Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio quorumdam.

CIRCA primum ergo dixerunt aliqui, quod intentio, prout hic loquimur, est actus intellectus, qui pro tanto intentio appellatur, quia si in aliud tendit, & obiectiue procedit: intellectiones autem, quaedam sunt de rebus secundum esse, quod habent extra, vtpote intellectio sortis, Platonis, & hominis, & tales appellantur primae intentiones; quaedam autem sunt de rebus, non secundum esse, quod habent extra, sed praesuppo sita prima intellectionem, sicut intellectio vniuer salitatis circa hominem praesupponit intellectionem cadentem super hominem, & tales di cuntur intentiones secundae. sunt enim primas supponentes. Dixerunt ergo isti, quod intentio accipi potest in abstracto, vel in concreto; in abstracto quidem nil aliud est, quam quaedam rei cognitio, quam habet intellectus penes se, in con creto vero res ipsa sit cognita, pro eo, quod om nis cognitio habet denominare suum obiectum, sicut accidentia absoluta suum subiectum. vnde scientia nominat scitum, & cognitio cognitum.

Est autem vlterius aduertendum, quod inten tio in abstracto, nil aliud est, quam cognitio, quam habet intellectus penes se, per quam tendit in rem, & est quaedam ratio cognoscendi, & diuiditur in intentionem primam, & secundam, & in qualibet operatione intellectus. In prima quidem operatione cognitio, secundum quam res intelligitur iuxta modum essendi proprium, vtputa homo, vel leo secundum propriam phantasiam hominis, quod est ratiocinari, & leonis, quod est mugire, vel animalis, quod est sentire; talis autem cognitio dicitur intentio prima in abstracto, homo autem, leo, vel animal sic cogni ta dicuntur primae intentiones in concreto, illa vero, qua animal cognoscitur, vt est in pluribus est secunda intentio in abstracto, quae est vniuersalitas, & animal sic cognitum est secunda intentio in concreto. est enim vniuersale, & nunc intelligendum est de genere, & specie, & ceteris inten tionibus secundis. In secunda vero operatione componere, vel diuidere primo apprehensa, vtpote hominem, cursum, dicendo, homo currit, tale inquam componere, seu complete intelligere secundum se, & absolute est intentio prima in abstracto, & cognitum tali intellectione est prima intentio inconcreto, intelligere vero huiusmodi complexum, prout est affirmatiuum, vel nega tiuum, vel prout est principium inferendi aliquid, aut vt est conclusum ab aliquo, vel inquantum quaesitum, & dubitatum, & positum problematice, hoc siquidem intelligere est secunda intentio in abstracto; cognita vero per tale intelligere sunt intentiones secundae in concreto, de quibus determinat logicus. In tertia quoque operatione intellectus apprehendens aliquem discursum secundum se, & naturam suam propriam, ac modum essendi proprium, vtpote, dum discurrit omnis homo currit, sortes est homo. ergo sortes currit, sic vtique absolute apprehendens habet penes se intellectionem, quae est prima intentio in abstracto, & cognitum per talem discursum est prima intentio in concreto; cognoscere vero discursum sub ratione vnionis extremorum in medio, aut vt est processus ab vniuersalibus ad particularia sub tali modo, vel tali figura, habet penes se cognitionem discursiuam, quae est secunda intentio in abstracto, cognitum vero per talem discursum est secunda intentio in concreto, quantum ad tertiam operationem intellectus.

Ex his autem referri possunt tres conclusiones secundum sic ponentes.

Prima quidem, quod cum dicitur, homo est vniuersalis, vel leo est species, & animal genus, huiusmodi praedicationes sunt denominatiuae. est enim sensus, quod homo est intelligibilis, vt pluribus differentibus numero praedicabilis in quid, & similiter leo, & animal; esse autem intentionem, est esse accidentale rei, & ob hoc non dicitur homo vniuersalitas abstractiue, sed vniuersalis denominatiue, & concretiue.

Secunda vero, quod logica, quae considerat secundas intentiones tractat de intellectionibus, non vt sunt verae res, sed vt sunt rerum similitudines, res ipsas denominantes. possunt enim primae intentiones comparari ad intellectum, quem informant, & sunt habitus quidam, & dispositiones ipsius, ac res vere ad considerationem physici pertinentes, vel possunt considerari, non quidem respectu intellectus, respectu cu ius sunt verae res, sed in ordine ad obiecta, quae denominant, & quia cognitio non est vere ipsa res cognita, nec habet tantam entita tem, quantam habet res ipsa, ideo logica, quae istto modo considerat de intellectionibus rerum, dicitur scientia, non realis, sed rationalis, & esse de intentionibus secundis subiectiue, prout denominant obiecta sua.

Tertia quoque, quia intentiones secundae vere sunt in praedicamento qualitatis, quod patet: tum quia sunt cognitiones existentes in intellectu per modum habituum, & dispositionũ: tum quia logica non esset in praedicamento, cum eius obiectum non esset in praedicamento: tum quia genus, & species, & ceterae secundae intentiones non sunt aliud, nisi quaedam cognitiones rei, vt est in pluribusdifferentibus numero, tales autem costnitoues haiteus perite ipls terte iuleerment essendi, ac proprium fundamentum: illud autem, quod est vera res, habens principia realia est in praedicamento, quare intentiones secundae sunt in praedicamento qualitatis.

Opinio Heruei quolibeto 1. quaest. 9.

DIXERVNT quoque alij, quod intentionalitas in abstracto est quidam respectus rationis, qui quidem respectus non tenet se ex par te actus intelligendi, vel ex parte scientiae in or dine ad rem intellectam, sed magis econuerso, respectu rationis, tenens se ex parte rei intellectae in ordine ad intellectum ipsum.

Quod ergo sit respectus rationis, se tenens ex parte rei intellectae, patet. omne enim, quod dicit veram rem in natura existentem est prima intentio concretiue dicta, & per consequens non est intentionalitas, quae est intellectio in abstracto, sed omne aliud, praeter habitudinem rei, vt intellecta est ad intelligendi actum; omne inquam aliud est existens in rerum natura, tamquam res vera. cum enim sit considerare tria, videlicet actum intelligendi secundum se, & eius habitudi nem ad rem intellectam, & rem veram intellectam, quantum autem sit respectus rationis fun datus super rem intellectam, non dubium, quin tria sint verae res, actus scilicet inte llectus, & re spectus eius ad rem intellectam, quia scientia, & actus realiter referuntur ad intelligibile. Res etiam existens extra apparet, quod est vera res, & per consequens nihil est. quod non sit res in natura existens, nisi respectus rei, quae intelligitur, & qui est formale obiectum intellectus ad actum intellectus. ergo nil aliud potest poni intentionalitas in abstracto, nisi ille respectus.

Praeterea: Secunda intentio concretiue dicta praesupponit primam intentionem, tamquam fun damentum quantum ad totum, quod prima intentio comprehendit; vniuersale namque, & abstractum, & ceterae intentiones secundae concretiue acceptae, aut fundantur super naturas rerum secum dum se acceptarum, quod esse non potest: tum quia consequeretur res in esse reali, circumscripto omni opere intellectus, sicut esse calidum consequitur ignem: tum quia non diceretur secunda intentio, si non sequeretur rem, prout est intentio, sed vt existit in natura, aut fundatur in re, prout includit intentionalitatem formaliter, & sic habetur propositum, quod secunda intentio fundatur in prima, quantum ad totum, quod comprehendit, & quantum ad rationem intentionalitatis; sed manifestum est, quod secunda intentio nonfundatur super actum intellectus, vt est accidens reale ipsius intelligentis, quia tuuc fundaretur super entitatem realem, nam & actus intellectus est quaedam realis natura, nec fundatur etiam super ipsum actum, vt repraesentatiuus est alicuius, quia vniuersale, quod est secunda intentio, de qua hic loquimur, est quoddam vniuersale per praedicationem, non per repraesentationem actus intellectus, vt species, & si sit vniuersalis repraesentatiue, est tamen singularis entitatiue, nec potest fundari super rem, prout est obiectiue in intellectu, vtpote super hominem intellectum praeter Sortem, & Platonem, quae quidem est vniuersalis per praedicationem: sed constat, quod in homine sic intellecto, qui est vniuersalis in concreto, non est aliquid aliud, nisi ipsa res vera, & habitudo eius, prout est intellecta ad actum intelli- gendi. ergo huiusmodi habitudo erit intentionalitas in abstracto.

Praeterea: Illud est intentionalitas in abstracto, per quod homo, animal, & similia sunt intentio in concreto, sed homo, & animal, vt sic non sunt primae intentiones, sed tantummodo, prout sunt in intellectu obiectiue, & prout accipiuntur subhabitudine ad actum intellectus, quam importat esse cognitum, & esse intellectum; hoc autem pa tet, quia ista non est per se, homo, vel animal est prima intentio in primo modo essendi per se, quia tunc in ratione animalis clauderetur esseprimam intentionem, quod est manifeste falsum. relinquitur ergo, quod vel sit per actidens, vel per se in secundo modo, & per consequens prima intentio addit aliquid ad animal; constat autem, quod non est aliud, quam esse intellectum. ergo intentionalitas in abstracto non est aliud, quam huiusmodi habitudo.

Viso ergo, quid sit intentionalitas inabstracto, satis patet secundum istos, quid sit prima, & secunda intentio in concreto. dicunt enim, quod ha bitudo rei cognitae ad actum intellectus sit intentionalitas in abstracto, & ista plurificabitur secundum distinctionem, & ordinem intelligibilium obiectorum: sunt autem intelligibilia, quaedam quidem primo, quaedam vero secundo; ille autem ordo quandocumque oritur ex parte nostri intellectus, quando non potest aliquid cognoscere, nisi alio praecognito, quamuis illud sit cognoscibi le in se. vnde motor caeli, qui immediate potest cognosci ab intellectu, cuius cognitionon depen det a sensibus, non potest a nobis primo cognosci, sed mediante motu, quando oritur ex natura intelligibilium in se, vt quando vnum intelligibile non potest habere rationem cognoscibilis in ordine ad aliquem intellectum, nisi alio praecognito, talis autem est ordo inter illud, quod est in rerum na tura, siue affirmatiue, vt homo, vel album, siue negatiue, vt cecitas, vel chymera, & id, quod est ens rationis formatum ab intellectu, quia non potest illud intelligi tale, nisi praesupposito actu inte lligendi, ad quem illud habet habitudinem; sunt itaque duo modi intelligibilium generales, primus quidem eorum, quae sunt, vel non sunt secundum rem, secundus autem eorum, quae sunt secundum rationem, & prima quidem intelligibilia sunt prius nota, & primae intentiones concretiue, quia esse cognitum, vel esse in intellectu obiectiue est intentionalitas abstractiue; alia vero intelligibilia sunt secundario nota, & secundae intentiones concretiue: habitudo autem eorum ad actum intellectus, per quam apprehenduntur est secunda intentionalitas abstractiue.

Adiiciunt autem ad praecedentia sic dicentes, quod secundae intentiones, cum non habeant esse reale, immo diuidantur contra totum efereale, quod Philosophus diuidit in decem praedicamem ta, 6. Metaph. & per consequens secundae intertiones sunt extra praedicamentorum denarium, addunt inquam, quod non sunt in praedicamesto. Et confirmatur ex communi modo loquendi doctorum, qui postquam concludunt de aliquo, quod sit ens rationis, vel secunda intebtio, statim probasse videntur, quod non fit aliquid reale.

Dixerunt quoque vlterius, quod secundae intentiones non habent esse alicubi subiectiue, quia nec in intellectu, cum non sint actus, nec species, nec in rerum natura, sed tantummodo habent esse in intellectu obiectiue. Hoc autem patet, quia si haberent esse subiectiuein intellectu, haberent entitatem, quae posset in aliquo genere contineri, cum accidentia animae, quae spiritualia sunt, sint nobiliora accidentibus corporis, de quibus constat in praedicamentis; sunt etiam nobiliora relationibus, quae constituunt vnum genus: sed manifestum est, quod se cunda intentio, & ens rationis deficit a quacumque entitate existente, & quocumque genere, alias non distingueretur contra omnes commune diuisum in decem praedicamenta, sicut ens deficiens a toto ambitu eius. ergo non possunt poni in intellectu subiectiue.

Praeterea: Abstractum, quod est secunda intentio, non est realiter separatum ab indiuiduis; vniuersale etiam non dicitur per repraesen tationem, sed per praedicationem; sed manifestum est, quod ea, quae in intellectu sunt subiectiue, sunt separata a singularibus, nec sunt vniuer salia praedicatiua, sed repraesentatiua tantummodo. ergo non sunt intentiones secundae.

Secundum hoc dicta illorum possent reduci ad certas conclusiones.

Primam quidem, quod homo, & animal non sunt formaliter primae intentiones, sed sunt immediatum fundamentum primarum intentionum, & similiter nec vniuersale, aut particulare sunt secundae intentiones, sed sunt fundamen tum immediatum secundarum intentionum in abstracto, & similiter nec vniuersalitas, aut particularitas sunt secundae intentiones, nisi concretiue, nec humanitas, aut animalitas intentiones primae.

Secundam vero, quia intentionalitas abstractiue est habitudo rei intellectae ad intellectum, quam importat esse cognitum, & esse obiectiue in intellectu, quae quidem habitudo, si fundetur super intelligibilia primi ordinis, vtpote super hominem, & animal concretiue, vel humanitatem, & animalitatem abstractiue, ita vt ideo habeant esse cognitum, & esse obiectinum in intellectu; haec siquidem habitudo dat talibus intelligibilibus, vt sint primae intentiones concretiue, si vero fundentur super intelli gibilia secundi ordinis, quae sunt entia rationis, vtpote super vniuersale abstractum, vniuersalitatem, seu abstractionem, ita vt talia sint in anima obiectiue, dabit illis, vt sint intentiones secundae. Ipsa vero habitudo, quae est intentio in abstracto, nec est prima intentio, nec secunda, sed aliquod commune eis, nihilominus si capiat esse obiectiuum in intellectu, ita vt capiat per actum reflexiuum fundabit habitudinem rei cognitae ad intellectum, & per consequens est secunda intentio concretiue, cum sit de secundo ordine intelligibilium obiectorum.

Tertiam quoque, quod huiusmodi habitudo, quae est intentionalitas, nullo modo fundari potest in actu super rem, prout habet esse extra, nec super rem, vt habet esse in intellectu obiecti e sic, quod illud esse sit ratio fundandi, cum habi tudo, de qua loquimur, non sit aliud, quam illud esse actualiter in intellectu obiectiue. fundatur ergo supra rem, quae est in intellectu, non prout est in intellectu, & idcirco potest fundari super par ticularia, vt sunt sortes, & Plato, & super nõpar ticularia, vt hominem, & animal, & super negatio nes, vt super surditatem, & caecitatem, & super fig/ menta, vt sunt chymera, & tragelaphus. omnia enim sunt intelligibilia, vt possunt esse in intellectu obiectiue, & fundare huiusmodi habitudinem intellectus ad intellectum, quae est intentio in abstracto, & per consequens haec omnia possunt esse prima intentio in concreto.

Si autem loquamur de aptitudine ad intelligi, quod non est aliud, quam habere, aptitudinem ad esse in intellectu obiectiue, non dubium, quod potest fundari immediate supra rem, extra quam res extrahunt aptitudiuem, vt intelligantur.

Quartam vero, quod secunda intentio si accipitur in abstracto, nullo modo potest fundari su per rem extra immediate existentem, sed super se cundum genus intelligibilium, quae sunt entia rationis, si vero accipiantur concretiue secunda intem tio pro omni ente rationis, tunc secunda intentio concretiue, quae est prima intentio abstractiue, videlicet habitudo rei intellectae ad actum intellectus, haec quidem habitudo si consideretur, vt apti tudinalis, fundatur immediate super rem extra, si vero vt actualis, nō, vt in conclusione immediate praecedenti dictum est: omnes autem secundae inten tiones aliae, siue sint genus, siue abstratum, & sic de aliis praesupponunt, rem habere esse cognitum in actu, & per consequens primam intentionem concretiue secundam, propter quod non possunt fundari immediate, super rem extra. secunda vero intem tio concretiue sumpta, quae non est aliud, quam ens rationis fundatur super primam intentionem concretiue sumptam, quae non est aliud, quam res cognita obiectiue, & hoc est verum de omni secunda intentione concretiue sumpta, cum omne ens rationis fundetur super ens realiter, vt habet es se cognitum, & intellectum, per quod etiam patet, quod fundatur super primam intentionem abstractiue sumptam, videlicet super esse in intellectu obiectiue, non quidem quod illud esse sit fundamentum, sed quasi medium, & ratio fundandi; secunda vero intentio sumpta abstractine, inquantum habitudo, quam importat esse intellecta potest fundari super aliud esse cognitum. habitudo enim illa potest cognosci, & ita fundare aliquam habitudinem ad actum intellectus, & vniuersaliter, secundum quos modos potest fieri comparatio ad esse cognita, vel ad rem extra, vel ad alium esse cognitum, vel ad secundo intelligibilia, vel secundorum intelligibilium ad prima mediante esse cognito, tot modis potest quilibet percipere per se ipsum, quomodo vna intentio potest aliam fundare, siue prima secundam, siue secunda secundam.

Quintam vero, quod logica est de secundis intentionibus tantum, tamquam de proprio subiecto; non autem rhetorica, seu grammatica, non quidem grammatica, quia entia rationis, de quibus considerat, vt de vocibus, & dictionibus, & modis significandi non sunt secundae intentiones, quia non consequuntur ex natura rei actum intellectus, sed ex sola institutione, & ad beneplacitum imponentis; vniuersale autem, & particulare, & ceterae intentiones secundae, qnas logicus considerat, sequuntur de necessitate rem intellectam, nec etiam Rethorica, quia non considerat, vt obiectum for male modum probabilem inferendi vnum ex alio: nam hoc spectat ad librum Topicorum; sed magis res, in quibus fit persuasiua illatio, & probabilis, vtpote conditiones iudicis, & causas, & sermones persuasionis, ex quibus habet persuadere. vnde sic se videtur habere ad modum persuasiuum probabilem, traditum in lib. Topic. sicut ad modum demonstratiuum, qui in lib. Poster. docetur, habent se scientiae demonstratiuae reales.

Opinio quorumdam aliorum.

FVERVNT autem alij, qui dixerunt, quod actus intellectus potest dupliciter considerari, vno modo, vt est existens in certa specie qualitatis, alio modo, vt est similitudo, & tenens vicem obiecti, immo quodammodo ipsum obie ctum. secundum ergo haec prima intentio est ip sa vera res, vel existens extra, vel etiam in intellectu subiectiue. secunda vero intentio est ipsemet actus, inquantum est quodammodo obiectum, actus quidem intellectus, & si sit realiter, & subiectiue in ipso, & per consequens prima intentio, nihilominus dicitur secunda, inquantum est intentio, aut res cognita obiectiue. vnde intellectus lapidis est lapis intentionaliter, & cognitio animalis est animal intentionale.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid dicendum secundum veritatem, & primo ostenditur primus defectus primae opinionis, & tertiae, scilicet, quod actus intellectus sit formaliter prima, & secunda intentio.

CIRCA secundum vero considerandum est, Quod modus dicendi primo loco recitatus, euidenter deficit in duobus.

Primo quidem in hoc, quod ait, accidentia intellectus esse formaliter, & in abstracto intentionem primam, & secundam, & obiectum tantum denominatiue dici, & non formaliter in ordine/ ad quod omnia alia dicuntur, vt patet, quod sanitas animalis dicitur formalis, quia in ordine ad ipsam medicinam, & dietam, & omnia alia sa na dicuntur, si species, vel actus ex hoc dicuntur intentiones, quod per ea intellectus tendit in aliud obiectiue. ergo obiectum cognitum, seu conceptus obiectiuus formaliter intentio dicetur.

Praeterea: Ibi primo, & formaliter reperitur intentio, vbi primo, & formaliter consideratur intentionalis distinctio, distinctio namque est quaedam passio consequens illud, super quod fundatur: sed constat, quod intentionalis distinctio primo, & formaliter reperitur in conceptibus obiectiuis. nullus enim dicit, quod duae species, aut duo actus intellectus tantum intentionaliter differant, immo vere realiter: de duobus au tem conceptibus formatis de eadem re, quales sunt conceptus hominis, & animalis, aut albedinis, & coloris. consuetum est enim dici, quod differunt intentionaliter, & sunt duae inten tiones eiusdem rei; non autem duae res, aut distincta realiter. ergo manifeste patet, quod ratio intentionis inuenitur per prius, & formalius in obiectiuis conceptibus, quam in actibus intellectus.

Praeterea: Sicut se habet suo moodo intentio, & omne intentionale in sensu, sic se habet in intellectu, sed quaerentes de coloribus itidis, aut de coloribus, qui sunt in collo columbe, aut de imagine, quae apparet in speculo, antde candela apparente extra situm, vtrum habeant esse reale, aut intentionale tantum, intendunt quaerere, vtrum habeant esse obiectinum tantum, & fictitium, seu apparens, aut habeant esse reale, & fixum extra verorum naturam, absque omni apprehensione, per quod patet, quod esse intentionale, non est aliud, quam visio, aut apparitio obiectiua. ergo nec in intellectu est aliud, quam conceptus obiectiuus.

Praeterea: Ibi est per prius, & formalius prima, & secunda intentio, vbi est primo, & formalius secundae super primam fundatio. est enim communis omnium loquentium acceptio, quod secunda intentio fundatur super primam; sed manifestum est, quod hoc reperitur, & formalius ex parte conceptuum formatorum obiectiue; nam conceptus vniuersalitatis fundatur super conceptum animalitatis, & inestibi formaliter, tamquam subiecto proprio, vt quilibet experitur; actus autem intellectus, quo vniuersalitas apprehenditur, non inest tamquam subiecto actui, quo intelligitur animal. quamuis enim inter eos sit ordo, vt praesupponitur; non est tamen inhaerentiae habitudo. ergo prima, & secunda intentio per prius, & formalius se tenent ex parte obiectiuorum conceptuum, quam ex parte actus intellectus.

Praeterea: Illud non est intentio primo, & formaliter, & in abstracto, sine quo intentio logice definitur. logicales enim definitiones formales sunt, sicut & metaphysicae; sed logicus definiens genus, tãquam illud, quod praedicatur de pluribus differentibus specie ineo, quod quid, nullam mentionem facit de actu intellectus. praedicari enim non est formaliter intelligere, alioquin de rebus, quae sunt extra, praedicaretur actus intelligendi. non est ergo praedicatioin intellectu formaliter, sed obiectiue, nec estia actu intellectus, sed ab ipso effectiuo, & formaiinee ce qpea tus fut ltustectu nugest temaiet Praeterea: Auicenna dicit primo Metaphysicae, quod logica est de secundis intentionibus adiunctis primis, sed manifestum est, quod logica non coniungit actum intellectus actui intellectus, sed conceptus secundarios conceptibus primis, vtpote praedicari animali, & homini, & affirmari, vel negari, & sic de aliis. ergo manifestum est, quod secunda intatio & prima non sunt actus intelligendi, sedobiectiuus conceptus.

Praeterea: Omnes concedunt, quod logica est de secundis intentionibus, seu tamquam de subiecto adaequato, seu aliter, secundamquod opinantur diuersimode: sed cpustat, quod logica est de discibili incomplexo, dequo determinat in libro praedicamentor. &de- enunciatione, de qua determinat in lib. Periermen. & de oratione syllogistica simpliciter, & oratione demonsratiua, & dialectica, sicut patet; nullum autem istorum est actus intellectus formaliter, & si sit formatiue ab actu intellectus; numquam autem reperitur in logica tractatum, aut discussum de actibus intellectus formalibus, sed tantummodo de formatis per intel lectum. ergo mirum est, quod in imaginationem ascendit alicuius philosophice sapientis, quod prima, & secunda intentio sint actus intellectus, aut conceptus formales, & non potius conceptus formati.

Praeterea: In omnibus iuxta doctrinam Philo sophi, loquendum est vt plures, & maxime secundum quod philosophantes loquuntur, sed Commentator intentiones vocat obiectiuos conceptus. dicit enim in tertio de anima, quod intelle ctae intentiones continuantur cum intentionibus imaginatis, & sunt in eis, quasi forma in materia, & sicut color in pariete, & hoc dicit com. 18 & 43. manifestum est autem, quod loquitur de intentionibus obiectinis, quae sunt intellectae, & imaginatae, quia de illis semper experimur, quod intellecta innititur imaginatae, sicut color parieti, quod non est verum de actibus. vnde & commento 18. dicit, quod sensationes non sunt intentiones aliae ab intentionibus rerum existentium extra animam in materia, ex quo patet, quod intelligit per sensationes, & intentiones, reruni apparitiones obiectiuas, quae sunt realiter eaedem cum iis, quae existunt extra. ergo secundum modum loquendi philosophicum intentiones non sunt actus, sed aliquid obiectiuum.

Secundus defectus primae opinionis, scilicet, quod obiectum non capit ab actu intellectus aliquod esse intentionale, sed tantum denominari.

SECVNDO vero deficit, quia imaginatur, quod Ores concepta denominetur tantummodo ab actu intellectus, & non capiat aliquod esse intentionale, plus quam Caesar, qui pingitur, capiat a pictura. hoc enim est impossibile; manifestum est siquidem, quod denominari praesupponit nomem, aut adeo vocabulum, sed conceptus, qui lucet in acie cogitantis, qui formatur, & concipitur obiectine nullius linguae, immo ab omni nomine, & omni vocabulo abstrahit secundum Augustinum decimoquinto de Trinitate. ergo res, quae concipitur, capit esse aliud, quam solum denominari.

Praeterea: Commentator dicit 9. Meta. quod entia, quae non sunt extra animam, non dicuntur esse simpliciter, sed esse in anima cogitatiua, sed manifestum est, quod per solum denominari non dicuntur esse in ea, alioquin Caesar sculptus, aut pictus aeque erit in pictura, seu sculptura, sicut res intellectae erunt in anima. ergo res concepta capit aliquod aliud, quam denominari, vtpote esse intentionale, & diminutum.

Praeterea: Philosophus diuidit ens per esse in anima, & esse in re extra, quinto, & sexto Metaphysicae, dicens, etiam loquentes diuidunt ens in ens reale, & ens rationis, sed si obiectum caperet solum denominari, & non esse, diuisio nul- la esset, alioquin deberet diuidi esse rerum.

Primo quidem in esse extra, & in esse denomi nante, deinde vero esse in suo denominante deberet diuidi in esse in pictura, & esse in sculptura, & esse in anima. vnde non esset prima diuisio esse rei in duo, videlicet in esse in anima, & esse extra, quod absonum est, & contra mentem Philosophi, & contra omnes loquentes. ergo rem in anima esse obiectiue non est solum denominari.

Praeterea: Denominari ab aliquo non est esse praesens, aut apparens denominanti, sed nec esse in aspectu, aut prospectu ipsius, nec sibi obiicitur, aut offertur, sed experientia docet, quod res cognita est apparens, praesens, obiecta, &. oblata intelligenti, necnon & in prospectu, aut conspectu illius. ergo non habet illi solum denominari, immo aliquod esse intentionale

Praeterea: Esse denominari praesupponit intelligi. intellectus enim, qui facit denominationem vnius rei ab alia; vnde nec Caesar est in pictura essentialiter, nec denominatur ab ea pi ctus, sed intellectus facit istam denominatioaem Caesaris a pictura, eo quod ducitur in noti tiam eius per picturam, ex quo patet, quod omnis denominatio praesupponit apprehensionem, sed constat, quod hoc non esset, nisi apprehendi esset ad plusquam ab apprehensione denominari. pari enim ratione haec denominatio praesupponeret aliam apprehensionem in aliam, & sic in infinitum. ergo necessario rei intellectae attri buitur aliud, quam denominari.

Praeterea: Si esse intellectum non est aliud, quam denominari ab intellectione, & non est aliud, quam vocari, & secundum vocem, vocabulum deriuari, & hoc dici non potest, quia nt llo vocabulo existente res habet esse cognitum obiecriue, aut illnd denominari non est secundum appellationem, sed quia obiectum capit aliquid aliud ab intellectione, quam vocetur secundum appellationem, & hoc vtique verum est, manifestum est autem, quod illud aliquid non potest es se aliquid esse reale, alioquin esse intellectum existeret vere realiter. ergo necesse est, quod ca piat esse intentionale.

Praeterea: Homo, & animal, quae sunt conceptus existentes in anima obiectiue, non est du bium, quod non sunt eadem res sub alia, & alia denominatione. non enim solum differunt denominatiue; sed constat, quod sunt vna, & eadem res sub alio, & alio conceptu obiectiuo, non dicit solum denominari, immo quendam specialem modum essendi intentionalem, & diminutum, ex quo non licet inferre esse simpliciciter, & reale.

Apparet itaque, quod praedicta opinio deficit in his duobus, ex quo sequitur, quod non est verum, quod addit vlterius, intentiones secundas esse in praedicamento qualitatis, ex hoc quod actus intellectus est in illo praedicamento; nec est etiam verum, quod propositio sit denominata, homo est species ab actu intellectus, quo apprehenditur species, sed est denominatiua ab vniuersalitate specifica, quae est in intellectu obiectiue; subiectiue vero secundum esse intentionale in homine apprehenso.

Nec idem est, quod dicit de logica, quod tractet de intellectionibus, pro ut sunt similitudines obiectorum, & tenent vicem ipsorum, cum aperte pateat discurrenti per omnes libros logicae, quod non sit mentio de actibus intellectus, sed vel de oratione definitiua, aut enunciatiua, aut syllogistica, vel de discibisi incomplexo, quae vtique non sunt actus intellectus, sed potius voces conceptus, obiectiuos conceptus exprimentes.

Ex praedictis ergo colligitur prima affirmati ua propositio in hac materia, scilicet, quod intentio non est aliud, prout hic loquimur de ea, nisi conceptus formatus obiectiue per actum intellectus, & quia duo sunt ordines conceptuum: primus quidem eorum, qui directe formantur. secundus vero eorum, qui super primos fundantur, vtpote vniuersalitas, aut praedicabilitas, quod idem est, necessario accipitur circa aliquod praeceptum, sicut rectitudo in rerum natura exi stit in linea, idcirco duplex est genus intentionum, quia quaedam sunt primi ordinis, videlicet conceptus, qui formantur de rebus, quaedam vero secundi, videlicet conceptus, qui formantur circa primos conceptus.

In quibus deficit opinio secunda. Primus defectus, quod animal, & homo, secundum quod huiusmodi non sunt intentiones.

VLTERJVS autem considerandum, quod secunda opinio impossibilis est in multis.

Primo quidem in eo, quod animal, aut homo, secundum quod huiusmodi non sunt primae intentiones, nisi vltra addatur eis relatio, aut habitudo intellecti ad actum intellectus. apparet enim euidentissime, quod homo, & animal impor tant primas intentiones; illa namque, quorum distinctio nullo modo realis est, inquantum talia sunt, sed penitus intentionalis, illa inquantum hu iusmodi important intentiones. Impossibile est enim, quod aliqua distinguantur realiter, nisi al terum, vel vtrumque sit res, alterum quidem, vt ens, & nihil differunt ratione alterius extremi, vtruque vero, vt lapis, & homo, similiter etiam impossibile est, quod aliqua differantintentionaliter, ni si fuerit alterum intentio, vel vtrumque: sed manife stum est, quod homo, inquantum homo, & animal, inquantum animal differunt quidem non realiter, sed intentionaliter, etiam secundum rationem. ergo necesse est, quod homo, & animal habeant intentiones, & habeant aliquid admixtum de opere intellectes, inquantum huiusmodi sunt.

Praeterea: Illud, quod non est existens in rerum natura, nec habet esse fixum extra, secundum quod huiusmodi, illud inquam est quid intentionale. hac enim propositione vtuntur positores huius posi tionis, vt supra patuit recitando, & haec proposi tio de se non est vera, sed manifestum est, quod ho mo, inquantum ddffert a sorte, & animal, prout distinguitur ab homine, horum inquam rationes, vt sic acceptae non sunt in rerum natura, habentes esse extra, alioquinredit error Platonis, & erit dare hominem tertium separatum ab hominibus sgnificantibus, & similiter animal separatum. quod esie non potest. ergo necesse est, quod hono, & animal, secundum quod huiusmodi sunt intentiones.

Praeterea: Esse fabricatum per intellectum, quod non est, nisi conceptus obiectiue formatus, est vere intentio. constat enim, quod intellectus non fabricat res, sed intentiones, sed mani festum est, quod ra tio hominis, & animalis, prout distinguitur a sor te est fabricata per intellectum, nec est aliud, nisi conceptus obiectiue formatus. non enim fecit has distinctas rationes natura in existentia actua li, secundum sic ponentes, & omnimodam veritatem. ergo necesse est, quod sint quaedam intentiones.

Praeterea: Impossibile est, quod vna res sit plu ra quaedam realiter, sed tantum intentionaliter, & secundum rationem. vna enim candela potestap parere plures, & esse multae in esse intentionali, & apparenti, sed in esse reali, non est possibile: sed ma nifestum est, quod homo, & animal sunt vna res, vt quaedam plura, & distincta. rationale enim, & animal important duas rationes distinctas, quarum vna non est alia, & tamen sunt vna res secundum sic ponentes. ergo homo, & animalerunt intentiones.

Sed forte dicetur, sicut istimet innuunt. homo potest accipi, vel animal dupliciter.

Primo quidem, vt relatio actus intelligendi terminetur ad ipsam, tamquam ad quibiecta, & secundum hoc homo, & animal distinguuntur ra tione, nec sunt vt sic primae intentiones. Secundo vero, vt super ea fundatur respectus cooppsitus ad actum intellectus, videlicet habitudo rei cognitae, quam importat esse in intellectu obiectiue. relatio enim praeexigit fundamentum oppositae relationis, & secundum hoc homo, & animal sunt primae intentiones concretiue, quia huiusmo di habitudo est prima intentio abstractiue. Haec autem euasio nullius est apparentiae, aut momenti, vt patet ex duobus. Primo quidem, quod rationes quatuor statim inductae probant, quod homo, & animal prout determinatur ad rationes eorum actus intellectus, necessario sunt intentiones: tum quia, vt sic non sunt in rerum natura: tum quia formata sunt ab intellectu, inquantum huiusmo di: tum quia sunt vna res quaedam plura, quae quidem pluralitas intentionalis est necessario. Secũ- do vero, quod falsumassumit, videlicet, quod exi gatur aliqua alia relatio, quam importet esse co gnitum, postquam actus intellectus attingit ea oble ctiue. intellectus enim attingit ea obiectiue, non quidem secundum esse, quod habent extra, vbi om nino sunt idem homo, & animal, nec homo estquid vnicum, immo plures homines indiuiduales, nec attingit ea secundum esse datum eis ab aliquo alio ab intellectu, quia illud esse distinctum, quo rationes animalis, & hominis diuersantur non capiunt aliunde, quam ab intellectu, nec ipse intel lectus per aliquem alium actum dat eis tale, nisi per illum, per quem obiectiue ipsa attingit, ita, vt ipsum attingere ex parte intellectus sit eis dare tale esse, & attingit ex parte rei tale esserecipere, sed manifestum est, quod tale ese non est obiectiuum, & intentionale. ergo intellectus in attingendo dat eis obiectiuum esse, & intentionale, & per consequens non est verum, quod expectetur aliqua habitudo, quae vocetur primaintentio, & quae exprimat esse obiectiue in intel lectu. vnde considerandum, quod secus est de con ceptione pasliua, qua formaliter res constituie tur in esse concepto. alia enim clauditur indi: stinguibiliter inter rationem animalis, & hominis, & ceterorum conceptuum obiectiuorum, & secus est de relatione, quae fundatur super concipi, se cundum quod totus conceptus animalis, siue tota ratio eius dicitur relatiue concepta. talis, n. relatio non est intrinseca rationi animalis, immo extrinseca, fundatur non super praecisam realitatem animalitatis, sed super realitatem, & conceptionem passiuam ipsius, ex quibus consurgit vna ratio simplex, & distinguibilis, ratio scilicet animalis. Et est simile de relatione producti ad producens super rem, quae producta est, & super productionem passiuam, vt patet 5. Metaph. & propter hoc obiectiua conceptio passiua dicta non respicit rem per modum substrati, immo realitates illas a conceptione distinguere non potest, sed constituitur vnus conceptus simplex, & intentio, quae diuidi non potest, super hoc autem totum postmodum reflectendo fundat rela tionem, seu habitudinem intellecti, & secundum hoc patet, quomodo animal, & homo, vt sic absque omni respectu ad intellectum sunt intentiones primae, quoniam claudunt realitatem, vt conceptam passiue.

Nec obsistit, quod ab aliquibus inducitur io oppositum, quod secundum hoc erit haec propo sitio per se primo modo, animal est prima inten tio, & definietur animal per primam intentionem, ex quo intra rationem animalis clauditur intentionalitas. Dicendum quidem ad hoc, quod idem est iudicium de prima intentione, & de vera re. vnde si ista est per se primo modo, animal est vera res, & ista animal est prima intentio, in vtraque namque praedicatur ens, in prima ens reale, in secunda ens intentionale. cum ergo animal, inquantum differt ab homine non sit praecise res, immo includens aliquid rationis, nec sit praecise ratio, immo includens aliquid verae realitatis, nec sit compositum ex realitate, & ratione, tamquam ex duobus, quae distinguibilia sint, sed sit aliquid simpliciter, & indistinguibiliter adunatum, tam vera res, quam prima intentio praedicari possunt per se de ipso, quia non se habent per modum partis, & praedicatur in primo modo, sicut & ens, nec ponuntur in desinitione animalis, sicut nec ipsum ens.

Secundus defectus, quod genus, species, vniuersale, inquantum huiusmodi non sunt secundae intentiones intrinsece, sed fundamentaliter tantum.

SECVNDO vero impossibilis est haec opinio, quantum ad illud, quod dicit de vniuersali, & genere, ac specie, & differentia. dicit enim, quod ista, nec in abstracto, vtpote vniuersalitas, nec in concreto dicendo vniuersales sunt secundae intentiones formaliter, & in abstracto, sed tantummodo per modum substrati, & quasi concretiue, pro eo, quod subiiciuntur habitudini, & respectui, quem habet res intellecta ad actum intelle ctus, respectus est secunda intentio formaliter in abstracto. vnde dicit expresse, quod sicut se habent corpus, albedo, & album, sic vniuersale, & habitudo illa rei intellectae; quae autem intentio abstractiue, & totum compositum, quod cum intentio concretiue, videlicet vniuersalitas, vt intellectus.

Hoc autem dictum stare non potest. illud enim, quod se totum non est aliquid reale existens in rerum natura, secundum se totum est aliquid inten tionale, aut est omnino nihil: quod autem se totum est intentionale non se habet per modum substrati ad intentionem, immo intrinsece, & formaliter est intentio, sed manifestum est, quod respectus importatus per vniuersale, aut vniuersalitatem, & per genus, speciem, & similia, nullo modo aliquid reale est in rei natura secundum aliquid sui, immo secundum se totum est non existens in rebus. ergo necesse est, quod se totum sit quid intentionale, & per consequens, quod intrinsece, & formaliter sit intentio, non substratum intentioni.

Praeterea: Si vniuersale, aut vniuersalitas, aut genus, vel species, & similia non sunt formaliter intentio, sed aliquid substratum intentioni, quaerendum est de isto substrato, qualis res sit. aut enim est nihil, aut res existens extra, aut intentio, & ratio quaedam, sed non potest dici, quod nihil, alias logicus determinans de vniuersali, determi naret de nihilo, nec etiam dici potest, quod sit res extra existens. ergo necesse est, quod sit ratio, & intentio quaedam: claret autem, quod non est intentio prima, quare restat, quod sit intentio secunda.

Praeterea: Illud, quod intellectus format, & fa cit, habet rationem intentionis: sed Comment. dicit 1. de ani. quod intellectus est, qui agit vniuersalitatem in rebus. ergo vniuersalitas, secun dum quod huiusmodi est intentio non solum per relationem sibi aduenientem, sed constat, quod non est prima. ergo erit secunda.

Tertius defectus.

TERTIO quoque est impossibilis in eo, quod ait de habitudine, seu respectu rei intellectae ad intellectum, quod haec sola sit formaliter intentio, & in abstracto, & quod homo, & animal per hoc fiant intentiones in concreto, quia subiiciuntur, vniuersale vero, genus, & species, similiter sunt secundae intentiones concretiue per hoc, quod subiiciuntur tali habitudini, quae est intentionalitas in abstracto, hoc siquidem stare non po test. probatum est enim, quod animal, & homo, secundum quod huiusmodi sunt intentiones, & similiter vniuersale, genus, & species, cum nullum istorum sit in re, sed necessarium est, quod ratio hominis, inquantum huiusmodi non includit respe ctum rei intellectae ad intellectum, similiter nec ra tio animalis, alioquin esset praedicatio respectiua, sortes est homo, nec posset concipi hominis ra tio, nisi respectiue ad intellectum, quod falsum est. ergo homo, & animal sunt primae intentiones per huiusmodi respectum, cum eo excluso, adhuc remaneant primae intentiones, nec genus, aut species sunt secundae intentiones per illam habitudinem, cum in scipsis sint quaedam intentiones formaliter, etiam habitudine illa exclusa.

Praeterea: Secundae substantiae, quae sunt homo, & animal, & similia, inquantum huiusmodi sunt primae intentiones, quoniam inquantum huiusmodi non sunt res existentes, nec significant hoc aliquid, sed quale quid secundum Philosoph. in Praedicamen. sed manifestum est, quod secundae substantiae, inquantum huiusmodi non includunt respectum ad intellectum, alioquin non essent in praedicamento substãntiae, quasi essent intrinsece relatiua. ergo dempto illo respectu, adhuc remanent primae intentiones, & per consequens non sunt primae intentiones per illum respectum, sed potiue in si lica, quo totaliter praeciso, & remoto aliquid remanet vere intentio, non est intentionalitas in abstracto, quae formaliter sit intentio, alioquin remaneret effectus formalis sine causa formali. vnde illud non est formaliter albedo, quo dempto aliquid remanet album, sed Auicenna dicit 5. Metaph. quod quidditas abstrahit ab esse vnum, & multa, & ab esse in intelle ctu, & extra. vnde equinitas non est, nisi equinitas tantum, a qua praescinditur, sicut patet habi tudo rei intellectae ad intellectum. etenim constat, quod vt sic est intentio, nec habet esse reale, immo tantum intentionale, inquantum huiusmodi, & per consequens exclusa habitudine rei intellectae, remanet equinitas intentio. ergo non est verum, quod talis habitudo sit intentionalitas in abstracto, per quam formaliter fiat inten tio, quicquid est intentio concretiue.

Praeterea: Definitio exprimit vnam rem, vt rem intentionaliter, & conceptibiliter plures, sed non exprimit habitudinem rei intellectae ad intellectum. ergo res est plures intentionaliter, circumscripta habitudine rei intellectae ad intellectum.

Praeterea: Prius est rem concipi, quam rem conceptam ad intellectum referri: nam ipsamad intellectum referri praesupponit passiue fuisse conceptam: cum autem pailiue concepta per pril mum actum intellectionis, qui directus est: refer tur autem ad actum secundum, qui reflexiuus est. oportet enim super rem conceptam reflecti intellectum, si debeat ipsam referre ad actum primum, sed mani festum est, quod res capit esse intentionale per concipi passiue, intentio vero non est aliud, quam rei obiectiua conceptio, vt supra dictum est. ergo intentio non est formaliter intentio per habitudinem rei intellectaead actum.

Praeterea: Nullum fundamentum relationis capit, quod fit per relationem, immo magis ecō uerso relatio oritur ex fundamento: sed manifestum est, quod res sub esse intentionali, & quatenus est intentio, est fundamentum habitudinis sae pe dictae. nec enim est eiusmodi res secundum esse reale, quod habet extra: nam homo, qui concipitur secundum illud esse, in quo concipitur, non habet esse in rerum natura, nec illud esse, in quo concipitur est aliquid absolutum factum ab intellectu secundum rem, alioquin conciperetur aliud a re, & ideo relinquitur, quod illud esse non est aliud, quam passiue concipi, siue conceptio obiectiua est intentio, vel res posita in esse intentionali. & per consequens intentio fundat respe ctum, seu habitudinem saepe dictam. ergo impos sibile est, quod res formaliter sit intentio per ha bitudinem illam. vnde actus primus, quo formaliter homo concipitur, terminatur ad rationem hominis, de qua supra probatum est, quod est intem tio, seu ratio claudens realitatem sub esse conce pto: constat autem, quod super hominem, qui terminat actum primum, fundatur relatio, quam in- tellectus format reflectendo se super intentionem hominis in ordine ad actum primum; & ita manifestum est, quod intentio hominis est fundamem tum illius relationis, & per consequens est prior illa, nec formaliter est per illam.

Quartus defectus omnium conclusionum, qua sequuntur ex isto fundamento.

QVARTVS autem est impossibilis, quoad mul ta, quae ponit consequi ex praedictis, videlicet, quod huiusmodi habitudo est prima intentio in abstracto, fiat secunda intentio in concreto, per hoc, quod fundat aliam habitudinem, & in mul tis aliis, quae supra posita sunt, quoad modum fun dandi vnam intentionem super aliam. existente enim rumo fundamento, necesse est, quod sit aliqua rumosa, quae fundatur in illo, quia paruus error in principio, maximus fit in fine secundum Philosoph. proba tum est autem, quod impossibi le est fundamentum, videlicet quod habitudorei intellectae ad actum intellectus sit intentioualitas in abstracto.

Quintus defectus est, cum ponit secundas intentimes non esse in praedicamento, & ostenditur, quod omnis dictio significat conceptum aliquem positiuum, & reducitur ad aliquod praedicamentum.

QVINTO tamen in speciali est impossibilis in hoc, quod ait, secuudas intentiones non esse in praedicamento, nec forte primae intentiones poni possunt, cum dicant ens per accidens constitutum ex habitudine saepe dicta, & ex intelligibi libus primi ordinis, qualia sunt homo, & animal & similia, & de primis quidem intentionibus, quod non sunt in praedicamento, statim apparet falsum, cum omne praedicamentum diuidatur in remprimam, & secundam, & qualitas in primam qualitatem, quae sunt indiuidua, & secundam, quae sunt vniuer sales qualitates, manifestum est autem, quod substantiae secundae, inquantum huiusmodi, non sunt res extra, nec aliquod esse habent, nisi intentionale. ergo primae intentiones verae sunt in praedicamentis.

Praeterea: Praedicamentum non est aliud, quam ordinatio praedicabilium secundum sub, & supra, sed constat, quod res praedicamentales sunt prime intentiones. non n: praedicantur res, prout existunt extra in esse reali. ergo intentiones primae verae sunt in praedicamento. De secundis autem intentionibus etiam satis patet, quoniam Philosoph. in praedicamentis diuidit esse discibile in complexum, quod non est aliud, quam vox signisicans simplicem conceptum in nouem praedicamenta, ex quo patet, quod quicquid est discibile, & complexum reducitur ad aliquod praedicamentum, sed manifestum est, quod secundae intentiones sunt quaedam discibilia incomplexa, praedicatur enim syllogismus de dialectico, & demonstratiuo, & enunciatio de cathegorica, & bypotetica, & de modali, & de inesse. ergo secunde intentiones sunt in aliquo praedicamento, alioquin falsum est verbum Philos. qui dicit singulum eorum, quae secundum incomplexionem dicuntur signi ficare aut substantiam, aut quantitatem, auequalita tem, aut ad aliquid aliud, & sic de 1o. praedicamunt. Esse vniuersale, & vere praedicabile est in aliquo praedicamento, sed verae intentiones, verae sunt vniuersales; ad interrogationem namque fa ctam per quid est genus, respondetur per vniuer sale, & quid species, quid vniuersale, ex quo patet, quod vniuersale est genus ad quinque praedicabilia, similiter etiam patet, quod genus praedicatur in quid de generalissimo, & subalteratio, & syllogismus de dialectico, & demonstratiuo, ex quo patet, quod secundae intentiones sunt quaedam vniuersalia, habentia genus, & differentias. vnde potest coordinatio quaedam in ipsis fieri secundum sub, & supra. ergo necesse est, quod sint in aliquo de cem praedicamentorum, alioquin coordinatio intentionum constitueret vn decimum praedicamentum, quia quot sunt coor dinationes praedicabilium adinuicem impermixtae, tot sunt praedicamenta.

Praeterea: Secundum Boetium, & Symplicium super praedicamenta distinctio praedicamentorum est distinctio vocum significatiuarum simplicium, & incomplexarum, & hoc satis innuit Aristoteles, cum in praedicamento diuidit disci bile incomplexum, quod nil aliud est, quam dicio incomplexa. vnde sicut grammaticus reducit omnes voces incomplexas in octo mansiones secundum Donatum vel 7. secundum Priscianum, quas vocat partes orationis, & facit hanc reductionem attendendo non ad modos significandi, similiter logicus reducit omnes vo ces incomplexas, quae vocat decem praedicamenta, attendendo, non ad modos significandi, sed ad conditiones significatorum, quae quaedam voces significāt hoc, vt homo, vel animal, l quaedam quantum, vt bicubitum, vel tricubitum, quaedam ad aliquid, vt pater, & filius, & sic de alijs, & hinc est, quod Boetius super praedicamem ta reprehendit illos, qui putant, quod Aristote les in praedicamentis diuidit entia, vel res. non est enim hoc verum, vt Boetius dicit, sed diuidit significatiuas voces, alioquin logicus non es set artifex sermocinalis, sed realis. Ex quibus patet, quod omnis vox incomplexa expressiua alicuius positiui conceptus est in praedicamento, sed manifestum est, quod hae voces, genus, species & c. significant conceptum positiuum. ergo vere sunt in praedicamento aliquo, & ita intelligendum est de ceteris dictionibus exprimentibus secundas intentiones.

Praeterea: Cui competit definitio, & definitum, sed definitio relationis praedicamentalis competit intentioni generis, & speciei. sunt enim ad aliquid secundum Philosophum inpraedicamentis, quibus hoc ipsum est esse ad aliquod quodammodo se habere; constat autem, quod genus esse, aut speciem esse, quodammodo est ad aliud se habere. vnde illudmet esset intentionale, quod dicunt non est esse ad se, sed ad aliud. ergo manifestum est, quod sunt in praedicamento relationis formaliter, & quidditati ue; alioquin oportebit aliud praedicamentum relationis poni, vt coordinentur huiusmodi relationes.

Est ergo considerandum, quod dictum illud procedit ex falsa imaginatione. Imaginantur namque communiter loquentes, quod distin- ctio praedicamentorum sit distinctio verarum rerum, quod nihil sit in praedicamento, nisi sit vera res, & innituntur quasi maxime verbo Phi losophi in 6. Metaphys. qui postquam diuisit ens in entia in anima, & in entia, quae sunt extra dicit, quod admittamus ens, quod est in ani ma, & tunc assumit ens, quod est extra, & diuidit illud in decem praedicamenta; haec autem imaginatio non est vera: tum quia ibidem dicit Philosophus de quibusdam praedicamentis, quod cogitatio diuidit illud, quod exponens Commentator dicit, quod intendit praedicamem ta, quae habent comparationem. existimatur enim, quod ista non essent, nisi anima esset, per quod patet, quod aliqua sunt praedicamenta, quae habent esse per comparationem animae: tum quia Philosophus expresse dicit 4. Physic. quod tempus non esset, nisi anima numerans esset, & Commentator dicit, quod tempus est de numero entium, quorum actus completur per animam, & cum Philolophus in praedicamentis ponit tem pus speciem quantis: tum quia Philolophus in praedicamentis ponit in prima specie qualitatis calorem, & frigus, & similiter in tert: a, quod non esset, si species qualitatis realiter differrent: tum quia ista imaginatio procedit ex talto intellectu verbi Philosophi, qui vocat ens in anima, contra quod diuiduntur decem praedicamenta per ens, quod significat verum, & quod consignificat in complexionem, de quo tractat in 6. Metaphysicae. vnde dicit, quod dimittamus loqui de ente, quod consistit in cognitione. est enim cognitio compositio, aut diuisio, vbi dicit Cõ- mentator com. 8. quod enti existenti incognitione debetur compositio, & diuisio, abique eo, quod sit extra animam ens, & suboit. dimittamus ergo perscrutari de ente, quod est veridicans, scilicet, quod est in anima. non est ergo interio Philosophi, aut Commentatoris, ea, quae sunt in anima per modum simplicium conceptorum excludere a decem praedicamentis, cum expresse dicat oppositum, sed est sua intentio de his, quae sunt in anima per modum compositionis, & diuisionis. nullum enim complexorum est in praedicamento, vel possumus dicere, quod Metaphys. multo aliter diuidit entia, qui considerat modos essendi rerum, quam logicus diuidat discibile incomplexum in decem praedi camenta. omnem enim vocem discibilem praedicabilem necesse est reduci ad aliquod praedicamentum secundum Logicam; Philosophus autem in 6. Metaphysicae non curat de pradicamentis, prout sunt coordinationes incomple xorum discibilium, sed tractat de modis variis essendi rerum.

Tenendum itaque pro regula generali, quod omnis vox incomplexa, quam Philosophus vocat discibile significans, conceptui correspondeat, & res similis in existentia, cuiusmodi sunt Sortes: & Plato, & nomina indiuiduorum, seu huiusmodi conceptus sint res, quae sint extra per intellectum positae in esse intentionali alio, & alio, cuiuimodi sunt animal, & homo, albedo, & color, & cetera nomina substantiarum secundarum, aut accidentium, quae possunt dici res verae, seu conceptus ille sit totaliter formatus ab intellectu, sicut genus, & species, syllogismus, & sic de intentionibus secundis. vnde omnes dictiones significatiuae vere sunt in aliquo praedicamento, quae significant hoc, aut quantum, aut quale, aut ad aliquid, & sic de alijs, sicut Ari stoteles dicit. Et si dicatur, quod secundum hoc dictiones significantes entia prohibita, aut ne-

gationes, & priuationes erunt in praedicamento, vtpote caecitas, & chymera, dicendum de pri uationibus, & negeriptionibus, quod non habent praecisos conceptus, sed cointellectus. concipiuntur enimsimul cum habentibus, & vt negotiationes eorum. si enim concipitur nihil per se, tamquam habens praecisum conceptum, sed necessario concipitur non ens, de istis inquam dicendum est, quod sunt in praedicamento per reductionem, sicut Aug. dicit de ingenito 5. de Trin. quod est dictio relatiua, & pertinens ad praedicamentum relationis, sicut & non homo ad praedicamentum substantiae; de dictionibus vero, quae significant entia prohibita, vt tragelaphus, vel chymera, dicendum est, quod nullo modo sunt in praedicamento, quia nullum conceptum signisicant. illud enim, contradictionem implicat, quia si conceptus aliquis non est sibi ipsi repugnans, & contradictionem implicans, non est possibilis, nec prohibitus.

Si etiam vlterius diceretur, quod praedicamenta secundum hoc non sunt decem genera entium, siue rerum, cuius oppositum dicit Boetius in praedicamentis, dicendum quod Boetius accipit ens, & rem in toto suo ambitu, prout claudit esse conceptibile, siue sit ens reale, siue ens rationis.

Sextus Desectus.

SEXTO vero est impossibilis in hoc, quod dicit, entia prohibita, & negationes esse primas intentiones. si enim sunt aliquo modo intentiones, vel primae, vel secundae. quod enim non habet verbum, non habet intentionem, quia siue verbum sit intellectio, siue sit res concepta, aut passiua conceptio, consequens est, vt esse rationem habens intentionis possit habere ver bum, quia omne verbum est possibile saltem apud Deum, sicut testatur angelus Luc. 1. ergo entia prohibita, quae impossibilia sunt, non sunt intentiones.

Praeterea: Vnumquodque sicut se habet ad concipi, vel ad esse obiectiue, sic se habet ad esse intentionem, sic ut patet ex praedeterminatis, sed manifestum est, quod ens prohibitum, impli cans contradictionem, & repugnantiam in suis partibus, potest habere conceptum obiectiuum. quamuis enim partes conceptibiles sint compositio, cum pars implicet contradictionem & repugnatiam, mente dici non potest, sicut Philosophus dicit 4. Metaphysicae deponentibus contradictoria simul esse, quia & si voce differrent, non tamen mente. ergo entia prohibita non sunt intentiones. Et confirmatur quia intentio dicitur id, in quo intellectus tendit, non tendit autem in compositionem partium contradictorie, & formaliter repugnantium. vnde nulla mens potest albedinem, & nigredinem in vno conceptibili simplici entitatiue ligare, dicendo videlicet, quod vnum, & idem sit albedo, & nigredo.

Praeterea: De negationibus quod intentiones primae non sint, satis patet. quod enim non concipitur, vt aliquod posit iuum in se, possibile inquam non recipientis, sed conceptibilitatis, tale non est intentio: negationes autem non occurrunt intellectui, sicut conceptibilitas positiua, sed sicut priuatio actus conceptibilitatis positiue, vtpote hominis, vel leonis, cum dicitur non leo, vel non homo, vel visus, non concipitur caecitas, vel realitas, cum concipitur nihilitas. ergo negotiationes non sunt intentiones, sed priuationes intentionum, & hinc est, quod negatio non est dictio cathegorematica, sed sincat hegorematica, vt dicunt sophysta.

Sed huic obuiare videtur, quod mons aureus videtur esse quoddam conceptibile, & similiter hircoceruus. potest enim fingi animal, cuius medietas hircus sit, & medietas ceruus. Et item, quod dicit Philosophus secundo periermenias, quod chymera est opinabilis, & per consequens conceptibilis, & rursum quod ait in primo, quod quicquid contingit intelligere, & quod significare est intellectum constituere. cum enim voces imponuntur ad significandum entia prohibita, & negationes, vel quod sint quaedam conceptibilia, & per consequens, quod sint intentiones.

Et adhuc manifestum est, quod qui cognoscit aliquam propositionem, concipit terminos in primo, ac principio dicitur quod impossibile est idem simul esse, & non esse, quare istum terminum simul esse, & non esse, necesse est concipi mente, & ita contradictoria in eodem conce ptibili conuertuntur, & per consequens entia prohibita potuerunt habere conceptum.

His tamen non obstantibus dicendum est, sicut prius. vnde nec entia prohibita, nec negationes habent verbum, accipiendo verbum pro con ceptu obiectiuo, & per consequens non sunt intentiones.

Nec procedunt instantiae. Prima siquidem non, quia mons aureus non est ens prohibitum. posset enim Deus absque contradictione componere talem montem, similiter nec hircocernus consideratis membris corporis, nulla enim repugnantia videtur esse inter figuram hircini capitis, & corporis ceruilis aliorum membrorum, sed tota repugnantia est ex parte animae. impossibile est enim concipi vnam animam constitutam ex animabus cerui, & hirci.

Nec etiam secunda procedit. est enim chymera opinabilis, illi non occurritur, vt ens prohibitum, & implicans contradictionem.

Non valet etiam tertia, quoniam dictio potest imponi ad significandum negationem intelli gibiliter, sicut patet de dictione ista intelligibi le, & inopinabile. ergo dictiones significantes en tia prohibita, significant quaedam intelligibilia, & in opinabilia.

Non valet deinde quarta, quia quamuis ctradictoria concipi possint eodem modo eodem actu intellectus, non tamen ligare possunt il eodem conceptibile obiectiue, hoc dicit pri- mum principium, quia impossibile est contradi ctoria simul esse, hoc est habere idem esse, vel reale, vel intentionale.

Septimus defectus.

SEPTIMO autem impossibilisest in hoc, quod dicit de grammatica, quod non est de secun dis intentionibus. illud enim, quod rem consequitur, vt conceptiua, est vera secunda intentio, etiam secundum sic ponentes; manifestum est autem, quod modi intelligendi per modum habitus, & quietis, qui exprimitur per nomen, & per modum fieri distantis, qui exprimitur per verbum, & sic de alijs, consequitur rem, vt intel lecta est. non enim cursus habet modum quie tis, & stantis in rerum natura, & tamen vt sic concipitur, & per nomen significatur. cum ergo grammatica sit de modis significandi, qui expri munt modos intelligendi, necesse est dicere, quod sit de secundis intentionibus.

Et si dicatur, quod grammatica non tractat de modis intelligendi, ac significandi, prout sunt intentiones, sed prout tenent se ex parte vocum, non valet, quia nec etiam logicus determinat de genere, & specie, nisi prout sunt quaedam discibilia incomplexa, nec de conceptu definitiuo, nisi prout exprimitur per definitionem, quae est oratio, nec de conceptu discursiuo, nisi inquantum exprimitur per syllogisticam orationem, sicut patet in tota logica.

Praeterea: Congruitas, & incongruitas sunt secundae intentiones. res enim extra non sunt congruae, nec incongruae, sed manifestum est, quod grammatica agit de istis. ergo tractat de aliquibus intentionibus secundis.

Praeterea: Illud pertinet ad secundas intentiones, quod est de ordine intelligibilium secundorum, sed manifestum est, quod significare, & significari sunt huiusmodi, significare namque non competit sono, inquantum res est, sed prout conce ptus est. oportet enim ipsum praeconcipi, antequam intelligatur in eo relatio significationis fundari; similiter etiam res non significatur nisi, prout concipitur, sicut etiam, nec praedicatur. ergo significationes, & consignificationes vocum actiue, & rerum intellectarum passiue, de quibus est grammatica aeque spectant ad secundas intentiones, sicut praedicationes, & enum ciationes, de quibus est Logica.

Nec valet illud, quod inducit ista opinio, videlicet, quod ea, quae grammaticus considerat sunt ad placitum instituta, & non necessario, non valet inquam; tum quia congruitas, & incongruitas sunt necessaria, nec ad placitum, immo sequuntur naturam rei, quia modum significandi sequitur modus intelligendi, de quibus constat, quod sunt immobiles, & ijdem apudomnes: tum quia ad placitum, & necessarium non tollunt rationem secundae intentionis. sicut enim rerum, quaedam sunt necessariae, & quaedam contingentes, & quaedam voluntariae, quia artificiatum, & voluntarium est idem. vt Philosophus dicit in 6. Metaphysicae, & operationes humanae sumelicitiuae, sic intentionum secundarum, quaedam sunt necessariae, & quaedam voluntariae in- stitutae, & per hoc tollitur formalis ratio secundarum intentionum, dum tamen non competant, prout habent esse extra, sed inquantum est intellecta.

Octauus desectus.

OCTAVO quoque impossibilis est in hoc, quod ait. Rhetoricam non esse de secundis intentionibus. manifestum est enim, quod Rhetoricus docet orationem sibi propriam componere, diuidendo eam in prologum, narrationem, & conclusionem, & item locos Rhetoricos, & Enthimemata communia formare, & per meta phoras, & fabulas arguere per exempla, vt patet 2. & 3. Rhetoricae, sicut & Dialecticus docet. syllogismum, tamquam orationem dialecticam, ex propriis propositionibus constituere, & locos dialecticos inuenire. non enim idem sunt loci dialectici, & Rhetorici, vt patet per Boetium in 3. topic. & per doctrinam Philosophi in 2. Rhetoricae, sed manifestum est, quod oratio Rhetorica, & eius partes, aeque sunt intentiones secundae, sicut dialecticus syllogismus, & lo ci Rhetorici, sicut & dialectici. ergo Rhetorica est aeque de secundis intentionibus, sicut & dialectica.

Praeterea: Sicut dialecticus docet quatuor problemata terminare, considerando quatuor habitudines, & modos generales omnium problematum, & vniuersalium quaestionum, sic Rhetorica docet tres causas ex probabilibus termi nare, considerando tres modos generales omnium thematum, & particularium quaestionum, vt patet ex primo Rhetoricae Aristotelis, & ex dictis Tullij, & Boetij, sed manifestum est, quod propter illud dicitur dialectica de secundis intentionibus. ergo Rhetorica erit propter illud.

Nec valet si dicatur, quod illae tres causae sunt illa tria negotia moralia, vtpote iudiciale, deliberatiuum, & exclaratiuum, non valet inquam quia similiter, & 3. topic. est de materia morali, cum tractetur ibi de eligendis, nihilominus quia ex communibus, & vniuersalibus, vt pote per lo cum a genere, & coniugatis, & casibus, & similibus proceditur ad materiam illam, remanet dialetica in illa parte artifex intentionalis cen senda est, quia terminat causas illas per vias similes, vt patet ex modo procedendi Philosophi in Rhetorica sua, & ex modo Tullij, & Boetij.

Nonus desectus.

NONO vero impossibilis est in eo, quod di cit, Rhetoricam se habere ad librum topi corum, sicut se habent scientiae speciales ad artem demonstratiuam traditam in libro posteriorum. quandocumque enim aliquae duae scien tiae sunt de aeque communibus, & sunt similes in sua generalitate, vna est specialis respectu alterius, nec sic se habens ad eam, sicut ad artem demonstratiuam habent se scientiae speciales, sed Philosophus dicit, quod Rhetorica assecutiua est dialecticae. ambae enim de talibus quibusdam sunt, quae communiter quodammodo omnium est cognoscere, & uullius scientiae de- torminate, propter quod & omnes homines co nantur vsque ad aliquid sermonem exquirere, & sustinere, defendere, & acceptare. ergo manifestum est, quod Rhetorica non subijcitur dialecticae eo modo, quo scientiae speciales arti demonstratiuae.

Praeterea: Si Rhetorica se haberet ad librum topicorum cederet artem enti Metaphysicam & Rhetoricam persuasionum, & modum formationis orationis Rhethoricae, sicut opinio ista fingit, sed manifestum est, quod totum oppositum huius est, sicut patet Rhetoricam intuen ti. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Illa, quae est pars Logicae contra dialecticam condiuisa, est de secundis intentio nibus, nec se habet ad dialecticam, sicut speciales scientiae ad artem demonstratiuam, sed Phi losophus dicit in 1. Rhetoricae, quod Rhetorica tractat de enthymemate; enthymema vero est syllogismus quidam, de omni autem syllogismo pertinet ad dialecticam videre, & intelligit per dialecticam, Logicam totam, quia sttatim subdit, quod de omni syllogismo uidere est logicae totius, aut partis, & per consequens patet, quod Rhetorica est pars Logicae, & in communi diuisa contra dialecticam. vnde sicut syllogismus tractatur in communi libro priorum, & determinatur ad materiam probabilem aliquid in libro topic. sicut in secundo priorum agitur de enthimemate, & exemplo in generali, & determinetur ad materiam particularem, & probabilem in arte Rhetorica, & differunt Rhetorica, & dialectica sub Logica, quia dialectica nititur exprobabilibus terminare quaestiones vni uersales, vt vtrum mundus sit aeternus, vel non, Rhetorica quaestiones particulares, vt vtrum sit contra Carthagineuses pugnandum vel non ergo manifestum est, quod Rhetorica est de secundis intentionibus, sicut & dialectica, nec a li quo modo est sibi subitituta

Praeterea: Si Rhetorica esset subiecta dialecticae, considerare de oratione deprecatiua, & optatiua, ac similibus pertineret ad dialecticam, cum sint orationes Rhetoricae, sed Philosophus dicit primo periermenias, quod orationes huiusmodi relinquantur. Rhetoricae enim, vel Poeticae considerationis sunt; enunciatiua vero est praesentis speculationis. ergo illud, quod prius.

Decimus desectus.

VLTIMO autem est impossibilis in eo, quod Vait, Logicam esse de secundis intentionibus, tamquam de subiecto adaequato. hoc enim stare non potest propter tria

Primo quidem, quia probatum est, quod grammatica est etiam de secundis intentionibus.

Secundo vero, quia Philosophus dicit 4. Metaphysicae, quod considerare de genere, & specie & similibus ad Metaphysicam pertinet.

Tertio quoque, quia supra probatum est, dum ageretur de subiecto Theologiae, quod vox, vt expressiua conceptus est subiectum in logica, cum sit sermocinalis scientia, vox vero. vt expressiua modorum intelligendi praedictorum conceptuum, quod vtique sit per modos signan di est subiectum Grammaticae.

Est ergo sciendum, quod conceptus, & modi concipiendi dupliciter possunt considerari, vno modo in se, vt sunt quaedam entia rationis, & vna differentia entis, & sic spectat ad Metaphy sicum determinare de ipsis. Alio modo prout sermones nostros habent regulare modi quidam concipiendi, quantum ad congruitatem, vel incongruitatem, quoniam illos modos sequuntur modi signi ficandi conceptus, nec quantum ad veritatem, & falsitatem, & sic spectat ad gramma ticam determinare de modis intelligendi, & ad Logicam de conceptibus primis, & secundis, & hinc est, quod in praedicamentis determinatur de de cem conceptibus generalibus comprehendentibus omnes primas intentiones, non quidem, inquantum primae intentiones sunt, sed inquantum significata sunt omnium discibilium incomplexorum, similiter in libro Periermen. determinatur de conceptibus compositis, & diuisis, non quidem, prout entia quaedam sunt rationis, sed inquantum per enunciationem dialecticam exprimuntur affirmatiua, vel negatiua. In primo vero priorum de conceptibus discursiuis, prout per orationem syllogisticam exprimuntur. Quia vero dialecticus componit probabilem syllogismum, aliquando ex genere, aliquando ex specie, aliquando ex proprio, aliquan do ex communiter accidentibus, & sic de aliis, idcirco habet considerare de genere, & ceteris vniuersalibus, & similiter logicus in communi habet considerare de consequentiis, prout exprimuntur per orationem syllogisticam, entimematicam, & meditatiuam considerationem suam ponit circa genus, speciem & cetera vniuersalia, vt possit inde tractare regulas consequentiarum, secundum quas syllogismorum vtilis, aut inutilis coniugatio habet videri. prin cipaliter ergo consideratio logici de voce expressiua conceptuum, & omnino indagatiua ve ri, vel falsi, quamuis de aliis intentionibus tractet propter rationem.

Est quoque vlterius attendendum, quod Logica in communi, quae est de oratione indagatiua veri diuiditur in quatuor partes, inquantum quaedam oratio sententiat de vero ex necessariis, quaedam autem ex probabilibus in vniuersali, quaedam autem ex probabilibus, in particula ri, & quaedam vero ex delectabilibus, & figmentis, non curans de vero, nisi quatenus delectabile.

Et de prima quidem oratione est ars demon stratiua, de secunda dialectica, de tertia Rheto rica, de quarta poetica, poeta intendit orationem delectabilem, siue ex verbis, siue ex figmentis procedat, quia multa mentiuntur fingentes poetae, vt Philosophus dicitur 1. Metaphysicaei Rhetorica vero agit de oratione persuasiua nec intendit delectare principaliter, sed ex consequenti, vt possit iudici persuadere, vt Philoso phus dicit 1. & 3. Rhetoricae, quia vero Poetica, & Rhetorica cadunt ab oratione simpliciter, quam considerat Logicus in communi: tumquia inquirunt circa particularia: tum quianon procedunt syllogistice, sed tantum entimema tice, & exemplariter, Dialecticus autem cgvniuersales quaestiones negociatur, & vtitut sul logismo, & enthymemate, & omni modo arguendi, similiter demonstrator, idcirco duae partes Logicae simpliciter assignantur, videlicet demonstratiua, & dialectica iuxta illud Boetij in primo topicorum suorum, qui ait, quod omnis ratio disserendi, hoc est omne Logicum negocium in duobus consistit, videlicet in iudicio, quo ad demonstratiuam, & in inuentione, quan tum ad dialecticam, reducuntur sophystica quidem, tamquam illa, quae de vitio contingente ad dialecticum syllogismum; tentatiua vero, tamquam illa, quae vtitur dialectico syllogismo, aliae vero duae non sunt proprie partes Logicae, sed quodammodo secundum quid, & assecutiue, Rhetorica scilicet & poetica, omnes tamen sunt de oratione, & ita de secundis intentionibus, sicut generalis regula affirmatiua in materia intentionum multas conditiones comprehendens, videlicet quod intentio est rei passiua conceptio, cui miscetur indistinguibiliter res concepta. sunt enim res concepta, & sua passiua conceptio idem per omnimodam indistinctionem, ita vt homo, & animal, inquantum huiusmodi sunt primae intentiones, & genus, ac species, & vniuersale secundae, quia non potest abstrahere passiua conceptio ab eis, ita vt ipsa sit intentio in abstracto, quae quidem conceptio non est relatio rei intellectae ad intellectum, immo ipsam praecedit, sicut fundamentum relationem.

Recollectio omnium, quae de intentionibus sunt tenenda.

SECVNDVM hoc ergo patet, quod intentioOnes non sunt ipse actus intelligendi, vt fingit opinio prima, & tertia, nec etiam obiectum cognitum, vt fundat relationem ad actum intelligendi, sicut quod huiusmodi relatio sit intentionalitas in abstracto, vt posuit opinio secunda, sed est ipsemet conceptus obiectiuus per intellectum formatus claudens indistinguibiliter conceptionem passiuam, & rem, quae concipitur per ipsam, & idem est dicta intentio, quod conceptus, & intentio prima idem, quod conceptus primi ordinis, quos intellectus format circa res, non reflectendo se super suos conceptus. Jntentiones vero secundae conceptus secundi or dinis, quos intellectus fabricat reflectendo, & redeundo super primos conceptus, vt sunt vniuersalitas, praedicabilitas, & huiusmodi quantum ad actum componentem, & diuidentem, & connexio extremorum in medio, quantum ad actum medium discursiuum; sunt autem omnes istae intentiones huiusmodi in praedicamento relationis, sicut patet, quod vniuersalitas est relatio vniuersalis ad particulare, & similiter particularitas relatio ad vniuersale, affirmatio, & nega tio sunt quaedam relationes; connexio etiam extremorum in medio, & illatio maioris extre mitatis de minori virtute medij est habitudo quaedam. considerat ergo Logicus de istis, non vt sunt quaedam entia rationis, quia de ente tenli & rationis determinare spectat ad Metaphysicum, sed prout reducitur ad orationem patet.

Ex praedictis itaque potest colligi secunda enunciatiuam, vel syllogisticam, vel discibilem incomplexum, de quibus agit Logicus, tamquam de proprio subiecto. & in his terminetur secun dus articulus.

ARTJCVLVS TERTJVS.

An persona sit nomen secunda intentionis Opinio Henrici in quolibeto 5. & 6.

CIRCA tertium autem considerandum, quod aliqui dic ere voluerunt, quod persona no men sit secundae intentionis, sicut indiuiduum, & suppositum. est enim considerare in indiuiduo id, quod est indiuiduum, vtpote Sortem, & Platonem, & illud est prima intentio, vel inquan tum est indiuiduum, & sic est intentio secunda. Jndiuid uum enim dicit relationem ad speciem, & per consequens est intentio secunda, sicut & species, consimiliter in proposito persona id, quod est, scilicet pater, filius, & spiritus sanctus non sunt secunda intentio, immo vt sic vere sunt res, quibus debetur adoratio, & realis pro ductio, vel potest considerari inquantum perso na, & sic est intentio secunda fundata super ipsas; haec autem opinio fulciri potest octo rationibus superius arguendo primo loco inductis.

Opinio Scoti in lib. sent. dist. 23. quaest. vnica.

DIXERVNT autem alij, quod persona nullo modo est nomen intentionis secundae, cum non significet relationem rationis, nec extremum actus intellectus conferentis vnum conceptum ad alterum secundum dupli cem ne gationem importatam per incommunicabilitatem, quae vere est in diuinis, circumscripta omni operatione intellectus, & pro hac opinio ne sunt octo rationes superius inductae ad oppositum arguendo.

Opinio quorundam aliorum.

DIXERVNT vero alij, quod nomina sunt sub triplici differentia. quaedam enim significant ipsas res, ad quarum esse anima nil facit, sicut dicit Commentator de tempore 4. Physic. cuiusmodi sunt Sortes, Plato, & nomina singularium, quae dam vero significant pure ipsam intentionem, vt genus, species, & vniuer sale quorum esse anima facit, & talia nomina sunt secundae intentiones; quaedam autem signisicant per modum communis abstracti, quod non potest fieri, nisi per actum intellectus: secundum hoc ergo persona, & indiuiduum significant pu ram secundam intentionem. & haec opinio fulciri potest rationibus, quibus prima.

Quid dicendum secundum quod videtur.

RESTAT nunc dicere quod videtur sub tri plici propositione.

Prima quidem, quod omne nomen significat vel primam intentionem, vel lecundam: omne namque nomen exprimit mentis conceptum obiectiuum, iuxta illud Philosophi voces sunt notae earum passionum, quae sunt in anima, cuius ratio est, quia intellectus imponit nomen ad significandum ei, quod concipit, nec relatio signi potest terminari, nisi ad rem, vt conceptam, sed declaratum est supra, quod omnis conceptus est primi ordinis, vel secundi, & ita prima intentio, vel secunda. ergo omne nomen significat primam, vel secundam intentionem.

Praeterea: Omne nomen est primae, vel secundae impositionis secundum vulgatam diuisionem, sed nomina primae impositionis significant pri mae intentiones, & secundae secundas. ergo id, quod prius.

Praeterea: Si esset aliquod nomen non significans intentionem, illud esset Sortes, vel Plato, & cetera nomina singularium rerum, sed mani festum est, quod haec nomina significant primam intentionem. Sortes enim etsi sit in rerum natura, habet nihilominus esse intentionale in ani ma, cum sit quoddam conceptum ab intellectu, nec imponitur nomen Sortis ad significandum rem Sortis pro esse reali, alioquin illo esse cor rupto nomen Sortis nil significat. cum enim maneat relatio tertio transeunte realiter in mente, & per consequens Sortes conceptus per ipsum nomen non vere significatur. ergo omne nomen exprimit primam intentionem, & secundam.

Sed forte dicetur, quod supradictum est de aliquibus diuinis nominibus, quod possunt significare meram Dei essentiam, prout extra existit, & iterum esse existentiae, vel existentia videntur significare res, prout habent esse extra, & adhuc uideretur secundum ista, quod non possemus loqui de rebus, quae sunt extra, exquo nullum nomen significat eas, prout sunt extra sed rursum non erit differentia inter nomem Sor tis, & hominis, ex quo utrumque significat primam intentionem. Sed dicendum ad hoc, quod non procedunt nisi quidem tria primo posita, quoniam ista simul stant, quod nomina aliqua signi ficent res, prout sunt extra, & quod nihilominus non significent eas, nisi vt sunt conceptae, quia & ista simul stant, quod res, prout sunt extra habeant esse conceptum, alioquin non posset intellectus res intelligere secundum esse, quod habent extra.

Nec etiam procedit exemplum, nam obiectalium, quae sunt primae intentiones, aliqua sunt, quae ex passiua conceptione habent alium modum essendi ab esse, quod habent extra, sicut realitas hominis habet abstractionem & communicatum in esse concepto, quod non habet extra, quaedam vero sunt, quae nullo modo habent diuersum modum essendi, sed vniformem, sicut Sortes, & Plato, qui non transferuntur de ordine singularium ad ordinem vniuer salium ex hoc, quod concipiuntur, quemadmodum de homine, & animali dicit Commentator in 3. de anima. sic ergo nomina primarum intentionum sunt in duplici genere. sunt enim quaedam, quae exprimunt rem conceptam habentem in esse concepto modum alium, quam in esse reali, & tales sunt substantiae secundae, & res secundae in omni genere, vt homo, animal, albedo, & color. quaedam vero, quae habent uniformem modum essendi in esse concepto, & in esse extra, & tales sunt primae substantiae, vt Sortes, Plato, haec albedo, hic color.

Secunda vero propositio, quod indiuiduum secundum formalem rationem suam est nomen secundae intentionis. omnis enim conceptus formatus per actum intellectus reflectentis se, & reducentis super aliquem primum conceptum est vere intentio secunda, vt patet ex praedeter minatis, sed respectus indiuidui est quaedam relatio, quam intellectus concipit circa Sortem primo conceptum. Indiuiduum enim dicitur alicuius communis indiuiduum. vnde dicimus, quod Sortes est indiuiduum hominis. ergo indi uiduum formaliter significat intentionem secundam.

Tertia quoque propositio est, quod singularis, & vnum numero, & persona, & suppositum si dicatur a subsistentia, & non a subsistendo quidditatiuae rationi sunt nomina primae intentionis, & nullo modo secundae. nomen enim, quod significat conceptum primum fundatur super alium conceptum significans intentionemprimam, non secundam, vt patet ex praedictis, sed manifestum est, quod vnum numero significat conceptum rei indiuisae, qui quidem rei vt extra; nec est conceptus secundarius, aut reflexus, quoniam indiuisio numeralis debetur rei, vt est extra. similiter et iam solitudo, quam importat singulare debetur rei, prout est extra, perseitas etiam tertij modi, quam important nomina significant primam intentionem.

Praeterea: Omne nomen significans intentionem secundam exprimit conceptum relatiuum fabricatum ab intellectu super aliquem primum conceptum, sicut patet, quod genus addit ad animal conceptum praedicabilitatis de pluribus in eo quod quid, & similiter enunciatio addit ad simplices conceptus compositionem vnius cum altero, vel diuisionem; sed manifestum est, quod vnum numero, singulare, suppositum & persona nec dicunt conceptum relatiuum quia esse vnum numero est in se vnum, & non ad aliud vnum, & omnem singulare est in se, & non ad aliud, aut alterius singulare, similiter etiam & suppositum, & persona ad se dicuntur secundum August. 7. de Trinit. esto etiam, quod conceptum relatiuum exprimerent, patet quod non fundantur super alium conceptum, immo immediate super rem, vt si vnum numero importet diuisionem ab alio. Indiuiduum autem dicit respectum relatiuum fundatum super primum conceptum singularis, quoniam singulare dicitur indiuiduum speciei. ergo persona, suppositum, vnum numero, & singulare sunt nomina intentionis primae.

Sed forte dicetur, quod vnum numero videtur idem, quod indiuiduum, illud quod est indiuisum in se, & diuisum ab alio quocumque, & iterum vnum numero videtur negationem im portare; dictum est autem supra, quod negationes non exprimunt primas intentiones, & adhuc singulare, & indiuiduum super idipsum

Et rursum suppositum dicitur, quod subest speciei, & per consequens videtur importarerelatiuum conceptum.

Et iterum persona vel negationem importat secundum aliquos, vel si perseitatem tertij modi erit secunda intentio, cum omnes modi per se sint secundae intentiones. Sed dicendum ad hoc, quod indiuiduum numero, & singulare & si idem sint subiectiue, nihilominus differunt formaliter secundum rationem, & conceptus, quos exprimunt circa idem: nam idem numero exprimit rem, cui competit duplex negatio, videlicet indiuisio in se, & diuisio ab altero significare, nec exprimit eandem rem, prout ibi compe tit non diuidi sub conceptu specifico, & quoniam res non habet habitudinem ad conceptum speci ficum, nec istam habitudinem fabricat intellectus, nisi supra rem praeconceptam, patet, quod indiuiduum importat conceptum relatiuum formatum ab intellectu reflectente se super primo conceptu: non sic autem de solitudine, quam di cit singularitas, aut indiuisio, quae per vnum numero importatur, & ita primum, & tertium dubium non procedunt.

Secundum etiam non valet, quia, vt supra dictum est, vnitas numeralis non importat negationem in recto, sed id, a quo negatio profuit, importat in recto, & negationem in obliquo.

Quartum etiam non procedit, quia persona negationem etiam importat, non quidem in recto, sed in obliquo; perseitas autem tertij modi non est secunda intentio, quia non est modus praedicandi, sicut primus modus, & secundus, sed realiter essendi, vt patet primo Poster.

Vlterius forte dicetur, quod non omnis secunda intentio est conceptus relatiuus, quando syl logisinus non videtur dici aliquid relatiue, simi liter immaterialitas, & abstractio sunt secundae intentiones, cum consequantur rem conceptam, quoniam, vt est extra, nec etiam simul est, nec abstractus, & tamen non videntur importare conceptum relatiuum, sed dicendum ad hoc.

Ad primum quidem, quod syllogismus, vel po test accipi, vt oratio significans, & sic relatiue dicitur ad significatum, prout conceptus syllogisticus designatus, de quo constat, quod addit ad conceptus, qui exprimitur per terminos sim plices, & qui sunt primae intentiones, respectum vnionis in medio. vnde manifestum est, quod syl logismus quomodocumque accipiatur, semper importat respectum, & potest dici, quod syllogismus relatiue dicitur ad conclusionem. syllogizatur enim conclusio, & probatur, & hinc est, quod logici dicunt, non esse de essentia syllogismi, sed magis terminum ad quem refertur, quia syllogismus conclusionis dicitur syllogismus, & tamen dicimus nos syllogizare talem conclusionem.

Ad secundum vero dicendum, quod abstractum dicitur relatiue in ordine ad illud, a quo abstrahitur; immaterialitas vero dicitur priuatiue, priuatione tamen relatiua, quia in ordine ad indiuiduum, quod est materiale, & secundum hoc patet, quod omnes secundae intentiones sunt relatiui conceptus, & in praedicamento relationis, cuius ratio est, quoniam intellectus fabricat eos, & format circa primos conceptus, non format autem aliquid absolutum, sed habitudines, & respectus, quibus confert vnum conceptum ad alium. & in hoc tertius art. terminetur.

Responsio ad obiecta.

AD ea vero, quae superius inducuntur, dicen dum est. Ad primum quidem, quod illa Boetij definitio, in qua ponitur per indiuiduum, corrigitur per Riccardum, & loco indiuiduae substantiae ponitur incommunicabilis existentia; incommunicabilitas autem inest rei praeter ope rationem intellectus, nec est secunda intentio; & ita in definione personae non ponitur aliquid pertinens ad secundam intentionem.

Ad secundum dicendum, quod licet indiuiduum importet conceptum relatiuum vniuersali coop positum, non persona, vt dictum est in corporequaestionis.

Ad tertium dicendum, quod immo aliquid relatiue plurificatur in diuinis, quia pater, & filius non sunt plures intentionaliter, immo realiter, alioquin rediret error Sabelliani.

Ad quartum dicendum, quod communitas, quam habet persona respectu trium in diuinis, non est communitas generationis, aut alicuius vniuersalis, pro eo, quod non dicit in recto aliquid determinatum, vt inferius apparebit.

Ad quintum dicendum, quod suppositum, prout est idem, quod per se stans habens perseitatem tertij modi est idem, quod persona in natura intellectuali; prout autem dicitur a subsistendo specificae quidditati. non enim clauditur significato personae; primo autem modo est prima inten tio, & sic clauditur in persona.

Ad sextum dicendum, quod indiuiduum, & persona non sunt idem secundum formales rationes, vt dictum est in corpore quaestionis.

Ad septimum dicendum, quod communitas personae non est alicuius secundum rem, sed secundum conceptum, non quidem determinatum, vt infra patebit; licet autem communitas personae non sit secundum rem, nihilominus non est intentio secunda; nam homo non est communis secundum rem singularibus hominibus, sed solum secundum rationem, nec tamen homo significat intentionem secundam.

Ad octauum dicendum, quod persona non dicit in recto negationem, sed tantum in obliquo, & dato, quod diceret, non propter hoc esset intentio secunda, quia dextrum in columna est relatio rationis, nec tamen est intentio secunda.