Quaestio 3

COMMENTARIUS.

(a) Circa tertium, scilicet, etc. Hujus etiam quaestionis meminit Lychetus in initio distinctionis, sed eam tamen inexplicatam reliquit et ipse et Tartaretus, quam ob causam nescio, cum plures contineat philosophicas difficultates; praeter enim principalem de influxu corporum coelestium in haec inferiora universaliter, agitur etiam in speciali - de fluxu et refluxu maris, et de influentia coelorum tam in eorpora juxta mixta inanimala, quam in corpora animata, etiam anima rationali. In solutione quoque avreumentorum ostenditur non solum per formas accidentales, sed per substantiales coelos agere, et non cessalturum omnem motum inferiorum corporum, quamvis cessarel molus colorum. Quae omnia parlicularius examinanda sunt.

COMMENTARIUS.

(b) Dico ad questionem, etc. Ponit hic universalem conclusionem comprehendentem praecipua capita, qui deinceps seorsim lractal in hac quaestione, quam propterea resolvemus in suas partes. Sit ergo prima conclusio: Corpora CcGlestia agunt in hac inferiora. Hc conclusio est. communis et. certa quotidiana experientia, qua constat Solem, lunam et stellis producere lumen in tolo aere, el Solem producere notabilem calorem; unde de illo dicitur Psalm. 18. Non est qui se abscondat a calore ejus. Hae conclusio amplius palebil per sequentes.

Objicies primo: Agens et passum debenL convenire in materia et disconvenire in forma, secundum Philosophum 1. de General. Lext. 87. sed coelestia corpora non conveniunt cum sublunaribus in raateria; ergo non possunt agere in illa. Respondeo primo negando minorem, suppono enim cum communiori sententia, coelos constare materia prima, non minus quam sublunaria, et secundum Seolistas etiam illam materiam esse ejusdem specie icum materia sublunarium. Respondeo secundo, distinguendo majorem, in materia prima physica, nego; in materia, id est, in ratione substanti? corporese sSusceptiva accidentis corporei, concedo majorem, et distinguo minorem conformiLer; non conveniunt eum sublunaribus in materia prima physica, lranseal; in materia, id est, in ratione substantiis corpores susceplivi accidentium corporeorum, nego minorem et consequentiam.

Objicies secundo: Omne agens agil, uL assimilel sibi passum, ut producal effectum .sibi similem, secundu m Philosophum 1. Generat. ext. bl. sed manifestum est colum non posse assimilare sibi aliquod sublunare; ergo non potest agere in aliquod sublunare. Confirmatur, quia omne agens naturale agendo repalitur sed coelestia corpora non repaliuntur; ergo nec agunl in sublunaria. Ren- spondeo distinguendo majorem: omne gens, quod agit actione univoea, concedo majorem; quod agil actione acqui- voca, nego; et concessa minori similiter distinguo consequens; non potest agere actione univoca, concedo; aequivoca, nego. Respondeo secundo, distinguendo majorem aliter, ut assimilet sibi passum quatenus producit in illo talem formam qu alem ipsummet habet, vel formaliter vel virtualiter, concedo; quatenus producit in illo formam semper lalem, qualem ipsummetl habet formaliter, nego; et similiter distinguo minorem et nego consequentia m. Ad confirmalionem — respondeo distinguendo majorem, quando agens est contra spheram activitatis passi, et capax form producibilis a passo, concedo, aliter nego majorem; corpora autem coelestia non sunt capacia forme a sublunaribus producibilis.

Secunda Conclusio: Corpora coelestia agunl in elementa. hac etiam est communis, et patet, quia certum est quod aer et aqua illuminenlur, et calefiant, ac frigefiant per corpora coeleslia, secundum quod taliter vel taliter applicantur ipsis. Doctor duplicem actionem tribuit corporibus coeleslibus, respectu elementorum, alterativam scilicet et generativam. Prima actio patet ex eo quod ut jam dixi, calefaciant et frigefaciant. Secundam actionem generativam probat Scotus experientia, quia quando stelle calidis effective, hoc est ille quia habent virtutem effectivam caloris, magis accedunt ad aliquam regionem, ium plus generatur ignis et aeris, ad quorum generationem calor est qualitas dispositiva, ut patet; et e contrario, quando accedunt stellae frigid: non formaliter, sed effective, tum magis generatur de terra et aqua, ad quas generandas valde conducit frigus, ut cliam patet. Et quoniam quando stelle calide acceduntad unam regionem, frieidae accedunt ad aliam, inde fil ut quantum crescant elementa superiora, scilicet ignis et aer, tantum decrescant inferiora, scilicet terra et aqua, unde fit, ut nunquam detur in universo vacuum, propter hanc majorem augmenlationem illorum elementorum. Alio modo polest facilius probari quod corpora coleslia habeant actionem — generalivam elementorum, quia producunt fulgura et coruscationes, et quia Sol comburit stuppam mediantibus radiis solaribus per vitra quaedam applicatis, neque enim productio istius ignis adscribi potest calori alio modo quam dispositive, quidquid dicant Thomiste; nec ulla etiam alia causa applicata est tum, praeter corpus aliquod coeleste, cui illa productio possit commode attribui.

(c) Praeterea secundo, stellaa habent actinem, etc. Praeter duas actiones praemissas, allerativam scilicet et generativam, aliam, scilicet locomotivam attribuit Doctor hic corporibus coelestibus respectu elementorum; quod probat, quia stellae, Sive per se, sive medianlibus colis in quibus sunt, circumferunl secum superiorem partem aeris, et. consequenter a priori sphieram ignis in concavo silam Luns. Quod autem circumagat colum superiorem partem aeris, probat ex eo quod Comete, et alie impressiones ignike in illa parte aeris generate, circulariler videantur moveri, qui motus non nisi a coelo provenire dicendus est.

Quia vero supponit Doctor hic duo, quae sunt in controversia, nimirum, dari spheram ignis in concavo Luns, et comelas generari in regione aeris, abs re fundamenta, quibus hic supposita inniluntur, hic proponere, et quae contra ponuntur solvere.

Quantum ergo ad primum, de actuali existentia elementi ignis supremam parlem aeris inter et superficiem coneavam coeli Lunas, Veteriores quidam Philosophi existimarunt elementum ignis habere pro propria sede medium mundi, alque intra terram contineri circa mundi ceniürum, sicut nos communiter dicimus ipsam terram locari. Fundamentum hujus sententiae est, quod ignis sit elementorum perfectissimum, et consequenter habere locum perfectissimum, qualem existimarunt illum qui est circa mundi centrum immediate.

Contra hanc sententiam imprimis facit, quod difficile est his auctoribus probare perfectissimum locum esse illum, qui est circa mundi centrum immediate, imo videtur potius perfectior esse superior locus proximus coelo. Secundo, quamvis id admitteretur, non minus difficile est probare, quod quo perfectius est elementum, eo perfectiorem debeat habere locum; quantum ad locum enim elementorum potius spectari debet emolumentium universi, quam illa major dignilas, quia accresceret. elemento ex collocatione in perfectiori loco, unde si non essel. tam commodum universo, quod ignis in loco perfectissimo collocaretur, non esset in eo collocandus; argumenta vero probantia ignem collocari in alio loco, ostendunt melius esse universo quod ignis in illo alio loco collocatur. Confirmatur hoc, quia certe non est verisimile quod locus «coeli solaris sit perfectissimus locus, cum non sit nec medius, nec supremus, nec infimus, et tamen communiter asseritur Sol esse perfectissima stellarum. Tertio denique ascensus ignis omnino videtur arguere, quod locus naturalis ejus non sit infra terram, nam corpora omnia moveri polius deberent motu naturali ad locum naturalem, quam ab illo, ut in omnibus aliis experientia videmus.

Hieronvmus Cardanus 9. de subtilitate, negat elementum ignis dari ullibi, et illum, qui apud nos est, esse elementum. Franciscus Vallesius de sacra Philosophia cap. l. admittit quidem dari elementum ignis in magna quantitate in mundo, sed negat ipsi determinatum locum supra aerem, sed polius inlra aerem reperiri trahique lumine Solis in magna quantitate, et propterea Solem calefacere. Franciscus Patritius tom. 4. disquisit. peripat. lib. 7. Scipio Capitius Jb. 2. de principiis, Alexander Tassonicus in suo libro Italico de variis conceplibus /?b. 1. quasito 1l. Paulus Aresius lib. 2. de general. qg. 3. aliique plures, negant ignem alium esse, nisi qui apud nos communiter habetur, accenditurque, ac extinguitur juxta materi applicationem.

Communiter tamen Philosophi cum Aristotele 4. cc? text. 329. et Astronomi ut Cleomedes, Joannes de Sacrobosco et alii, tenent elementum ignis situm esse tanquam loco naturali, in concavo Lung, supra aerem in magna quantitate. Quam senlentiam supponunt SS. Ecclesie Patres, Origenes Aom. 13. n Exodum, Basilius hom. 3. Hexaemeron, Clemens Alexandrinus /;b. 1. strom. Hieronymus epistol. 198. Augustinus lib. 99. Cic. cap. undecimo, Boetius /b. l. Aronom. quorum certe auctoritate sufficienter probata manet, quamvis nulla alia ratio suppeteref, praesertim cum nulla sit ratio in oppositum, unde merito Scotus eamdem senLentiam hic supponit.

Probatur autem ulterius, quia non minus caetera elementa debent habere aliquem locum proprium in quo quiescant, et sint in magna quantitate quam ignis, quem patet tam esse elementum quam aquam aul aerem; sed cerle nullus est locus in quo ita quiescat et sit, praeter concavum Lunas, ergo debet asseri existere in illo loco. Probatur minor, quia non existat in meditullio mundi seu circa centrum terra, ut patet ex dictis, nullus autem alius locus proprius assignari potest, in quo sit in magna quant!itate. Confirmatur primo, quia cum ignis levissimus sit, et superiora loca maxime conveniant levibus, omnino maxime supremus locus ex sublunaribus attribuendus est igni.

Confirmatur secundo experientia, qua constat ignem, qui apud nos est, sursum. semper moveri, non minus quam terra deorsum; ergo quemadmodum ex eo quod moveatur terra deorsum infra aerem et aquam, dicimus locum naturalem ipsius esse deorsum, ita quandoquidem ignis movetur sursum, debemus dicere quod locus ipsius naturalis sit sursum, at non intra aerem, cum debeat habere locum proprium et moveatur etiam supra aerem, ut patet; ergo supra aerem, et consequenter in concavo Luna.

Confirmatur tertio, quia omnino per accidens est, quod reperiatur ignis ille usualis noster, et non minus per accidens est quod reperiatur ignis ille inferni, qui a Deo productus est ad poenam damnatorum, nec constat dari ratione naturali. Per accidens etiam est quod reperiatur ignis subterraneus ille intra terram, qui aliquando erumpil, sicut per accidens est, quod aer reperiatur inclusus in concavitalibus terre; ergo si non haberet elementum ignis alium proprium locum, sequeretur quod elementum ignis omnino per accilens haberetur in mundo, quod valde absurdum videtur. Itaque multo probabilius asseritur, dari elementum ignis in concavo lungs.

Quod si qui auctores, quorum auctorilas magni facienda, sit, dicant totum spatium inter coelum et terram repleri aere, intelligendi sunt non de aere proprie diclo, sed de corpore quocumque, quod est tenue et fluidum instar aeris, tale autem corpus est ignis in loco illo superiori, et inde accidit ut non possit videri a nobis, nec sit tam vorax quam apud nos, quia scilicet est valde tenuis ac subtilis eo loci, per quod salisfit majori parti objectionum, quibus adversarii utuntur contra hanc communem sententiam.

Objicies praeterea: Ignis indiget novo pabulo,ut patet experientia, et inde fit ut deficiente pabulo deficiat; ergo si daretur in concavo Lune, deberet habere pabulum aliquod, seu materiam, in quam ageret; sed certum est quod talem materiam ibi non habeat, ergo ibi non residet. Respondetur imprimis hoc argumentum «que concludere, quod non daretur alimentum ignis circa centrum terr sub ipsa terra, quia neque ibi etiam haberet materiam, aul pabulum magis, quam in concavo Lunx. Respondetur secundo ignem non indigere pabulo, aut materia in quam agat, nisi quatenus circumstarent alia corpora, quae ipsum destruerent, nisi adesset alia materia iu qua produceret, antequam destrueretur, formam suam, unde in concavo Lune, cum non adsit causa deslructiva, non est necesse ut adsit materia in quam agat, ut conservetur.

Quantam ad secundum quod supponit Doctor de productione Cometarum in suprema regione aeris, adverlendum est, Comelam sic dici, quia est quasi stella comala, ex eo scilicet quod appareat instar stellae habentis comam, quia vero non habet semper comam ejusdem rationis, nam aliquando diffusam habet comam in circuitum totum, aliquando vero non nisi ad unam partem tantum; hine dividitur Cometa in crnitum, qui est cometa diffundens comam in omnes partes, et barbatum seu caudatum, qui est comela habens comam ad unam partem solummodo diffusam. Alii vero dividunt Cometam habenlem comam ex una parte, in illum qui nimis longam habet comam, et hunc vocant caudatum, et illum, qui breviorem habet comam, et hunc vocant barbatum.

Quantum autem ad praesentem difficullalem Anaxagoras et Democritus, Leste Philosopho 1l. Meftereol. cap. 7. existimarunt Cometam esse collectionem plurium planetarum, qui appropinquantles sibi invicem, illum exhibent aspectum quem Cometa exhibet. Artemidorus apud Senecam lib. 7. naturalium qq. q. 9. cap. 13. putavit Cometam esse collectionem aliarum stellarum errantium, distinctarum a planelis septem nobis notis. Alii putaverunt Cometam omnem esse unam quamdam stellam errantem, quandoque tali peculiari modo apparentem.

Sed imprimis certum est Cometam non esse aggregationem planetarum, cum pla-. nel: appareant, apparentibus Cometis ab | ilis separati; nec etiam est aggregalio aliarum stellarum errantium, quia non constat ullo indicio alias stellas errantes dari, et quia deberent inter se convenire aliquo determinato tempore eum motus coelorum et planetarum sit ordinatissimus, et quia denique talis sLellarum erranlium aggregalio non posset tanto tempore durare, quanto durat Cometa.

Non est etiam una aliqua stella errans infixa coelo, et semper in eo manens, li- - cet non semper apparens, quia ut dixi, si talis esset, deberel apparere aliquo determinato tempore, nec deberet instantanee, et subito disparere, sed paulatim et successive, qualenus scilicet magis ac minus appropinquarel Soli aut Luna, aliisque stellis, cujus oppositum conslal experientia, nec imaginabile videtur quomodo maneret in tali situ per plures raenses ut appareret in lanta magnitudine, el postea statim desinerel apparere tol annis.

Alii recentiores Astronomi ut Tvco Brahe lib. 9. progymnasmatum, Cornelius Gemma, Heliseus Roestin, Christophorus Roshmannus Keplerus, et aliij plures etiam Peripatetici existimant Cometas generari in eclo de novo, atque adeo coelum non esse ingenerabile ac incorruptibile.

Contrariam tamen senlentia m, quam Doctor supponit asserens Cometas generari sub coelo in superiori regione aeris, frequentius tenent lum anliquiores, tum recentiores Astronomi ac Philosophi; et quod non generentur in coelo, probatur ex incorruptibilitate coelorum, quam prater Philosophum /5. 1. co?, text. 22. et 2. cali in ?nilio, suosque omnes tenet ex Patribus D. Dionysius de divinis nominibus cap. 4. Et sane hoc est praecipuum fundamentum hujus sententive. Et qui novas stellas apparere fatentur in coelo, quae non sunt semper in illo, inter quos unus est Aversa quast. 33. sect. 3. valde difficulter possunt ostendere cur non similiter Cometae apparerent in coelo. Unde idem auctor dum hoc negat, et illud asserit, minus consequenter philosophari videtur, et praeserlim non apte argumentatur ex eo quod non possit ostendi qualiter comelae de novo gignantur; nam simili modo proporlione servata possunt in eo generari, quo stelle ille nova, et quemadmodum ipse fatetur stellas novas in coelo apparere, quarum tamen causam productivam et modum, quo producuntur faletur se nescire, similiter permittere deberet, ut dicerentur Cometae produci in coelo, quamvis non sciretur quomodo producerentur. Verum quoniam communiter supponitur quod sublunaria non agant in corpora ecclesia, et quia praeterea non appareret possibile, ut ipsa corpora coelestia agant in se invicem, aut habere possint aliquam talem dispositionem, secundum quam tam incerto modo apparent in coelis, aut stelle aut cometae, potius dicendum omnes stel- las et cometas, quia de novo raris vicibus in ecelo apparent sub coelo produci.

(d) Praeterea, corpora eclestia, etc. Proponit hic alium salis mirabilem, et maxime notum effectum corporum coelestium, - competentem ipsis per actionem locomotivam, nempe fluxum et refluxum maris, qui ab astronomis et philosophis antiquioribus communiter attribuitur Lunae, ut ab Aristotele lib. de elementis, Cicerone lib. 92. de natura Deorum, Plinio lib. 2. cap. 97. Ptolomao lib. 2. cap. 12. Averroe, Alberto 2. Meteorum, quos sequuntur Conimbricenses i(ract. 8. cap. 5. Vierius in Meteor. cap. 6. Hieronymus Porrus in fractatu de fluxu et refluxu maris, Scaliger eaercit.52. et alii plures. Quamvis ex iis aliqui dicant Solem etiam aliquo modo cum Luna concurrere; et et his ipsis aliqui Solem ex sequo concurrere cum Luna, ita ut non magis uni quam alteri, adscribi deberet hic effectus; alii vero Solem minus principaliter concurrere, Lunam vero esse causam praecipuam.

Quod vero hic aeque motus proveniat ab aliqua causa codlesti, omnino apparet, quia licet a causis sublunaribus possit provenire, ut aqua maris variis modis moveretur, tamen quod moveatur tam regulato motu in cerlis regionibus, ut in Hibernia, Anglia, ac illis partibus contingit, sic scilicet ut bis quolibet die per spatium sex horarum fluat, bis iterum tanto tempore refluat, idque cum tanto incremento, ut multa milliaria terre? cooperiat, et ut ubi nihil aqua, mari refluente, sit, eodem fluente magna navis possit natare, nullo modo potest in aliam refundi causam quam in coelestem. Ex causis vero coelestibus nulla potest assignari, cui potius poLest adscribi hic motus quam Luna, quia experientia constat juxta Lune? incrementum ac decrementum augeri ac minui estum maris sic,ut quando Luna est plena, longe major sit iste vstus quam aliis temporibus.

Verum quia non eodem modo fit ubique hie fluxus et refluxus, quandoquidem in mari Tirrheno vix discerni possit, in Oceano Hibernico et aliis vicinis partibus valde ingens reperiatur, in mari etiam Adrialico salis nolabilis sit, licet non tam magnus quam in Hibernico, in aliquibus etiam locis pluribus horis fiat luxus quam refluxus; nam in littore Aquitani: ad fauces Garumne septem horis fluit, quinque refluit mare, in aliis vero pluribus horis e contra fiat refluxus, nam ad Erithreum Afric promontorium quatuor horis fluit, oclo refluit. Sed et id mirum, quod referunt Conimbricenses in littore Cambaiz ad Indi fauces, mare duabus horis triginta lerre leucas oblegere, et aliis duabus detegere, quo fit ut tanta velocitate agatur fluendo et refluendo, ut homines vix cursu evadere possint, quin et ipsi etiam unda supervenienle capiantur. Quandoquidem, inquam, tanta sit varietas in hoc motu, dicendum est solam Lunam non ita esse causam, quin aliqualiter situs terrarum concurrat, et salis etiam verisimiliter Sol, et aliqua astra possunt habere aliquam actionem ad hoc conducentem.

COMMENTARIUS.

(e) Quomodo autem ista elevatio fiat effective, etc. Supposito quod Luna causat motum illum maris, quo fluit et refluit, assignat duas sententias de modo quo causat istum motum. Prima sententia est Albumasaris. qui existimat Lunam causare illum motum per virtutem occultam, sicut magnes causat motum localem ferri ad se attracti. EL hanc sequuntur Conimbricenses tract. 8. de meteoris cap. 6. Altera sententia est. quod Luna id faciat medianlibus radiis lucis a se diffuse hanc tenet Averroes 2. Meteororum.

Ex his duabus sententiis qua verior sit, non decidit Scotus, sed certe secunda sententia non videtur probabilis; tum quia certum videtur lucem non habere virtutem illam loco motivam; tum quia in interlunio, et quando etiam Luna in altero hemispherio sita non illuminat nostrum hemispherium, adhuc non desinit fluxus et refluxus. An tamen prior sententia vera sit, non sequitur ex hoc, quia licet Luna non moveat per lumen aquas, sed per qualitatem occultam, adhuc tamen posset movere qualitate occulta dupliciter: Uno modo imprimendo occulte impulsum motivum aqua, sicut magnes imprimit ferro, et sic videtur Lenere illa prima sententia, quandoquidem assimilat modum, quo Luna movel mare, modo quo magnes trahit ferrum. Alio modo non imprimendo per se directe talem impulsum, sed potius rarefaciendo aquas, easque augendo, nam iis auclis per rarefactionem deberent fluere, et iis rursum condensalis deberent refluere. Huneque modum dicendi sequitur Conltarenus lib. 2. de elementis, et post ipsum Aversa quaest 42. sect. 7.

Mihi magis placet quod fluxus fiat praecise per motum localem, et non per parefaetionem; tum quia non apparet ulla raritas in aquas fluente, magis quam in fluente; tum quia nulla prorsus est necessilas istius augmenti aquarum, quod fieret per rarefaetionem, cum purus motus localis sufficere possit, praesertim cum satis verisimile sit quod quo tempore apud nos fiat fluxus, eodem refluxus [iat apud Anlipodas, et e contra, ut nec mirum, nec difficile esse possit unde tanta aqua- rum copia hauriri possit absque rarefaelione, quantam in fluxu adesse conspicimus, nempe hauriri facile potest ex illis locis, a quibus apud Antipodas refluit, et ad eadem loca facile recurrere potest, dum apud ipsos fit fluxus, et apud nos refluxus.

Sed sive fiat fluxus et refluxus per rarefactionem et condensationem, sive per purum motum localem absque accrelione aut decretione ulla aquarum, in ulraque et communi sententia altribuente vim elevativam aquarum Lune, dici solet quod elevatio fiat ex directo Lunae, eam- t. que sequatur, et consequenter totidem " horis circumeal terram quot Luna, hoc est, vigintiquinque circiter horis, non viginti quatuor ut Sol, quia ut patet experientia, Luna non oritur in eadem parte nostri hemispherii hodie, quo heri, sed relinquitur tantum spatii inter locum, quo heri oriebatur, et hodie oritur, quantum requiritur, ut perlranseat, unam fere horam; cujus ratio est quod Luna motu suo proprio ab occasu ad ortum impediat, quo minus possit ad idem punclum, recurrere per motum primi mobilis, quo movetur ab ortu ad o?2casum.

Reliqua pars discursus Seoli circa fluxum et refluxum facilis est. Si advertatur praesertim, quod supra diximus, non a sola Luna, aut aliquibus stellis oriri fluxum, sed ad illum etiam situm regionum aliqualiter concurrere, et etiam dispositiones aliquas parliculares climalis, quie causa est eur in mari mediterraneo non sentiatur fluxus maris sicut in mari Adrialico, nec in hoc, sicut in Hibernico, etl cur alibi breviori tempore fiat refluxus'! quam fluxus, et e contra alibi, cur etiam quidam pulei cum mari refluant ac fluant, - quidam non item. Quod si quaexeratur cur. fluvii pariter non atirahantur a Luna localiter sicut mare, respondendum id oriri ex diversitate utriusque aqui»; nam quemadmodum magnes non trahiti plumbum ut ferrum propter diversam naturam utriusque, quorum unum habet naturam aplam, ut a magnete non moveatur, allerum non habet, ita non est mirum propter maximam diversitatem, quam videmus, inter aquam fluvialem et marinam, hanc moveri posse a Luna, illam non posse.

COMMENTARIUS.

(f) Secundo dico quod planeliae, eic. Hic proponit Doctor secundam conclusionem secundum ordinem suum, sed secundum ordinem a me propositum est tertia conclusio, scilicet quod Planete et stellce agant in mixta imperfecta, qualia sunt fulgura, coruscationes, grando, pluvia, Comet et similia. Hadec est communis, et patlel maxime de Cometis, qui habent motum particularem ab Aquilone ad Austrum, et hoc non nisi quia atirahun- tura stellis a quibus generantur. Patet etiam in aliis impressionibus, quia nulli potest aptius generatio earum adscribi, quam stellis, quarum virtute materia earum, ex qua scilicet fiunt, trahitur nonnunquam ad locum, in quo generantur isl:e impressiones.

Quod si quaeratur si hi effectus proveniat a causis coelestibus, quia naturaliter determinantur ad agendum, et ordinalissimo ac certissimo modo semper applicanlur suo tempore uniformiter, cur Astrologi, qui cognoscunt quomodo moventur, non cognoscant quando etl quolies hi effectus ab illis proveniunt ? Respondet Doctor, quia ignorant, quia parliculares stelle habent illam virtutem, aut quot ex ipsis debeant concurrere; et quia multa alia possunt impedire hic et nunc, ne sequantur effectus alias secuturi, ut si materia tanta hodie a Sole elevanda in hae parte aeris dissiparetur per nimium ventum, ferreturque ad aliam partem, ubi impediret effectum, quia alias ibi esset producendus per stellas. Deinde licet Sciant Astrologi multa de motibus stellarum et earum concursibus, ignorant tlamen plurima, et facile hine in pradictione horum effectum naturalium decipi possunl. Addidit tamen Doctor, et id valde probabile est, quod Angeli naturaliter possint cognoscere quando essent hujusmodi effectus producendi, ut quando esset futurus Cometa, quando pluvia, quando grando, etc. Sed et boni etiam Astrologi satis bonam conjecturam habere possunt de hujusmodi effectibus, saltem de iis qui frequentius accidunt, ut de pluvia, gelu, ventis, serenitale.

(g) Tertio dico quod habent, etc. Tertia conclusio Doctoris, seu polius quarla, est, quod stella» habent actionem in mixta perfecta, qualia sunt metalla auri, armenli, etc. quia in viceribus terre com- muniter generantur. Haec est communis, et probatur, quia nullie caus:e sufficientes ad melallorum hujusmodi productionem assignari possunt absque coelestium corporum influxu; neque enim ipsa terra sufficit, neque alie causae adjacentes possunt ostendi. Deinde nihil impedit quominus coelestia corpora habeanl virtutem activam in hic mixta, et magna eorumdem mixtorum perfectio videtur exigere lam perfectas causas. Falendum quidem est certam causarum sublunarium dispositionem requiri ut metalla producantur, quia alias ubique producerentur contra experientia m, sed illa per se non suffieiL absque coelestium corporum in fluxu.

COMMENTARIUS.

(h) Quarto dico quod habent, etc. Hic piures simul involvit Doctor conclusiones, qua claritalis causa etiam seorsim proponende videntur, sit ergo:

Quinta conclusio: Corpora coelestia concurrunt ad productionem viventium per- fectorum, non (amen possunt Lanquam causa principales ?lla producere. Wc est; communis, et prima pars patet ex Philosopho 2. PhAystc. text. 96. Sol et homo generant hominem. Ralio etiam est de- s ducenda a priori quidem ex dependentia naturali causarum inferiorum a superioribus, in ordine ad hujusmodi praesertim effectus, quorum productio prerequirit longam preparationem et dispositionem malerie ad formam; et. quemadmodum sunt aliqua sidera, quae formando fcetui sunt obnoxia, ut patet experientia, ila cerle alia sidera sunt dicenda ad ejus formationem propilia. Secunda pars paLet, quia semper ad generationem hujusmodi animalium debent — concurrere necessario alie causae sublunares, vel perfectiores vel quae perfecte, quibus propterea principalis causalitas attribui potest absque inconvenientia, unde potius ilis attribui debet quam astris. Voco autem hic cum omnibus animalia perfecta illa, quae semper requirunt actionem generativam aliorum animalium mediante effusione seminis, ad differentiam aliorum animalium, qui absque simili propagatione quandoque generantur, ut sunt rans, vespa, musca, et similia, quae propterea animalia imperfecta nuncupantur, et de quorum productione magna est inter Philosophos qusstio. Aliqui enim existimant corpora coelestia esse causas principales productivas hujusmodi animalium, quando producuntur sine generatione seminali. A'ii vero id negant dicentes, ea esse tantum causas dispositivas. Cum autem qusritur ab ipsis, quinam sit causa principalis; magna praessi dificullate varie respondet. Quidam nempe asserunl causam principalem esse quamdam formam abstractam et separatam, quam vocant datricem formarum, sic lThemistius etl Avicenna apud Averroem 19. Metaph. com. 18. Sed nemo non videt commenliliam esse hanc formam, si non dicatur esse Inteligentia, aut Angelus, eamdemque difficullatem esse de illa ac de ipso coelo.

Si autem diceretur esse Angelus, S. Thomas 1l. part. quast. 110. probat Angelum non posse tanquam causam principalem producere compositum aliquod corporeum, quia Angelus non est similis iali composito, aut formaliter, ut patet, aul virtualiter, quandoquidem non conLineat in virtute sua materiam. Verum hxe ratio non satisfacit, quia ut Angelus produceret compositum, sufficeret quod includeret virtualiter formam, nam alias nulla creatura posset producere compositum materiale, cum nulla creatura possit includere virlualiter materiam, quae non potest produci, nisi per creationem, secundum omnes. Deinde certum est quod causa producens compositum non magis debeat includere virtualiter materiam ipsius, quam causa principalis, in cujus virtute causa instrumentalis producit illud compositum, sed secundum D. Thomam 1. parl. quast. 70. art. 3. ae ad 3. quaest. 6. de potentia art. 3. Intelligentia assistens coelo est causa principalis, in cujus virtute colum producit ista animalia; ergo ut produceret immediate compositum, non deberet includere virtualiter materiam ipsius, sicut nec debet includere illam, ut coelum in virtute ejus producat illud compositum.

Aliter ergo impugnatur illa sententia, quae diceret quod causa principalis productiva animalium imperfectorum Sit Angelus, quia Angeli secundum Theologos communiter non habent ullos effeclus particulares corporeos in corpora prater motum localem, ut supponi debe! lic ex materia de Angelis. Si tamen haberenL virtutem producendi alios effectus corporeos, profecto coelum non deberet dici producere ista animalia in virlute ipsorum, sed posset tamen bene esse causa concurrens dispositive, non tamen in virtute Angeli, sed in virtute sua propria, cum nullam prorsus virlutem recipiat ab Angelo, sed solummodo motum localem, qui tantum est conditio applicans localiter.

Alii dicunt causam principalem productivam animalium imperfectorum esse alia similia animalia, verbi gratia, causam principalem productivam ran: esse aliam ranam, in viriute cujus coelum producit illam ranam. Dicunt vero non esse aliquam determinalam ranam, quae sit causa productiva sed aliquam indeterminatam, determinari vero a Deo, quaenam sit qua actu sit causa principalis.

Verum haec philosophia minus placet quam praecedens, quae productionem adscribit Angelis, nam quamvis nulla demum rana existeret realiter in rerum natura, et corpora coelestia applicarentur eodem modo quo applicantur, quando producitur rana sine propagatione seminis, profecto produceretur rana; ergo tum causa principalis productiva non est rana aliqua determinata aut indeterminala. Probatur consequentia, quia causa realiter non existens non potest esse causa principalis, cui actualis productio effectus attribui debet. Confirmatur primo, quia causa principalis effectus debet habere aliquem influxum in effectum mediatum vel immediatum, alias nulla prorsus esset ratio, cur potius illa quam alia causa diceretur principalis; sed quando producilur rana absque propagatione seminis, nulla alia rana habet ullum influxum mediatum, aut immediatum in illam ranam, ut patet, quia posset contingere ut nec tum existeret ulla alia rana, nec antea unquam exliLeril. nec postea etiam esset extlitura. Evidens autem est, quod res possibilis, ut possibilis praecise, non possit habere ulum influxum realem mediatum, aul immediatum in effectum aliquem realem. Confirmatur secundo, quia etiamsi rana non esset productiva alterius rana, Sed esset. omnino animal slerile, sicut mula est, profecto non eo minus produceretur rana per actionem corporum colestium, sicut de facto producitur, sed in lali casu certum est quod alia rana non esset causa productiva ullo modo ejus; ergo nec de facto debet dici causa ejus, quando producitur per istorum corporum actionem absque propagatione seminali.

Confirmatur tertio, quia si virtus generativa hominis tribueretur lapidi a Deo, et ea mediante lapis produceret hominem, profecto alius homo non deberet dici causa, aut principalis, aut ullo modo istius hominis producti, quamvis alicui homini eonnaturaliter deberetur ista virlus, ut est evidens; ergo quamvis alicui rane connaluraliter loquendo deberentur iste qualitates, quibus disponitur materia ex qua fit rana, aut productio istarum qualitatum, tamen si de faclo ista productio non compelat ipsis, sed Soli, aut alij cause, non debet dici quod rana illa producat ranam a Sole productam, sed tantum quod posset et deberet connaturaliter illam producere.

Hec confirmatio deservit ad impugnationem fundamenti adversariorum, qui propterea dicunt ranam esse causam principalem istius productionis, quia connaturaliter exigit qualitates dispositivas ad productionem illam, seu quia connaturaliter exigit producere illas qualitates. Con6ra quod etiam praeterea facit, quod falsum sit ranam magis exigere connaturaliter producere illas qualitates, quam exigunt corpora coelestia taliter applicata.

Deinde certum est quod rana non exigat producere illas qualitates, nisi mediante semine; ergo quando producuntur isto qualitates absque semine, non debet dici quod rana producat illas.

Sed longius quam par est immoror in hujus sententi:e impugnatione, quae si vera esset, tam posset dici, quod homo existens produceret hominem quam homo existens, et quod filius producat de facto suum patrem, quia in hac sententia sufficit ut dicatur producere, quod exigat connaturaliter virlutem generativam ejus, et qualitales concurrentes ad ejus generalionem. Certum est autem quod unusquisque homo, atque adeo filius, tam exigat illam virtutem, et illas qualitates, ac productionem quamcumque ipsis competenlem, quam rana non existens exigere possit productionem rane, qui producitur sine propagatione seminali.

Alii ergo tenent corpora coleslia esse causas principales istorum animalium, non solum quatenus principaliter producunt dispositionem ullimam ad animas eorum, sed etiam quatenus principaliter producunt ipsamet animas eorum, ita Marsilius l. quaest. l. art. 9. Aversa quaest. 35. sect. 8. Contra hanc sententiam solum occurrit quod communiter supponatur ab omnibus Philosophis et Theologis, quamlibet animam, eum sil principium alicujus vite, nobiliorem ac perfectiorem esse quam ulla alia forma substantialis, sicut et quodlibel vivens esse perfectius quolibet non vivente. Hoc autem supposilo certum esse debet, cum nullum astrum, aut ccelum sit vivens, nullum ex ipsis producere posse ullum vivens, aut ullam consequenter animam, quia evidens est causam principalem debere esse ad minus tam perfectam, quam sit effectus ab ipsa producibilis, loquendo de causa principali totali, de qua hic agimus.

Nec valet dicere quod verum quidem sit coelum esse imperfectius quolibet vivente perfecto, praesertim sensitivo, quod scilicet solum natum sit produci per generationem, non vero quolibet viventi imperfecto sensilivo; hoc, inquam, nihil valet, quia si admiltatur coelum esse perfeciius ullo viventi sensitivo, verbi gratia, rana aut musca, nihil relinquitur fundamenli ad probandum quod non sil perfectius vivente quolibet sensitivo, etiam perfecto non rationali, ut equo et leone, quia majoritas illa perfectionis, qua est inter utrumque genus viventis, non est lanta nec talis, ut ex ea praecise possit argui, quod vivens habens illam esset perfectius coelo.

Si quis autem universaliter negaret ccelum esse imperfectius ullo vivente sensitivo et vegetativo, non rationali, profecto diffieulter impugnari posset meo judicio, aliter quam auctoritate communis sentenLie, et Sancti Augustini, qui lib. de vera el. falsa religione cap. 19. ait: Non enim qualiscumque moles, quanquam ista visibili luce prafulgeat, si vita careat magni aslimanda est, qualibet namque viva substantia cuilibet non vive substantiae natura lege praponitur. Unde in lib. de duabus animabus cap. 4. dicit muscam Soli esse proeferendam. Porro haec communis sententia tanti Patris auctoritate comprobata, facit sententiam hanc improbabiliorem, praesertim cum nulla sit ratio pro illa nisi negativa, quod scilicet non constet coelos esse imperfectiores animalibus quibusque sensilivis. Itaque ut resolvamus hanc difficultatem, sit:

Conclusio sexta: Corpora coelestia producunt ultimam dispositionem ad animalia imperfecta. producenda, verbi gratia, ad ranam, muscam, et similia; non vero producunt ipsasmet animas earum tanquam causa principalis, sed. earum productio adscribi debel ipsimet Deo specialiter sup- plenti defectum causse secunda polentis eds producere. Haec est Scotistarum communiter cum Doctore hie, qui non aliam actionem tribuit coelis in ordine ad animata, quam actionem alterativam ad qualitatem disconvenientem vel convenientem anima eorum, asserens hac ratione ecelos concurrere ad animatorum generationem et corruplionem; ad generationem quidem quatenus producunt qualitatem convenientem, hoc est, dispositivam ad receptionem anima; ad corruptionem autem quatenus producunt qualitatem disconvenientem. Est etiam conclusio Fonsece 7. Met. cap. 7. quaest. 9. Suarez disp. 18. secl. 9. Ruvii 9. de eclo cap. 3. quaest. 2. Et prima pars patet experientia, quia ad actionem parlieularem causarum coeleslium disponitur materia ex qua fit rana, ad formam rans sic, ut producatur illa forma, nec est ullum inconveniens in asserendo quod illa productio adscribatur illis corporibus, nec aliquae ali? caus. assignari possunt, quibus potius esset adscribenda. Secunda pars etiam patet ex dictis, quia coeli sunt imperfectiores illis animantibus.

Tertia denique pars non minus patet, quia ex suppositione senlenti: communis, quod scilicet Angeli non possint immediate per se habere ullam actionem physicam in corpora, praeter loco motivam, nulla alia. causa relinquitur, qua possit producere illas formas praeter Deum, neque est inconveniens (ut supponit Aversa male) ad Deum recurrere delicientibus causis secundis, imo id est conveniens naturis rerum, et suavi ipsius dispositioni in se recipientis defectus causarum secundarum supplere.

Conclusio septima: Corpora celestia non habent aliquam actionem directam in animam intellectivam, bene tamen indirectam, tum quoad intellectum, tum quoad voluntatem. Haec est Doctoris hic cuim suis, et D. Thome 1l. part. quasl. 115. quos sequuntur Theologi et Philosophi communiter; et quoad primam partem est contra Priscilianistas et judiciari? Astrologie professores, eosque qui illis fidem adhibent. Probatur quoad illam primam partem, quia anima rationalis est omnino spiritualis et indivisibilis; ergo nullam actionem habere potest in illam aliqua causa corporea. Probatur secundo, quia anima non est eapax aliarum qualitatum quam intellectionum, volitionum, habituum, specierum intelligibilum et passionum letitia, tristitie, similiumque, quae causantur ab objectis cognilis talibus vel talibus; neque enim assignari potest, quas alias qualitaLes recipere possit, nec ulla est experientia quod alias recipit. Sed certum est quod coelestia corpora non habent particularem vim directam ad hujusmodi qualitates producendas, species enim intelligibiles non sunt nate produci nisi ab objectis, quorum sunt species, actus non sunt nali produci, nisi a potentiis mediantibus his speciebus. Habitus solum producuntur medianlibus actibus (loquendo de naturalibus et acquisitis, supernaturales autem a solo Deo sunt producibiles), et passiones demum solum produci possunt ab objecto aliter vel taliter proposito per intellectum.

Secunda pars conclusionis patet quoad intellectum, quia certum est corpora cclestia posset allerare organa sensitiva, et bene vel male illa disponere ad exercendas functiones suas, et hinc fit ut luna habeat particularem influxum in phrenelicos, qui propterea lunatiei vocantur. Sed non minus certum est juxta bonam vel malam sensuum dispositionem, intellectum bene vel male posse discurrere, hominesque esse melioris vel pejoris ingenii; ergo indirectam habent corpora coelestia actionem in animam quoad intellectum, qua- lenus scilicet agendo in organa sensuum impedit, vel juvat intellectum in suis operalionibus. Probatur eadem pars quoad voluntatem, quia exploratum esti juxla variam dispositionem corporis, aliquos esse magis inclinalos ad hao, vel illa vitia et virlules, et his inclinationibus aliquo modo impelli voluntatem ad actus illarum virtutum ac vitiorum, sed non minus compertum est corpora colestia suis influxibus posse causare istas dispositiones; ergo agere possunt indirecte in animam rationalem quoad voluntatem.

Conclusio octava: Corpora coelestia non habent ullum influxum directum «aut. indirectum in voluntatem, ita ut necessitent ipsam ad suas actiones. Hxc est communis. cum Scoto hic, et patet ex omnibus locis Scriptur:e et Patrum, quibus probatur dari liberum arbitrium in hominibus pro hoc statu. Et hinc patel, quamvis Astrologi judiciarii possint cognoscere ex influxu astrorum inelinationes particulares hominum, et hinc etiam praedicere multa futura conjecturabiliter; nullo tamen modo eos posse scire certo et infaillibiliter ullum effectum determinate futurum, qui dependel a libera voluntate ullo modo, quare cum dignitatum collatio, mors etiam et vila dependet a tali voluntate, quatenus nullus est qui non possit occidi ab aliquo si vellet, omnino stupidum est credere Aslrologis asserentibus aliquem victurum tot annis, moriturum morte naturali, consecuturum tot et tales dignitates. Sed nec admodum certam possunt habere conjecturam ex influxu coelorum de illismet | inclinalionibus particularibus, quia multa alie possunt adesse circumstantiae particulares et influxus aliarum causarum, quibus impediri possit influxus ille coelorum, qui alias esset; unde ulterius patet nec probabilem quidem conjecturam posse prsdiclos Astrologos habere de effectibus. liberis dependentibus ullo modo a volunlale. Quare merito Astrologia illa judiciaria prohibita est, quoad se extendit ad judicium ferendum de hujusmodi effectibus.

Quaeres, an astra habeant producere hos effectus, quos ipsis adscribimus per lucem et motum tantummodo an vero habeant etiam aliquas influentias occultas praeter has qualitates sensibiles, quibus medianlibus illos producant.

Quod per solum lumen et motum sine ullis aliis occultis qualitatibus, tenent Averroes 92. coli, com. 49. Zimarra Theoremate 45. Mirandulunus, Sirenus, Zabbarel, Piecolom. et alii. Quod vero non agant per solum lumen et molum, sed etiam per calorem et frigus, et alias etiam qualitates occullas, communis est sententia Philosophorum cum Doctore hic, ac D. Thoma coliect. 10. D. Bonaventura et Richardo 2» hac distinctione, quos sequuntur Conimbricenses 2. col? cap. 3. qucst 3. huvius bid. quast. 2. Aversa quast. 35.

Probatur haec communis sententia, quia primo incredibile prorsus est quod per unam qualitatem lucis cum quocumque motlu possint coeli producere tam varios effectus quam producunt. Secundo, quia producunt mineralia in visceribus lerre, sed ad illa viscera non pertingit lumen aut lux. Dices pertingere tamen calorem, qui calor producitur per lucem a coelis. Sed quamvis Conimbricenses existiment calorem a coelis per lucem produci, id nullo modo videtur mihi credibile; tum quia nihil impedit quo minus calorem ipsum immediate producerent; tum quia coeli eodem modo producunt frigus quo calorem, sed frigus non producunt per lucem, ut patet; ergo nec calorem. Confirmatur hoc, quia non es! verisimile quod per unam qualitatem lucis formas tam contrarias producant, quam sunt frigus et calor.

Probatur tertio, quia magnes trahit fer-, rum per qualitates aliquas occultas; ergo agere per tales qualitates convenil corporibus, sed certe nullis potius quam coelestibus. Confirmatur quia non est probabile quod ulla qualilate sensibili ursa minor trahat ad se magneItem, aut Sol heliolropii, aut Scorpionarii flores; sed isti molus omnino tam debent tribui qualitati alicui occulte illis impresse quam motus ferri, et idem dicendum de motu quo mare fluit, et aliis multis similibus effectibus. Adde ad hec, nullo prorsus fundamento inniti adversarios, quod responsione dignum sil, ut mirum sit eos a communiori recedere sententia.

COMMENTARIUS.

(i) Ad primum argumentum, etc. Respondet ad argumenta principalia, quorum primum erat: Agens et patiens debent esse simul vel immediate vel mediate, hoc est, mediante qualitate producta ab agente per totum medium interpositum inter ipsum et agens; corpora coelestia non sunt sic simul cum inferioribus, ergo non possunt agere in illa. Probatur minor, quia certum est quod immediate corpora coelestia non sint simul, hoc est, contigua aut continua visceribus terrae, verbi gratia, aut materie illi, quam disponunt ad formam ranae. Deinde aeque certum est quod non producat firmamentum, verbi gratia, talem qualitatem, qualem producit in corpore sublunari, in quod agit in toto medio interjacenti, quia non producit talem in coelis intermediis inferioribus, cum non sint capaces talis actionis, aut qualitatis. Respondet Doctor negando minorem, quia ad hoc ut agens, et paliens sint simul sufficienter mediante medio, non requiritur quod talis qualitas producatur per tolum medium, qualis producitur in passo, sed sufficit quod aliqua qualitas in ipso producatur (si tamen hoc ipsum necessario semper requiratur). Certum autem est astra firmamenli per omnes inferiores ecelos diffun- dere lumen, unde mediante lumine illo sunt simul sufficienter cum aere, et mediante hoc, ac qualitatibus per ipsum diffusis usque ad viscera terre, tam sunt sufficienter simul, cum islis visceribus, quam requiritur ut agant in illis visceribus.

Adde posse dici, quod qualitates occullas, quibus mediantibus agit coelum in inferiora corpora, diffundat per omnes ccelos inferiores; et sic etiam posset dici quod piscis stupefaciens manum piscaloris mediante reli, producat illam qualitatem stupefactivam in ipso reli, quamvis in illo non habeat illam vim, quia non est capax istius effectus. Nec hoc est contra Doctorem hic dicentem quod ila qualitas non producatur ab illo pisce inreli; non enim necesse est quod velit illam qualitatem non esse in reli produclam secundum se, sed tantum quod non Sil ibi producta quanlum ad effectum stupefactionis. Ilaque quemadmodum in sententia communiori species visibiles diffunduntur a coloribus per totum aerem, cum tamen deserviant ad visionem qua producitur in oculo, ita posset dici quod qualitates occultiae. produci: a celis producantur per totum medium, cum (amen deserviant solummodo ad producendos effectus particulares in subjecüs aliquibus determinatis capacibus effectuum illorum.

Secundum argumentum est, quod tollerentur contingentia. Respondet negando sequelam, quia voluntas tam divina quam humana, cum Sit libera, non obstante quacumque coeli actione potest pro libilu suo applicare causas secundas, illa quidem omnes, hwc aliquas, sic ut conlingenter possint oriri aliqui effectus, qui alias non. acciderent.

Tertium argumentum est: vel agerent per motum, vel per formam absolutam ac permanentem; non primum, quia motus localis formaliter est respectus, respeclus autem non est productivus formarum absolutarum, quas coeli in inferioribus producunt; non secundum, quia sic cessante motu agerent, contra Philosophum dicentem 8. Physic. et 2. Generat. quod cessante primo motu cessarent omnes alii motus. Respondet quod agant per formam absolutam, sive substantialem sive accidentalem, et quod possunt agere quamvis nullo modo moverentur localiter. Ad auctoritatem Philosophi in contrarium, respondendum quod non velit omnes molus omnino cessaturos, eo ipso ( quo cessarent motus coelestes; esset enim c absurdissimum dicere quod Sol cessans non posset illuminare aerem sibi suppositum, aut quod ignis non calefaceret, Sed vult solum quod motus principales generationum viventium cessarent, quod verissimile est, quia isti motus dependent a variis Planetarum :et coelorum influxibus, qui non possent ipsis exhiberi debito modo, si celum quiesceret, ex eo quod ipsimet coeli non applicarentur ipsis unum post alterum, sicut requiritur.