti: Nec debet, inquit, moueri ex hoc, quod mobile non est subiectum magnitudinis, nec aliquo modo moueri videtur super magnitudinem vbi ex hoc, quod transfertur de praesen tia, quam habet ad vnam partem, ad praesentiam, quam habet ad alteram partem magnitudinis: haec autem praesentialitas non est aliud, quam vbitas; & ita videtur, quod motus localis directe pertransit de vbitate in vbitatem, hoc quidem mouere non debet. non est enim verum, quod mouens aliquod corpus sua actione primo, & per se moueat de praesentia in praesentiam, vel de simultate in simultaté, vel de tactu, & de coniunctione vnius partis, ad tactum, & coniun ctione cum altera parte magnitudinis, quia coniũctio vnius, simultas, & similia, relationes sunt, nec sunt de praedicamento vbi, cum passiua circumscriptio, & praesentia, & simultas, non sunt idem. primum ergo, & per se, quod mouens immediate inducit, est translatio secundum partes magnitudinis, sicut primum, quod inducit alterans est transmutatio subiecti secundum partes formae. vnde de ratione motus est, quod sit transmutatio mobilis secundum partes continuas alicuius, & in alteratione, quod secundum partes formae. In motu vero locali partes alicuius distantiae, & magnitudinis. vnde se habet distantia, & magnitudo, respectu motus localis, sicut forma respectu motus alterationis, & si- cut translatio secundum partes formae est subie ciue in alterabili, quamuis terminatiue sit secundum partes formae, sic translatio localis est subiectiue in mobili, quamuis terminatiue fiat, quasi secundum partes magnitudinis.

Et si dicatur, quod motus non potest ab agen te immediate imprimi, nisi prius aliquid reale imprimatur, quod sit materiale in motu. dicendum, quod non est verum in motu locali, qui non potest fundari super vbitates, ac praesentialitates, quae non sunt aliud, quam respectus positiuus. praesentialitates enim mobilis ad partes magnitudinis variantur propter impressionem motus, non debet haec imaginatio fallere: tum quia difficilius est videre, quomodo respectus ad vbitates per prius imprimantur, quasi fundamenta motus localis, quam sit econuerso; quia si translatio immediate in mobili inducatur, & sic sequatur respectus ad vbitates: tum quia in motu alterationis agens praeinducit transmutationem partibus formae. transeundo enim inducit formam.

Et si dicatur vlterius, quod motus localis nul lam habitudinem habet ad imaginationem, nisi quatenus est partes vbi, & continui contactus partium; magis dicendum, quod non habet propriam habitudinem, inquantum motus. omnis enim transmutatio fit secundum alias partes, ita quod motus, & est in subiecto transmutatio quaedam, & est respectu partium aliarum, secun dum quam transmutari, vt calefactibile secundum partes caloris, & est ista habitudo, quam habet motus ad terminum a quo, & ad terminum ad quem, & ad medium inter illa, & talem habet per se translatio ad principium magnitudinis, tamquam ad terminum a quo, & ad finem tamquam ad terminum ad quem, & ad partes inter medias, tamquam ad medium, secundum quod continuatur, & procedit, non est alia differentia in isto motu alterationis, nisi quod forma, & transmutatio secundum formam sunt in eodem subiecto in motu alterationis. in motu vero locali transmutatio est in mobili, forma vero, secundum quam fit, non est in eo subiectiue, sed extra: & item, quod forma, & partes formae, secundum quas fit transmutatio, necessario nouiter inducuntur. in motu vero locali omnia praeexistunt. sic ergo non est verum, quod mobile moueatur de praesentia ad praesentiam super magnitudinem, immo mouetur a principio magni tudinis vsque ad finem, tamquam a termino a quo ad terminum ad quem. nullus enim vmquam dixit, quod praesentia sit terminus a quo, & alia praesentia terminus ad quem, sed finis, & principium ipsius magnitudinis se habent, sicut termini huius motus.

Nec debet etiam quis moueri ex hoc, quod su per magnitudinem discontinuam, videmus fieri motum continuum, vt quando lapis de acre submittat aquam, aqua terram, quae non sunt continua, sed contigua, non debet hoc siquidem mouere, pro eo quod ad continuitatem motus sufficit, quod partes magnitudinis tangant se in puncto. mobile enim in toto spatio non attin git punctum per se, & distincte, sed tantum in potentia, & quoniam in simul tangentibus pun cta sunt simul in eodem situ, nec cadit inter ea distantia, mobile in mouendo poterit attingere in potentia illa puncta, quia sunt vnum in situ, non est ibi situs diuersus in actu; non sic autem esset, si tota distantia esset composita ex punctis. tunc enim essent ibi infinita non se tangentia, sed tantum se habentia consequenter, & inter se distincta in situ, propter quod impossibile esset talia pertransire, & secundum hoc formas infinitas distinctas, vt se contingentes impossibile esset pertransire, si poneretur in vno motus alterationis, ac intentionis formae accidentalis. Apparet ergo, quod remanent rationes inductae ad confirmandum secundam propositionem; nec instantia de motu locali, quantum ad vbitates, quae videntur infinito numero esse, & distinctae, in aliquo impediunt rationes inductas.

Quod realitas, per quam intelligitur formaliter localis, non participat praecise realitatem formae, quae di citur intendi, nec eius speculatiuam rationem, vnde non augetur charitas per aduentum charitatis, sed quasi cuiusdam concharitatis.

TERTIA quoque propositio est, quod realitas illa, secundum quam minor charitas perficitur, & intenditur non potest esse integra charitas, & praecisa distincte, participans realitatem, ac rationem specificam, quasi vnum indiuiduum charitatis, sed participat realitatem, & rationem charitatis, per quandam reducttionem, vt quasi possit dici concharitas. est enim realitas omnino inpraescindibilis, vel re, vel intellectu. vnde non est factibilis per se etiam per diuinam potentiam, sic quod capiat esse praecisum, & demonstratum, nec est intuitiue intelligibilis, sed cointelligibilis terminata, quod intellectus angelicus non posset charitatem augmentatam diuidere intuitiue in duas charitates, sed semper charitas augetur, occurrit sibi, vt vnum cui additum est aliquid charitatis, non charitas, & per eumdem modum intelligendum est de albedine, & calore, & omni forma, quae augetur.

Potest autem istius propositionis veritas depluribus apparere. sicut enim in intentione formarum reperitur, quarum conditio est nobis nota, sic omnia ponendum est in formis, quarum conditiones sunt ignotae nobis. mos enim fuit Aristotelis notificare naturam formae, & materiae per formas, quae sunt de quarta specie qualitatis. figurae enim, & qualitates illae sunt aliqualiter nobis notae, inquantum imaginationi, & sensui sunt propinquae, & ideo 8. Metaph. & 2. de anima Philosophus declarat, vnum faciunt materia, & forma, & quod non est quaerenda causa ex vnitate, quam videmus inter ceram, & figuram, & hinc est, quod Commentator, & Lapis de intentione, ac remissione formarum, & de augmento quantitatis dicit, quod graue est ima ginari aliquid scindere sine quantitate aduenien te, & diminui sine quantitate recedente; & idcir co vsus est Aristoteles ad declarandum hoc exem plo rhetorico. talibus enim vtitur in locis habentibus difficultatem ad imaginandum. secundum hoc ergo tenendum de intensione aliarum qualitatum, sicut experimentaliter reperimus in formis de quarta specie qualitatis, sed linea curua suscipit magis, & minus, vt fiat curuior, & minus curua, & similiter raritas, & lenitas, & asperitas, & sic de aliis intenduntur, & remit tuntur; in omnibus autem his non fit augmentum per aduentum realitatis praecise ad illam speciem pertinentis. non enim aduenit alia curuitas lineae, sed vt fiat curuior ratione duplicis curuitatis, nec alia raritas aeri, ac densitas terrae, sed id, quod aduenit, pertinet ad rationem specificam imprecise. vnde curuitati additur aliqua realitas pertinens ad curuitatem, qua addita linea curuior sit, & similiter densitati non additur tota vna densitas, sed aliquid eius actuans, & perficiens eam. ergo ita erit in charitate, & inalbedine, & in formis caeteris, quae intenduntur per aduentum alicuius imprecisae realitatis, vigorantis, & perficientis formam priorem.

Nec valet, si dicatur, quod aduenit omnino alia curuitas, & alia densitas, & quod corrumpitur prima. non valet inquam, quia communis experientia docet, quod cum aqua condensatur, & deinde plus condensatur, non corrumpitur prior densitas, sed prior densitas maioratur, nec incuruans balistam dicitur curuitate corrumpere, sed superaddere, & perficere, donec venit ad finem. & insuper, si essent infinitae curuitates, per quas procederet trahens lineam incuruando, numquam posset processum consummare, sicut nec mouens punctum per infinita puncta eiusdem lineae, cuncta distincte tangen do, & ita posset incuruans trahere lineam ad curuita tem immediate consequentem curuitatem, a qua incipit trahere. dicit enim Philosophus 6. Physic. quod ideo non est dare primum, in quod transmutatur, seu primum mutatum esse, quia non est dare primam partem continentem punctum, a quo incipit linea, quia si detur prima post puncta, illa est diuisibilis in duas partes, quorum altera est propinquior principio lineae, & similiter il la in duas, & proceditur in infinitum. si vero essent partes indiuisibiles, & in actu distinctae, non est dubium, quin inuenirentur duae con sequenter se habentes, & inueniretur pũctus im mediate positus iuxta primam. tota enim ratio, quare secundum veritatem duo puncta non se habeant consequenter, est propter continuitatem lineae intermediae, quod si linea tolleretur, haberent se consequenter, & posset aliquid immedia te transire de primo puncto ad secundum, & ibi quiescere: eodem inquam modo poterit transire aliquid de prima curuitate in secundam, & ibi quiescere, & de secunda in tertiam. Haec autem absona sunt, cum sint inter quemlibet gradum curuitatis minorem, & alium maiorem infinitae curuitates in potentia, & adhuc patet, quod si curuitas esset alia, vel habens de prima, necessario linea per aliquod tempus esset sinc curuitate. in toto enim motu erunt duae curuitates aliquae consequenter se habentes, ex quo omnes ponuntur distinctae, & aliae numeraliter. linea ergo erit sub prima curuitate per vnicum instans tantum, & sub secunda per aliud: est autem tempus intermedium inter duo instantia. in illo ergo tempore, vel est linea sub prima curuitate, & hoc non, quia transiuit instans, in quo curuitas illa fuit, vel erit sub secunda, & hoc non; quia nondum eius instans aduenit, vel erit sub inter- media aliqua, & hoc non, quia primae duae sunt positae se habere consequenter ad hoc, etiam Com mentator 4. Physic. expresse dicit, quod idem articulus circuli recipit aliquando minorem incuruationem, & aliquando maiorem, absq;hoc, quod in eo fiat aliquid, quod in eo ante ibi non fuit, sed id, quod erat, scilicet incuruatio inuenitur maior aliquando, aliquando vero minor. & subdit, quod quamcumque partem acceperis, inuenios incuruationem additam in eo.

Praeterea: Phlosophus dicit 4. Physic. quod simile est de augmento qualitatis, & augmento quantitatis per rarefactionem, & Commentator dicit ibidem, quod similis dispositio est in translatione corporis de parua quantitate in magnam, & de translatione caliditaris de parua in magnam. sed manifestum est, quod per rarefactionem crescit quantitas, & augmentantur dimen siones absque hoc, quod adueniat pars, quae sit praecise quantitas, aut praecise dimensio. rarefacto enim musto, & augmento non potest demonstrari pars addita, aut dimensio, quae ante non fuit; nec enim illa est in superficie, ac in profundo, quia vbique reperiuntur dimensiones, quae fuerunt ante, & omnes sunt augmentatae. vnde Commentator 4. Physic. dicit, quod si raritas, & densitas fierent ex constructione, non quaelibet pars corporis recepissot densitatem, & raritatem, & tamen manifestum est per se, quod densum est densum secundum omnes partes suas, & similiter rarum: & eodem modo possumus dicere, quod in qualibet parte demonstrabili, & significabili est facta maioratio, & augmentatio, nec potest assignari alia pars dimensionis, quae aduenerit de nouo. ergo nec in charitate, aut alia forma accidentali fit intentio per aduentum alicuius realitatis, quae sit praecise charitas factibilis, ac intelligibilis distince, quasi aliquod indiuiduum charitatis.

Praeterea: Si augmentum charitatis fieret per realitatem, participantem praecise specificam rationem ipsius, impossibile esset, quod aucta charitas haberet numeralem vnitatem. cum enim forma adueniens charitatis faciet vnitatem cum prima, ac fiet eadem cum ipsa se tota, ac secundum aliquid sui: non potest autem poni, quod se tota fiat omnino idem, nisi altera corrumpitur. impossibile, est enim, quod realitas aquae transeat per identitatem in aliam realitatem, sua propria realitate manente: charitatem autem aduenientem transire potentiae identitatem, & simplicitatem, cum prima est impossibile, quia Deus ex tunc separare non posset, sicut nec idem a se: potest autem natura diminuere formam aucam, colligendo, quod per augmentum additumerat, nec potest insuper poni, quod vniantur secundum aliquid sui, eo modo, quo duae aquae secundum sua vltima fiunt idem, quia secundum hoc charitas erit forma continua, habens partem, & partem continuatas, in suis vltimis continentia idem sunt, quorum vltima sunt idem, vt patet 5. Physic. & iterum huiusmodi partes erunt quantitatiuae, quia quantum est diuisibile in partes, quarum quaelibet est hoc aliquid, vt patet 5. Metaph. secundum autem istum modum ponendi quilibet pars charitatis aucae est charitas, & quaelibet pars albedi- nis est albedo; & tamen cum hoc omnes partes charitatis sunt vna charitas continuata, & omnes albedines albedo vna. ex quo ergo praecedens charitas, & subsequens non possunt identitari, & se totis, nec suis vltimis, patet, quod cha ritas aucta non erat numeraliter vna: sed manifestum est, quod est vna, & magis vna, quam ante, quia ens, & vnum conuertuntur; est antem perfectius ens, & actualius, & per consequens magis vnum. ergo relinquitur, quod realitas, per quam augetur charitas, vel albedo non sit aliquid habens realitatem praecisam, nec praecise participans rationem specificam charitatis.

Et si dicatur, quod fuerit vnum rationesubiecti, non valet. quantumcumque enim sint in eodem subiecto, ex quo inter se distantiae non vniun tur, ac ex suis vltimis non resultabit vna forma.

Quod vero aliqui dicunt propter rationem homogeneitatis illas partes conuenire ad vnitatem, non valet. nec enim homogena facerepossunt vnum, nisi quatenus continuata sunt. nullum enim homogeneum indiuisibile potest conuenire cum alio ad constitutum, sicut patet, quod punctus non potest vniri puncto, nec anima animae, aut angelus angelo, & tamen longaeua sunt.

Praeterea: Si realitas intendens realitatem, esset indiuiduum charitatis, per realitates praecise participans rationem specificam charitatis, per necessitatem in anima essent actu, & distinctae infinitae charitates, & eodem modo intel ligendum, quod essent infinitae albedines, & infiniti colores, & sic de aliis formis. hoc autem patet sic. mani festum est enim, quod in motu intentionis, quantumcumque modico acquiruntur infinitae partes in potentia. facta ergo acqui sitione remanent adhuc in potentia infinitae. si ergo partes illae non concurrunt ad istam vnitatem formalem, non enim vniuntur se totis, nec secundum vltima sua; restat, vt sint ibi infinitae formae, quarum quaelibet est indiuisa in se, & diuisa ab alia; & per consequens numeraliter infinitae: sed constat, & inferius demonstrabitur, quod contradictio est ponere in actu multitudi nem infinitam. ergo nullo modo augetur charitas per realitatem, de qua praecise posset praedicari ratio charitatis.

Praeterea: Si tales partes charitatis ponantur in ipsa augmentata, aut faciunt vnam charitatem vnitate compositionis, quasi vna sit for ma, & reliqua materia, & hoc absonum est, cum sint eiusdem rationis, aut vnitate continuitatis, & hoc est magis absonum, cum omne continuum sit quantum, aut vnitate homogeneitatis, & hoc est impossibile, quia homogenea non vniuntur, nisi per continuationem, sicut aqua vnitur aquae: vnde anima animae non vnitur, quamuis homoge nea sint, aut vnitate identitatis, & omnimodae simplicitatis, & hoc esse non potest, quoniamtunc amitterent suas realitates, aut vnitate aggregationis, & cuiusdam acerui, & hoc est horribilius. esset enim ibi aceruus rerum innumerabilium, & multitudinis infinitae: sed manifestum est, quod non potest inter eas vnitas alia assignari, si ponantur partes, quarum quaelibet praecise percipere possit charitatis specificamrationem. ergo illud nullatenus poni potest. Quod omnia, quae dicuntur de augmento charitatis, & aliarum formarum saluari possunt per aduentum realitatis, & praecise participantis entitacoum, & specificam rationem formae, quae ponitur intendi.

QVARTA deinde propositio est, quod si fiatintem tio formarum, quod realitates imprecise parti cipantesentitatem, & specificam rationem omnia possunt saluari, quae dicuntur circa formarum intentionem. & primo quidem vnitas numeralis. non est enim quaerenda causa de realitate indistinctionis, quomodo faciunt vnum, quia praedicatum clauditur in subiecto. indistinctum enim, & indiuisum est idem, quod vnum, vt patet 4. Metaph. si ergo realitas ista sic se habet ad praecedentes, quod est aliquid, non tamen quid diuisum, aut distinctum a praecedentibus, nec in realitate, nec in ratione specifica, sed quid imprecise participans, ita manifestum est, quod facit per se vnum cum praecedentibus, immo si non facit per se vnum, ipsa est per se vnum aliquid praecise, cuius oppositum supponebatur in dicto. Et iterum illud est vnum numero, quod non continet in se plura numeralia per intellectum aliquem; tales autem realitates nullus intellectus potest significare, aut demonstrare distincte, & per consequens, nec numerare; vnde non ponunt in numero. remanet ergo per se numeraliter vnum. Et item, quae indistincta sunt, fundant eandem indistinctionem, & per consequens vnitatem; vnde nulla remanet quaestio, si per tales realitates fit formarum intentio de vni tate numerali formae intensae.

Secundo vero euidenter saluatur formae simpli tas. apparet enim, quod remanet & vna ratio simplex, & vna res simplex; ratio quidem simplex est, quod realitas adueniens, non aufert nouam rationem, nec alterius ipsam, nec eiusdem, sed affert aliquid pertinens ad rationem eandem; vnde rationem non apponit, sed rationem perficit, & intendit, res etiam remanet simplex, quia quod aduenit, non affert rem, nec apponit, quae praecisa, aut distincta sit, sed rem priorem auget, & perficit, nec est simile de materia, & forma. affert enim forma ad materiam realitatem alte rius rationis: & ideo quamuis sint vnum simpliciter, componuntur tamen, sicut actus, & potentia.

Tertio quoque colligitur actualis rerum infi nitas, quia realitates illae non habent proprios terminos, nec proprias vnitates, sed concurrunt ad vnam formam indistinguibilem in plura numeralia, & actu indistinctta, vnde ibi nulla est rerum infinitas, cum nulla sit ibi pluralitas, aut multitudo, nullus siquidem intellectus, quantumcumque subtiliter studuerit numerare, reperiet, nisi vnitatem, & vnum.

Quarto autem saluatur motus continuitas, & vnitas. acquisitio enim partium indistinguibilium, est per necessitatem continentiae, quia non discontinentur, oportet, quod partes praescindantur, & ab inuicem discretae sint, & distinctae.

Quinto etiam faciliter videtur, quomodo for ma remissa intenditur, perficitur, amplius actuatur. illud enim, quod aduenit, non aufert nouam rationem constituere. ergo cum aliquid facit priorem rationem habet promouere, cum sit aliquid illius rationis; non potest autem promoueri prior ratio, nisi quatenus melioratur, intenditur, & perficitur, & cum ista ratio sit actus quidam, adueniente coactualitate, vt ita di ci liceat, necesse est, vt magis actuetur. Sexto insuper satis patet, quomodo se habet intensa forma ad remissam. est enim remissa, quo ad omnem sui realitatem in intensa, sed in potentia, sicut pars potentialis, formaliter namque intensa remissam continet, nec actuatam per aduentum realitatis perficientis, & promouentis. realitas autem, quae aduenit, est vltima; vltimum vero est in actu, vt Commentator dicit 6. Physic. propter quod prior forma remissa est in potentia, & non in virtute, sicut intelligunt illi, qui hos gradus dicunt se habere adinuicem, sicut se habet vegetatiuum, & sensitiuum in intellectiuo.

Septimo vero patere potest, quomodo gradus intensus, & remissus possunt esse termini mo tus. gradus enim remissus, & gradus intensus non solum dicuntur priuatiue, quasi gradus intensus dicat idem, quod remissus aliquo addito; remissus vero dicat priuationem illius additi, im mo remissus gradus est in actu per aliud, quam gradus intensus. habet enim alium terminum, & per consequens est aliud in actu; vnde sicut aqua, quando diuiditur, partes fiunt in actu, & distinguitur non solum priuatiue, sed actualitatibus suis; quoniam vltimum vtriusque est reductum in actu per quod distinguitur, sic dum forma intensa remitti reducitur in actu, id quod erat ante in potentia in forma intensa: & secundum hoc patet, quod motus intentionis est inter duos terminos positiuos, quia gradus remissus cum aliquid in actu, cuius actualitas tollitur per motum intensionis, & alius terminus inducitur; vnde transferre corpus de minus albo ad magis album est transferri ipsum de aliquo esse actuali ad aliud quo esse actuale.

Octauo quoque potest videri, quid sit subiectum motus intensionis. non enim forma remissa, cum actualitas eius abiiciatur, nec forma intensa, cum actualitas eius introducatur, nec forma totalis, cum illa non subiiciatur, sed magis constituatur ex talibus realitatibus indistin guibilibus, & penitus impraecisis. restat ergo, vt subiectum secundum eam transferatur a mi nus perfecto ad magis perfectum.

Nono etiam videri potestt, quare aliquae formae non suscipiunt magis, & minus, vtpote substantiales, & figurae corporeae, & aliqua talia; aliae vero suscipiunt, vt qualitates de prima, & tertia specie, huius siquidem causa est, quoniam aliqua ex sui formali ratione sunt terminus, & vltimum. figura enim est terminus quantitatis, & forma substantialis est terminus materiae. ma teria enim intelligitur, vt quoddam interminatum; forma vero substantialis, vt terminus, quaedam autem formae ex sua ratione non sunt termini, nec quid vltimum, sicut albedo, nigredo, habitus, & similia, & quia termino repugnat additio: ei vero, quod non est terminus, non repugnat, ideo formis substantialibus, & corporalibus figuris, & vniuersaliter omnibus, de quorum formali ratione est, quod sint terminus, el potius, quarum formalis ratio terminus est intendi non possunt; ceterae vero intenduntur, & est exemplum sensibile ad hoc de circularitate, & cur uitate. circularitas enim est quaedam forma, quae trahit lineam ad terminnm, & finit eam. vnde finis superficiei, ratio est circularitatis, propter quod vna linea est curuior alia, & potest eadem continuo incuruari, donec perueniat ad terminum, & finem, & efficiatur circularis. Et si quaeratur, quomodo dignosci poterit, quae forma ex sui ratione sit terminus, & finis, dicendum, quod pro regula generali recurrendum est ad rationem propriam subiecti, & susceptiui illius, & si illa interminata est quodammodo infinita; forma vero se habeat, vt terminans, & finiens illius finitatem, statim ex terminis propositum apparebit. quamuis enim figura, & albedo respiciunt superficiem, vt subiectum, interminatio tamen superficiei non finitur per albedinem, sed per figuram: nam superficies figura carens interminata est, quantumcumque alba ponatur, sine albedine vero terminabitur, si fuerit figurata. Et eodem modo est de materia, quae non est quid, nec distinctta, sed omni termino carens, propter quod forma substantialis, per quam materia trahitur ad esse quid, & distinctum dicitur finis, & complementum generaliter. ergo forma, cuius proportio ad subiectum est, sicut completi ad incompletum, & per ipsum complebile habet termini rationem, & finis, & per consequens intendi non potest.

Vltimo vero patere potest, quod haec est intentio Philosophi 4. Physic. & Commentatoris ibidem. verba quidem Commentatoris sunt, quod corpus transfertur in maiorem caliditatem ex intentione ipsius qualitatis, & infra: Quando calor agentis vigorabitur, crescit calor patientis. & infra: Intendebat Aristoteles, quod ca liditas non crescit ex alia caliditate secundum translationem, sed secundum alterationem in debilitate, & in vigore.

Sed quia aegrum velle sanare per magis aegrum, derisorium est, sicut Commentator irrisorie lo quitur contra Auicennam 6. Physic. qui per falsum, & difficilius, quaedam dificilia nitebatur, cauendum est, ne dum illa positio saluare nititur, quae de augmento charitatis dicuntur, scipsum saluare non possit, impossibilia includendo. videtur enim, quod dictum est, impossibilitatem habere ex tribus.

Primo quidem ex conditione veritatis, ex qua potest dubitari tripliciter. charitas enim est for ma completa, & praecisa in anima, habens realitatem absolutam, alias non causaretur, nec infunderetur a Deo, sed consat, quod nulla res praecisa, & perfecta potest per tales coentitates intendi, sed per quid, quod sit aeque reale. ergo charitas augeri non poterit per aliquid tale.

Praeterea: Charitas augetur per creationem, sicut & infunditur in principio, sed tale quid im praecisum creari non potest. ergo per id augmentari non potest.

Praeterea: Aut secundum sui rationem dicit quid subitratum talibus impraecisis, aut aliquid constitutum ex ipsis, sed non potest dicere aliquid substratum, quia secundum hoc illud addi- tum esset extrinsecum essentiae charitatis, & mo dus ipsius, & per consequens non augmentaret essentiam charitatis, nec potest darisecundum, quasi charitas sit aliquid aggregatum ex talibus coentitatibus impraecisis, quia ex non entibus non fit ens, nec ex talibus diminutis potest constitui vna forma perfecta creata, & praecisa, qualis est charitas. ergo illud, quod prius. Secundo vero quod dicum est videtur difficultatem habere ex impossibilitate talis realitatis, ex qua potest argui tribus viis. omnis enim res, vel est forma, vel est materia, vel compositum, sed talis realitas addita charitati non est forma, alias essent ibi duae formae, nec est materia, nec est compositum, sicut patet. ergo relinquitur, quod sit nihil.

Praeterea: Nihil continetur sub diuiso, quin contineatur sub aliqua differentia diuisiua, sed ens diuiditur per actum, & potentiam; illa vero realitas non est actus, quoniam esset forma, nec est potentia, sicut patet.

Praeterea: Omne ens est intelligibile, sed talis realitas ponitur inintelligibilis, & incapabilis ab intellectu quocumque. ergo ens non erit, & per consequens nihil.

Tertio quoque, quod dictum est dubietatem inducit ex impraecisione, & indistinctione huiusmodi entitatis, ex qua potest argui tribus viis. illud namque, quod potest esse principium operationis, & terminus motus, non videtur dicere indiuisibilem entitatem, quod sit quid intelligibile, & indistinctum, sed realitas, per quam forma augmentatur est terminus motus intentionis, & est principium operationis. magis enim calidum potest in aliquid, in quod non potest minus calidum. ergo non videtur, quod sit quale quid indistinguibile acquisitum.

Praeterea: Maior est entitas realitatis, quaforma intenditur, quam sit realitas gradus inferioris, sed gradus inferior fit per se, & permanet impraecisum. ergo ita erit de gradu superiori. Praeterea: Ens, & vnum conuertuntur, & per con sequens non ens, & non vnum, sed talis realitas habet aliquo modo vnitatem, & per consequens aliqualem distinctionem. vnde qui imaginatur non vnum, & non distinctam, imaginatur non ens, & nihil. quod enim vnum non significat, nihil significat, vt Philos. dicit 4. Metaph. & per consequens, quod vnum non est, est nihil. vt videtur.

Responsio ad instantias.

His tamen non obstantibus, dicendunest, sicut prius. hoc enim intendebant omnes modi, qui positi sunt ab aliis de intensione, & augmento formarum, ponens quidem, quod fieret per formae ampliorem participationem absque aduentu nouae essentiae, hoc fugere intendebat, ne poneretur noua pars praecise, participans specificae rationem, sed nec gradum alterius rationis, ne contingeret formam intensam, & remissam specifice variari. hoc autem euitatur faciliter per hunc modum, quia nec essentia additur, nec forma in specievariatur, sed prior perficitur, & promouetur y & quodammodo maioratur; ponens vero, quod prima abiicitur, & alia continue generatur propter incompossibilitatem terminorum motus, non aliud intendebat, nisi quod forma intensa, & remissa suis actualitatibus differunt; quod quidem per hunc modum saluatur. Ponens vero, quod nulla realitas, sed tantum perfectio adderetur, habet intentum secundum istum modum ponendi. non enim acquiritur res noua, sed realitas insignabilis, secundum quam prima res perficitur, & augetur; ponens quoque, quod immo res acquiritur, vtpote charitas, vel albedo habet id, quod intendit. non enim mouetur ob aliud, nisi quia non videt, quomodo fieri potest for ma perfectior, nisi aliquid acquiratur: modus autem iste potest acquiri realitate aliqua, per quam prima forma sufficienter perfici potest. vnde secundum hunc modum non addatur noua essentia, sed prima perficiatur, sicut omnino vult prima opinio, nec ponat remissam formam con tineri actualiter in intensa, sed potentialiter tantum sua actualitate amissa, pro qua opinio secunda contendit; nec potest addi, nisi perfectio, sicut intendunt aliqui, & ponat addi non nihil, sed aliquid, pertinens ad essentiam, pro quo aliqui pugnant, manifestum est, quod hic modus omnibus aliis saluat quod quaerunt, & quod omnes hi dicere intendebant, vnde signum est veritatis inuentae; quia vero omnia consonant, & omnes opinantes attingunt in aliquo veritatem, vt Philosophus dicit in 1. Ethic. Nec valent instantiae praemissae.

Prima siquidem non; quia non est intelligendum, quod charitas sit res aliqua habens praecisam realitatem, quia secundum hoc conciperetur, vt aliquid habens terminos suae entitatis, & posset habere conceptum finitiuum, & determinatiuum suae realitatis, & per consequens intellectus posset eam definire per se, & concipere, & ita non esset accidens, sed substantia, cum accidens mente finiri, & praecise definiri non posfit, vt patet septimo Metaphys. est ergo mera affectio accidentalis animae, sicut & raritas est ali quid, secundum quam in corpore, aut rectitudo in lineam. vniuersaliter enim omnia accidentalia habent entitatem secundum quid, & impraecisam a subiecto. vnde non habent terminos suae entitatis, immo intra eorum realitatem ingreditur realitas subiecti, sicut intra entitatem figurae ingreditur superficies, & rectitudo lineae; accidentalia quidem constituuntur per subiectum, vt Commentator dicit quarto Metaphysicae. non eteequo r tiutieu qu qu c utitut t ee ceuiit-

Non valet vero secunda, quia charitas non di citur creari proprie, eo modo, quo res praecise creantur. impossibile est enim, quod fiat distincte, quia distincte non est. creatio vero est distin cta productio, quae terminatur ad subsistens. non fit ergo charitas, sed anima fit chara, sicut lux non fit aer, aut rectitudo linea, sed illustratur aer, & luminosus fit, & linea dirigitur, & fit recta: charitas siquidem est quaedam rectitudo ani mae, & quoddam lumen. sic ergo charitas proprie non creatur, sed si accipiatur creatio pro omni productione, quae incommunicabilis est creturae, ita est propria soli Deo, sic dici potest, quod creatur. est enim Deus, quasi sol, anima sic vt aer, & charitas, sicut lux, nam sicut solaerem trahit ad lucem, & transmutat ipsum non transmutatione adiectiua, sed perfectiua, sic animam trahit Deus ad lumen gratiae, & rectitudinem charitatis, ipsam transmutando perfecte absque omni abiectione.

Et si dicatur quod secundum hoc charitas educitur de potentia animae. dicendum quod aliud est formam de potentia educi, & aliud potentiam ad formam trahi, & duci. primum enim exigit alterationem primam, & multiplicem transmutationem, vt quasi videatur forma inue stigari, & extrahi cum quadam inquisitione, & venatione de intimis materiae, quomodo agens naturale omnes formas educit, secundum vero non exigit primam alterationem, aut transmutationem, sed statim ad agentis praesentiam potentia trahitur ad perfectionem, sicut ad potentiam solis trahitur aer ad luminositatem. secundum hoc ergo charitas non educitur de potentia animae, sed eius potentia immediate ducitur ad complexionem, & actum. Est autem anima in potentia ad charitatem, sicut aer ad claritatem. quod ergo dicitur arguendo, creationem terminari ad realitatem, per quam augetur charitas; dicendum, quod non est verum, creationem accipiendo proprie pro distincta productione realitatis praecise, sed accipiendo eam pro omni productione diuina soli Deo reseruata. vnde si solus Deus posset aerem illustra re, lux diceretur isto modo creari, nec tamen propter hoc lux haberet distinctam productionem. vnde dicendum, quod realitas, sicut non est distincte realitas, sed quaedam coentitas, sic non sit distincte.

Non valet autem tertia, quoniam charitas non est aliquid substratum realitati, per quam augetur, sed aliquid constitutum, nec est irrationale, si illud, quod non est aliud, quam quaedam qualificatio animae, sicut rectitudo ipsius lineae ex talibus indistinctis constituatur. vnde videmus de lumine in aere, quod per tales realitates perficitur, & ex talibus constituitur, & idem de curuitate, vt supra dictum est. vnde non repugnat charitati, vt consurgat ex talibus indi stinctis, & indiuisibilibus abinuicem.

Et si dicatur, quod ex indiuisibilibus nihil con ponitur, vt ex punctis non fit linea secundum Philosophum 6. Physic. dicendum, quod verum est, quia aliud est esse indiuisibile ab alio, & omnia indistincta.

Nec etiam procedit quarta, quia talis realitas est forma per reductionem. est enim aliquid formae, ex quo constituitur, & consurgit forma, vt dictum est, non est tamen vnum indiuiduum formae.

Et per idem patet ad quintam instantiam, quia talis realitas est actus per reductionem, cum sit aliquid eius.

Non valet etiam sexta, quia vnumquodque sic se habet ad intelligibilitatem, sicut ad entitatem, vt dicitur secundo Metaphysicae, sicut ergo realitates huiusmodi non sunt entitates praecisae, sic non sunt distinctae intellectu significabiles, sed cointelligibiles tantum. vnde venit in earum notitiam arguitiue intellectus, considerando enim, quod albedo manente sua simplicitate, & numerali vnitate realiter perfectior est effectu, statim arguit realitatem fuisse additam, quae cadit infra vnitatem albedi nis, & huiusmodi eius simplicitatem, & ita con cludit, quod non est distincta realitas significabilis, & habere potentiales terminos vnitatis.

Nec obsistit etiam septima: sicut enim huiusmodi realitates non sunt praecisae formae, sed aliquid ipsius, sic nec sunt praecise terminus, nec principium operationis; motus siquidem inten tionis, & augmenti, quo albedo intenditur, vel potius, quo subiectum intenditur in albedine, nec terminatur praecise ad realitatem, per quam albedo perficitur, sed ad totam albedinem constitutam ex albedine remissa, & ex realitate adue niente, illa siquidem totalis albedo est formaliter perfectior gradus intensus, & ideo consuetum est dici, quod gradus intensus est terminus ad quem in motu augmenti, qui procedit a minori albedine ad maiorem: similiter autem intelligendum est, quod totus calor factus perfectior per realitatem sibi additam est principium maioris calefactionis, & operationis amplioris vigoris, non quod illa realitas sit principium praecise. vniuersaliter enim sic se habent ad entitatem

Nec etiam cogit octaua, quia vel potest comparari gradus intensus ad remissum, vel realitates, quibus gradus intenditur ad illas, cum remanent in remisso, & quidem si realitates adinuicem comparemus, neutra per se perfectibilis est, cum omnes sint mutuo indistinctae. Si vero gradum ad gradum, sic vterque potest esse, sed tamen remissus sine intenso; intensus vero non, quin remissus potentialiter includatur in eo, sicut nec totum potest esse sine partibus, quamuis partes possint separari a toto.

Nec etiam mouere debet vltima, quoniam duplicem negationem includit, vt superius dictum fuit; videlicet distinctionem ab alio, ex qua oritur multitudo, & indiuisionem in se, ex qua oritur simplicitas, & excluditur ratio vniuersalis diuisibilis in multa. Cum ergo dicitur, quod omnis res habet vnitatem, & quod ens, & vnum conuertuntur, & quod nihil est, quod vnum non est & similia, referendum est ad hoc, quod omnis res est particularis, & indiuisa in se, & non est necesse, quod omnis res ponat multitudi nem, & numerum, ac distinctionem cum alia. & in hoc finitur Art. secundus.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vtrum possit charitas in infinitum augeri. Opinio S. Thomae 2. 2. quaest. 24. articulo 7. & quorumdam aliorum.

CIRCA tertium vero considerandum est, quod aliqui dicere voluerunt, quod charitas augeri potest in infinitum, quia si debeat sibi praefigi terminus, aut hoc erit ex parte sui, aut ex parte subiecti, aut ex parte agentis Dei. cum enim plura essentialiter non respiciat, si repugnat sibi infinitas, necesse est, vt ex aliquo istorum hu ius repugnantia oriatur; non oritur autem ex primo, quia formalis ratio charitatis sumitur ex obiecto, de quo constat, quod est amabile in in- finitum, & iterum charitas est imitatio quaedam charitatis Spiritus sancti, quae potest in infinitum participari, & insuper quantumcumque charitas intendatur, numquam excedit limites suae propriae speciei, sicut si fieret infinita nigredo, numquam accederet ad specificam rationem albedinis, immo magis distaret ab ea. Nec oritur etiam ex secundo quia capacitas voluntatis respectu charitatis est duplex, vna quidem dispositiua per modum cuiusdam congruitatis, & dignitatis, quae nil aliud est, quam conferri, & ten dere in Deum per hoc, quod homo facit se dignum, & congruum, vt habeat charitatem, & de ista capacitate constat quod crescit, quanto am plius crescit charitas. vnde ex hac parte charitas limitari non habet, immo ea crescente, crescit conatus, & tendentia in amatum; alia vero est capacitas susceptiua, vtpote animae potentia, quae subiectum est charitatis; subiectum autem quantum ex se, potest infinitas formas suscipere successiue, si sint alterius rationis, vt patet de superficie, respectu figurarum, ita eodem modo potest formam eiusdem speciei in infinitum recipere, quantum est ex se, dum tamem formae ex sua ratione infinitas non repugnet. ex parte itaque animae non habet charitas, quod finiatur, & limitetur, nec oritur ex termino, quia Deus est infinitae virtutis, nec ex parte sua oritur limitatio creaturae, cum sit simpliciter infinitus. non apparet ergo, quin charitas possit in infinitum augeri. vnde & hoc rationale est, cum sit ignis quidam spiritualis; de igne namque dicit Philosophus in 2. de anima, quod cresceret in infinitum, si combustibile apponeretur in infinitum.

Opinio Henrici quolib. 5. q. 22.

DIXERVNT autem alij, quod charitas po test accipi simpliciter, vel quoad diuersos status. si ergo simpliciter sumatur, cum sit crea tura, & per consequens certis limitibus comprehensa in infinitum procedere non potest. Si vero accipiatur secundum statum viae, & patriae, aut loquimur de operatione, quae est Deum diligere, aut de substantia habitus, & siquidem loquimur de substantia comparando charitatem viae ad charitatem patriae, charitas viae augeri non potest in infinitum, quin attingeret charitatem patriae, vt sint eiusdem rationis. si verosit sermo de operatione, sic dilectio viae prius in infinitum cresceret, quam attingeret feruorem dilectionis patriae. sunt enim illae dilectiones alterius rationis, quia vna de obiecto praesenti, & al tera de absenti, & ideo ista non attingeret illam, quantumcumque intenderetur, sicut angulus contingentiae potest augmentari in infinitum, & tamen numquam attingit ad quantitatem an guli recti. sic ergo dixerunt isti, quod charitas dicitur augeri in infinitum secundum quid, inquantum actus viae charitatiuus in infinitum procederet, quam dilectionem patriae adaequari simpliciter, tamen impossibile est, quod inten datur in infinitum.

Opinio S. Bonauenturae, & sequentium aliorum. 1. sent. dist. 17. q.4.

DIXERVNT quoque alij, quod charitas habet simpliciter terminos, infra quos limitatur, ne in infinitum procedat, & ratio potissima assumi potest de facto, quia. Io. 3. dicitur de Christo: Quod non est datus ei spiritus ad mensuram. Ex quo colligitur quod in eo est omnis gratiae plenitudo, & tanto, quod plenior esse non potest, constat autem quod charitas eius finita est, & per consequens deueniri potest ad summum gradum charitatis, vltra quem non valet intendi. Apriori vero potest talis processus impossibilitas declarari: tum quia processus ad perfectionem finitus est, vt Philosophus dicit 3. Physic. tum quia nulla creata quantiras habet in se potentiam infinitam, cum omnium natura constantium positus sit finis magnitudinis & augmenti: tum quia capacitas augeri non potest in aduentu charitatis, quia secundum hoc faceret oppositum eius, ad quod datur. datur enim charitas ad perficiendum, & complendum capacitatem, si autem augeatur magis, inuenietur imperfecta, & incompleta, & iterum si per impossibile poneretur charitas infinita, esset etiam capacitas in infinitum aucta, & secun dum hoc actus, & potentia essent simul infinita, scilicet charitas, & charitas, ac potentia ad susceptionem infinite. relinquitur ergo quod sit impossibilis processus in infinitum in augmento charitatis.

Quid dicendum secundum quod videtur.

RESTAT ergo nunc dicere in hoc articulo, quod videtur, & quidem charitatem, aut formam aliquam in infinitum intendi simpliciter, est impossibile, vt dicit opinio immediate praecedens, haec est intentio Philosophi 3. Physi. & Commentatoris ibidem, sicut potest ex eorum demonstrationibus euidenter haberi. vnde huiusmodi quaesiti veritas ex tribus propositionibus innotescit.

Quod nulla sorma potest intendi in infinitum, immo est dare vltimum suae perfectionis, & ostenditur in quibus est possibilis processus in infinitum.

PRJMA siquidem generalis, quod nulla forma suscipiens magis, & minus intendi potest in infinitum, immo quaelibet forma habet vltima perfectionis suae. impossibile est enim, vt motus rectus sit continuus in infinitum, sicut probat Philosophus 8. Physic. alioquin de monstrationes Philosophi nullius sunt momenti, qui probat quod solus circularis potest esse continuus in infinitum. vnde Commentator in eodem 8. dicit, quod Aristoteles declarauit, quod impossibile est transmutationem in qualitatem, aut quantitatem, aut substantiam esse continuam in infinitum. & paulopost dicit, quod Aristoteles declarauit, quod nullus motuum rectorum est continuus, & perpetuus, & sine testimonio eorum patet ex terminis, quod omnis motus habet terminum a quo, & terminum ad quem; inter duos autem terminos, impossibile est continue in infinitum moueri, nisi fiat circulatio secundum li- neam, secundum lineam siquidem circularem potest mobile redire ad punctum, & sic moueri in infi nitum secundum lineam non rectam, impossibi. le est. cum ergo de ratione motus sit habere ter minum ad quem, & a quo; inter istos autem duos terminos non possit motus continuari in infinitum in rectum, enidenter apparet, quod est impossibile motum rectum aliquem esse continuum in infinitum, sed hoc tantum potest esse in motu circulari, sed manifestum est, quod si charitas, aut forma aliqua posset crescere in infinitum, motus alterationis, qui rectus est po test esse continuus in infinitum. ergo omnino hoc impossibile est.

Praeterea: Natura non sapit moueri ad aliquid, quod attingere non potest. non enim incipit motum, quem non potest consumare, cuius ratio est, quia motus ex intrinseco suo requirit terminum ad quem. ergo illud poni non potest in aliqua forma, quo posito sequitur, quod est possibilis motus, qui non habebit terminum ad quem, sed si charitas, aut forma aliqua posset intendi in infinitum, motus intensionis non haberet quantum est ex se essentialem terminum ad quem. nullus enim terminus actu ad gradum infinitum est sibi essentialis, cum possit vltra intendi, sed nec gradus infinitus, quia talis impossibilis est. ergo impossibile est, vt forma ali qua intendi possit in infinitum.

Praeterea: Impossibile est procedere in infinitum in illis formis, quarum quaelibet est im mediate in potentia aliqua demonstrata, vt Cõ- mentator dicit expresse 3. Physic. commen. 68. cuius ratio est, quia quaecumque sunt immediate, & absque vllo ordine, sunt possibilia secundum illam potentiã; omne autem possibile potest exire in actum secundum ordinem possibi litatis suae. si ergo aliqua sunt possibilia enti alicuius potentiae immediate absque ordine quodlibet immediate poterit induci: constat autem quod nullum infinitum potest poni in actu, idcirco illae, quibus est processus in infinitum non sunt immediate, & sine ordine termini eiusdem potentiae, sed vnum prius, reliquum posterius, & hinc est, quod data linea, est in potentia, vt diuidatur in infinitum, quia partes, secundum quas fit diuisio non sunt immediatae, & secundum cundem ordinem in potentia, hunc demon strante primo ordine quodam, & secundum prius, & posterius. primo enim diuiditur linea in duo media, & tendet medium in alia duo media & sic in infinitum, nec est linea prima immediante in potentia ad secundam diuisionem, sed mediante prima diuisione, per quam medietas primae lineae sit in actu, quae est subiectum secundae diuisionis; additio vero omnium quantitatum, siue bipedalium, siue centum, siue mille pedum respicit primam lineam demonstratam eodem ordine. non enim oportet, quod datae lineae etiam addatur primo quantitas centum pedum. sic ergo tota linea, & ad oculum demonstrata est in potentia ad diuisionem omnem, non immediate quidem, sed sub ordi ne quodã; ad omnem uero additior em cuiuscumque quantitatis est in potentia immediate, & absque vllo ordine, cum aeque primo fieri possit additio tripedalis quantitatis, sicut bipedalis, & mille pedum, sicut vnius pedis. vnde sine ordine est in potentia ad additionem, si sub certo ordine prioris, & posterioris ad diuisionem. non est ergo mirum, si non eessat diuisio, sed impossibile est, quod non ceffet additio. patet ergo assumpta propositio, quod processus in infinitum est impossibilis, nisi omnia possibilia reducuntur ad eandem potentiam immediate absque vl lo ordine, sed manifestum est, quod si forma aliqua, siue charitas, siue alia posset intendi in infi nitum, dato quod charitas in aliqua anima esset in potentia immediate, & absone vllo ordine ad omnem modum additionis. aequae enim Deus posset infundere immediate gradum mille perfectionum, sicut vnius perfecttionis, & centum millium, sicut mille, & sic de omnibus additionibus. non est enim charitas in potentia ad secundam additionem mediante prima, nec ad millesimam mediante centesima, sed ad omnes simul est sine ordine. ergo impossibille est, vt in gradibus charitatis, aut formae alicuius possit fieri additio in infinitum. vnde posset ratio sic formari, per quam int endit Aristoteles probare, quod impossibile est magnitudinem, crescere in infinitum, nisi sit possibilis aliqua magnitudo infinita inactu. potest inquam formari clarius, vt dicatur omnis potentia immediata immediate reduci ad actum, sed potentia quae estad additionem, est immediate ad omnem modum additionis, potentia vero, quae est ad diuisionem, non est immediata ad omnem, sed ad unam prius, & reliquam posterius, & sic in infinitum, siue sit quantitas, siue sit qualitas, quae fiet immedia te, vel posset fieri additio infinite in actu. vnde cum nulla forma possit esse infinita in actu, impossibile est, quod intendatur in infinitum.

Praeterea: In nulla re est possibilis processus in infinitum, quae ex sui natura non habet actum admixtum cum potentia, ita quod ex hoc, quod aliquid eius exit in actum per necessitatem acquiritur noua potentia exui illius actus. vnde quia posito binario, statim est quaternarius in potentia, quia ex ductu binarij in se resultat quaternarius, & posito quaternario, statim sextenarius est in potentia, quia radix eius est quaternarius, inde oritur processus in infinitum in numeris, & similiter quia linea diuisa in duas partes, statim oritur noua pro, quod illa media pars est in potentia, vt diuidatur in duas alias medias, & iemper dum acquiritur nouus actus, generatur noua potentia, idcirco non est possi bile, vt cesset talis processus. in illo enim actu, in quo poneretur cessare, esset generata noua potentia ad alium actum, & per consequens po tentia ad processum, similiter etiam est de tempore, quia est passio motus circularis, motus au tem circularis est super magnitudinem circularem, iu illa uero magnitudine, dum mobile actu attingit nouam partem, generatur noua potentia, quia pars illa, quam relinquit est in potentia de nouo, vt attingatur redeundo per aliquam circuli portionem; non est autem sic in motu recto, & hinc est, quod in motu circulari, & tempore, quod est passio eius est proces sus in infinitum pessibilis, & similiter in diuisione continui, & in numeris; non autem in ali- quo, nisi sit talis conditionis, quod cum generatur nouus actus, generetur nouo potentia, & haec est mens Philosophi 3. Physic. quod non est processus, nisi vbi est actus permixtus potentiae, sed manifeste apparet, quod dum acquiritur aliquis gradus formae, non ex hoc generatur noua potentia ad alium gradum, quia immediate gradus prinus fuit in potentia ad omnem gradum. habens enim gradum vnius perfectionis, aeque potest recipere gradum mille perfectionum, sicut iste, qui habet gradum decem perfectionum. ergo impossibile est, quod in intentione formarum sit processus in infinitum.

Praeterea: Processus versus finem, & comple mentum, impossibile est, quod sit infinitus, & incompletus ex natura rei, alioquin non esset ad finem, & complementum, motus quidem ad finem est, vt finiatur, & ad complementum, vt compleatur, sed intentio formarum est processus ad finem, & complementum. ergo per necessitatem finitus est de sui ratione.

Praeterea: Processus in infinitum est semper ad potentiam, numquam ad actum, vt Commentator dicit 3. Physic. & apparet euidenter in exemplo de linea, cuius curuitas diuidi potest infinitum, procedendo in minus, & tamen in maius terminum habent. si curuior statim mutat speciem, & circularitatem subintrat. vnde in omnibus, in quibus est processus ad im perfectius, & potentialius videmus processum in infinitum esse possibilem, & ideo magnitudo diuiditur in infinitum, quia secundum partes, ad quas proceditur sunt possibiliores totis, a quibus diuiduntur, & similiter in infinitum procedit, quia multitueo includit imperfectio nem. cadit enim ab actualitate, quam importat vnitas, & indiuisibilitas, & haec est ratio, quam assignat Commentator 3. Physicorum, sed manifestum est, quod intentio formarumest secundum processum ad perfectius, & actualius; processus autem ad minus est ad potentialius, non perfectius. ergo formae non possunt in infinitum intendi, licet possint in infinitum diminui secundum eandem proportionem.

Quod in speciale charitati repugnat intendi in infinitum.

SECVNDA vero propositio est de charitate in speciali, cui sic repugnat in infinitum crescere, & hoc statim apparebit de habitu si probetur, quod repugnet proprio actui eius, qui est diligere Deum, quod autem Dei dilecio non possit in infinitum crescere, satis patet. im possibile, est enim, vt procedat, & intendatur, vt fiat terminus, qui inquirat processum ad esse Deum, sed processus in dilectione Dei in infinitum est processus ad esse Deum. nulla enim dilectio Dei est infinita, nisi illa, quae Deus est, & si aliqua daretur, illa statim esset Deus, cuius ratio est, quia adaequaret obiectum charitatis, nihil autem adaequat Deitatem, nisi terminus. ergo impossibile est, vt in dilectione sit processus in infinitum. Et si dicatur, quod numquam est dare talem dilectionem infinitam, quia tunc esset Deus, non valet, conaretur quidem saltem natura ex hoc, ad quod sui ratione proce deret: ad hoc autem nulla natura conatur, vt sit Deus, sicut nec ad aliquid impossibile; vnde manifeste patet, quod ponens formam aliquam procedere in infinitum secundum perfectionem, necessario ponit, quod na tura mouetur, & cona tur ad impossibile.

Praeterea: Nullus processus est possibilis infra aliquam speciem, sed constat, quod si processus dilectionis in infinitum esset adeptus, dilectio infinita, quae pertineret ad istum processum esset extra limites speciei, nam esset Deus. ergo dilectio creata non potest intendi in infinitum. Et confirmatur, quia ponentes oppositum, di cunt de albedine, quod si poneretur infinita, adhuc remaneret intra limites speciei.

Praeterea: Deus non est intantum diligibilis a nobis, inquantum diligibilis est a se, quam in infinitum. ergo non est a nobis diligibilis in infinitum; & per consequens actus dilectionis nostrae non potest procedere in infinitum.

Praeterea: Omnis actus dilectionis possibilis respectu Dei est vniuersaliter contentum in voluntate nostra. probatum est enim supra, quod charitas non affert nouam actiuitatem ad voluntatem, sed illam disponit, & sic tota actiuitas, respectu omnium actuum reducitur ad volunta tem, vel saltem ad liberum arbitrium, vel ad illud, quod habet actiuitatem in anima, respectu actuum voluntatis, quodcumque sit illud: sed constat, quod nulla actiuitas, quae sit in nobis, po test in actum possibilem intendi in infinitum, quia omnes tales actus essent virtualiter in illa potentia, a qua procedunt actiue quaecumque illa sit, & per consequens illa esset virtualiter infinitae perfectionis, quod esse non potest. ergo actus dilectionis non potest procedere in infinitum.

Praeterea: Si charitas posset in infinitum auge ri, Christus meruisset suae charitatis augmentum. non dubium enim, quod eliciat actum intensioris charitatis, quibus & sibi meruit gloriam corporis, & nobis multiplicem gratiam, ex quo patet, quod actus eius fuerunt meritorij. actus enim meritorij alteri merentur charitatis augmentum, secundum illud August. nec cre scere potuit in gratia, secundum illud Ioan. 1. Vidimus gloriam eius, gloriamquasi vnigeniti a Patre plenum gratiae, & veritatis. ergo charitas habet summum, vltra quod procedi non potest.

Nec motiua primae opinionis, propositionis huius veritatem impediunt.

Primum siquidem non, quia falsum est, quod repugnet charitati ex sua ratione specifica in infinitum intendi, alias sequeretur, quod in patria possent essent infiniti gradus gloriae successiue, & secundum hoc Saluator non debuisset dixisse, In domo Patris mei mansiones multae sunt. sed mansiones infinitae sunt.

Nec est verum quod additur, Deum esse in infinitum amabilem a nobis, alioquin posset dilectio nostra in infinitum crescere.

Nec est verum, quod ideo possit charitas augeri, quia est participatio charitatis infinitae, quae tunc est, quod secundum hoc posset bonitas procedere in infinitum, & vnitas, & sic de aliis, cum sint participationes diuinae bonitatis, & vnitatis, & ideo omnis creatura est quaedam participatio entitatis diuinae.

Nec etiam est verum, quod charitas quantumcumque intenditur remaneret intra limites speciei, cum probatum sit supra, quod si poneretur per imposfibile infinita nigredo, non esset Deus. Deus enim nec est linea, nec est nigredo formaliter, est tamen dilectio, & charitas formaliter, vt testatur Ioan. in Canonica sua 1.

Nec etiam secundum impedit, quia si accipiatur capacitas voluntatis pro potentia susceptiua ipsius animae, illa non potest intendi in infinitum, nec etiam potest suscipere charitatem in infinitum, quia si esset in potentia ad infinitos gradus charitatis, esset absque omni ordine, & simul, & ita Deus posset simul reducere in actu, alioquin non posset super omne possibile, & esset maior potentia animae susceptiua, quam Dei actiua; si vero per capacitatem intelligitur: aliqua realis qualitas dispositiua voluntatis in ordine ad charitatem, nec de illa verum est, quod potest crescere in infinitum, quia de omni forma probatum est, hoc esse impossibile, & iterum vanum est ponere dispositionem huius, cum anima ex hoc, quod imago est Trinitatis capax est gloriae, & gratiae secundum Augustinum; vnde voluntas est dispositissima ad charitatem, sicut perfectibile ad propriam perfectionem, nec indiget aliquo alio dispositiuo reali. Si vero per capacitatem intelligitur aliquid disponens per modum meriti, vt pote conatus, & tendentia in Deum: impossile etiam est, quod illud crescat in infinitum: tum quia hoc omni realitati creatae repugnat: tum quia in speciali repugnat dilectioni Dei: tum quia omnis conatus continetur vlrtualiter in ipsa voluntate, quia charitas non affert actiuitatem, disponit, vt superius dictum est. Constat autem, quod voluntas non continet virtualiter infinitos gradus perfectionis, & per consequens nec eius conatus in infinitum potest procedere.

Nec etiam impedit tertium: licet enim Deus infinitae virtutis sit fundamentaliter, accipiendo virtutem, quia virtus est idem, quod substantia, non tamen oportet, quod obiectiue possit in formam aliquam infinitam, & per consequens in processum in infinitum.

Quod autem addebatur de verbo Philosophi, quod ignis in infinitum cresceret, si combustibile apponeretur in infinitum. dicendum, quod non accipitur infinitum simpliciter, sed pro indeterminato termino, & incerto. probat enim ibi Philosophus, quod augmentum animalium, aut plantarum non sit ab igne, aut calore igneo, quamuis componantur eorum corpora ex clomento ignis, & demonstratio sua consistit in hoc, quod omnia animalia habent terminatam magnitudinem, & terminum certum augmenti: haec autem certa magnitudo, & certus terminus non potest prouenire ex natura ignis vir tualiter existentis in eis, immo quantum est ex ipso quaelibet planta exaltaretur vsque ad medium interstitium aeris, & forte vsque ad sphaeram ignis, & super hoc dicit Philosophus, quod ignis crescit in infinitum, hoc est in immensum, si apponatur combustibile, non tamen intelligit, quod possit procedere simpliciter in infinitum; quia oppositum huius determinat tertio Physic. vel dicendum, quod non est inconueniens, si vno imposibili dato, aliud sequatur, immo illud satis facile est, vt patet primo Physic. combustibile autem apponi in infinitum, impossibile est, propter quod si illud datur, nullum est inconueniens, si sequatur aliud impossibile, videlicet, quod ignis crescat in infinitum. vel dicendum, quod Philosophus vult declarare, quod ignis ex sua propria ratione non determinat sibi statum, sed tantum ex ratione generali, qua omnis creatura, & ideo si combustibile apponeretur in infinitum, ita quod infringeretur regula generalis, quod creaturae, inquantum creatura est, repugnat illimitatio, nec remanent ex parte ignis aliqua ratio, quare non posset in insinitum augeri.

Quomodo charitas viae potest aequari charitati patriae, & quomodo non.

TERTIA quoque propositio est, quod charitas, quae habetur in via aliquo modo potest aequari charitati, quae habetur in patria, & aliquo modo non potest, & de actu quidem, nullum est dubium, quod non potest, quia sunt alterius rationis speciei. actus enim charitatis viae, est amor desiderij, & amor complacentiae respectu obiecti absentis, qui amor concitat desiderium, & motum voluntatis; actus vero patriae est complacentia vltimata super obiectum habitum, & differunt isti actus specifice, sicut notitia Deitatis imaginaria, quam vocant aliqui abstractinam, & intuitiuam eiusdem Deitatis, vnde sicut forma grauis est principium motus respectu centri non habiti; quietis vero respectu centri praesenti, ita eadem charitas est principium amoris viae, & amoris patriae, & sunt istae duae dilectiones alterius speciei, charitas vero habitualis est eadem. sic ergo actus viae, cum sit inferior secundum totam suam speciem, attingere non po test ad actum gloriae quietantem. De habitu vero, vtrum possit aequari, sciendum est, quod cha ritas, licet non possit in infinitum intendi, habet tamen latitudinem summam, intantum, quod multi gradus sunt, ad quos non posset homo me ritorie in hac vita pertingere, & si mundus duraret per mille millia annorum, homo continue viueret, & die noctuque actus virtuosissimos exer ceret, non est enim dubium, quod charitas, quae est in Christo, non posset cadere sub aliquo meri to, quia si quis per praefatum tempus viueret, non attingeret millesimam partem charitatis, quae est in Christo, & similiter quamuis multo inferius de charitate collata beatae Virgini, & sic etiam de multis gradibus charitatis, vnde illi, qui possunt cadere sub merito hominis quan tumlibet se disponentis, nullius quantitatis sunt, aut momenti in comparatione ad gradus possibiles in latitudine charitatis propter breuitatem vitae humanae, quae si esset mille millium annorum, & non pertingeret ad aliquid notabilis quā titatis, & hinc est, quod consurgit imaginatio, & vera, quod charitas in statu uiae potest crescere in infinitum, etiam si tot annis viueret, quot sunt guttae aquae in mari, & arenae in littore; for sitan autem sicut est, quod omnes gradus, qui praeuisi sunt a Deo attingibiles a quocumque homine, quantumcumque debeat viuere sunt inferiores minimo gradu, quam decuit conferre pro statu patriae, & ideo tota latitudo acquisibilis in via est inferior latitudine patriae, & secundum hoc impossibile est, quod charitas viae aequetur charitati patriae, quantum ad habitum, mensurando tempus vitae humanae, forsitan si ascenderet vsque ad mille annos, & haec videtur intentio Christi Matth. 11. vbi dicit, quod inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista; qui autem minor fuerit in regno caelorum, maior est illo. secundum hoc ergo dicendum videtur, quod charitas viae in sola beata Virgine, & in Christo, quae non cecidit sub eorum merito excessit charitatem cuiuslibet Bea ti; aliorum autem omnium non videtur, quod charitas attingit ad gradum illius, qui minor est in regno caelorum, & in hoc tertius Articulus terminetur.

ARTJCVLVS QVARTVS. An charitas possit diminui potentia, quae reducitur ad actum. opinio quorundam.

CIRCA quartum autem considerandum est, quod charitas quantum ex parte sui est diminuibilis, cum habeat gradus perfectionis, & similiter quantum ex parte Dei potest diminui, cum nulla sit contradictio, quod forma quaecumque intensa ad gradum remissum reducatur, sed difficultas est ex parte demeriti, anscilicet veniale peccatum demeritorie diminuat charitatem, quia de mortali constat, quod non diminuit, sed totaliter tollit.

Dixerunt ergo aliqui, quod veniale per modum demeriti habet diminuere charitatem, & cum instaretur eis, quod secundum hoc veniale charitatem totam posset corrumpere, & esse homo in odio Dei absque peccato mortali, respon derant, quod intantum per venialia potest charitas diminui, quod necessitetur ad peccandum mortaliter, ita vt primum peccatum, quod tales contingeret perpetrare, non posset esse veniale. Quod autem charitas per veniale minueretur, declarari potest ex multis: tum quia feruor charitatis per veniale minuitur, vt experientia docet; feruora utem charitatis videtur ad eam essentialiter pertinere. qui enim magis feruide diligit, magis diligit, & qui minus feruide, minus: tum quia venenum charitatis est cupiditas; est autem aliqua cupiditas venialis; illa ergo charitatem diminuet, & aliqualiter venenabit: tum quia peccatum veniale est dispositio ad mortale, quod opponitur charitati; quod autem disponit ad vnum oppositum, videtur aliud diminuere: tum quia ille, qui est in veniali peccato supposita aequalicharitate, minus diligit, quam alius, qui non est in veniali, & tamen habet aequalem charitatem: tum quia charitas dum augetur delet venialia; vnde per sacramentum Eucharistiae, per quod augetur cha ritas, uenialia dicuntur deleri, hinc est, quod 1. Pet. 4.dicit Scriptura, quod "charitas operit multitudinem peccatorum". si ergo charitatis intensio est remissio uenialium, uidetur, quod per op- positum commissio venialium sit remissio charitatis: tum quia amicitia acquisita diminui potest.

Opinio communis.

DIXERVNT autem alij, quod veniale nullo modo diminuit charitatem, quia tunc vere posset corrũpere, nec valet responsio aliorum dicentium, quod post venialia necessitaretur homo ad peccandum mortaliter, non valet inquam: tum quia peccata venialia non inducunt ne cessitatem ad peccandum per gloriam inanem, postquam ergo inanis gloria charitatem diminuit vsque ad vltimum gradum, posset homo peccare venialiter in verbo ocioso, & secundum hoc illud veniale corrumpet charitatem, vel si nil ageret, nec aliquod veniale poterit agere ad charitatis diminutionem: tum quia videtur irrationale, quod homo per venialia necessitetur ad mortale: tum quia in potestate nostra non sunt primi motus. vnde quantumcuinque quis venialiter peccauerit primi motus non sunt in eo peccatum mortale, ita dum peruentum fuerit per venialia ad gradum infimum charitatis, primi motus illum gradum corrumpent, quod est absurdum: tum quia peccatum veniale non videtur excedere suum genus, ita vt inducat necessitatem respectu peccati mortalis: tum quia dari potest alicui minimus gradus charitatis; constat autem quod talis potest peccare venialiter, & per consequens veniale in illo corrumpet gradum minimum charitatis.

Quod autem charitas ex sua ratione habeat, quod non possit diminui per veniale ex hoc, quod veniale non est deordinatio respectu vltimi finis; charitas autem respicit finem directe, & ideo non opponitur deordinatio venialis ordini charitatis, & iterum minimus gradus charitatis excedit incomparabiliter offensam venia lis peccati. vnde iniquum videtur, quod pro ofensa tam modica Deus hominem priuaret tanto bono.

Quid dicendum secundum veritatem.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur, & dicendum cum opinione communi, quod charitas diminui non potest, cuius quidem veritas patere potest ex tribus propositionibus. Prima siquidem, quod venialia, quantum cumque multiplicentur non auferunt huiusmodi li bertatem, quin venialiter possit peccare. non est enim magis dispositus ad mortale, qui exitit in multis venialibus, quam qui existit in pec cato mortali, sed existentes in peccato mortali possunt peccare venialiter, alioquin omne verbum leue, & omnis subita deordinatio esset peccatum mortale in eis, quod nullo modo dicendum est. ergo existentes in venialibus quibuscumque possunt peccare venialiter.

Secunda vero est, quod veniale peccatum non demeretur diminutionem charitatis, quod patet ex hoc, quod nulla forma nata est aliam diminuere, cuius intensio apta est illam corrumpe- re absque hoc, quod non transeat in aliquam speciem. constat enim quod intensio caloris corrumperet frigus, non inducendo rationem alicuius alterius speciei, sed omnes concedunt, quod intensio venialium, aut quaecumque multiplicatio non potest corrumpere charitatem, ni si inducat peccati alterius rationem, videlicet mortalis. ergo venialia secundum propriam ra tione non diminuunt charitatem.

Et confirmatur haec ratio, quia veniale vnum excedit aliud. accipiatur ergo veniale excedens in septuplum, aut veniale illud, quod excessum ponatur, quod diminuat partem centesimam alicuius charitatis, sequeretur necessario quod excedens totam corrumperet charitatem.

Tertia quoque propositio est, quod ideo veniale charitatem non diminuit, quod non opponitur actui eius. dictum est enim supra, quod actus charitatis non est inducere delectationem, nec feruorem, aut aliquid aliud tale, sed ad hoc adiuuat voluntatem; veniale vero peccatum nullam ex istis circumstantijs tollit, quas diuinum beneplacitum necessario exigit ibi esse, quia si talis aliqua tolleretur, statim esset peccatum mortale veniendo contra id, quod Deus vult hominem obnixe velle. opponitur ergo ve niale peccatum charitati acquisitae, quae inducit feruorem, &de lectationem, & illam diminuit, quam etiam diminuendo disponit aliqualiter vnio, & efficaciter intantum potest intendi ad substractionem charitatis infusae.

Nec valent motiua primae opinionis. Primum siquidem non, quia feruide diligere ex motione Spiritus sancti essentiale est charitati, a quo quidem feruore, quem Spiritus sanctus exigit peccatum veniale non potest hominem impedire, quamuis feruorem illum diminuat, qui oriebatur ex habitibus.

Nec secundum valet, quia cupiditas venialis dispositiue dicitur venenare charitatem, non quia adimat aliquem gradum eius.

Nec obstat tertium, quia veniale sic est dispo sitio ad mortale, quod ipsum non inducit, & sic etiam indisponit ad charitatem, quod ipsam non diminuit.

Nec quartum impedit quia existens in venia li aequae distinguitur a Deo, dum tamen habeat charitatem aequalem, cum hoc tamen, quod ip sum Deus diligit, punire intendit & corripere, nec propter hoc minus diligit, quia de eo scriptum est. Quod quem diligit castigat, & flagellat omnem filium, quem recipit.

Nec etiam quintum obest, quia secundum le ges amicitiae, dum amor intenditur, leuis offen sa dimittitur, nec tamen amor diminuitur propter leuem offensam.

Nec etiam valet sextum, quia propter cessationem commotio, quae fit per clongationem amicorum & propter aliqua talia diminuit ur feruor, & delectatio, quae sunt de ratione amicitiae acquisitae; per ueniale uero non tollitur aliqua circumstantia, quam obnixe Spiritus sanctus exigat circa actum dilectionis meritoriae, & in his articulus quartus finitur.

Ad primo obiecta in oppositum.

AD ea ergo, quae superius primitus inducuntur, dicendum ad primum quidem, quod forma non obstantibus talibus realitatibus impraecisis remanet uere simplex, & una, nec eius specifica ratio uariatur pro eo, quod non aduenit noua ratio, sed aliquid rationis prioris, illam perficiens, & intendens.

Ad secundum dicendum, quod formae in abstracto possunt dici maiores, seu perfectiores. unde maior iustitia potest esse in uno homine, quam in alio, & perfectior charitas, & purior albedo, sed magis, & minus aduerbialiter non dicuntur, quia talia inhaerentiam praedicati determinant, nullum autem essentiale praedicatum inest suo inferiori, sed magis uel minus, & ratio tacta fuit in quaestione de unitate primi principij, dum inquireretur, an possent fieri duae formae specificae in aequali gradu perfectionis.

Ad tertium dicendum, quod realitates, secun dum quas fit formae intensio non dist inguuntur specifice, nec numeraliter, nec aliquo modo praescinduntut, aut distinguuntur in actu, sicut nec partes continui, de quibus magis uides. Di cuntur autem distingui in potentia, inquantum minor gradus potest manere exclusa realitate adueniente, illa tamen praecise, nec esse, nec intelligi potest.

Ad quartum dicendum, quod forma non est subiectum motus intentionis, quia non suscipit gradum superiorem, uel inferiorem per modum substracti, se habet se ad omnes realitates, secundum quas fit augmentum per modum constituti ex eis. solum ergo subiectum dicitur intendi, & remitti secundum formam constitutam ex talibus realitatibus pro eo, quod subiicitur illi formae, & omnes realitates illae sunt perfectiones subiecti extracte de potentia eius.

Ad quintum dicendum, quod non est simile de agere, & uirtute, & esse, & essentia: tum quia agere differt realiter a uirtute, aut est accidens separabile: tum quia plura requiruntur ad agere, uidelicet subiectum dispositum, & ideo manente cadem uirtute, actio potest intendi, uel remitti, non sic autem de esse, manente identitate essentiae.

Ad sextum dicendum, quod licet forma uniatur materiae mediantibus dispositionibus, non quidem medianti bus susceptiue, quia formam non primo suscipiunt dispositiones, & deinde materia, sed mediantibus dispositiue, quia susceptibilitatem materiae, quia ad aptant ad formam absque hoc, quod afferant nouum susceptibile, aut nouam susceptibilitatem, nihilominus secundum dispositionem maiorem, uel minorem materiae non participatur magis, uel minus forma, nisi fuerit in se perfectior, & maior. unde dispositio subiecti facit ad hoc, ut agens perfectiorem sormam inducat, sed si forma inducta sit aequalis subiecti dispositio, nec intendit, nec remittit, luce quidem existente aequali in acre, aequaliter est luminosus, siue densus fuerit, siue rarus, uerum est tamen, quod raritas ad hoc facit, quod sol imprimat perfectiorem lucem.

Ad septimum dicendum, quod intentio fuit Philosophi, quod formae non suscipiunt magis, & minus in se, in ordine uidelicet ad essentialia praedicata. una enim albedo non est magis albe do, quam alia nominaliter tamen una est maior, priuor, & perfectior alia, respectu uero subiecti dicitur magis, & minus, quia unum subiectum est albius altero, haec quidem est conditio magis, & minus aduerbialiter sumpti, quod non notat inhaerentiam praedicati ad subiectum, ma ior autem, uel minor non praedicat inhaerentiam alicuius alterius, sed proprium significatum, nũc autem, sic est, quod ratio albedinis non ma gis inest maiori albedini, quam minori, nec perfectius inest ratio albedinis, quamuis perfectior sit albedo, subiecto autem magis inest, & ipsum magis perfecit, quanto maior, & perfectior est.

Quod autem additur de Commentatore dicendum est, quod loquitur, quod ab agente transfertur aliqua portio agentis in passum, &, negat hoc generaliter, dicens quod actio agen tis in passum non est secundum translationem, aut secundum additionem unius portionis, quae addatur passo, sicut pars toti, sed est secundum vigorationem uirtutis agentis in passum; non negat autem ex hoc, quin sormae existenti in passo aliqua realitas acquiratur educta de potentia materiae.

Ad secundo obiecta.

AD ea uero, quae secundario inducuntur, di cendum est ad primum quidem, quod forma intensa, & remissa habet alium terminum actualem, quae quidem corrumpitur, & remanet tota realitas remissae, potentialiter intensa. unde sicut diuidens continuum reducit partes in actu, quarum actualitatem tollit, qui partes coniungit, sic diminuens albedinem reducit in actu gradum remissum, qui erat in potentia; intendens autem tollit ipsius actualitatem, & secundum hoc patet, quomodo est alteratio inter terminos positiuos, & a subiecto in subiectum, & similia, patet etiam, quomodo contrarium potest diminuere suum contrarium. potest enim reducere ad proprium terminum, & ad actum distinctionis, non inducendo realitatem oppositam, & ideo ignis educit de mixto quatuor elementa, quamuis aqua sit igni contraria. est enim contrarium existens realiter in aliquo absque propria distinctione, & actualitate ad actum distinctionis reducere; aliud uero quando realiter non inest ipsum causare; & primum quidem potest unum contrarium respectu alterius, secundum uero non potest.

Ad secundum dicendum, quod motus localis est proprie ad locum. unde ita nominatur, ad ubi uero non est per se, si per ubi accipiatur pas siua circumscriptio. ablata enim ea, idem motus maneret, aut si per ubi intelligatur comparatio ad spacium, aut praesentialitas, aut conta ctus, nam haec omnia sunt relationes, & sequun tur motum localem, nec motus localis est in eounde si dimem siones, aut distantia alia possent po ni exclusa omni magnitudine, corpus secundum distantiam illam procedens, diceretur motum localiter, sicut imaginatur possibile, qui dicunt, quod motus fieri posset in vacuo, hoc quidem non oritur ex alio, nisi quia imaginantur vacuum esse longum, latum, & profundum absque hoc omni corpore existente. Secundum hoc ergo, quod magnitudo, super quam sit motus non exigit ad motum localem, ad hoc, vt mobile sibi commensuretur, aut sibi praesens sit, aut vt tangat, sed ad hoc, vt habeatur quaedam longitudo si in distantia, secundum quam mobile procedat: haec autem longitudo non potest esse permanens, nisi ponerentur dimensiones separatae, quibus penetraretur mobile. est ergo successiua: talis autem successiua distinctio, aut distinctiua successio, non est aliud, quam motus localis; vnde manifestum est, quod motus localis est immediate in mobili secundum aliquam magnitudinem quiescentem, non secundum aliquam commensurationem, aut praesentiam, aut contactum ad ipsam, sed secundum successiuum decursum mensuratum per eam. & hinc est, quod ad diuisionem magnitudinis diuiditur motus lo calis, & ad continuitatem continuatur. haec autem est Commentatoris mens 6. Physic. vbi dicit, quod omne, quod mouetur in loco, necesse est, vt mutet locum, aut per se, & secundum formam tantum, sicut mutat sphaera, & omne motum rotundum, aut quod mutet secundum formam, & subiectum, & ita per se, & per accidens, sicut est in illis, quae mouentur motu recto.

Ad tertium dicendum, quod forma intensa, & remissa suis actualitatibus differunt. vnde po test inter eas esse comparatio relatina.

Ad quartum dicendum, quod minus album dicitur nigrum, non quia aliquid nigredinis insit sibi, sed per minorem distantiam formalem. minus enim accepit a nigro.

Ad quintum dicendum, quod in formis substantialibus non est transitus ab vna in aliam per motum, loquendo de formis eiusdem specici; vnde anima vna non intenditur, aut perficitur, quemadmodum albedo perfici dicitur, & intendi, vel dicendum, quod forma substantialis non suscipit magis, & minus, nec habet huiusmodi gradus essentialiter, sicut forma accidentalis pro eo, quod habet rationem finis, & termini, vt dictum est in corpore quaestionis.

Ad sextum est dicendum, quod aliter est de forma intensa, & remissa, & de sensitiuo, & vegetatiuo: tum quia illae realitates eiusdem rationis sunt: vegetatiuum autem, & sensitiuum, nec sunt realitates in intellectiuo, nec eiusdem rationis secundum istos, qui sic arguunt, quamuis secundum veritatem realitates sint, vt osten detur in secundo: tum quia vegetatiuum non perficitur, vt fiat sensitiuum secundum eosdem.

Responsio ad tertio obiecta.

AD ea ergo, quae superius tertio inducuntur dicendum est. Ad primum quidem quod permisceri cum aliquo, potest esse duobus modis.

Primo quidem realiter, sicut elementa miscentur in mixto.

Secundo vero per accessum, sicut minus cur- uum dicitur misceri cum recto. mens ergo Philosophi non est, quod aliquod album realiter con misceatur cum nigro, quia tale permixtum non esset minus album, sed esset forma mera, & alterius speciei, iuxta illud, quod diuersificatur secundum magis, & minus, sed quod diuersificatur secundum formam, & qualitatem, quoniam pallidum non differt ab albo secundum magis, & minus, sed secundum qualitatem, alias essent eiusdem speciei. intelligit ergo Philosophus illud esse albius, quod est nigro impermixtius, hoc est, quod est a nigro permixtius, distantius, & magis recedens, sicut linea est curuior, quae amplius distat a rectitudine.

Et per hoc patet ad secundum; contra rietas namque magis, & minus concomitantur sc, quia contraria magis a se distant; ea vero, quae suscipiunt magis, & minus dicuntur magis, minusue distare. Et per idem patet ad tertium.

Ad quartum dicendum, quod cupiditas mortalis directe opponitur charitati, venia lis vero dispositiue: non intenditur autem charitas ex hoc, quod cupiditas excludatur, sed charitas in primo gradu habitus cupiditate mortalem excludit, quanto vero amplius intenditur, tanto excludit amplius cupiditate venialem, sicut vnum oppositum excludit illud, quod disponit ad aliud, & haec est mens Augustini, non quod cupi ditas, & charitas formaliter misceantur.

Ad quarto obiecta.

AD ea vero, quae quarto indueuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod primus gradus formae non dicitur procedere ad secundum, quia non suscipit ipsum susceptiue, sed magis ex realitate adueniente, & ex priori gradufit vnum constitutiue subiectum. ergo to tius constituti, seu gradus intensi dicitur moueri de gradu in gradum, & esse in potentia ad vtrumque, non autem gradus ad gradum.

Ad secundum dicendum, quod contradictio est formam perfectiorem fieri realiter actualio rem, nisi adueniente realitate aliqua, saluatur tamen simplicitas per huiusmodi realitates impraecise, participantes specificam rationem, & entitatem formae illius, quae intenditur, vt dictum est in quaestione.

Ad tertium dicendum, quod falsum assumit. creatura enim, quae fuit ab aeterno in Dei poten tia obiectiue, in tempore acquisiuit totam suam realitatem.

Ad quartum dicendum, quod ab imperfecto ad perfectum potest quidem esse motus, sed non sine acquisitione realitatis, per quam imperfectum realiter perficiatur.

Ad quinto obiecta.

AD ea vero, quae quinto inducuntur, dicendum est, quod omnes illae rationes ad hoc tendunt, per quod remissum, dum est in intenso differat sola ratione, sicut vegetatiuum, & sensitiuum, & quod fit ibi quaedam continentia virtualis, sicut sensitiui, & intellectiui: hoc autem non est verum, quia in forma intensa est realitas, & realitas, quamuis non praecisa, vegeta- tiuum autem, & sensitiuum non se habent, sicut realitas, & realitas apud sic arguentes, sed sunt duo conceptus de eadem re simplici formati, & iterum sicut realitates iste, per quas fit formarum intentio non sunt distinctae realiter, sic nec secundum intellectum. vnde non est simile de vegetatiuo, & sensitiuo; quomodo autem se habeant vegetatiuum, sensitiuum, & intellectiuum in anima rationali, in secundo dicetur.

Responsio ad sexto obiecta.

AD ea vero, quae sexto inducuntur dicendum est, ad primum quidem. lumen non intenditur in aere per hoc, quod lumen aliud inducatur, sed per hoc, quod primum per aduentum alicuius realitatis perficitur, quod quidem non est vnum formaliter, & praecise, sed aliquid habens indistinctum. vnde in aere non sunt plura lumina in simul, sed vnum lumen.

Ad secundum dicendum, quod quantitas non sit maior per aduentum nouae dimensionis in actu distinguibilis, aut praecise, sed tantum per aduentum alicuius indistincti pertinentis ad quantitatem.

Ad tertium dicendum, quod additio plumbi ad plumbum, vt totum compositum sit pondero sius est additio ad vnitatem continuitatis. partes enim plumbi sunt vnum per continuitatem, quod dici non potest departibus charitatis, aut albedinis, aut alterius qualitatis.

Ad quartum dicendum, quod homogenea sunt illa, quae eiusdem speciei, & rationis sunt; talia vero non habeant ex se, & per rationem homogeneitatis, quod possint facere vnum, alias vnum faceret anima cum anima, punctus cum puncto. illa ergo homogenea, quae possunt facere vnum, habent hoc ratione continuitatis, vt patet de ligno, quod continua tur alteri ligno, non habent autem hoc ex vi homo geneitatis, quia similiter possunt contineri non homogena, sicut patet de argento, & auro.

Ad obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae inoppositum inducuntur, dicendum est, quod omnia, quae inducuntur, veritatem concludunt vsque ad septimo obiecta, ad quorum primum dicendum, quod charitas diminui potest quantum est ex forma, & ex natura sua: quod autem non reducatur ad actum huiusmodi potentia, hoc fit propter defectum alicuius, quod diminutionem possit mereri, quia nec mortale, nec veniale demeretur charitatis remissionem, sicut arguitur.

Ad secundum dicendum, quod charitas in infinitum augeri non potest, propter demonstrationes inductas in corpore quaestionis.