>Quaestio 1

COMMENTARIUS.

(a) Titulus questionis sic exponitur, supponendo aliqua. Primo, quod persona dicat aliquod constitutum ex essentia divina et proprietate personali, sic quod persona Patris ad suum esse personale includit essentiam divinam et aliquam proprietatem, ita quod illa proprietas est ratio ultimate constitutiva persone Patris, et ratio formalis distinguendi personam Patris a qualibet alia persona. Titulus ergo quaestionis sic intelligitur: An proprietas constitutiva personae in esse personali, sit relatio originis, ut paternitas respectu Patris, et filiatio respectu lilii, sive generatio activa Patris, qua est idem quod paternitas, vel generatio passiva, qua est idem quod filiatio: An illa proprietas constitutiva sit aliqua entitas absoluta ?

(b) Respondeo, opinio quorumdam. Vult ergo ista opinio quod persona tantum includat proprietatem personalem, ita quod non est quoddam constitutum ex proprietate et essentia. Et probatur duabus rationibus, quae sunt clare in littera.

COMMENTARIUS.

(c) Contra istud arguitur sic. Hic Doctor improbat hanc opinionem, ostendendo quod persona sunt vere constitutc ex aliquo in quo conveniunt, et ex aliquibus quibus differunt,et per consequens non seipsis distinguuntur. Et arguitur sic: Que se totis distinguuntur, sunt primo diversa, id est, in nullo quidditative convenientia, sed persone divinae non sunt primo diversa; patet, quia conveniunt quidditative in Deitate,patet quia hace est quidditative vera: Pater est Deus, Filius est Deus, et per proprietates distinguuntur.

(d) Item, plures. proprietates. Arguit sie Doctor in sententia, probando quod Pater non seipso primo distinguitur a Filio, et quod persona Patris non sic sil simplex, ut non includat plura, quia includit innascibilitatem et generationem activam. Posito ergo quod non distinguatur a Filio generatione activa, poterit tamen distingui innascibilitate. Tunc sic: quod includit aliquid quo distinguitur ab alio, vel quod includit aliquid quod est ratio distinguendi, et aliquid quod non est $1atio distinguendi, non distinguiiur seipso primo, ut patet, sed Pater includit innascibilitatem et generationem activam. Posito ergo quod gene$1atio non sil ratio distinguendi, innascibilitas erit ratio distinguendi, vel si innaseibilitas non est $1atio dislinguendi, generatio activa erit ratio distinguendi; ergo includeret aliquid quo distingueretur et aliquid quo non distingueretur, et sic non seipso primo distingueretur. Vel sic formetur ratio: Nihil ineludens plures proprietates seipso primo distinguitur ab alio, sed persona Patris includit plures proprietates, quia innascibilitatem et generationem activam, per Augustinum 5. de Trinitate.

(e) Item in Patre. Tertio arguit Doctor contra Prepositivum sic: Nzhil primo se toto distinguitur ab alio, quod habet aliquid quo convenit cum alio, et aliquid.quo differt, sed Pater convenit eum Filio in spiratione activa, et differt a Filio paternitate; ergo Pater non seipso toto «que primo distinguitur, sed aliquo quod est in eo.

(f) Item in praefatione de Trinitate,ete. Si ergo persona esset sola proprietas, sequeretur quod persona esset in seipsa, et sic palet improbatio hujus opinionis, qui non tenetur a sequentibus doctrinam Scoti.

(g) Arguitur etiam ab aliis aliter contra ipsum. Hic Doctor recitat unam rationem, quam facit Herveus Brito contra positionem Prepositivi. Et arguil sic: quia si Pater se toto distinguitur a Filio, ergo et a Spiritu sancto; ergo eamdem habitudinem habet ad ulrumque, patet, quia eodem distinguitur ab utroque; ergo Filius et Spiritus sanctus habebunt habitudinem ejusdem rationis ad Patrem.

(h) Sed forte istud argumentum non concludit. Dicit Doctor quod argumentum non concludit, quia eodem quo Pater constituitur in esse, distinguitur a Filio et Spiritu sancto, non tamen sequitur quod Filius et Spiritus sanctus distinguantur a Patre aliquibus ejusdem rationis, quia Filius filiatione distinguitur, et Spiritus sanctus spiratione passiva.

COMMENTARIUS.

(a) Alia est opinio. Haec probatur multis auctoritatibus Sanctorum, et etiam multis rationibus, quae concludunt quod omne absolutum in Deo est commune tribus, et tale non econstituit aliquid in esse personali.

(b) Item per rationem. We ratio stat in hoc, quia ex quo persona constituitur ex essentia et. proprietate, si talis proprietas esset absoluta, tunc persona esset composita, quia absolutum additum absoluto facit compositionem. Sed hoc non sequitur de relatione, quia nihil addit supra suum fundamentum, et per consequens non facit composilionem.

(c) Aliter confirmatur ista. positio, Quia relatio ut comparatur ad essentiam transit in essentiam, et ut comparatur ad oppositum manet. Sed absolutum semper manet, etiam quando comparatur ad essentiam, etl per consequens relatio non facit compositionem, quia nihil facit. composilionem eum aliquo, nisi comparetur ad illud. Sed relatio ut comparatur ad essentiam nihil addit, cum transeat. in ilam; absolutum vero ut comparatum ad essentiam vere mane et additur illi, ideo fecit compositionem.

(d) Item eadem natura, etc. Si dicatur quod idem videtur de natura, quae est in pluribus suppositis relativis, dico, quod non est simile, quia eadem natura omnino illimitata potest esse fundamentum plurium relationum originis, et sic potest eadem esse in pluribus suppositis relativis. Caetera patent.

COMMENTARIUS.

(a) De modo igitur ponendi, etc. Sed quomodo intelligatur distinctio realis proprietatum existentium in essentia divina, supra exposui d. 2. 4. parte 2. Sequitur: Non autem possunt ibi esse aliquo modo per informationem propter simplicitatem divinam, hoc expositum est supra d. 5. q. 2. ergo erunt personcd per se subsistentes in illa. natura. Hoc non debet intelligi, quod hujusmodi relationes personales sinl personae subsisteutes, eum tantum sint rationes subsistendi, sed debet intelligi quod erunt ibi persone subsistentes per hujusmodi relationes, tanquam per relationes formales subsistendi, nam persona Patris nihil aliud includit nisi essentiam et proprietatem. Et quia hujusmodi relationes realiter distinguuntur tanquam res rationes subsistendi, ideo per eas persone constituta» realiter distinguuntur. Sequitur: Qualiter autem ex hoc non. sequatur distinctio, etc. hoc prolixe expositum est supra d. 2. q. 3. vide ibi. Sequitur: Et tunc illa relatio dicitur uno modo transire, hoc supra declaratum est. Innuit etiam hic quod ipsa relatio non est formaliter essentia, sed hoc supra prolixe expositum est d. 2. q. 4. partis 2. Sequitur in littera: Ipsa etiam ex hoc quod est, relatio est oppositi neccssario ut termini, ee. paiet, quia essentia non potest esse terminus relationis originis, quia tunc essentia vere posset referri relatione originis, quod est improbatum supra d. 5. q. 4. Cum ergo essentia non possit esse terminus talis relationis, sequitur quod comparare relationem ad essentiam est ipsam non comparare ad essentiam. Sequitur: Et ex Aoc quod est oppositi necessario, distinguitur realiter ab illa, etc. Vide qua dixi. supra d. 2. part. 2. q. 4. Sequitur: Nec oportet ibi esse compositionem, hee littera clara est, et prolixius declarata est swpra d. 5. q. 2. quomodo persona conslituta ex essentia et proprietate, non sit composita nec quasi composita. Sequitur: 7n speciali autem ponitur ullerius, quod tantum relationes originis constituunt personas et distinguunt eas, quia illa primo pullulant in essentia divina. Quia primo in essentia divina est duplex fecunditas, inquantum est intellectus infinitus et voluntas infinita, et mediantibus istis statim pullulant relationes originis, et post pullulant relationes communes, ut ceequalitas et similitudo, de quibus supra patuit d. 19. g. 1. et infra patebit d. 31. et in quodl. q. 6.

COMMENTARIUS.

(b) Contra istam. conclusionem. Hic Doctor intendit probare quod person: divin: constituantur in esse personali per absoluta sive per proprietates per- sonales absolutas, et probat quatuor viis. Primo comparando relationem ad relatum. Secundo, comparando relationem ad originem. Tertio, ex propria ratione ipsius constitutivi. Quarto, per auctoritates. Et eredo quod haec via sit. magis sustentabilis et clarior et facilior, et quod Doctor magis declinet ad hanc viam per argumenta, quie quodammodo videntur. insolubilia, quamvis ea nitatur solvere; et eredendum est, quod nisi opinio communis esset in contrarium, Doctorem asseruisse hanc opinionem, licet nunc utramque viam sustinere videatur.

(c) Quantum ad primam viam arguitur sic. Omne relativum sive omnis relatio, secundum quam aliquid dicitur esse relativum, praesupponit aliquid quod tali relatione vere refertur, hoc patet per Aug. 7. de Trin. quia omne relativum est aliquid, excepta. velatione. Sed paternitas in divinis est relatio, qua aliquid dicitur vere relativum, et qua refertur ad aliud; ergo paternitas de necessitate praesupponit aliquod prius quod secundum eam referatur. Si sic, illud praesuppositum non potest esse essentia divina, patet, quia essentia divina non refertur, et supra expositum est dist. 5. g. 1. ergo erit aliquod suppositum realiter distinctum a termino ad quem refertur, et illud erit persona Patris; ergo prima persona erit prius constituta per aliquod absolutum, et non per aliquam relationem, cum illa sit posterior, et posterius non est constitutivum prioris. Ex isto etiam medio arguitur sic: Omne constitutum praeexigit partes constituentes et unionem earum, hoc patet tam in constituto per se quam per accidens, sed relativum est, constitutum ex aliquo absoluto et relatione: ergo praesupponit relationem prius uniri tali absoluto sive informare tale absolutum. Sed informatum aliqua forma statim denominatur ab illa; ergo absolutum in Patre prius includens paternitatem, qua dicatur Pater, denominatur a paternitate. lllud autem quod denominatur a paternitate, non est essentia, quia tunc essentia posset referri paternitate; ergo erit aliquod absolutum quod non est essentia, et illud tale quod denominatur aemp; patlernilate, non videtur esse nisi persona Patris.

(d) Item secundo: principaliter arguit eadem via: Nihil praeexigens realem distinctionem aliquorum est constitutivum illorum; sed relatio realis praeexigit realem distinctionem extremorum; ergo non constituit illam. Major est nofa, quia nullum posterius est constitutivum prioris. Minor patet per Philosophum 5. Met. c. de Eodem, text. non habente com. et incipit textus: Eadem vero dicuntur, et quidem secundum accidens, ut album, et patet in illo textu quomodo idenlilas non est relatio realis, quia non preexigit realem distinctionem extremorum. Et sic patet ista minor, quomodo relatio realis est inter extrema realia realiter distincta.

(e) Si dicatur quod illa relatio non est realis, quae nec praezigit extrema realiter distincta, nec. facit. distinctionem extremorum; sive non. constituit extrema realiter distincta. Sed in proposito, quamvis paternitas et filiatio in divinis non dicantur relationes reales ex hoc quod praeexigunt extrema realiter distincta, dicuntur tamen reales, quia constituunt extrema realiter distincta, et hoc sufficit.

Contra, ergo istud argumentum.. Ex- trema non sunt realiter distincta, ergo non est relatio realis, non valeret. Kt tamen hoc argumentum tenet, quia si extrema non sunt realiter distincta; ergo relatio non est realis. Et quod teneat, patet per Aristotelem w supra. Arguit enim Doctor quod si relatio diceretur realis ex hoc, quod constituit extrema realiter distincta, statim sequeretur quod hoc argumentum non valeret: Extrema non sunt realiter dislincta; ergo relatio inter illa non videtur realis; ae quod non valeat, probat, quia in antecedente, aut accipitur, quod extrema non sunt distincta realiter distinctione praecedente relationem, et tunc non sequitur; ergo relatio non est realis. Quare autem non sequatur, patet, quia sic posset accipi in proposito: quia, per te, extrema paternitatis in divinis sunt realiter distincta, et non sunt realiter distincta distinctione praecedente paternitatem, et sic sequeretur quod paternitas in divinis non esset relatio realis. Aut accipitur in antecedente sic: erfirema non sunt realiter distincta distinctione facta hac relatione, etc. id est, si extrema A et P non sunt realiter distincta, relatione C, quia C non est relatio realis, statim sequitur, ideo C non est relatio realis, quia non est relatio realis.

(f) Aliter dicitur, quod major est vera de accidentali relutione, quae non constituit, sed tantum advenit alicui post suum esse completum. Et sic ista est vera: fielatio realis adveniens alicui post suum esse completum, praecxigit extrema realiter distincta. Sed paternitas in divinis non advenit supposito post suum esse completum, sed constituit illud; ergo, etc.

Contra istud, quia relationi unde re- latio est, convenit quod sit aliud, id est, quod relatio inquantum relatio est ad aliud, ergo paternitas de necessitate est ad aliud, «wt ergo ad aliud. distinctum sola filiatione, aut ad aliud distinc tum distinctione priori quam illa, que esset a. filiatione. Si secundo modo, habetur propositum, scilicet quod relatio realis praeexigit extrema realiter distincta. Si primo modo, etc.:

(g) Item tertio sic: Omnis relatio primo terminatur ad absolutum. Hac probabitur infra dis. 30. Sed paternitas in divinis est relatio; ergo terminatur ad aliquod absolutum. Sed non terminatur nisi ad personam: Filii; ergo persona Filii erit absoluta.

COMMENTARIUS.

(h) Hoc manifestius sic arguitur: Illud non originatur, quod posito innascibili, puta prima persona, et circumscripta omni actione, eic. Correlatium £ nnascibilis est innascibili existente. Patet, quia Patre existente, qui est. innascibilis, Filius est; ergo circumscripta omni originatione, Filius erit. Caetera argumenta clara sunt.

COMMENTARIUS.

(i) Quantum ad. tertiam. viam, qua sumitur ex propria ratione ipsius constitutivi, arguitur quatuor mediis, quorum primum est: Quidquid constituit formaliter, etc. Exemplum, s? ra- lionale primo constituit, etc. repugnat distinctioni specifics. Patet, quia rationali ut. rationali, repugnat dividi in plura specie, et similiter homini constituto. Sed, per te, paternitas constituit Patrem in esse personali et incommunicabili; ergo paternitati ex sua ratione primo repugnat communicabilitas.

(k) Sed hoc videtur falsum, etc. Circumscripta Deitate patet quod paternitas non est de se Ac, et si non est dese Avec, nec multo magis erit de se incommunicabilis. Et probat, quia paternitas non est de se formaliter infinita, etc. Haec littera declaratur sic, ista est consequentia: Paternitas non est de se formaliter infinita; ergo non est de se Axc. Probat hanc consequentiam ibi: Continens per identitatem aliquid, id est, haecceitatem, est quodammodo illimitatum; sed continens illam formaliter est simpliciter illimitatum et infinitum. Cum ergo paternitas non sit formaliter infinita, sequitur quod non erit de se formaliter hac.

Sed hoc videtur repugnare dictis Doctoris, supra dist. 2. ubi ait primam causam ex hoc quod continet virtualiter causalitatem secundarum causarum dici perfectiorem, quam si formaliter contineret. Hoc idem ex intentione dist. 8. q. ult.

Dico, quod aliqua est continentia. virtualis, qua est perfectior formali, sicut causa acquivoca dicitur perfectior ex hoc quod continet effectum virtualiter, quam si conlineret formaliter, ut patet. Et similiter dicitur causa prima perfectior ex hoc, quod virtualiter continet caliditatem Solis, quam si illam haberet formaliter.

Aliqua vero est continentia formalis, qua dicitur perfectior virtuali, ut patet de perfectionibus simpliciter, nam perfectius est in Deo habere formaliter saplentiam quam virtualiter. Et similiter perfectius est in se habere formaliter et ex sua ratione formali hecceitatem, qua dicitur hic Deus, quam habere illam virtualiter, et hoc modo loquitur Doctor, et sic non est contradictio. Multa alia de continentia virtuali et formali causa brevitatis transeo.

(D) Praeterea, essentia non dat. Sensus est quod essentia non dat communieabilitatem Patri, ut essentia est, quia tunc ipsa esset ratio formalis incommunicabilitatis Patri, qui est impossibile, quia quod est ex sua ratione formali communicabile, non potest esse ratio formalis incommunicabilitatis; ergo erit ratio ut virtualiter, id est, ipsa essentia habet in virtute sua, vel habet virtutem aliquam tribuendi ineommunicabilitatem Patri, et hoc falsum est.

(m) Respondetur negando minorem. Vult dicere Doctor quod ex quo fiunt multa problemata de generatione sive de productione in commui, puta an productio sit actio transiens an mutatio, an sit causa et hujusmodi. Et ista problemata solvuntur per media generaliaantequam deveniatur et quaeratur de productionibus in speciali; cum ergo problemata ista de productione non fiant tantum de voce, sed de conceplu, sequitur quod intellectus certus de isto conceptu, puta quod productio Filii in divinis sit productio, et dubius sit an sit generatio vel spiratio, an per modum nature vel per modum libertatis; ergo habet illum conceptum de productione in communi, alium ab illis conceptibus dubiis.

(n) Item, tertio principaliter. HicDoctor intendit deducere ad inconveniens, scilicet. quod si persona divina esset constituta per relationem et per essentiam, non esset unum ens per se, sed magis esset unum per accidens, quia non videtur esse unus conceptus per se constitutus ex absoluto et relatione. Sicut etiam in nobis patet, quod res diversorum praedicamentorum non possunt facere unum per se, etiamsi ille res sint absoluta, ut patet de Substantia, Quantitate et Qualitate, multo minus quando constituentium unum est absolutum, et reliquum relalivum; eum ergo persona divina sit unum ens per se, videtur quod constituatur per aliquid aliud quam per relationem.

(o) Confirmatur ratio sic: prima identitas videtur esse prima nature ad proprium suppositum, ergo omnino per se; si sic, ergo suppositum non includit aliquid quasi alterius generis, a natura patet in nobis.

(p) Confirmatur secundo, quia si suppositum divinum includat naturam et relationem, suppositum vero ereatum tantum includat substantiam; ergo major eritidentitas nature ereatce ad suppositum proprium quam nature divine, ad suppositum divinum.

(q) Contra istud arguitur sic, etc. Et cum hoc additur unum impossibile, quod relatio posset causare illam realitatem absolutam.

Si enim, per te, habet vim constituendi primam substantiam, et prima substantia dicit entitatem realiter absolutam, si ergo effective habet vim constituendi, sequitur quod relatio habet vim efficiendi realitatem absolutam.

COMMENTARIUS.

(a) Tertia opinio. Est Divi Bonaventure et Joannis de Ripis. Et hanc viam (ut credo) sequitur Doctor. Et in sententia haec via dicit, quod substanlia aut dicit quid et perfectionem quidditativam, et sic essentia divina et omnis perfectio divina potest dici substanlia, nam talis est perfectio simpliciter et communicabilis tribus suppositis; aut substantia non dicit quid sive quidditatem perfectionalem, sed tantum aliquid, id est, suppositum vel personam, sive ut est id quo Pater in divinis dicitur suppositum, sive persona, sive incommunicabile ut quo et ut quod. Et hoc modo substantia est qua»- dam proprietas absoluta constituens personam i» esse personali. Caetera patent.

COMMENTARIUS.

(b) Ad illa qua secundo modo videntur esse contra eam, responderent discurrendo per ordinem, supple Bonaventura et Joannes de Ripa, qui tenent personas constitui per absoluta, et dicerent quod Augustinus loquitur de his qua sunt ad se, ita quod nec sunt relativa nec referibilia, id est, quod illa absoluta, quae nullo modo sunt referibilia sunt communia tribus et. pertinent ad substantiam, et talia non sunt proprietates personales, sed illa absoluta, quae non sunt essentialiter relativa, tamen sunt supposita referibilia et non sunt communia tribus. Et de istis absolutis non intendit Augustinus quod sint communia, etc. sicut patet per exempla sua. Vult ergo Augustinus quod persona dicantur substantia prima, accipiendo substantiam pri- mam ut exponitur in expositione D. Bonaventurae et Joannis de Ripa, ut post declarabitur.

Nota tamen quod Doctor exponit hanc auctoritatem aliter in quodlib. Omnis substantia ad se subsistit, quanto magis Deus. Accipit ibi suobszstere pro existentia, id est, si qualibet substantia est per se existens, quanto magis Deus erit per se existens ? Si vero exponatur de persona, debet sic accipi: Omnis substantia ad se subsistit, id est, incommunicabiliter existit, quanto magis Deus, id est, persona divina incommunicabiliter existet.

(c) Et si objiciatur. etc. Dicit Doctor quod eodem, id est, aliquo dicto ad se dicitur Deus et persona. Illud tamen ad $e potest accipi duplieiter. Uno modo illud dicitur ad se ut distinguitur contra illud quod est ad aliud, eo modo quo Pater non est persona Filii, sicut nec est Deus Filii, et sic eodem dicitur Deus et persona, quia persona ut persona non est correlativum. Alio modo accipitur ad se omnino absolute, et sic non eodem dicitur Deus et persona, et patet littera.

(d) Ad Augustinum. Hic respondet ad dictum Augustini quod erat tale: Deus est quidquid habet, excepto quod una persona dicitur ad aliam, et non est ipsa, nam Pater habet Filium, nec tamen est ipse Filius. Et ex hoc videtur concludere quod si persona Filii esset quid absolutum, tunc Pater essel Filius. Dicit. Doctor concedendo quod Pater est quidquid habet, excepto relativo quod habet, et non est ipsum. Et sic concedit quod prima persona est quidquid habet ad quod non refertur. Posito ergo quod secunda persona sit quid absolutum, Pater habet illam ut correlativum, ad quod refertur. Et sic patet, quod non est illa.

(e) 4d Boetium quando dicit, etc. Hic Dolor dat singularem responsionem, quod multiplicare Trinitatem sive dislinguere personas, potest contingere dupliciter. Uno modo originative sive principiative. Alio modo formaliter. Primo modo relationes originis mulliplieant Trinitatem, id est, quod gene$1atio activa per quam habetur Filius, elspi$1atio activa per quam habetur Spirilus sanctus, dicuntur principia, per qua persona Filii et. persona Spirilus sancti originantur. Et hoc modo tales relationes dicuntur prinecipiative dislinguere, sicut etiam expositum est in quaestione ullima Prologi. Sed secundo modo persona formaliter distinguuntur per suas proprietates absolutas.

(f) Ad Joannem Damascenwun, etc. patet quod per ingenerationem intelligit omne personale Patris, et tunc est sensus, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus secundum omnia sunt unum, praeter ingenerationem et generationem et processionem, id est, praeter proprietates personales. Et haec modo etiam exponit in quodlib. q. 4. et hoc idem, infra dist. 28.

(g) Ad Richardum dico. Quando Richardus dicit quod persone non distin-. guuntur in divinis, nisi per alium et alium modum habendi eamdem naturam, ergo Filius distinguitur a Patre, quia habet naturam per generationem, et a Spiritu sancto, quia habet eamdem per spirationem.

Dicit Doctor quod modus existentis alius est, et hoc pertinet ad originem, quia natura divina existit in Filio per generationem, et in Spiritu sancto per spirationem; sed non sequitur quod originatum non sit aliquid subsistens ad se distinctum aliqua realitate personali absoluta alia ab originante.

COMMENTARIUS

(h) Ad rationes pro secunda opinione respondetur. Dicit Doctorad hanc rationem quod realitas proprie subsistentice in creatura non facit compositionem cum natura creata; relatio autem in creaturis facit compositionem eum fundamento. Ergo si relatio in divinis non facit compositionem cum fundamento, multo minus realitas subsistenlice, sive realitas suppositi.

Hic tamen occurrit dubium, quia Doctor supra dist. 5. q. 2. vult quod na- tura dicat potentialitatem respectu singularitatis, et singularitas est actus ipsius nature contrahens illam ad esse individuale; ergo facit compositionem, si dicatur quod verum est de realitate singularitatis, sed non de realitate subsistentiae sive suppositi.

Contra, quia quaero an ratio suppositi dicat aliquid positivum additum nature? et sic idem videtur. Si vero dicat tantum negationem ut videtur ipse tenere infra dist. 298. et in 3. dist. 1. g. 1. et in quodlib. 9. 19. tunclicetnon faciat compositionem in creaturis, tamen non ostendit quin talis entitas suppositalis non faciat compositionem in Deo, quia ibi dicit entitatem positivam, ut videtur ipse tenerein isto 1. dist. 23. et 28. et expresse in 3. dist.1.g.1.

Dico breviter, quod entitas individualis, etsi sit contractiva nature,quia tamen identificatur realitercum natura ut patet a Doctore 722. dist. 3. ideo non facit compositionem cum natura. Et posito quod improprie faciat quasi compositionem propter divisibilitatem nature in plura individua, in divinis tamen non sequitur, quia natura divina ex sua entitate formali est in ultima actualitate.

Dico secundo, posito quod in ereaturis actus individualis faciat aliquam compositionem cum natura, actus tamen suppositalis etiam positivus, si poneretur, nullam penitus facit com posilionem cum natura singulari, cujus est talis actus, ut clare in praesenti distinctione patebit.

(i) Et cum confirmatur ratio. Dicit Doctor quod relatio, licet transeat se-, cundum identitatem realem in essen- | tiam, manet tamen secundum realitatem formalem, cum non sit eadem formaliter cum essentia divina, et etiam ut comparata ad essentiam manet secundum realitatem formalem. Idem diceretur de absoluto constituente personam quod transiret in essentiam realiter, maneret secundum entitatem formalem; hoc idem patet de attributis ut comparantur ad essentiam. Quomodo autem relatio, ut comparata ad essentiam, dicatur transire et manere, vide prolixius quod/. q. 3.

(j) Quia tunc matura. humana in Christo non. haberet idem esse, quod haberet dimissa; patet, quia actus personalis non est assumptibilis, quia sibi repugnat, ut patet a Doctore 7n I5: 2. peri.2. et in 3. dist. 1. etd. 2. et in quodlib. quast. 9. et 19. Sed de hoc an dicat esse positivum, vide glossam quam feci 2m d. 4. q. 4. tertii, vide ibi. Secundo, quia actus dans esse dat operationem, haec verum est de esse dicente quidditatem, quia ratio formalis agendi alicui est entitas quidditativa, ut patet a Doctore supra d. 1. et vide glossam in d. 3. quest. 6.

(k) Concludit quod operatio non est hypostatica. Si dicatur, posito quod Pater sit constitutus per proprietatem absolutam, nonne dicimus quod Pater vere generat Filium? Dico quod operatio ista tantum competit Patri ratione memorie fecunda, non ratione proprietatis, ut patuit supra dist. 7.

Item arguit, et ratio stat in hoc, quod illud quod est ratio recipiendi esse, non dat esse illi recepto, ut patet. Sed proprietas hypostatica est ratio recipiendi esse ipsi supposito, patet, quia eum suppositum habeat esse, et natura det illi esse, proprietas suppositalis erit $1atio recipiendi esse nature, ergo non dat esse ipsi, et per consequens non facit aliquam compositionem.

(l) Ad argumentum tunc potest dici, ele. Et dicit, quod sicut duplex est entitas, scilicet quidditativa et hypostatica, ita duplex est. esse, scilicet quidditativum et hypostaticum; et sic concedit quod proprietas hypostatica dat esse hypostaticum sive personale sivesuppositale,sive incommunicabile, quae idem sunt, non autem dat aliquo modo esse quidditativum. Expono tamen istam litteram. Cum dicit: Sicut quidditative est dareesse, quia sicut talis entitas est de se communicabilis, ita et entitas hypostatica. est, ut non sit actus dans esse, quia de se est incommunicabilis ut quo. Quomodo dicatur incommunicabilis ut quo, supra exposui in dist. 2. quast. 1. illius partis, et proiixe exposui 27 d. quast. A. tertii. Vide ibi, ubi multa singularia dixi. Sequitur: Et licet in creaturis proprietas individualis det esse, quia est alicujus gradus entitatis positioo ultra entitatem quidditativam natura. De hoc vide Doctorem in 2. d. 3. quast. 6. Sequitur: Tamen ultra entitalem. singularem proprietas suppositi nullam entitatem dat, amo nullum positivum addit, ex quast. A. dist. 4. tertü libri, ubi dicit Doctor quod proprietas personalis dicit tantum negationem duplieis dependentiae, scilicet actualis et aptitudinalis, vide ibi et expositionem quam feci. Sequitur: £f Ucet illud adderet, tamen non esset. ratto dandi esse, id est, posito quod. proprietas hypostatica addat aliquod positivum nature, tamen illud positivum non est ratio dandi esse nisi tantum hypostaticum. Sequitur: Qua Ac natura et existens, in qua. includentur natura et. entitas singularitatis, est ratio totalis dandi esse, id est, quod sola natura actu existente cum sua singularitate, quae dicit entitatem positivam eamdem realiter eum tali natura exis- tente, est tota ratio dandi esse, ut patet discurrendo per omnia illa qua dant esse alteri. Sequitur: Et Z/a quidquid intelligitur advenire, sive positivum, sive privativum, sive absolutum, sive respectivum, non dabit esse, quia per lud quod jam praintelligitur, datur esse, id est, quod nihil dat esse Francisco intrinsece, nisi natura et singularitas existens in illo, quia hoc totum est tolum esse vere communicabile inirinsece ipsi Francisco. Licet ergo proprietas hypostatiea, ut ens positivum, adveniat nature singulari Francisci, nullum tamen esse dat tali natura, quia si daret. aliquod esse, illud esset vere communicabile, modo proprietas hypostatiea dat tantum esse incommunicabile. Sequitur: Licet igitur in divinis non sit proprietas personalis tantum negatio, sed aliqua entitas positiva, tamen quia natura divina est de se hac, ut supra exposui dis/. 5. q.2. et est per se existens, imo est quidditative sua existentia, ut supra patuit, d/s/. 9. g. 2. et patet 22 1. g. quodlib. ipsa natura divina habebit totam rationem dandi esse, quod esse est vere communicabile. (m) Ad argumentum igitur cum probatur, quod sit actus, ele. Actus potest accipi dupliciter. Uno modo, ut est differentia entis opposita potentiae, sicut dicimus quod ens dividitur per actum et potentiam, et sic omne illud quod habet esse extra suam causam potest dici actus. Alio modo accipitur acius pro actu constituente cum aliquo aliquod totum, et sic forma est actus materie, quia ipsa forma cum materia constituunt aliquod totum. Arguendo ergo sic, actus dat esse, proprielas absoluta est actus; ergo proprietas dat esse. Si major accipitur pro actu, qui distinguitur contra poten- tiam, est falsa, et minor vera. Si vero accipitur pro actu secundo modo, major est vera, et minor falsa. Si vero in majori accipitur actus pro actu secundo modo, et in minori pro actu primo modo, argumentum est in quatuor terminis, et peccat per fallaciam aquivocationis. |

(n) Secunda ratio videtur deficere. De hoc vide d. 5. 4. 2. et expositionem quam ego feci.

(0) Secundo, dato. Dicit. Doctor quod etiam posito quod proprietas absoluta informaret essentiam, non tamen sequitur quod sit perfectio essentiae; patet, quia si esset aliqua perfectio, esset perfectio simpliciter, quia in divinis non ponitur aliqua perfectio limitata. Et quod non sit perfectio simpliciter, patet, quia quod est incommunicabile, nullo modo est perfectio simpliciter, ut diffuse exposui in prima q. partis 2. dist. 29. vide ibi multa de perfectione simpliciter.

(p) Praeterea ista ratio melius concluderet contrarium de relatione. Hic Doctor dicit quod si sequatur, hoc absolutum incommunicabile est actus essentiae, ergo est perfectio essentiae, magis sequitur de relatione in divinis, quia certum est quod paternitas est actus. Si ergo est actus essentiae, ergo sequitur quod magis erit perfectio essentiae quam proprietas hypostatiea absoluta; patet, quia nulla proprietas hypostatica dicit aliquam perfectionem, quia si sic, maxime proprietas hypostatica in divinis diceret perfectionem, et sic.aliqua perfectio esset in una persona, qua non esset in alia; relationi tamen unde relatio, non repugnat perfectio, imo aliquam includit perfectionem, ut patet per Augustinum de quantitate anima, c. 7.

(q) Tertia ratio habet majorem falsam. Quia ad multiplicationem posterioris formaliter non sequitur multiplicatio prioris, et hoc patet per exempla posita in littera; non enim sequitur ad multiplicationem potentiarum animae, quod ipsa anima multiplicetur. Et quod dicit quod plura ejusdem speciei non possunt esse in eodem, hoc est improbatum, d. 8. terti, ubi ostensum est, quod plures paternitates possunt esse in eodem.

(r) Cum autem major declaratur. Kt patet littera. Et quando dicit quod sunt ejusdem speciei, hoc potest negari; sieut etiam patetde proprietatibusindividualibus, qua sunt primo diversa. Nam quae sunt ejusdem speciei, non possunt esse primo diversa, cum sint in aliquo quidditative convenientia. Et cum infert, ergo sunt alterius speciei, negatur ista consequentia, quia nec dus proprietates individuales dicuntur alterius speciei. Etsi quieratur, quid ergosunt? aut sunt ejusdem speciei, aut alterius ? Dico, quod loquendo de specie proprie, nec sunt ejusdem speciei nec alterius, sed sunt primo diversa, et hoc satis patuit supra d. 13. ubi ostenditur quod productiones seipsis distinguuntur.

(f) Quarta ratio etiam procedit ex. falsa imaginatione. Et cum dicit, quod tunc erunt in eadem persona, patet, quia si pullulaut in essentia, ergo erunbin eadem persona, in qua est essentia. Hoc concedit Doctor, non tamen ex hoc sequitur quod aliqua sit in eadem persona cum illa a qua habetur per veram originem, nec repugnat vera originatio persona habenti unam a persona habente aliam, sicut etiam isti habent dicere, qui dicunt suppositum constitui per relationem, scilicet quod Filius pullulet a Patre per originem, et tamen filiatio aliquo modo pullulat in essentia sive ab essentia divina. Sed de ista pullulatione proprietatum habet videri, infra d. 28. q. uttim.

COMMENTARIUS.

(a) Tenendo opinionem secundam, qua est magis communis, scilicet quod persona; constituantur per relationes, respondetur ad rationes contra eam.

Ad primam prima vie. Hic concedit Doctor, quod in divinis est aliquid quod refertur relatione, et illud est suppositum. Et cum dicitur, quod tale praeexigitur relationi, respondet, quod non sequitur de relatione constituente; nam suppositum, quod refertur in divinis, refertur relatione non adveniente, sed relatione ipsum constituente. Ad illud de composito sive constituto, dat duas responsiones. Unam pro opinione illorum, qui dicunt quod relatio est in essentia, quasi actus in susceptivo, dicens quod oportet eis dicere, quod in ipsa persona, quie est quasi constituta, non oportet praeintelligere informationem, quasi parlis a quasi parte per denominationem,antequam intelligatur totum constitutum, id est, quod relatio non prius denominat essentiam quam ipsam personam; sed tantum denominat personam. Et quamvis preintelligatur quasi infor$1atio ipsi persone constitut:e, non tamen prius intelligitur talis unio vel quasi informatio per modum form denominantis, quia talis relatio non est nata denominare essentiam, sed tantum personam.

(b) Sed melius videtur dicendum. Hic Doctor dat aliam responsionem, qua stat in hoc, quod relatio non est quasi forma vel actus respectu essentiae, ut supra patuit d. 5. q. 2. etc.

In hac littera occurrit aliqualis difficultas in hoc quod dicit, quod paternitas non inest prius essentiae quam Patri. Hoc non videtur esse verum. Tum quia paternitas immediate pullulat ab essentia, ut infra patebit d. 28. q. ult. et in illo priori quo pullulat, non est Pater; probatur, quia constitutum est posterius constituentibus. Tum etiam, quia paternitas sive generatio activa, quod idem est, non presupponil suppositum Patris, ut patet a Doctore inn quodl. g. 4. nec simul est cum Patre, patet, quia aliquid dicitur prius esse tale in se quam ad aliud comparetur; ergo paternitas sive gene$1atio activa erit prius in se talis quam alteri comparetur, et praesertim in ratione constituendi. Tum tertio, quia quando sunt duo constituentia intrinsece, prius est habitudo ad invieem quam ad constitutum. Cum ergo paternitas et essentia vere con-. stituant personam Patris, ergo paternitas suo modo prius habebit respeclum ad essentiam quam ad personam constitutam, et sic paternitas prius estin essentia quam intelligatur perso - na Patris. |

Respondeo supponendo aliqua. Pri- mo, quod differentia est inter constitutum a natura et ratione suppositali, et inter constitutum ab actibus essentialibus, quia constitutum secundo modo dicit aliquam tertiam enlilalem realiler distinctam a partibus, quod probat Doctor.; 2 3. d. 2. Constitatum vero primo modo, non dicit aliquam tertiam enlitatem aliam a natura et a ratione suppositali, quia tale constitutum nihil aliud est nisi natura et proprietas suppositalis, et sic persona Patris tantum dicit essentiam et proprielatem, qua est ratio subsistendi, ita quod hoc totum essentia ut. habens paternitatem est Pater. Et ex hoc patet, quomodo paternitas non prius insit essentiae quam Patri, quia in eodem instanti quo paternitas est in essentia, Pater est.

Sustinendo etiam, quod Pater dicat entitatem aliquam praeter essentiam et paternitatem, adhuc paternitas non inest prius essentiae quam Patri (nisi forte secundum rationem), quia essentia et paternitas non dicuntur intrinsece causare aliquid distinctum, sicut materia et forma causant compositum realiter distinctum, et ideo prius inest forma materie quam composito. Et eum dicitur, quod constituens est prius constituto, verum est de constituente aliud distinctum a se.

Ad secundum, dico quod in eodem instanti quo generatio activa dicitur operatio naturae divinae non prewsupponit suppositum, in eodem tamen instanti quo est talis productio, est primum suppositum divinum. Eit similiter patet responsio ad tertium.

Dico tamen ad omnes istas instantias, unica responsione, quod aliquid prius ! inesse alteri contingit dupliciter. Uno modo, ut actus informans sive ut perficiens. Alio modo, ut ratio subsisttendi in natura in qua subsistit. Primo modo paternitas non inest prius essentiae, quia non est actus perficiens essentiam. Secundo modo, inest prius essentiae quam Patri, quia proprietas personalis prius preintelligitur in natura eujus est, quam intelligatur suppositum constitutum ex natura et tali proprietate. Si paternitas prius inest essentic isto modo; ergo paternitas denominal essentiam. Negatur consequentia, et ratio negationis supra posita est d. 5. q. 2.

In proposito intelligit Doctor quod paternitas non insit prius essentiae, ut actus perficiens, sive ut. actus inherens, sive ut actus determinans; non autem intelligit, quin prius insit essenlide eo modo quo proprietas hypostatica inest nature, et sic patet littera.

(e) Ad secundum. Dicit Doctor, quod relatio in divinis, loquendo de relalione originis, seipsa est formaliter realis, ita quod non dicitur realis ex hoc praecise quod praeexigat extrema realia realiter distincta, nec ex hoc quod constituat extrema realia realiter distincta, sed si, per impossibile, daretur paternitas divina separata, adhuc esset vere realis. Et hac est sententia littere. Quia tamen haec littera est aliqualiter obscura, ideo ipsam sic declaro, cum dicit: Quaelibet forma seipsa est talis forma, nec est alia ratio intrinseca quare est talis forma, ly seipsa intelligitur formaliter et rion originalive, sicut dicimus quod humanitas est seipsa formaliter talis forma, licet originative possit esse ab alio. Sequitur: Jta etiam relatio aliqua seipsa est formaliter realis, et aliqua seipsa formaliter est tantum relatio rationis, nam paternitas sive creata sive increata, seipsa formaliter est talis generatio realis, et secunda intentio seipsa formaliter est relatio rationis; originalive tamen, sive a causa extrinseca, hujusmodi relationes possunt dici talis vel talis. Et hoc est quod sequitur: Tamen hujus vel illius aliquando sunt causa extrinseca effective vel materiales, aliquando etiam aliqua. causata vel aliqua signa posleriora sunt, ex quibus possunt haec inferri demonstratione quia, supple ex quibus inferuntur tales relationes esse reales, vel rationis. Sequitur: Dico tunc, quod identitas, etc. id esi, si quaeratur quare identitas, inquantum identitas sit formaliter sive quidditative relatio rationis, et paternitas inquantum paternitas sit quiddiiative relatio realis, non est assignanda alia causa intrinseca, nisi quia talis entitas. Sicut etiam dicimus de humanitate inquantum humanitas, est entitas realis, quare? quia talis entitas, et hoc est quod dicit. Sequitur:

(d) Tamen quia relatio realis est nata habere causas extrinsecas causantes eam, communiter loquendo in creaturis, sequitur ibi, supple in creaturis, quod relatio quae non habet tales causas,super extrema realia causantia hujusmodi relationem, non est realis. Et tenet consequentia a negatione causae ad negationem causati, puta exlrema A et Z, non causant relationem ex natura rei; ergo talis relatio inter extrema non est ex naturarei; vel sic, extrema non sunt ex natura rei realiter distincla; ergo relatio inter illa non erit realis. Sequitur: Similiter relatio aliqua realis, si non habet talem distinctionem causarum priorem, saltem causat distincionem, ut paternitas in divinis, qua etsi non dicatur realis ex hoc quod oritur ab extremis realibus et realiter distinctis, dicitur tamen realis, quia causal extrema realia, ut puta paternitas in divinis realiter constituit personam Patris, et filiatio realiter constituit personam Filii, qua dicuntur extirema talium relationum. Sequitur: Et tunc ex remotione tam causae quam causati, quorum alterum correspondet relationi reali, potest conc'udi aliquam relationem non esse realem,ut ista identitas numeralis non praeexigit extrema realia realiter distincta, nec realiter constituit extrema realia realiter distincta; ergo identitas numeralis non est relatio realis; ibi enim est negatio lam causa quam causali. Est ne$1atio causae in hoc, quod dico 0n praezigit extrema, etc. Est negatio causali in hoc, quod dico nec constituit eztrema, etc. Sequitur: Sed consequentia bona est, sicut ex remotione causa. sequitur remotio causati sequitur remotio causa demonstratione quia; arguimus enim multoties talem causam non esse talis conditionis, quia talis effectus non sequitur.

(e) Sed quandoque distinctione pracedente relationes reales. ista littera usque ibi: A4 tertium dici potest, non est littera Doctoris. Et quia in ista litera tangitur unum, scilicet. quod eadem voluntas realiter refertur ad ipsam, ut mobilis ad moventem, et e contra, quomodo ponitur talis relatio realis, quae tamen non est inter extrema realiter distincta. De hoc vide expositionem, quam feci in dst. 25. secundi.

(f) Ad tertiam argumentum hujus prima via. Dicit Doctor hie, quod absolutum semper terminat relationem, quc est mensurali ad mensuram, ut infra patebit d7s£. 10. Addit quod etiam relatio terminatur ad absolutum, loquendo de termino formali, scilicet ratione cujus primus terminus, id est, totalis sive adaquatus terminat. Et sensus est: Relatio realis, vel per se terminatur ad terminum totalem absolutum, vel saltem terminatur ad aliquid, quod licet in se non sit totaliter absolutum, includit tamen aliquod absolutum in ratione termini formalis. Et hoc secundo modo relatio originis in divinis potest dici terminari ab absolutum, et patet littera.

COMMENTARIUS.

(g) Ad primum et secundum. Hic Doctor respondet ad argumenta faeta pro prima via, sed hoc magis patebit infra dist. 28. Potest etiam dici conformiter ad ea, quae dixi supra dist. 1. quast. 2. exponendo illud; quomodo Pater prius origine sit beatus quam generet Filium.

(h) Ad tertium dico. Primo Doctor negat istam, quod relatio possit esse terminus formalis generationis, patet enim quod unio nature humana ad Verbum, est vere causata a Trinitate. Vide Doctorem in 3. dist. 1. quast. 1. et expositionem quam ibi feci.

Sed hac responsio non videtur ad propositum, quia Doctor ibi se exponit: de relatione extrinsecus adveniente, quod illa potest esse terminus alicujus productionis, et simpliciter negat de relatione intrinsecus adveniente; in proposito autem filiatio est relatio intrinsecus adveniens. Dico quod sibi non contradicit, quia ibi in tertio loquitur tantum de relatione, qua de necessitate oritur, positis fundamento et termino, ut ibi prolixius exposui; filialio autem in divinis non oritur ex natura extremorum, patet, quia ipsa constituit Filium. Si enim filiatio creata esset aliqua forma constituens aliquid, ipsa per se terminaret aliquam productionem. Vultergo dicere Doctor, quod re$1atio ni unde re$1atio, non repugnat esse terminum formalem alicujus productionis, licet alicui in particulari repugnet, et patet littera.

(i) Ad quartum dicitur, quod. erat tale: Nulla productio in divinis est generatio, quia generatio est ad primam substantiam et ad productum. Hicautem ponitur relatio vel relativum primum productum. Et dicitur, quod ista productio es/ generatio, quia ista relatio habet vim constituendi secundam personam, etc.

(j) Ad quintum videtur. Nunc respondel ad argumentum factum pro secunda via, quod est tertium in ordine, et ponitur ibi: Pre/erea ad tertium. Omne relativum aque naturaliter respiei£ suum correlativum, etc. Dicit Doctor, quod est diffieile eis respondere, qui dicunt personas esse relativas, et quia tunc nec ex parte agentis nec ex parte principis agend: potest esse libertas, et hoc supra patuit dist. 7. ideo tenendo quod relationes constituant personam, et quod non sint rationes principiandi, patet responsio quod de necessitate prior est relatio generantis ad genitum quam spirantis ad spiratum, ut supra patuit dist. 2. p. 2. et d. 7. et 13.

Deinde ex eadem via arguit, quia suppositum aliquo modo preintelligitur actioni, etc. Ad ista argumenta sequentia Doctor non respondet, sed facilis est responsio ex his qua supra exposui dist. 1. quomodo gene$1atio non praesupponit suppositum; et facilis est responsio ex his, quae ponit Doctor quasi. 4. quodl. respondendo ad argumentaa principalia.

(k) Ad primum tertie vie dico,quod paternitas esi de se formaliter incommunicabilis. Haec responsio ad argumentum est singularis, tenendo personam constitui per relationem, licet sit valde dubium, quomodo paternitas pullulet ab essentia divina, ut haec, cum relatio realis ut hujusmodi, sit quidditas, et sic communicabilis; tamen sustinendo ipsam paternitatem constituere personam in esse incommunicabili, hae responsio solemnis est. Alia clara sunt usque ibi: Et per hoc patet ad omnes alias probationes.

(l) Et per hoc patet. Nota bene illud quod dicit Doctor, quod a paternitate creata et increata potest abstrahi conceptus communis, qui tamen non dicitur contrahi per aliquid ad quod sit in potentia, quia (ut vidimus supra d. 8. g. 2.) ille conceptus est in potentia ad alium, qui accipitur ab una realitate, qua est in potentia ad aliam realitatem, a qua accipitur alius. conceptus, ad quem est in potentia, et ibi vide pulchras glossas.

(m) Nec illa propositio est vera, quod omnis quidditas est communtcabilis, patet ibi.

Dicerem tamen unum, quod omnis quidditas ut quidditas est communicabilis, licet aliqua quidditas qua de se est haec, ita quod non est contrahibilis ad haeceitatem, cum sit de natura sua hac, et ratio subsistendi sit incommunicabilis, et hoc modo accipitur quidditas paternitatis in divinis; cetera patent,et nota bene dicta in ista littera.

(n) Ad aliud dico, quod licet. aliquis conceptus, etc. Nota hanc responsionem, quia ex hac habetur expresse, quod datur aliquis conceptus dietus in qid de Deo vel dealiquo ut Deo, qui tamen est vere posterior, cum non aceipiatur ab aliqua realitate priori, quae sit in potentia ad aliam, ut dixi supra dist. 8. quast. 2. Et haec responsio multum valet ad intelligendum glossam quam feci d. 2. g. 1. ibi: Quod primum effectivum sit. simpliciter necesse esse, vide ibi.

(o) Dico igitur. Et quia Doctor hie dicit, quod a generatione et spiratione potest abstrahi conceptus communis realis dictus in quid:

Contra hoc arguitur sic: Scotus dixit supra dist. 23. quod ab ultimis dislinctivis non potest abstrahi conceptus realis dictus in quid, hoc. idem d. 3. et alibi. Sed generatio sive activa sive passiva, et spi$1atio passiva sunt ultima distinctiva, ut patet a Doctore hic, et supra dist. 23. et tantum seipsis distinguuntur, ut patet a Doctore supra d. 13. ergo videtur quod sibi contradicat.

Respondeo primo, quod Doctor non asserit hic ab ultimis distinctivis, scilicet a. generatione et spiratione passiva posse abstrahi hujusmodi conceptus, quia non declinat ad hanc partem, quod hujusmodi relationes sint ultimo distinctive et constitutiva.

Si dicatur: Nonne Doctor communiter nominat personas esse constitutas a relationibus, ut patet supra d. 2. et 5. g. 2. et T. et 11. et 13. et in quodl. q. 2. et infra d. 28. ergo, etc.

Dico, quod non asserit hoc'ex intentione propria, sed ex intentione communi aliorum.

Secundo dico, quod licet a generatione et spiratione, sive a palernitate et filiatione, sive a paternitate increata et creata, possit abstrahi hujusmodi conceptus dictus in quid, quia dicunt quidditatem, ut patet d. ista, licet non communicabilem. Nam sola illa quidditas est communicabilis, vel qui dicit perfectionem simpliciter, vel qua est divisibilis sive numerabilis, ut patebit infra a Doctore, et. ista non sunt hujusmodi; et sic forte palernitas et spiratio passiva sive generatio, non dicuntur ultimo constitutiva persone, quia vel persona dicit negalionem duplicis communicabilitatis, velsi dicit aliquod positivum, sicut patet supra d. 23. et 26. forte illud aliquo modo differt a relatione, puta paternitate, hoc tamen firmiter non assero.

Dico tertio, quod Doctor quando vult quod ab ultimis differentiis non potest abstrahi conceptus dictus in quid, non intelligit hoc. absolute, scilicet quod non possit abstrahi conceptus communis dictus in quid, qui tamen non sit potentialis ad conceptum contractivum, et sic est in proposito. Nam Doctor dicit hic et supra d. 23. quod ista dicunt primo diversa, id est, non idem realiter includentia, scilicet quod in re ante omnem abstractionem sil aliquid reale in quo vere conveniant, et aliquid in quo vere differant. Modo ultimo constitutiva sive ultime differentis; sic se habent inter se, quod non habent aliquid vere reale in quo conveniant, et aliquid in quo differant, quod quidem reale in quo conveniunt, est in potentia perfectibile ab illo in quo differunt, et sic ab ipsis non potest abstrahi conceptus vere dictus in quid, qui sit in potentia, etc. Et hoc est quod Doctor dicit hie, quod licet ista ultimo distinctiva non sint primo diversa in conceptu dicto in quid, sunt tamen primo diversa in realitate propria, id est, quod paternitas sive realitas paternitatis se sola est diversa a realitate spirationis passive vel filiationis. Nam in paternitate et filiatione divina non est aliqua realitas, in qua realiter conveniant, quae sit perfectibilis a realitate in qua differunt. Hoc idem dico de ultimis differentiis.

Sed contra, nam Doctor supra d. 3. et 8. vult quod ens praedicetur in. quid de Deo et decem Predicamentis, et ibi pegat expresse ipsum praedicari in quid de ultimis differentiis. Nec potes evadere dicendo, quod ut praedicatur in quid de Deo et creatura est in potentia ut supra, quia expresse Doctor d. 2. e/ 8. vult quod non sit aliqua realitas in Deo a qua abstrahatur conceptus entis, que sit perfectibilis ab alia realitate, ut glossavi supra d. 8. Imo expresse Doctor d. 8. vult quod licet Deus et creatura non sint primo diversa in conceptu entis, dicuntur tamen primo diversa in realitatibus propriis, modo preexposito. Si ergo vult quod ens dicatur in quid de Deo et creatura, et hoc negat ab ultimis differentiis; ergo eo modo concedit ibi praedicari, eo modo negat de ultimis differentiis.

Dico, salvo semper meliori judicio, quod eo modo predieaturin quid de Deo et de ultimis differentiis, licet de decem Praedicamentis alio modo prcdicetur in quid; nam de Deo et ultimis differentiis praedicatur in quid, ut dicit conceptum non acceptum a realitate perfectibili ab alio, sed ut predieatur de decem Predicamentis, sic praedicatum dicit conceptum abstractum a realilate vere perfectibili ab alia realitate. Aliter, judicio meo, Doctor non potest salvari, nec habeo pro in convenienti, quod ab ultimis distinctivis possit abstrahi conceptus dictus in qu?d de illis, modo praeexposito.

Sed adhuc remanet difficultas, quia hie dicit quod ab hujusmodi distinctivis potest abstrahi conceptus dictus in quid, et tamen hoc expresse negat supra dist. 2.

Respondeo, nam dixit Doctor gd. 23. quod ab ultimis distinctivis non potest abstrahi conceptus dietus in quid, quia sunt primo diversa, id est, nihil idem realiter includentia, ideo intelligit quod non potest abstrahi conceptus dictus in quid acceptus a realitate perfectibili.

Sed adhuc restat difficultas, quia. Doctor vult expresse supra d. 23. ef 25. quod persona, qua? praedicatur de tribus personis in divinis, dicat conceptum positivum non speciei, sed magisalicujus proprii, et 23. d. vult quod hujusmodi conceptus abstraetus ab ultimis distinctivis, vel erit conceptus simpliciter negativus vel positivus denominativus non dictus in quid.

Dico, quod accipiendo z» quid, ut est proprie superioris deinferiori, quod superius sit in potentia ad inferius, ita quod sit acceptum a realitate perfectibili, ut supra dixi, sic non dicit conceptum in quid; si autem accipiatur alio modo ut dixi, dicit conceptum in quid, improprie tamen.

Si iterum dicatur, ergo conceptus entis dietus de Deo, non proprie accipitur ibiin quid, et tunc videtur inconveniens apud Doctorem, qui supra d. 3. Q. 9. et 3. et d. 8. vult ostendere quod via naturali possumus cognoscere de Deo aliquid reale dictum in quid de ipso; et ibi subtiliter disputat hanc materiam contra Henricum et Thomam praecipue d. 3. q. 1.

Dico breviter, quod in omnibus ope-, ribus Doctoris non reperitur quod expresse dicat ens praedicari in quid de Deo, accipiendo 22 qud proprie, ut supra dixi. Et judicio meo, quando Franciscus de Mayron. d. 3. primi, dicit quod ezs pridieatur denominative de Deo, vult quod non praedicetur in quid proprie, licet tamen improprie, et talis praedicatio in qwid impropria potest dici quodammodo denominativa. De hujusmodi tamen praedicatione entis in quid, vide quia dixi supra in d. 2. parte 4. quaest. 1. exponendo illud argumentum Doctoris, quo probat quod primum effectivum sit simpliciter necesse esse, in quod sit impossibile esse plura necesse esse.

(p) Ad aliud de supposito per accidens. Hic Doctor respondet ad tertium argumentum factum pro tertia via. Et primo distinguit de per accidens, ut consideratur a Logico et ut consideratur a Metaphysico. Et nota in littera, quod Logicus dicit aliquid esse per accidens. Primo, quando subjectum non includit rationem inharentiae pradicali in se, sicut in ista: Aat/onale est animal, et e contra. Secundo dicitur per accidens mullipliciter, quando conceptus includit duo, quorum unum est per aecidens determinativum alterius ut homo albus, vel quorum unum est per se terminalivum alterius; famen unum non est de quidditate alterius, nec e contra, ut. animal rationale, vel per accidens. Quarto modo, quando includit duo, quorum unum nec per se, nec per accidens est denominalivum alterius. Et hoc quarto modo proprie reperitur in divinis, nam cum dico: Deus pater, nec Deitas determinat paternitatem, nec e contra, ut patet supra dsl. 5. q. 11. Et hoc est quod dicit Doctor, quod per accidens hoc quarto modo Logice loquendo, non reperitur in creaturis, eui in re, Melaphysicaliter loquendo, correspondeat aliquid sic per accidens, quorum unum non sit determinativum nec per se nec per accidens alte"ius, et sic patet quid intelligatur per accidens Logice. Quid autem sic per accidens Metaphysicaliter, dicit quod illud est ens per accidens Metaphvsicaliter, quod includit in se res duorum generum, ut patet 5. Metaph. cap. de Ente et. Uno, lezl. com. 13.

(q) Si objiciatur contra primum membrum, etc. Hic Doctor dat singularem responsionem, dicens quod absolutum imperfectum potest. esse incommunicabile, etc. Haec omnia de ista. praedicalione nature ad suppositum dicta sunt de rigore Logiec, prout unitas supposili per se dicitur tantum includere pertinentia ad idem genus. Tamen realiter loquendo, tenendo quod persona dieat aliquam entitatem aliquo modo ex natura rei distincta ab essentia et relatione, poterit dici per se suppositum nature. Non enim natura humana per se praedicatur, nisi de supposito uL constituto ex natura et ratione suppositali, et nullo modo per se praedicatur de illa ratione suppositali, qua omnia exposui 7» d. 1. 3. Siein proposito, forte non videtur inconveniens concedere hanc esse per se: Paler est Deus, etipse Doctor supra d. 4. q. 2. concedit, quod hacest magis formalis: Pater est Deus, quam e contra, quia est quasi superioris deinferiori.

(r) Ad quartum dicitur, etc. [stas condiliones prima substantia habel essentia divina ex se, est enim de se hac, ut exposui supra d. 5. q. 2. et ex se subsisti, id est, est per se existens. Probatum est enim supra d. 2. part. 1. q. 2. quod. existentia praedicatur per se primo modo de essentia; et sic dicitur perse subsistere, id est, per se existere in ultima actualitate, non tamen incommunicabili, licet individuali. Et ex hoc quod prima substantia in divinis, quoad hoc quod est de se Azc, et perfectissime per se existens, est maxime substantia, et non constituitur in tali esse relatione, sed Deitate. Persona au- tem posset dici prima substantia quantum ad hoc quod est simpliciter incommunicabilis, et etiam quantum ad hoc quod est esse per se existens. Sed quod sit incommunicabilis, hoc habet a relatione. Sed quod per se sit existens, hoc habet ab essentia, et sic patet tota ista littera.

COMMENTARIUS.

(S) Ad argumenta principalia. Ista argumenta clara sunt, et similiter responsiones, excepto quod respondendo movet unam difficultatem, quia dicit quod relationes originis, ideo constituunt personas, quia prius pullulant quam relationes communes, ut dequalitas et similitudo, etc. Et arguit Doctor quod iste relationes communes prius pullulant, quia consequuntur essentiam.

Respondet, quod essentia divina potest tripliciter considerari. Primo, ut quidditas sive essentia. Secundo, ut quanta virtualiter. Tertio, ut qualis essentialiter. Et sicut identitas immediate fundatur super quidditatem, sive immediate consequitur illam, nam Pater et Filius dicuntur simpliciter idem propter essentiam quidditative sumptam; sic actio sive productio immediate consequitur quidditatem, quia actio proprie est a quidditate, ut a prineipio formali productivo, ut supra patuit dist. 1. guzst. 2. Et quod talis quidditas dicatur tante perfectionis veltanta, quodammodo accidit, scilicet quod actio consequitur quidditatem in tali vel tali quantitate virtuali.

Si dicatur: Nonne productio in divinis ex hoc est, quia essentia divina eadem communicatur Filio et Spiritui sanoeto, ut supra patuit dist. 2. part. 2. Et tamen quod ipsa sit. communica- bilis, hoc est ratione sux« infinitatis, ut patet infra a Doctore dist. 28. ergo videtur quod talis productio immediate consequatur quantitatem virtualem.

Dico, quod prior est quidditas essentia non in re, sed tantum in conceptu, et. quidditas ut quidditas, est simpliciter ratio agendi, et si illa quidditas sit perfectior, erit in re perfectior ratio agendi; et illa quidditas dicitur perfectior in re, eui competit gradus intrinsecus perfectionalis perfectior. Et quia quidditas essentia divinse sic se habet, quod infinitas intensiva est ejus gradus intrinsecus, etsic ipsa ut talis quidditas erit prior ratio agendi, licet in re ipsa essentia divina, ut infinita sit principium formale productivum, etc.

Hic dubitatur, quia si ille relationes, quia prius intelliguntur pullulare sunt constitutiva, identitas, quee. immediate fundatur super quidditate essentis, tunc erit constitutiva.

Dico, quod non est simile, quia licet relatio identitatis fundetur super quidditate essentiae, tamen non intelligitur fundari, nisi prius essentia sit communicata, identitas enim requirit dislinetionem extremorum, et similiter possum de «qualitate dicere, quod li- cet fundamentum «qualitatis sit magnitudo intensiva essenlice, ut supra patuit ds£. 13. non tamen intelligitur esse fundamentum actu «qualitatis, nisi ipsa essentia et magnitudine prius sit communicata, quia aequaliter requiritdistinctionem extremorum dqualium, utsupra dst. 19. et clarius patet in quodlib. quest. 6.

(t) Contra, haec responsio videtur supponere, etc. In hac responsione nota aliqua dicta. Primum, quod essentia intelligitur prius ratio communicandi se quam intelligatur quanta vel qualis, et ratio, quia quidditas ut quidditas, esae communicabilis, ut supra patuit dist. 2. part. 2. quast. 1. Secundum, quod sicut ipsa preintelligitur raiio communicandi se, ita preintelligitur ratio producendi, et similiter ratio operandi. Tertium, quod ipsa essentia ut intellectus, id est, una eum intellectu est principium operativum intellectionis et productivum notitiae genite; et similiter, ut voluntas, id est, una cum voluntate est principium operativum amoris essentialis et productivum Spiritus sancti, et hoc priusquam intelligatur quanta, modo prius praexposito. Sequentia clara sunt.