Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio Aegidij 1. sent. q. 19.

CIRCA primum considerandum, quod ali- qui dicere voluerunt, potentiam generandi pertinere ad omnipotentiam patris, iuxta id, quod August. arguit contra Max. lib. 7. quaerens si pater non potuit filium generare, vbi est omnipotentia Dei patris. si enim non potuit, infirmus fuit; dixerunt tamen, quod non pertinet ad omnipotentiam filij, quia contradictionem implicat, nulla autem potentia est respe- ctu contradictoriorum, vt Ansel. dicit prosol. c. 7. vnde non propter hoc omnipotentia tolleretur a Deo, quia contradictoria facere non po test, quae non possunt habere rationem entis; sic autem filium generare in diuinis, vel se ipsum, vel alium implicat contradictionem, propter quod non pertinet ad ipsius omnipotentiam.

Est tamen aduertendum secundum istos, quod actuum transeuntium in exteriorem materiam contradictio, non debet attendi penes agens, sed penes illud, quod agitur, sicut patet, quod in frigidatio non dicitur impossibilis, licet contradictionem implicet, in ordine ad ignem, pro eo quod in seipsa repugnantiam non includit, actuum vero, qui non transeunt contradictio sumitur in ordine ad agens, & quia productiones in diuinis non transeunt in exteriorem materiam, idcirco generatio alterius filij, vel filium generare contradictionem, & repugnantiam implicat in diuinis, & secundum hoc patet, quare ignis non dicitur omnipotens, ex hoc quod infrigidare non potest, & similiter filius in creaturis, si generare non posset, & tamen filius in diuinis non est minus omnipotens, licet generare non possit; haec autem opinio fulciri potest duabus rationibus superius arguendo primo loco inductis. Quibus non obstantibus dicendum est, quod deficit in duobus. Primo quidem quod ait, impossibilitatem actionum, quae transeunt non debere sumi in ordine ad agens; productionum vero, quae non transeunt iumi debere penes ipsum. possibilitas enim vel impossibilitas in vnoquoque sumitur ex repugnantia, vel non repugnantia intrinseca, & quidditatiua. quod enim intrinsece possibile, & repugnan tiam non includens, impossibile est aliunde, & ab extrinseco fiat impossibile, aut repugnans, & similiter quod est impossibile in se, non potest fieri possibile per aliquod extrinsecum, vt Cõ- mentator dicit primo coeli, & mundi, sed manifestum est, quod si impossibilitas productionum, quae non transeunt, sumeretur per compa rationem ad agens, & non in se, & tunc eorum possibilitas, vel impossibilitas sumeretur penes extrinsecum. ergo illud stare non potest.

Praeterea: Possibile, & necesse diuidunt ens secundum Auicen. 1. Metaphysic. sed difterentiae diuisiuae attenduntur, penes intrinseca. ergo res dicuntur possibiles, vel impossibiles, pe nes intrinseca sibi.

Praeterea: Operationes non transeuntes subiectiue dicuntur transire realiter, inquantum ab actiuis principijs distinguuntur, sed constat, quod habentia distinctam entitatem, habent distinctam possibilitatm. ergo productiones non transeuntes possibilitatem, aut impossibilitatem non contrahunt ex agente.

Praeterea: Productiones in diuinis quo ad hoc dicuntur transire, quod ex ipsis proueniunt producta realiter distincta, sicut patet, quod ex generare prouenit silius, & ex spirare spiritus sanctus, nec potest poni, quod sint operationes immanentes, quia non manent subiec iue, sed identice tantum. ergo regula de actionibus immanentibus, locum non habet in diuinis productionibus, & per consequens earum possibilitas, vel impossibilitas consideratur in se, & nullatenus penes agens.

Secundo vero deficit in hoc, quod ait. poten tiam generandi non pertinere ad omnipotentiam filij, quia est incompossibilis sibi. omnis enim perfectio simpliciter, etsi alicui est incom possibilis, illi est incompossibilis perfecttio sim pliciter, sed omnipotentia est perfectior, simpliciter, & ad eam pertinet, vt in patre potentia generandi. ergo aliqua perfectio simpliciter est incompossibilisfilio, & deficit sibi, & per consequens non est perfectus simpliciter.

Praeterea: Quandocumque aliqua duo sic se habent ad omnipotentiam, quod omnipotentla vnius plura claudit in se, quam omnipotentia alterius, illa non sunt paria in omnipotentia, sed pater, & filius sunt coomnipotentes, & pares in omnipotentia. ergo impossibile est poni, quod potentia generandi claudatur in omnipotentia patris, & non in omnipotentia filij.

Praeterea: Omnipotentia describitur, quod est talis potentia, quod attingit omne possibile contradictionem non implicans, sed manife stum est, quod haec non implicatio contradictionis sumitur absolute, & non per comparationem ad agens, alioquin caelum esset omnipotens, & similiter omne agens. potest enim in omne illud, quod naturae suae congruit, & non repugnat, aut contradicit sibi. Vnde frigus potest infrigidare, non calefacere, pro eo, quod calefacere repugnati sibi, & per consequens est om nipotens, si illud habeat veritatem. ergo relinquitur, quod de ratione omnipotentiae sit attin gere omne, quod absolute, & in se non implicat contradictionem, & per consequens dictum illud non valet.

Opinio S. Bonauenturae. I sent. dist. 7. quaest. 2.

PROPTEREA dixerunt aliqui, quod om nipotentia potest distribuere pro omni pos sibili, claudendo intra possibile naturam, vel claudendo suppositum relatiuum, & primo modo est potentia ad producendum aliquid; secundo vero ad producendum aliquem masculine; potentia itaque generandi non comprehenditur sub omnipotentia, quae respicit aliquid per modum producibilis, immo talis est communis omnibus tribus personis. nullam enim naturam potest producere vna persona, quin alia producere possit, sed comprehenditur sub omnipotentia, si respiciat aliquem per modum producibilis, siue suppositum aliquid relatiuum. vnde pater hoc modo dici potest omnipotens, quia potest producere omne aliquid, & omne aliquem, filius vero & si omne aliquid possit producere, non tamen omne aliquem, nihilominus non propter hoc redditur imperfectus, quia relatio perfectionem non dicit, sed modum perfe ctionis, vt Damasc. dicit lib. 1. c. 8. haec autem opinio fulciri potest duabus rationibus superius arguendo secundo loco inductis.

Quibus non obstantibus non videtur rationalis. siue enim producens producat aliquid, siue aliquem, potentia illa, qua producit est aliqua potentia, & posse aliquem producere est vtique posse, sed manifestum est, quod illi non sunt pares in potentia, in quorum altero est potentia, quae non est in alio. ergo pater, & filius non erunt in potentia pares, quod est contra Augustinum de fide ad Pet. dicentem, quod nullus trium in diuinis praecedit alium aeternitate, aut excedit magnitudine, aut superat potestate.

Praeterea: Si potentia ad aliquid neutraliter producendi ponitur commune tribus, ne vnus sit potentior alio, multo fortius debet poni potentia ad aliquem producendum esse communis tribus, quia magis est producere tale aliquid, qualis est lapis vnus, sed manifestum est, quod primum. ergo & secundum vt videtur. Praeterea: Sicut filius dicitur aliquis mascu line, ita verbum dicitur aliquid, & aliquid neutraliter, sed potentia generandi non solum est ad filium, immo & ad verbum. ergo non solum est ad producendum aliquid, vtpote verbum.

Opinio Durandi. I. sent. dist. 7. quaest. 3. ideo dixerunt aliqui, quod potentia generandi non dicitur sub omnipotentia com prehendi pro eo, quod omnipotentia est potentia actiua per comparationem ad agere, aut producere aliud ab ipso producente, quod filius aliquod agere, quod realiter sit ipsum esse agentis, tale agere non respicitur a potentia ve re actiua, nec cadit sub omni potentia; tale autem est genere in diuinis respectu patris, quia generare, & esse patrem est omnino idem realiter. vnde sicut non posse esse patrem, non arguit in filio impotentiam, sic non posse generare non arguit in eo impotentiam vllam, vel diminutionem potentiae; haec autem opinio fulciri potest duabus rationibus superius arguendo tertio loco inductis.

Quibus non obstantibus dicendum est, quod manifeste contradictionem includit ponendo, quod sit potentia ad agere, quod realiter sit ipsum agens. nulla enim res seipsam producit, vt sit, nec est principium productiuum respectu sui ipsius, sed potentia generandi secundum sic ponentes est verum principium productiuum respectu ge nerationis actiue. dicunt enim dist. 7. quod potentia generandi est vere potentia productiua habens vere rationem principij. ergo impossi bile est, quod agere sit idem realiter cum patre, a quo elicitur, vel cum potentia generandi, quae est principium eliciendi. vnde ista duo stare non possunt. Primum quidem potentia generatiua respicit generare, tamquam aliquid elicitum se cundum rationem verae potentiae, secundum autem quod tale agere constituat suppositum patris, & quod sit id ipsum realiter cum patre, & cum potentia generandi, nisi forsitan tertium posset dari, videlicet quod idem realiter sit principium sui ipsius.

opinio S. Thomae par. prima q. 22. ar. 3.

VAPROPTER dixerunt alij, quod eadem est potentia, qua pater generat, & filius generatur. generare enim, & generari dicunt relationem in diuinis. habet ergo eandem potentiam silius, quam pater, sed cum alia relatione, quia pater habet eam, vt dans, & hoc significatur, cum dicitur, quod potest generari; haec autem opinio fulciri potest duabus rationibus superius arguendo, quarto loco inductis. Sed nec ista positio stare potest. impossibile est enim, quod potentia actiua, & passiua sint eaedem for maliter, sed generare, & generari se habent in diuinis, quasi actiue, & passiue. ergo potentia ad generare, & ad generari non sunt eaedem formaliter.

Praeterea: Ad actus genere differentes, necesse est assignare potentias genere differentes, sed generare, & generari sunt actus omnino alterius, & differentes. ergo potentia ad generare est omnino differens a potentia ad generari.

Praeterea: Esse generantem, & esse genitum non est esse idem. ergo posse generare non est idem posse, & per consequens nec potentiae erunt eaedem.

Praeterea: Posse generare est habere diuinam essentiam per modum dantis; posse vero generari est habere eam per modum accipientis, vt ipsimet dicunt, sed dare, & accipere non est idem. ergo posse generare, & posse generari non sunt idem. Et si dicatur non sunt idem relatiue, sed bene quo abstractum, & absolutum, non valet, quia posse generare formaliter non solum dicit aliquid absolutum, sed absolutum in ordine ad generare; non videtur autem esse eadem habitudo ad generare, & ad generari, cum respectus ex terminis distinguantur.

Opinio quorundam.

QVOCIRCA aliqui dicere voluerunt, quod relatio nil ponit quantum ad rationem suae uidditatis, sed tantum quantum ad esse; quantum autem ad esse tantum sit in substantiam in diuinis, & remanet secundum rationem suae quidditatis, propter quod communis est omnibus quantum ad id, quod ponit. siue ergo potentia dicat essentiam, siue relationem, manife stum est, quod erit communis tribus personis, & ita eadem est omnipotentia in numero in pa tre, & filio. Haec autem opinio fulciri potest ra tionibus duabus, superius arguendo quinto loco inductis.

Quibus non obstantibus dicendum est, quod deficit in duobus.

Primo quidem quod ait, relationem nil pone re secundum quidditatiuam rationem. quod enim secundum suam rationem quidditatiuam nil ponit, non est aliquid posit iuum formaliter, negatio, seu priuatio est, alids non esset de decem generibus rerum. ergo non est verum, quod relatio nihil ponit in diuinis secundum suam quidditatem.

Praeterea: Quod nil potest quidditatiue, nihil est, quia vnumquodque formaliter est per suam quidditatem, ut Philosophus dicit 7. Metaphysicae. ergo non est verum, quod secundum rationem suae quidditatis ponat nihil.

Et si dicatur quod nil relatiue ponit, quamuis ponat aliquid secundum rationem, non va- tet, quia paternitas, & vere realiter constituit patrem, & vere pater reali generatione producit filium. vnde oportet, quod ibi sit realis generatio, & per consequens realis relatio ponens aliquid realiter secundum rationem quidditatis suae. Secundo vero deficit, quia dicit, quod si potentia relationem importet, eadem erit omnipotentia in patre, & in filio, pro eo quod secundum rem transit relatio in essentiam, quae est in patre, & in filio eadem, hoc quidem stare non potest, quia se cundum hoc filius erit omnipotens realiter ex hoc, quod esset in eo res illa, in quam transit potentia, non tamen esset in eo omnipotentia quidditatiue, & formaliter, quia non est in eo relatio, quam importat potententia generandi secundum suam quidditatiuam rationem, sed manifestum est, quod filius non solum est realiter omnipotens, immo & quidditatiue. ergo non solum est in eo potentia secundum id, quod transit, immo secundum quidditatiuam rationem, quae vtique est formaliter relatiua,

Opinio Scoti 1, sent. dist. 20. q. vnica.

QVAPROPTER dixerunt alij, quod omnipotentia potest distribuere pro omnipotentia, vel pro omni possibili, si primo modo intelligatur, quasi omnes potentias formaliter claudens, sic Deus non dicitur omnipotens, quia non est in eo omnis potentia, alias esset in eo potentia visiua, aut auditiua, aut potentia voge tatiua, immo sic intelligendo non est in Deo, ni si vna potentia. Secundo vero modo accipiendo omnipotentiam, prout est vna simplex potentia, cadens super omne possibile, sic Deus di citur omnipotens. potentia enim generandi ca dit sub omnipotentia primo modo dicta. est enim aliqua potentia productiua, sed non continetur sub omnipotentia secundo modo accepta, quia non respondet sibi aliquod possibile pro obiecto; filius namque non est possibile esse, sed necesse esse; haec autem opinio fulciri po test duabus rationibus, superius arguendo secundo loco inductis.

Quibus non obstantibus stare non potest. videtur enim repugnantiam implicare ponendo, generatiuam potentiam esse potentiam, & non corre spondere sibi aliquod possibile pro obiecto; potentia namque, & possibile dicuntur correlatiue, sed vnum correlatiuorum non potest poni sine alio. ergo si in patre est potentia, necessario filius possibilis est. Et confirmatur quia possibile obiectiue non est, nisi denominatio ca dens super ter minum potentiae productiuae. non enim dicitur terminus possibilis a potentia excludente in se, sed quia potentia producentis cadit super ipsum, aut cadere potest.

Praeterea: Filium produci vel est possibile, vel impossibile, quia sunt contradictoria, sed manifestum est, quod non est impossibile. ergo est possibile, & per consequens filius possibilis est.

Praeterea: Aut per possibile intelligitur contingens, & secundum hoc, non est verum, quod omnipotentia tantum respiciat possibile con- tingens, quia dato, quod Deus necessitate natturae produceret creaturas, creaturae contingentes non essent, & tamen potentia productiua, per quam Deus eam produceret sub omnipotentia clauderetur. Et iterum multa sunt necessaria, vt triangulum habere tres, & sic de alijs, quae quodammodo producuntur saltem per accidens. Si vero possibile accipiatur hic pro necesse, non est verum, quin filius sit possibilis, sed potentia cadens super tale possibile adhuc ad omnipotentiam, quia non est respectu alicuius possibilis.

Praeterea: Omnipotentia sonat quandam dignitatem, sed producere necessarium videtur arguere potentiam nobiliorem, quam producere contingens. ergo potentia, cui non correspondet contingens, sed possibile necessarium, maxime ad omnipotentiam pertinebit. Praeterea: Illi non sunt pares in potentia, in quorum altero est aliqua potentia productiua, quae non existit in altero, sed quantumcumque generatiua potentia non sit respectu possibilis, sed respectu necessarij; est tamen quaedam productiua potentia: ergo in patre erit aliqua potentia, quae non est in filio, & per consequens non erunt in potentia pares. vnde ille modus dicendi non sufficit, vt videtur. & in hoc articulus primus finitur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Ponuntur opiniones concedentium, quod potentia generandi cadat sub omnipotentia.

Opinio quorundam.

CIRCA secundum vero considerandum, quod aliqui dicere voluerunt, quod de omnipotentia loqui possumus dupliciter.

Primo quidem quantum est ex virtute vocabuli, & secundum hoc continetur sub ea potentia generandi, quod patet: tum quia eiusdem communitatis sunt omnes res, & potentia; ens autem, & res sunt aliquid commune ad rem absolutam, & relatiuam, & per consequens omnipotentia comprehendit sub se potentiam absolutam, & potentia relatiua continetur sub potentia generandi: tum quia generare est aliquid, cui non repugnat esse, quare si in aliquo non sit virtus ad posse generare, illud non poterit dici omnipotens, cum sua potentia non se extendat ad omne possibile, & omne, cui non repugnat esse.

Secundo vero possumus loqui de potentia secundum vsum vocabuli, & acceptionem sanctorum, & sic non includit, nisi potentiam respectu possibilium ad extra, & per consequens non includit potentiam generandi. Quod autem san cti omnipotentiam accipiant respectu possibilium ad extra, patet ex hoc, quod dicit Ambro. lib. 4. de fide. ait enim quod generatio non ad sublimitatem potentiae, sed ad proprietatem refertur naturae, nam si ideo omnipotens pater, quia filium habet, omnipotentior dupliciter es se potuit, si plures haberet.

Sed haec opinio minime stare potest, inconueniens est, quod pater secunduni rei veritatem sit potentior filio, aut habeat plures potentias quam filius, sed secundum istum modum dicen di pater est potentior, & habens plures potentias, quam filius in rei veritate, etsi non secundum istum modum loquendi. ergo dictum illud stare non potest.

Praeterea: Illa persona, in qua est virtus ad omnia, quibus non repugnat esse, videtur virtuor sior illa persona, cui deficit virtuosus respectu alicuius, cuius esse non repugnat, sed in persona patris est virtus ad generare, de qua constat, q sibi esse non repugnat; in persona vero filij nullo modo est talis virtus secundum hunc modum dicendi. ergo persona patris erit virtuosior secundum veritatem, quicquid sit de modo loquendi.

Opinio aliorum.

PROPTEREA dixerunt alij, quod secundum veritatem in filio est potentia generandi, & pater non sit potentior filio. Est tamen considerandum, quod potentia potest accipi dupli citer. Primo quidem quantum ad hoc in se, & absolute. Secundo vero quantum ad id, quod contra posse, videlicet exire in actum, verbi gratia, ignis in corde terrae existens dicitur simpliciter habere potentiam, qua potest moueri sursum, cum sit formaliter leuis, non tamen potest exire in actum, impeditus pondere terrae; est au tem sic quod ignis existens in corde terrae est pariter leuis, & aequaliter potens sursum ferri, sicut ille ignis, qui non impeditus actu sursum fertur, similiter etiam in patre, & in filio est eadem potentia generandi, videlicet Deitas, quae est, & profluit generare, in filio impeditur, ne possit in actum prorumpere, pro eo, quod est sub relatione opposita, videlicet filiatione, nec tamen propter hoc sequitur, quin pater, & filius sint pares in omni potentia, & in omni dignitate.

Sed nec ista positio stare potest in hoc, quod ponit in filio potentiam impeditam. in diuinis enim quicquid est possibile, est in actu, nec potentia separatur ab aliquo actu. quia in perpetuis non distat esse a posse, vt patet in 3. Physic. sed manifestum est, quod filius actu non generat. ergo non habet potentiam generandi impeditam.

Praeterea: Habens potentiam impeditam di citur impotens, sed filius est omnipotens, & nul lo modo impotens. ergo non habet potentiam generandi impeditam. vnde & ignis, qui est in corde terrae dicitur impotens ferri sursum

Praeterea: Nullum violentum est perpetuum. & per consequens nullum tale locum habet in toto, sed potentia impedita violenta esse videretur, nec habere, quod sibi congruit secundum naturam, cum impediatur ab actu sibi naturaraliter competenti. ergo in filio non est poten tia secundum suam formalem rationem aliunde impeditam, ne egrediatur in actum. Praeterea: Omnis potentia respicit aliquem actum possibilem. vbicumque ergo est potentia generandi simpliciter, & absolute impedita, ne possit exire in actum, ibi est aliquod posair bile produci simpliciter, & absolute quamuis non producatur ex aliquo impedimento, sed in filio est potentia generandi, licet non possit exire in actum. ergo aliquis filius est possibilis sim pliciter, & absolute in Deo, licet impediatur secundum quid, & ex aliqua causa, & secundum hoc est aliquid possibile esse Deus simpliciter, & absolute, quod actu non est Deus, quod omnino dici non potest.

Opinio Heruaei. quol. 4. q. 5.

ET idcirco dixerunt alij. quod potentia non Lest relatio, nec relationem intrinsece includens in sua ratione, quod patet: tum quia po tentia est in secunda specie qualitatis, & per consequens infra relationem non clauditur relatio, alias praedicamenta non essent impermixta: tum quia potentia actiua est per se sundamentum relationis producentis ad productum, vt patet 3. Physic. & 5. Metaphysicae; nunc autem relatio non potest esse sundamentum relationis, & per consequens potentia relationem formaliter non includet: tum quia potentia est per se formale principium alicuius relationis; relatio vero non est formalis terminus, aut principium actionis, & ita dici non potest, quod de intrinseca ratione potentiae sit relatio, extrinsece tamen, & in obliquo actus ad quem est potentia, est de ratione ipsius. ordinatur enim potentia ad actum, & dat ipsum intelligi in obliquo. secundum hoc ergo potentia generandi non includit formaliter aliquam relationem, & intrinsece, sed dicit ordinem essentialem, quae potest ita esse, quod habet rationem possibilis fieri, vel produci, & per consequens diuina essentia est omnipotentia. cum ergo in patre, & filio, & spiritu sancto sit eadem essentia, necesse est, quod sit eadem omnipotentia.

Est autem vlterius animaduertendum, quod filius dicitur omnipotens, licet generare non possit. non enim dicitur filius generare non pos se, pro eo quod sibi deficiat aliqua potentia, aut aliquod posse, cum omnis actus, & omnis poten tia, quae est in patre sit actus communicatus filio, sed ex hoc, quod habet eandem potentiam cum opposita relatione; posse namque generare includit generare in obliquo, & extrinsece, cui opponitur filiatio, & propter hoc in filio non est posse generare in obliquo, est tamen in eo, inquantum includit posse, & secundum hoc patet, quomodo si pater non generaret, non diceretur omnipotens, posse namque generare repugnare potest alicui, vel ratione eius, quod di cit in obliquo, vtpote quod habet relationem oppositam ad generare, & sic repugnat filio, vel ratione eius, quod dicit absolute, & in recto, vtpote potentiae, & sic repugnaret patri, si non posset generare. non enim sibi repugnaret ratione eius, quod dicit in obliquo, cum non habeat oppositam relationem ad generare. vn de patet, quod potentia generandi pertinet ad omnipotentiam patris, ita quod non esset omnipotens, si generare non posset, quia hoc inesset sibi ex defectu potentiae; ad filium vero omnipotentia non spectat, nec ex defectu alicuius impotentiae prouenit, vt generare non possit, sed ad repugnantiam ad ipsum generare, quod includit extrinsece potentia generandi.

Sed hic modus dicendi videtur destruere seipsum. quandocumque enim aliquid, vltra hoc quod dicit intrinsece, & in recto, importat aliud in obliquo, ita quod vtrumque ad rationem ipsius, vnum quidem intrinsece, & aliud extrinsece, sed si contingat alterum illorum deficere, tolleretur ratio illius, vt verbi gratia quia simi tas importat concauitatem in recto, & nasus in obliquo, si tollatur concauitas, & remaneat nasus, tollitur simitas, & similiter nasus, non tol latur nasus, & relinquatur concauitas, simitas aufertur. Sed potentia generandi secundum istos includit in recto, & intrinsece aliquid absolutum; generare vero extrinsece, & in obliquo. er go cum in filio tollatur generare propter relationem oppositam, quam filius includit, necessario aufertur a filio ratio generatiuae potentiae, inquantum potentia est, vt cum sit, includeret generare extrinsece, & in obliquo.

Praeterea: Ratio omnipotentiae formaliter, & si dicat diuinam essentiam, nihilominus adrationem addit essentiae ordinem ad omnia possi bilia fieri, vel produci, quoniam productionem omnium importat extrinsece, & in obliquo, secundum sic ponentes. ibi ergo non erit Deitas sub ratione omnipotentiae, vbi extrinsece, & in obliquo non importat productionem omnium produci, possibilium, sed mauifestum est quod, prout est in filio Deitas non respicit generare, quod est productio cuiusdam possibilis produci, scilicet filij, immo vt est in filio illud sibi repugnat, vt positio dicit. ergo Deitas, vt est in filio non habet rationem omnipotentiae, nec est ibi sub ratione omnipotentiae. vnde mo dus ille dicendi saluat quidem identitatem essentiae in patre, & in filio, sed non identitatem omnipotentiae sub ratione, qua omnipotentia est. non enim omnipotentia dicit essentiam praecise, sed essentiam, pront importat extrinsece in obliquo productionem omnium possibilium, & ideo tollitur rario omnipotentiae per quodcumque, quia impedit, ne talis productio impor tetur in obliquo, propter quod potentia generandi per repugnantiam relationis oppositae, quae est filiatio tollitur, & aufertur a filio, ne sit in eo secundum suam formalem rationem, vt si dicatur, quod formalis ratio absolute remanet in filio, & si non quod extrinsece importatur, non valet, immo hoc dictum seipsum destruit, quia ad hoc, quod illud absolutum habeat rationem potentiae, necesse est, vt actus importetur in obliquo, sicut si concauitas debet habere rationem simitatis, necessarium est, quod nasus extrinsece importetur. & in hoc finitur articulus secundus.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Quid dicendum secundum reritatem, & primo quod impossibile est euadere huiusmodi difficultatem, quod potentia generandi ponatur potentia elicitiua.

CIRCA tertium vero considerandum, quod Ahuius quaesiti veritas poterit ex tribus pro- positionibus comparere. Prima quidem, quod impossibile est euadere, quin potentia genera n di claudatur sub omnipotentia, si ponatur gene rare esse elicitum in diuinis, & quod potentia generandi nominet in patre aliquam virtutem elicitiuam, aut potentiam productiuam. erit enim in patre virtus nobilissima, & nobilior, quam sit virtus causatiua, tamen generare Deum sit excellentius, quam creare caelum. vnde omnes opiniones praedictae, quae tenent, quod est impossibile reperiri, supposito, quod potentia generandi sit aliquod principium elicitiuum, sed quod hoc omnino sit impossibile, supra declaratum extitit multiplici ratione.

Quod est sacile euadere ponendo, quod potentia generandi sit potentia entitatiua, & non ad agere, sed ad esse.

SECVNDA vero est, quod hanc difficultatem contingit faciliter euadere, ponendo quod potentia generandi est potentia entitatiua, & non est ad aliquid elicere, sed ad aliquid esse. Ad cuius euidentiam considerandum est, quod potentia accipi potest tripliciter.

Primo quidem pro potentia productiua, sicut dicimus, quod ignis potest calefacere.

Secundo vero pro potentia receptiua, sicut dicimus, quod aer potest infrigidari.

Tertio quoque pro potentia entitatiua, sicut dicimus, quod homo potest esse animal, & non potest esse irrationale. Cum ergo Deus di citur omnipotens, non sumitur omnipotentia pro omnipotentia entitatiua, alias Deus posset. esse omnia, & ita leo, vel capra, nec sumitur pro omnipotentia susceptiua, alias posset omnibus subijci, & esse subiectum omnium, quod maxime sibi repugnat. sumitur ergo pro potentia productiua, inquantum omnis potentia produ ctiua continetur in vnica Dei potentia eminenter, per quam potest in omnia producibilia. sic ergo potentia generandi in patre non est potem tia productiua, sed tamen entitatiua; posse namque genere non est posse elicere generationem, sed posse esse generationem, & posse esse patrem, manifeste patet, quod non clauditur sub omnipotentia, nec filius est minus potens, quam pater actiuae, quamuis non sit idem potens entitatiue, alias posset esse pater. vnde nec pater est idem potens, quod filius entitatiue, alias posset esse filius, nec potest pater generari in potentia entitatiua. non est enim aliud, quam filium esse posse. Sed huic videntur aliqua obuiare. Primum quidem, quod potentia creatiua non videtur esse ad agere, cum creatio actio sit idem, quod Deus, sicut generare est idem, quod pater. vnde sicut potentia generatiua non videtur esse elicitiua generationis, sic nec potentia crea tiua est elicitiua creationis, cum sit idem, quod Deus, sed est elicitiue creaturae, sed hoc non obstante potentia creatiua clauditur sub omnipo tentia. ergo & potentia generandi claudetur sub omnipotentia eadem ratione.

Secundum vero, quod saltem posse producere filium est potentia productiua respectu filij, quamuis non respectu ipsius generationis, pos- se namque generare Filium, non est posse esse fi lium, & per consequens non est potentia entitatiua, sed est producere, & ita est potentia productiua, sed omnis potentia productiua cadit sub omnipotentia. ergo posse producere filium sub omnipotentia continetur.

Tertium quoque, quia sicut tres personae sunt coomnipotentes, sic esse debent omnia producentes. magis enim videtur ad perfectionem pertinere omnia producere, quam omnia posse producere, cum actus sit nobilior, quam potentia, sed iste modus dicendi non saluat, quod filius sit omnia producens, & si sit omnipotens. ergo inconueniens non euadit.

Quartum autem quod saltem videtur, quod filius non eo sit aequalis patri in potentia saltem se cundum quid. quando enim aliqua sic se habent, quod vnum illorum habet potentiam ab alio, & non ex se, aliud vero habet ex se, non videntur esse aequalia secundum modum habendi potentiam, sed filius habet potentiam a patre. ergo secundum istum modum habendi poten tiam, non sunt aequales, & ita habent inaequalitatem secundum quid, & aequalitatem simpliciter, vt videtur.

Sed his non obstantibus dicendum est, sicut prius. Nec valet prima instantia, quia creatio actio est vere realis actio, quae non est in Deo subiectiue, sed in creatura; alioquin esset aeterna, & per consequens creatum esset aeternum. impossibile est enim, actionem esse sine actu, aut productionem siue producto. Cum ergo dicitur, quod creatio actio idem est, quod Deus, non intelligitur de ipso velle, & intelligere, quae sunt concurrentia ad actum creationis per modum dirigentis, & imperantis secundum modum communem dicendi.

Nec etiam procedit secunda, quoniam posse producere filium, non est aliud, quam actu ipsum producere; actus namque productionis non potuit diuidi in potentiam, & actum, alids procederet in infinitum; nunc autem in patre est purum generare absque potentia elicitiua ipsius, & ob hoc filius non dicitur possibilis gene rari, loquendo de possibilitate, quae respondet potentiae productiuae, quinimmo sic semper actu generari dicitur, quamuis dici possit possibilis generari, sumpta possibilitate, pro non repugnantia terminorum. vnde non est potentia productiua posse filium generare, sed est actu ipsum generare. Et cum additur, quod posse ge nerare filium, non est potentia entitatiua respe ctu patris, qui filius esse non potest, dicendum quod verum est, quia respectu filij non est entitatiua potentia, est tamen respectu ipsius gene rare, & propterea sensus est pater potest generare, quod potest esse genitor, siue ipsummet generare.

Non procedit etiam tertium, verum est, quod filius non est omni producens, alioquin esset ge nerans, sed tamen catholicae dici necesse est, quod sit omnipotens, nec primum diminuit de filij perfettione, quamuis secundum diminueret, cuius ratio est, quia actualis productio non perficit producentem. vnde actuare non ponit aliquam perfectionem.

Nec valet etiam quartum. aequalitas enim potentiae mensuratur secundum potentiam, & non per habere a se, aut ab alio; ignis namque genitus gignenti aequalis est in calore, quamuis calorem accipiat ab eo. vnde nullo modo concedi debet, quod pater, & filius sunt aequales simpliciter, & inaequales secundum quid, sicut aliquibus visum fuit, immo nullus modus inaequalitatis locum habet in eis, sicut Augustinus expresse dicit contra Maximinum lib. decimo, quod ideo non est maior pater filio, quia equalem genuit. Origenis enim est ista quaestio, quis, de quo sit, aequalitatis, aut qualis, aut quantus sit, &c. & cap. 15. dicit, quod non secundum hoc, quod pater genuit, & filius genitus est aequa litas, vel inaequalitas existit ibi.

Quod secundum hunc modum euadunt. Sancti praefatam difficultatem.

TERTIA quoque propositio est, quod secundum istum modum Sancti euacuant praefatam difficultatem, dicendo videlicet, quod pos se generare non est aliqua potentia, quae sub om nipotentia debeat comprehendi, & hoc patet.

Primo quidem ex auctoritate Ambrosij lib. 4. de fide. dicentis, quod generatio non ad sublimi tatem pertinet potentiae, sed ad proprietatem refertur naturae, ac si expresse diceret, quod generatio non exigit potentiam aliquam, quam si exigeret, constat, quod esset valde sublimis, sed generatio ipsa est quaedam proprietas naturalis constitutiua patris, nullam potentiam praeexigens in potentia.

Secundo vero ex auctoritate Augustini lib. 3. contra Maxim. dicentis, quod absit, vt ideo pater sit potentior filio, quia creatorem genuit, filius autem creatorem non genuit. nec enim non potuit, sed non oportuit, ac non aperte dicat, hoc non est impossibile, sed inoportuitas, & impossibilitas, aut terminorum repugnantia fuit, non oportuitas in diuinis idem est, quod non congruum, & non congruum, idem quod impossibile. si ergo non posse generare in filio non est impotentia, sed impossibilitas, nec posse generare, in patre est productiua potentia, sed necessitas quaedam.

Tertio quoque ex intentione Magistri supra dist. 7. qui dicit, quod non ex impotentia filij fuit, quod non genuit, sed ei non conuenit, sicut Deus filius non est pater; nec tamen hoc ex impotentia sui est, sed ex natiuitatis proprietate, ac si aperte dicat, quod sicut filium non posse esse Deum patrem, nulla est impotentia, sed est impossibilitas, sic non posse generare est impossibilitas sola, & per consequens per se generare est necessitas, & non productiua potentia. & in hoc tertius art. terminetur.

Responsio ad primo obiecta.

AD ea ergo, quae superius inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod po tentia generandi non pertinet ad omnipotentiam patris. sequeretur enim, quod sua omnipotentia ad plura se extenderet, & maioris latitudinis esset, quam potentia filij, & si pertineret in patre, pertineret vtique in filio, ita vt filius omnipotens non esset.

Nec valet, quod dicitur de contradictione. ad omnipotentiam enim spectat quicquid est produci possibile in generali, & ideo omnipotentia simpliciter non esset in filio, sed filius esset quoddam possibile prodnci, loquendo de pos sibili, quod respondet potentiae productiuae.

Et si dicatur, quod Augustinus contra Maximinum libro 3. dicit, quod si pater filium producere non potuit, infirmus fuit, dicendum quod illam propositionem sumit ab haeretico, cuius erat intentio, quod potentia generandi esset productiua potentia, ex quo inferebat, quod filius eset omnipotens, non esse propter quod, ex opposito arguit Augustinus, quod nec pater est omnipotens, immo infirmus, si omnipotentem non potuit generare.

Ad secundum dicendum, quod posse peccare non cadit sub omnipotentia, non propter hoc, quod non congruit Deo, sed ob id, quod non spe ctat ad aliquam potentiam productiuam, sed est defectus productiuae potentiae.

Responsio ad secundo obiecta.

AD ea vero, quae secundario inducuntur, di cendum est. Ad primum quidem, quod potentia productiua alicuius ma sculine non appa ret, cur perfectionem non importet, etiam ampliorem, quam potentia creatiua, qua producitur aliquid neutraliter. Et quod dictiur, quod talis filius, si importat perfectionem simpliciter, quia constituitur per relationem, dicendum, quod nec etiam lapis, vel angelus secundum proprias quidditates sunt perfectiones simpliciter, & tamen creatiua potentia, quae termi natur ad eos, pertinet ad perfectionem.

Ad secundum dicendum, quod potentia productiua satis respiceret aliud, ex quo respiceret ad terminum distinctum realiter sola relatione, nec est simile de potentia transinutatiua, quia illa respicit subiectum transmutationis, quia per necessitatem est aliquid absolutum.

Responsio ad tertio obiecta.

AD ea vero, quae tertio inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod si generare sit quid elicitum, necessario potentia generatiua esset elicitiua potentia, & sub omnipotentia comprehensa, quantumcumque generare constitueret suppositum agens: hoc ta men est imposibile, videlicet, quod sit elicitiuum, & quod constituat.

Ad secundum dicendum, quod in Deo non est potentia intellectiua, aut volitiua, cum sit purum intelligere, & velle subsistens, & dato, quod esset, non pertineret ad omnipoten tiam, quia intellectus, & voluntas non sunt potentiae produ ctiuae, sed receptiuae.

Ad quarto obiecta.

AD ea vero, quae quarto inducuntur, dicendum est, quod si potentia generandi nullo modo eadem esset potentia, qua pater po tuit generare, & filius generari, vt probatum est in corpore quaestionis; sed quia potentia hu iusmodi non est aliud, quam necessitas: eadem autem necessitate, qua pater est pater, & filius est filius, habendo aspecum ad essentiam, quae eadem necessitate sibi determinat vtramque proprietatem, generare videlicet, & generari, & ideo dici potest, quod erit eadem potentia.

Responsio ad quinto obiecta. AD ea vero, quae quinto inducuntur, dicen dum est. Ad primum quidem, quod non est verum, quin potentia generandi, & vniuersaliter omnis relatio aliquid ponat secundum suam quidditatiuam rationem. vnde si potentia generandi esset elicitiua, & importaret ordinem ad generare, nullo modo esset in filio secun dum istum ordinem, & eodem modo non esset in omnipotentia.

Ad secundum dicendum, quod ideo vna persona non dicitur omnipotens respectu alterius, quia non habet potentiam aliquam respectu alterius, sed simpliciter actum productiuum.

Responsio ad sexto obiecta.

AD ea vero, quae sexto inducuntur, dicendum est, quod omnipotentia vtique distri buit pro omnibus potentiis, nihilominus si potentia generandi esset elicitiua, filius esset de nu mero possibilium produci. vnde esset quoddam producibile, & ita omnipotentia haberet aspectum ad ipsum.

Ad obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur, dicendum est, quod ex quo omnipotentia vltra diuinam essentiam importat aliquid extrin sece, & oblique. dicit enim ordinem ad esse possibile produci, nullo modo Deitas esset in filio sub ratione omnipotentiae, ex quo in eo huiusmo di ordinem ad omnia producibilia non haberet.