Quaestio 1

COMMENTARIUS.

(a) Ista ratio videtur peccare, quia videtur, etc. Dicit enim sic Thomas ubi supra: Maxime autem. videtur corpus esse necessarium animae intellectivae. ad. ejus propriam operationem, quae est intelligere, quia secundum esse suum. a corpore non dependet. Si autem anima species intelligibiles secundum suam naturam apta nata esset recipere per in[ luentiam aliquorum separatorum. principiorum tantum, et non acciperet eas ex sensibus, non indigeret corpore ad intelligendum, unde frustra corpori uniretur. Et parum infra: Si, inquit, in natura anime est, ut intelligat per species ab Intelligentia, agente. efftuxas, sequeretur. quod quacumque anima possent se convertere ad intelligentiam agentem ex inclinatione suc nature, et sic cecus natus posset habere scientiam de coloribus, quod est manifeste falsum, etc.

(b) Praeterea secundum aliquos, etc. Hxc est opinio Thomse,scilicet quod possit intelligere, ut supra corpus, vide 2m prima parte, 4. quest. 89. artic. 1. et qua eic, ut anima, igitur secundum illum modum essendi quo corpori est unita, competit modus intelligendi per conversionem ad phantasmata corporum, quae in corporeis organis sunt; cum autem fuerit a corpore separata, competit ei modus intel. liaendi per conversionem ad ea qua sunt intelligibilia simpliciter, sicut et aliis substantiis separatis, etc.

(c) Aliter improbatur dicta positio. Hic Doctor specialiter improbat opinionem Avicenn:e auctoritatibus et. ratione; et in- tendit probare, quod species intelligibiles non imprimuntur in anima ab Intelligenliis, quia omnis nostra cognitio oritur a sensu 1. et 9. Poster. et 1. Metaph. in proem. et 9. Physic. cscus enim natus non potest habere perfectam notitiam de coloribus. Unde 2. Physic. text. com. 6. secundum transtationem Arabicam: Possibile enim est, ut aliquis deducat ratione dispositionem colorum, qui est ececus natura, et sic sermo ejus qui talem habet. dispositionem est de nominibus, et nihil intelligit. omnino. Waec ille, et vide ibi Commentatorem. Omnes autem ist: auctoritates essent falsce, si species ille intelligibiles imprimerentur in anima ab ipsa Intelligentia.

(d) Praeterea si nulla, etc. Per hanc rationem intendit probare Doctor necessitatem speciei intelligibilis, et haec ratio ma gis patet ex his, quae dicta sunt in primo. dist. 3. quest. 6. Hanc tamen aliqualitei declaro distinctionem: SZ nulla remane ret. notitia habitualis non manente acti intelligendi. Hic accipit notitiam habitu - alem non pro habitu causato ex frequentatis actibus, sed accipit speciem intelligi bilem respectu cognitionis abstractivae de qua est praesens sermo; et. dicitur cognitio habitualis, quia per ipsam intel lectus est in actu primo et in potentia accidentali ad intelligendum abstractive sicut enim intellectus habens habitum per ipsum sponte et faciliter potest ope: rari, ita habens speciem intelligibilem qua est partialis causa cognitionis abs tractivae, statim per illam, ut concausan tem potest objectum actu intelligere, ui exposui in primo, d. 3. quest. 6. et. 1. Sequitur ibi: Sequeretur quod semper esset intellectus eeque in potentia essentiali ad intelligendum.Hic accipit potentiam essentialem pro potentia remota ab agen: te. et potentiam aceccidentalem pro poten- tia propinqua ad agendum, ut exposui in primo, dist. 3. quest. 6. et in. isto secundo, dist. 2. quest. 10. vide ibi. Intellectus enim per speciem intelligibilem est in potentia accidentali, sive propinqua ad intelligendum, et sine tali specie est tantum in potentia essentiali sive remota ad intelligendum. Sequitur:

(e) Licet. enim ex actibus, etc. Nota tamen duo in ista littera: Primum, quod nullus habitus quantumeumque intensus, facit intellectum in potentia accidentali ad intelligendum; positoenim quod habitus concurrat active ad actum, ut videtur tenere Doctor in primo, dist. 17. tamen si solus poneretur sine praesentia objecti, vel in se, vel in specie intelligibilia nunquam intellectus per talem habitum posset habere aliquam intellectionem, quia tunc deficeret alia causa partialis, qua est ex parte objecti. Si enim intellectus posset intelligere objectum per aliquem habitum non concurrente objecto, sequeretur quod si Deus crearet iu aliquo. intellectu aliquem habitum scientificum, quod talis intellectus, mediante tali habitu, posset causare notitiam actaalem,quod videtur inconveniens; si igitur habitus ponitur, ut causa partialis actus, non ponitur ut necessario simpliciter ad actum, quia intellectus habens objectum prvesens, sine tali habitu posset causare actum intelligendi, sed si requiritur, requiritur ut actus sit perfectior, quia actus qui causatur a potentia habituata agente aequali conatu est perfectior illo, qui causatur a sola potentia, ut. notat Doctor in primo, dist. A1. actus enim intellectus, puta cognitio abstractiva, quae est ab intellectu et a specie intelligibili et ab habitu est perfectior, licet per habitum non fiat intellectus simpliciter in actu primoad causandum actum intelligendi, sed per speciem intelligibilem.

Secundo dicit, quod intellectus respectu cognitionis abstractivae per solam speciem intelligibilem est in actu primo, et in potentia accidentali sive propinqua ad intelligendum.

(f) Licet enim intellectus habens illum habitum, etc.

Hic adverte, quod ex hoc non debet concedi, quod aliquis possit habere aliquem habitum causatum ex cognitionibus abstractivis respectu alicujus objecti sine specie intelligibili, eum nullus actus possit haberi sine illa; sic posito quod esset possibilis, tunc sequitur quod dicit Doctor. Vel debet intelligi, quod habens habitum causatam ex cognitionibus intuitivis ( quia multi, ut Occham et Gregorius de Arimino et alii volunt, quod non possit haberi cognitio abstractiva de aliquo objecto, nisi prius habeatur intuitiva ejusdem, licet hoc non sit ad mentem Doctoris) sit magis dispositus ad habendum speciem intelligibilem — de illo objecto, quam alius intellectus non habens hujusmodi notitias intuitivas de objecto.

COMMENTARIUS.

(g) Sed ratio est ex intellectu nostro, qui, etc. Sic tamen intelligendo, quod a phantasmate, ut a partiali causa, causatur species intelligibilis, et ab intellectu agente ut ab alia causa partiali, ut patet a Doctore in primo, dist. 9. q. 8. Sed ut intellectus possibilis comparatur ad actualem intellectionem, nihil recipit a phantasmate, sed tantum ab intellectu et a specie intelligibili, et sic phantasma pro statu isto tantum debet intelligi concurrere respectu speciei intelligibilis, et sic intellectus prima immutatione immutatur a phantasmate, quae prima immutatio est ad speciem intelligibilem, sicut. dicit Aristoteles 3. de Anim. tezt. com. 39. ubi sic habetur in transtatione Arabica: Qui mihil sentit, nihil addiscit, et. nihil intelligit, si igitur viderit, necessario videt imagines aliquas, imagines enim similes sunt sensibilibus, sed. sine materia. Wc ibi, et ibi Commentator: Intellectus. quiescit in. nobis, cum viderit. aliquid, et intellexerit ipse, non intelliget ipsum, nisi conjunctum cum sua imagine; imagines enim sunt. aliqua sensibilia intellectui, et sunt ei loco. sensibilium apud. absentiam sensibilium. sed Sunt. sensibilia, non materialia. Wc ille, et sic patet quomodo intellectus pro statu isto nihil intelligit, nisi prius motus fuerit ab aliquo phantasmate, recipiendo speciem intelligibilem specialiter ab illo. Sed quare non intelligit, immediate aliquid sensibile, patuit supra in primo, dist. 3. q. 3. ex ordine potentiarum, etc.

Circa praedicta occurrit. difficultas ibi: se quod Angelus est sufficienter in actu primo ad causandum actum secundum, Hic videtur Doctor dicere, quod Angelus quantum est ex parte sua potest esse causa totalis intellectionis causando ipsam in anima nostra; si hoc absolute intelligatur, in "he locis contradicit sibi, quia 2m primo, dist. 8. gc q2 probat; quod ex objecto et intellectu. causatur notitia. Hoc idem 15. q. quodlib. et in secundo, expresse dist. 3. q. 10. ubi dicit quod causans cognitionem alicujus objecti continet illud virtualiter. Iterum in dist. 9. expresse dicit, quod intellectus Angeli una cum specie intelligibili objecti de quo loquitur, causat cognitionem illius objecti in audiente.

Sic igitur debet intelligi, quod sicut Angelus potest causare cognitionem sui ih se, ut totalis causa, ita potest causare in alio intellectu sibi proportionato; et similiter sicut potest causare cognitionem alterius objecti a se virtualiter contenti secundum totam suam entitatem recipiendo illam in se, ita potest causare in intellectu alterius disposito et proportionato. Ubi autem Angelus non continet virtualiter objectum secundum suam entitatem, non potest esse causa totalis. cognitionis illius, nec respectu sui intellectus, nec respectu alterius. Non intendit ergo Doctor absolute, quod intellectus Angeli possit esse causa totalis respectu cognitionis causand: in intellectu humano.

COMMENTARIUS.

(h) De secundo. Hic quaeritur quomodo Angelus potest docere hominem de aliquo ignoto, et dicit Doctor quod eo modo quo homo docet alium hominem, ita et Angelus, perfectius tamen. Hoc satis patet, quia sicut homo potest docere alium hominem, conjungendo terminos prius notos ab alio homine, ut si alius homo, qui dieatur A cognoscat hominem, et animal rationale, et risibilitatem, ignoret tamen hominem esse risibilem, tunc homo docens proponit ei propositionem istam, animal rationale est risibile, tunc A assentit ei, causando in se cognitionem, in qua cognoscit istam: animal rationale est. risibile, et qua huic assentit, deinde docens proponit ei aliam: homo est animal rationale, tanc A causat in se cognitionem hujus conclusionis, cui assentit propter praemissas; docens ergo nihil causat in intellectu ipsius A, sed tantum ordinate proponit terminos prius notos ab A conjungendo illos ad invicem, et simul A causat in se cognilionem tam principiorum quam conclusionis, sic Angelus licet perfectius, quia perfectiori et clariori modo potest proponere.

Sed est difficultas de aliquo complexo, cujus termini non sunt noti ab ipso A, qui est docendus, an ipse Angelus possit illam decere. Dico, quod immediate non ! potest causare cognitionem terminorum in intellectu liumano, sed ipsos terminos, si sunt sensibiles, mediate vel immediate ordinate potest praesentare intellectui, ita quod prius praesentet alicui sensui, deinde intellectui. Exemplum, si A non cognoscit, puta aliquem colorem, ipse Angelus potest praesentare illum alieui sensui exteriori, et deinde imaginative, ita quod ipse color prius potentiae exteriori causet visionem sui, et speciem sensibilem in illo, qua causata, deinde causatur alia species sensibilis ejusdem coloris in imaginativa, quia dicitur phantasma, tunc ipsum phantasma, una cum intellectu ipsius A causat speciem intelligibilem ipsius coloris, et Angelus potest parlialiter. concurrere ad hujusmodi causationem speciei intelligibilis, ut patet infra a Doctore. Hoc ergo modo potest docere hominem de terminis prius coenitis, quibus terminis notis ab homine, ipse Angelus potest ordinate proponere illos conjungendo vel dividendo, et sic docere hominem de principiis et conclusionibus modo, praeexposito; sed de terminis et complexionibus, qua nullo modo cadunt sub sensu, nec formaliter, nec originaliter, nec possunt cadere, ut de ista propositione: Deus est trinus et unus, an possit docere hominem, et sicut dixi de hoc, ita dico de quolibet alio revelato mere intelligibili. Dico, quod de communi lege stante ordine divine sapientiae, Angelus non potest revelare intellectui humano pro statu isto aliquod pure intelligibile, Quomodo ergo revelet istam: Deus est trinus et unus? dico, quod proponit homini eo modo, licet perfectiori, quo alius homo proponeret; nam intellectus humanus via naturali potest cognoscere omnes terminos, qui possunt abstrahi :a sensibilibus, ut ens, unum, bonum, et hujusmodi, ut patet in primo, dist. 3. q. 4. et dist. 8. deinde potest considerare, puta entitatem in se, et primitatem in se, et unire ista duo, sic dicendo, est aliquod ens primum, et similiter potest considerare Trinitatem, qua Trinitas est abstrahibilis a numeris, et similiter considerare personam, et componere istam: Tres persone, et hujusmodi. Potest ergo aliquis predictorum sic docere et deducere alicui, quod est aliquod primum ens, quod est unum in se, et singularissimum, et idem in tribus personis, et sic audiens imperio suc voluntatis potest assentire huic, ita quod potest in se causare assensum, quo assentiat huic. Sic Angelus potest docere hominem de ista propositione, quod Deus est trinus et unus, licet perfectius et clarius; et hoc est quod dicit Doctor in prolog. q. a. quod revelatio de communi leae non fiv nisi de complexis, quorum termini possunt haberi via naturali et virtute phantasmatum.

Si dicatur, ergo homo naturaliter potest cognoscere istam: Deus est trinus et unus, causando in se cognitionem illius, $i Angelus nihil aliud facit, nisi proponendo, ut dixi supra. Dico, sicut dicetur in tertio, dist. 23. et 44. q. quodlib. de fide acquisita, quod aliquis potest credere articulis fidei ex puris naturalibus, sed vel est, quod nisi illi articuli fuissent prius revelati homini, qui postea docet illos, nunquam aliquis homo ex puris naturalibus acquirere posset; et similiter, si Deus non revelasset istam: eus est trinus et unus, alicui Angelo, immediate causando cognitionem illius in illo, tota natura Angelica ex suis puris naturalibus non potuisset attingere hujusmodi cogniüonem, ut patet a Doctore supra in hoc 2. dist. 3. et q. 44. quodlib. Si dicatur, quod Doctor videtur sibi contradicere, quia hic dicit quod revelatio primo fit Angelo superiori, et superior revelat inferiori, et sic deinceps, et inferior re velat homini, et tamen in prolog. q. 1. dicit quod voluntas divina aliquando supplet vicem objecti imperfecte, puta quando revelat alicui hanc propositionem Deus est trinus et unus, et ibi Doctor declarat, quomodo voluntas divina supplet vicem objeeti supernaturaliter respectu intellectus nostri: dico, quod nulla est contradictio, quia si loquamur de lege communi et de ordine prefixo a divina voluntate, quae supplet vicem objecti supernaturaliter, mediate vel immediate, quia nisi ipsa voluntas divina primo revelaret alicui Angelo, qui postea revelaret aliis, tota natura creata ex sua natura non posset cognoscere illud objectum supernaturale de communi lege; respectu vero intellectus nostri supplet vicem objecti supernaturalis, mediate tamen, quia mediante Angelo, cui prius revelat. Dico etiam, quod ipsa potest immediate reve- lare, cum ipsa voluntas divina sit supra omnem ordinem, et non sit sic astricta ordini priori, quin aliter possit facere, ut patet supra in $sto 2. dist. 1. et in primo, dist. 44.

COMMENTARIUS.

(a) Sed de aliis affirmativis, etc. Est advertendum, quod phantasma proprie est species sensibilis, existens in. virtute phantastica, repraesentans sensibile cum conditionibus materialibus; et differt a specie sensibili existente in sensu exteriori, quia virtus phantastica cum phantasmate potest causare cognitionem sensibilis perfectam, etiam actu non existente; species vero sensibilis existere non potest. Et Doctor videtur dicere duo:

Primo, quod non potest causare phantasma alicujus sensibilis, non. concurrente objecto sensibili.

Secundo dicit, quod cum objecto sensibili poterit causare novum phantasma rej sensibilis.

Sed circa secundum occurrit dubium, 1 quia species sensibilis immediate causatur ab objecto sensibili extra, ut. patet a Doctore in primo, dist 3. q. 1. et in quodlib. q. 4. artic. 2. exponendo auctoritatem Augustini 11. de Trin. cap. 2. vel 5. quia dicit: Informatio sensus, que visio dicitur, a solo imprimitur corpore, quod. videtur; et dicit Doctor quod Aueustinus ibi accipit. visionem pro similitudine rei in se, et illa a solo corpore extra causatur. Si ergo Angelus non potest partialiter causare similitudinem rei sensibilis in aliquo sensu; ergo nec aliquod phantasma, cum tale phantasma sit praecise similitudo rei sensibilis cum conditionibus materialibus.

Dico primo, quod expresse non habe-1 tur a Doctore quod Angelus partialiter possit cansare phantasma, sed quod possit novum sensibile praesentare alicui sensui, quo praesente statim — causatur. species sensibilis in sensu exteriori, et post in virtute phantastica.

Dico secundo, quod etsi sensus exterior nullo modo active concurrat ad causandum similitudinem rei sensibilis, hoc tamen non debet forte negari ab Angelo, quin saltem partialiter possit concurrere, quia natura nobilior est dignificanda, quantum apparentia ostendunt vel permittunt.

Dico tertio, posito quod Angelus non possit partialiter concurrere ad talem similitudinem extra, non debet forte negari quod posita ipsa in sensu exteriori, quod non possit Angelus partialiter causare phantasma in virtute phantastica, concurrente tali similitudine, ut alia causa partiali. Sieut. etiam conceditur, quod quamvis homo pro statu isto non concurrat active ad speciem sensibilem ad extra, nec forte ad phantasma, tamen intellectus aeens cum tali phantasmate active cone. currit respectu speciei intelligibilis, imc ut causa magis principalis, ut patet a Doctore a primo, dist. 3. q. 8. et in quodlib. q.15. sic pariformiter esset dicendum de ipso Angelo respectu phantasmalis, licet ista requirant prolixiorem tractatum.

(b) De translatione phantasmatis, etc. Dicit Doctor hic duo, quod si loquimur de ipso phantasmate absolute, quod est tantum accidens, non potest transferri, puta de organo Socratis ad organum Platonis, quia tunc idem accidens numero migraret de subjecto in subjectum, quod est impossibile. Secundo dicit, quod si loquamur de spiritu. vel humore, tenendo quod ipsum phantasma habeat pro subjecto spiritum vel humorem, scilicet corporeum, quod secundum aliquos Angelus potest tranferre de uno organo ad aliud organum, et hanc opinionem videtur Doctor tenere.

(c) Et forte diceretur, quod. transtato humore ab organo, etc. Dicunt enim isti, quod ipsum phantasma habet proportionem ad ipsum causantem, dum est in Socrate et ipsum co nservantem, et sic quamvis humor possit transferri, ut tamen desinit esse in Socrate, illud phantasma statim desinit esse simpliciter, cessante causa conservativa.

(d) Sed ista ratio non concludit. Vult dicere Doctor quod quamvis sensus particularis, puta visus, dum mutatur a sensibili extra, possit saltem partialiter causare phantasma in virtute phantastica, et ut sic, dependet a sensu particulari, tamen phantasmate causato in esse quieto, non dependet amplius a sensu particulari in conservari. Et hoc videtur per illud quod dicit Doctor ?n ?sto secundo, dist. 2. quod res tantum pro primo instanti quo accipit esse, dependet ab agente creato, et pro tempore sequenti pracise dependet ab ipso Deo, vide q. 4. dist. 2.

Adverte etiam, quod aliud est loqui de operatione sensitiva vel intellectiva, et aliud de specie intelligibili et phantasmate, quia tales operationes tantum sunt dum fiunt, et non plus; species autem intelligibilis, et phantasma cessante causaüone causc create, habent esse permanens. Sed de specie sensibili extra, forte est dubium, an illa possit manere causa particulari non conservante, de hoc alias.

(e) Si talis etiam translatio fieret, etc. Hic recitatur alia responsio, scilicet posito quod tale phantasma possit transferri de organo Socratis ad organum Platonis, tamen virtus phantastica Platonis non posset uti tali phantasmate, scilicet causando cognitionem rei sensibilis, cujus est tale phantasma, quia phantasia tantum utitur phantasmate genito a sensibili praesente suo sensui; cum ergo phantasma translatum in Platone non sit genitum a virtute phantastica Platonis, et a sensibili praeeseüte cujus est, patet quia tale sensibile est tantum praesens Socrati, sequitar quod non poterit uti tali phantasmate.

(f) Sed. nec ista ratio cogit. Hic. Doctor ostendit, quod non est necesse ad hoc ut virtus phantastica utatur aliquo phantasmate, quod illud sit simpliciter causatum ab aliquo sensibili; patet, quia si Deus imprimeret caeco nato phantasma de aliquo colore, posset uti eo vigilans ad imaginandum talem colorem, et tamen illud phanwasma nullo modo esset causatum a sensibili. Dato etiam quod non possit uti phantasmate, nisi causato a sensibili, non tamen sequitur quod Plato non possit uti illo phantasmate prius causato a sensibili praesente Socrate, quia etsi a sensibili praesente Socrate dependeat in fieri, non tamen dependet in esse, ut dictum est supra, sicut quamvis calor existens in ligno quoad /ieri dependeat ab igne causante, ex quo tamen in esse non dependet ab igne, poterit tamen lignum uti calore ad calefaciendum, sic in proposito.

(g) Tertio modo de transtatione phantasmatum. Haec ratio istorum est, quia virtus phantastica. in Platone, non potest uti phantasmate, nisi genito a sensibili praessente,ut dixi supra.

Sed. hoc videtur. difficile ad intelligendum, etc. Vult dicere Doctor quod si Angelus posset docere hominem custoditum, puta Socratem, in quo sunt mille phantasmata, movendo subjecta illorum phantasmatum in Socrate, sequeretur quod tot essent subjecta quot phantasmata; patet, quia si tantum esset unum subjectum, non posset illud movere, quin simul moveret omnia phantasmata, et sic oporteret ipsum docere de omni re, quarum sunt alia phantasmata, vel de nulla re docere, patet, quia secundum ipsum, movendo talia phantasmata docet. Si ergo docet movendo hujusmodi phantasmata ordinate, ita quod prius unum, post aliud, oportet ipsum dicere tot esse subjecta, quot phantasmata, quod non videtur. Nec ultra sequitur, quod per talem motum localem phantasmatum, phantasma magis moveat intellectum quam prius, nisi aliquid fiat circa tale phantasma, puta ipsum alterando, scilicet intendendo.

(h) Hoc tandem quarto conceditur. Hic Doctor ponit propriam opinionem, et duo dicit principaliter:

Primum, quod Angelus circa virtutem phantasticam potest. amovere omne impedimentum, etc. Haec littera potest sic intelligi, videlicet quantum ad speciem intelligibilem, quia si esset perturbatio in phantasmatibus, ita quod impedirentur a causatione speciali speciei intelligibilis, si tale impedimentum. non: amoveretur, species intelligibilis causari non posset, quia phantasma eoneurrit. ut causa partia- lis, ut patet a. Doctore in primo, dist. 3. gq. 8:

Dico etiam, quod posita specie intelligibili in intellectu — possibili respectu intellectus possibilis, si phantasma illius rei esset impeditum, adhuc impediretur intellectio illius rei, quia oportet intelligentem phantasma speculari, 3. de Anima; et ideo Doctor in primo, d. 3. q. 2. dicit quod illud fortius movet intellectum, cujus singulare fortius movet sensum, et vide quae ibi exposui. Secundo principaliter dicit, quod Angelus potest aliquid operari circa intellectum possibilem hominis custodis, quia potest partialiter causare speciem intelligibilem coneurrendo cum intellectu agente hominis custoditi, et cum ipso phantasmate, et talis species intelligibilis sic causata erit perfectior. Et non debet intelligi quod intellectus hominis custoditi, et intellectus Angeli sint duae caus: partiales essentialiter ordinate, ita quod una agat in virtute alterius, quia tunc inferior non posset causare .non concurrente superiori, et sic intellectus agens hominis custoditi, cum sit inferior intellectu Angeli custodientis, nullo modo posset causare speciem intelligibilem, concurrente phantasmate non impedito. Nec similiter debet intelligi quod sint duce causae partiales alterius et alterius rationis, licet non essentialiter ordinatae, sicut se habent intellectus et objectum respectu intellectionis, quia hujusmodi caus:e sic se habent, quod quantumcumque una augereturin perfectione, nunquam tamen posset supplere vicem alterius, ut supra patuit in isto 2. dist. 9. et in primo, dist. 3. q. 8. et dist. V'1. Dicerentur ergo ille du:e caus:e ejusdem rationis, sic intellimvendo, quod quamvis ab una earum possit effectus produci absolute, tamen alia. concurrente, effectus esset perfectior eo modo quo dictum est in 4. dist. 17. de potentia et habitu.

Et ex hoc apparet improbatio illius argumenti, quod fit contra Doctorem in 3. dist. 4. ubi vult quod mater concurrat active ad generationem prolis, licet minus principaliter, ubi sic arguunt, ponendo quod virtus activa matris augeatur: sequitur quod tantum posset augeri, quod ipsa sola posset producere prolem, non concurrente viro; patet enim, quod isti non intelligunt, nec intentionem, nec verba Doctoris, quia vir et mulier sic sunt duce cause partiales ordinatae respectu prolis, quod vir est. causa principalis et, mulier minus principalis. Si ergo virtus unius cresceret, etiam in millecuplo, adhuc esset talis causa, quod nunquam posset supplere vicem alterius causcae. Dico ergo quodin telleetus Angeli non sic concurrit cumin tellectu nostro, quia tunc unus intellectas non posset causare speciem intelligibilem sine alio, ut dictum est. Concurrunt ergo sicut du:e causae ejusdem rationis, ita quod simul unitae perfectiorem causant effectum, quam una earum seorsum; sicut duo calores uniti simul perfectiorem causant calorem quam seorsum sumpti, et si unus calor in duplo augeretur, posset supplere vicem alterius caloris; sic etiam intellectus Angeli, si in perfectione cresceret, posset supplere vicem intellectus nostri, quia ipse solus, una cum phantasmate, ita perfectam speciem intelligibilem posset causare, sicut modo facit cum intellectu nostro.

Occurrit tamen dubium, si intellectus agens ipsius Angeli posset causare speciem intelligibilem cam phantasmate hominis custoditi, intellectu agente ipsius hominis pon concurrente? Videtur quod sie, quia si intellectus agens ipsius hominis custoditi hoc potest, multo fortius intellectus Angeli custodientis cum sit; per- fectior. Dico, quod in hoc nullum apparet impossibile, loquendo de specie intelligibili alicujus rei imaginabilis, quia etsi non possit causare speciem intelligibilem alicujus mere intelligibilis, non negatur tamen quin posset causare speciem intelligibilem rei imaginabilis, quia hoc non esset, contra statum hominis custoditi. Dico tamen, quod de facto non causat speciem intelligibilem in intellectu agente ipsius non concurrente, quia amoto impedi - mento, intellectus agens hominis de necessitate natura concurrit.

Dico ultra ad intentionem Doctoris quod non tantum Angelus potest partialiter causare speciem intelligibilem alicujus sensibilis, sed etiam potest partialiter causare cognitionem abstractivam rei, cujus est talis species, sic quod talis intellectio erit perfectior quam ut causata a solo intellectu hominis custoditi, et a specie intelligibili; et pariformiter dicendum est de intellecta Angeli, et intellecta hominis respectu talis intellectionis, sicut dictum est de eis respectu speciei intelligibilis.

(1) Ad argumenta. Nunc solvenda sunt argumenta principalia. Primo arguit Doctor, probando quod aliquid possit operari immediate circa intellectum et voluntatem hominis custoditi, quia aliter frustra custodiret, nisi posset ipsum dirigere in actibus humanis, qui primo pertinent ad intellectum et voluntatem.

Respondet Doctor, quod non frustra custodit hominem; tam quia potest ipsum efficacius docere per signa sensibilia, quam aliquis homo; tum etiam, quia perfectiorem speciem intelligibilem potest causare, ut supra patet; tum etiam quia potest ipsum a daemonibus custodire.

Sed ex dictis occurrit aliqualis difficultas. Si Angelus potest partialiter causare speciem intelligibilem rei sensibilis in intellectu possibili hominis custoditi, an possit etiam causare volitionem in voluntate hominis custoditi, respectu alicujus rei sensibilis ? Et videtur quod sic, quia sicut se habet intellectus hominis custoditi, ut passum proportionatum respectu speciei intelligibilis rei sensibilis, et respectu abstractivee intellectionis ejusdem,ita videtur quod voluntas Angeli habeat voluntatem hominis custoditi, ut passum sibi proportionatum respectu volitionis rei sensibilis, et sic posset immediate causare volitionem alicujus rei sensibilis.

Dico, quod non est simile de specie intellieibili, et intellectione abstractiva et volitione, quia voluntas hominis custoditi non videtur posse immediate moveri ab alia voluntate, recipiendo eliquam voli. tionem.

Dico secundo, quod etsi Angelus posse ipsam movere, non tamen moveret ut causa totalis respectu volitionis, sed ipsa voluntate concurrente. Si etiam tertic concedatur, quod posset ipsam movere ut totalis causa, respectu alicujus volitionis sensibilis, non autem respectu volitionis alicujus mere intelligibilis, forte nullum apparet impossibile. Ista tamen dicantur ut dubia. Cetera patent.