Quaestio 1 (9)

COMMENTARIUS.

(a) Contra secundum, dicit Thomas, quod Angeli cognoscunt Deum affirmative per essentiam ipsorum, quia est imago Dei, et imago repraesentlat distincte imaginatum. Contra hanc positionem arguit Docor. In ista littera habetur duplex imago. Prima quae ex sua natura repraesentat imaginatum, sive sit cognita, sive non sit cognita, ut species intelligibilis, puta albedinis; nam antequam cognoscat, albedo perfecte repraesentat ipsam albedinem, et prius cognoscitur ipsa albedo representatla, quam cognoscatur ipsa species intelligibilis, quia albedo cognoscitur actu recto, et ipsa cognita potest postea intellectus cognoscere speciem intelligibilem actu reflexo. Loquendo de ista imagine, nulla creatura potest esse imago Dei, quia nulla est qui possit repraesentare ipsum Deum. Secundo accipitur imago, quae repriesentat, imagiaalum non ex natura sua, sed ut cognoscitur quod est imago talis imaginali, et sic nunquam potest co- gnosci quod sit imago talis imaginati, nisi praecognoscatur tale imaginatum; et hoc modo natura nostra est imago Dei, et repraesentat ipsum Deum inquantum cognoscitur quod est imago ipsius, et nunquam possum cognocerere ipsam imaginem Dei, nisi praecognoscam ipsum trinum et unum, quia cognito per revelationem quod in Deo est unitas essenliae, el originatio unius persone ab alia, et distinctio realis personarum, possum reperire in anima mea unitatem, et distinctionem, et originulionem, et sic discursive per imaginem cognosco Deum trinum et unum, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. q. ultim. Et quod cognoscam animam sic esse ad imaginem Dei, hoc non potest es se via naturali, ut patet in primo, dist. 1. q. l. Et patet quod Angelus non cognoscit naturaliter Deum per essentiam suam, quia imago, et etiam cognoscens imaginatum per imaginem secundo modo, cognoscet discursive, scilicet ab imagine cognila ad imaginalum, et tamen ipsi negant discursum in Angelo, ut patet supra in l. quast. hujus dist.

(b) Praeterea omnis discursus praesupponit notitiam illius simplicis, ad quod discurritur. Hoc patet, quia nullus discurrit ab uno ad aliud, nisi utrumque pracognoscat; igitur si per illam essentiam cognitam habetur notitia de essentia divina per discursum, oportet praehabere conceptum simplicem de essentia divina,et tunc illius quierenda estalia ratio prior, supple, per quam possit cognosci essentia divina, si debeat cognosci per talem discursum. Adverle tamen, quod quando discurritur a premissis ad conclusionem, qui infertur ex illis praemissis, non praecognoscilur conclusio, saltem ut evidens; pracognoscitur tamen aliquo modo conclusio, put: ista antequam demonstretur, et per con: sequens pri3ecoenoscuntur termini conclu sionis, sed non praecognoscitur ut evidens, aliter non demonstraretur; sufficit. ergo quod in discursu praehabeatur notitia terminorum simplicium, si discurritur a termino simplici ad terminum sinplicem. Si vero discurritur a complexis ad complexum, sufficit prehabere notitiam talium complexorum, saltem confusam.

(c) "Confirmatur etiam". Dicit Doctor quod nullum objectum facit distinctam noliliam alterius objecti.

In ista ratione oriuntur difficultates.

Prima, quia videtur quod aliqua creatura faciat distinctam notitiam essentio divine, quia dicit ipse quod Deus potest causare in intellectu Angeli aliquam speciem intelligibilem, per quam ipse Angelus potest distincte cognoscere essenliam divinam, et sic illa species intelligibilis erit ratio cognoscendi Deum; et sic secundum ipsum oportebit concedere quod Deus virtualiter contineatur in tali specie, et sic creator virtualiter polerit conlineri in creatura, quod ipse expresse negat Aic et in 1. dist. 3. qucst. 1. et d. 8. et in quodlib.

Secunda, quia dicit hic Doctor quod lalis species intelligibilis impressa a Deo distincte repraesentat ipsam Deitatem, et in hoc videtur sibi contradicere, quia in prima q. prologi, probat quod per nullam creaturam possumus pervenire ad distinctam cognitionem Dei, quia nullus effectus repraesentat ipsum inquantum lrinum et unum, etc. et tamen hic vult, quod illa species intelligibilis, qua est effectus Dei, et creatura ipsius, reprwsentet ipsum ex sua natura, et. non inquanlum cognita.

Tertia dubitatio, quia certum est quod infusa eognitione Dei, qui est effectus ipsius, illa repraesentabit ipsum Deum, si sit cognitio distincta, ut patet in 1. d?st. 3. q. 6. et singulariter y. witima, ubi vult quod actus intelligendi sit similitudo objecli; ita vult expresse, quod Paulus post raptum recordabatur de essentia divina, et de his, quae vidit in tali raptu, ut patet in hac q. et per consequens, si recordabatur, hoc erat per aliquam speciem intellectualem — repressentantem actum, quo vidit arcana Dei, et habito tali actu, tunc recordabatur se vidisse, et hoc patet in 4. dist. 45. de memoria, sive de recordari, et sic videtur quod effectus Dei potuit perfecte repraesentare ipsum Deum.

Quarta dubitatio est ex hoc quod dicit, quod nullum objectum facit distinctam notitiam alterius objecti, nisi contineat illud virtualiter, hoc idem dicit in 1. dist. 3. q. l. etd. 8. q. 2. et tamen essentia divina facit distinctam cognitionem personarum in intellectu divino, ut patet in primo in pluribus locis; et tamen ibi non est continentia virlualis, nec eminentialis, quia contentum in alio virtualiter, vel eminenter, dicit imperfectionem in ipso contento, et quod [alis continentia non sil in Deo respectu eorum, qua sunt ab intra, patet a Doctore 7n primo.

Quinta dubitatio, quia dicit quod talis species intelligibilis repreessentat Deum sub ratione Deitatis, et tamen est finita in se, sed in hoc videtur contradicere sibi, quia vull expresse quod illud, quod est ratio repraesentandi infinita, sit formaliter infinitum, ut patet in 1. dist. 9. parte prima, q. l. et in secundo, d. 3. q. 1l. contra llenricum; ergo si species intelligibilis aliqua est ratio reprssentandi divinam essentia m distincte, videtur quod sit formaliter infinita, cum non sit major ralio de repraesentare infinita distincta, el repraesentare infinitum intensive distincte.

Sexta dubitatio ex hoc quod dicit, quod nihil facit distinclam cognitionem alterius objecti, nisi contineat illud virtualiter, quia tunc sequeretur quod Angelus continebit virtualiter essentiam divinam, quia ipsius intellectus, una cum specie intelligibili infusa a Deo causant notitiam distinctam Dei, patet a Doctore hic; ergo intellectus magis continebit essentiam divinam, cum sit causa principalior, ut. patet em Aoc secundo, dist. praesenti, quaest. penult. et ullim. et in primo, dist. 3. quast. 7. et 8. in quodl. et tamen falsum est, quod contineat ipsum Deum virtualiter, ut dixi supra.

Septimo dubitatur, quia essentia, ut divina, ut essentia, est ratio formalis cognoscendi contingentia, ut patet in primo. disl. 39. et tamen non continet virtualiter contingentia inquantum essentia, quia ipsa tantum sunt a voluntate divina, ut patet qg. ult. prologi, ei ?n primo. gd. et 8. et in secundo, dist. 1. q. 1. et dist. 3. q. ult. et q. 14. et 16. quodl. Essent etiam multa alia dubia, quas brevitatis causa transeo.

Ad primam igitur difficullatem respondeo, supponendo aliqua. Primum objectum continens virtualiter aliud objectum, quantum est ex parte sua,potest producere cognitionem intuitivam alterius, el etiam abstractivam, causando partialiter speciem intelligibilem talis objecti, et sic de ratione objecti, puta 4, continentis virtualiter secundum adxquationem et praecisionem, utl alias dixi 2m primo, d. 3. puta D, est, quod possit parlialiter producere lam cognitionem intuitivam quam abstractivam illius, ut patet a Doctore pluribus locis, maxime 2?» secundo, d. 3. q. ult. Et sicut. objectum potest facere cognitionem sui intuitivam et abstractivam respectu intellectus limitati, quod dico propter essentiam divinam, qui facit tantum cognilionem inluitivam sui respectu intellectus divini, ita poles! facere cognitionem respectu objecti virtualiter contenti, ut patet 2€ prüimo, dist. 3. et 8.

Secundo, suppono quod nulla species intelligibilis, potest continere virtualiter objectum, cujus est species, quod patet; | tum quia imperfectior; tum, quia posterior, tum quia communiter est ab objecto; tum quia dependet lanquam mensuratum a mensura.

Tertio, suppono quod nulla species intelligibilis, ut hujusmodi, potest continere virtualiter aliquod objectum in ratione cognoscibilitatis, quia si sic, posse ettiam producere cognitionem illius intuitivam, saltem partialiter, quod est manifeste falsum, quia omnis cognitio per speciem intelligibilem est tantum abstractiva, ut patet in primo, dist. 3. q. 6. et in secundo, dist. 3. quest. 9.

Dico ergo quoad primam dubitationem, quod licet species intelligibilis sit causa partialis cognitionis abstractivae ipsius Deitatis, non tamen ex hoc sequitur quod contineat virtualiter ipsam Deitatem, quia tunc posset esse causa parlialis cognilionis intuitive.

Si dicatur, continet virtualiter cognitionem abstractivam Deitatis; ergo continet virtualiter ipsam Deitatem. Antecedens patet, quia causa effectiva eo modo quo causal viriualitler, continet effectum, Consequentia probatur, quia dicit Doctor quod conlinens virtualiter cognitionem alicujus, virtualiter continet illud, ut allegavi supra.

Respondeo ad antecedens, quod continet virtualiter partialiter cognitionem tan: tum abstractivam, sed negatur consequentia. Cum probatur per Doctorem:

Dico, quod intelligit de continente virQualiter notitiam alterius tam intuitivam quam abstractivam, licet non haberet ve ritatem, et sic patet solutio primae.

Dico secundo, quod si species illa nor dependeret in essendo a tali objecto quod forte posset continere virlualiter en: litatem talis objecti, sed in proposito ipsa dependet .b objecto, saltem ut a causa remota, ut exposui in primo, dist. 3. q. 9. et alibi, et posito quod talis species sit causala a Deo, saltem sufficit quod sil nala causari a tali objecto, et ideo non continet illud virtualiter.

Dico tertio, quod propositio Doctoris vera est, quando causat partialiter notitiam objecti abstractivam, ut causa remola, non ut causa propinqua, quod tunc esl, quando unum objectum causat solam remote speciem alterius objecti, quae ponitur causa propinqua; tale enim objectum sic causans notitiam alterius abstractivam continet virtualiter illud aliud.

Ad secundam dico, quod Doctor Zn quaest. prima prologi, arguit sic, quod per nullum effectum possumus devenire in cognitionem Deitalis, arguendo ab effectu ad causam, quia nullus est effectus, qui possit esse similis ipsi Deo; nulla enim natura singularis potest repeririin tribus suppositis, ideo non possumus arguere Sic: aliquis effectus Dei existens tanla perfectionis est, quod potest esse in tribus suppositis; ergo a forliori prima causa poterit esse. Sicut arguimus, aliquis effectus Dei est perfeclus bonitate, ergo ipsa prima causa erit simpliciter bona; et sic omnes perfectiones simpliciter sparsim repertas in diversis creaturis, in summo attribuimus prime causs, et sic per tales effecius devenimus in cognitionem harum perfectionum in Deo, quod scilicet sit. summe sapiens, summe bonus, arguendo semper ab effectu ad causam, et hoc patet in primo, dist. 3. et 8. Et sic dico, quod nullus est effectus Dei, nec actu, nec possibilis, qui sit hujus perfectionis, quod sit unum singulare indivisibiliter in tribus supposilis, ex quo arguamus, ergo ipse Deus multo maeis habebit istam perfeecti- onem. Licet ergo ipsa species intelligibilis creata immediate a Deo, possit reprasentare Deum trinum et unum, non lamenipsa est unum singulare in tribus suppositis, sed tantum repraesentat, et hoc non negat Doctor; vult enim quast. prima prolog. et distinct. 3. quaest. prima, et distinct. 8. quast. 2. et q. 14. quodlib. et distinct. 3. secundi, quod nulla rationalis creatura, ex suis puris naturalibus potest devenire in cognitionem Deitatis sub ratione Deitalis, nec aliqua creatura quanlumeumque perfecta, potest esse ratio deveniendi in cognitionem ipsius Dei intuitivam; nec potest esse ratio parlialiter causandi aliquam speciem intelligibilem repraesentantem Deum sub ratione Deitalis, per quam possit cognosci abstractive sub ratione propria, sed solus Deus potest causare hujusmodi speciem.

Dico secundo et magis ad propositum, quod species illa dicitur tantum repraesentare Deum, pro quanto est parlialis causa cognitionis Dei, non quod per ipsam, ut absolute sumptam, possit cognosci Deus, nisi arguendo ab effectu, scilicet est effecta, ergo est aliqua prima causa; imo non sequitur, species illa in se cognoscitur, ergo per illam Deus cognoscitur, nisi cognoscatur quod est species intelligibilis Dei, sed hoc non potest cognosci, nisi Deo praecognito, ut supra dixi de imagine Dei.

Ad lertiam, patet per responsionem ad secundam. Concedo enim, quod aliqua intellectio supernaturaliter habita de Deitate sub ratione propriarepraesentat ipsam, et similitudo ipsius, et quoties intellectus reflectitur super talem cognitionem, qua cognovit Deum, statim cognoscit ipsum, sicut etiam Paulus, tamen non est in se lalis, quale est reprosentatum, nec etiam in se similis tali repraesentato, sicut dicimus quod album est simile alteri albo, quia illa intellectio est tantum in uno singulari, et est singularis de se, sicut eliam dicimus quod species intelligibilis hominis non est in se talis, qualis est in repraesentando, nam in se singularis est, in repraesentando vero universalis. Ex hoc ergo, quod est talis in repreesentando, non sequitur quod sit talis, vel similis in essendo.

Dico tamen, quod non sequitur absolute, scilicet quod cognitiva notitia Deitalis in se, quod ex illa sic absolute cogni(a, cognoscatur Deitas, quia etiam requiritur quod cognoscatur relatio ipsius ad Deitatem, quae dicitur relatio attingentig, ut notat Doctor ia q. 13. quod!. et quod requiraLur cognitio talis relationis, patet prolixe a Doctore in quodl. q. 14. arl, 3. et vide qu» ibi exposui. Licet enim notitia Dei dicatur similitudo ipsius naturalis, non tamen sequitur quod ipsa absolute cognita, per actum reflexum cognoscatur ipse Deus in se, sicut. etiam dixi de imagine et specie intelligibili. Si vero cognoscitur, ut est nolilia Dei, tunc cognoscitur et Deus, sed non potest cognosci aliquo actu reflexo, quod sit nolitia Deitatis, nisi praecognoscatur Deus, ut supra patuit.

Ad quartum dico primo, quod licet ibi non sit continentia virtualis, tamen est ibi continentia perfecte identitatis, cum personse ille transeant in perfectam identitatem realem et. essentia lem essentiae divine, ut patet a Doctore in primo, d. 5. q. 9. et d. 26. et alibi.

Secundo dico, quod licet proprietas persond non proprie contineatur virtualiter propter perfectam identilatem cum essentia divina, tamen eo modo quo distinguuntur, posset dici continentia virtualis, accipiendo tamen conlinentiam — virtualem pro eo. quod essentia divina est ida quo ipse proprietales primo pullu- lant, ut patet a Doctore in primo, dist. 28. et in quodl.

Tertio dico, quod potest esse ibi continentia virtualis et eminentialis non secundum rem, sed secundum rationem per unam propositionem Doctoris in primo, disi. 8. q. 8. et q. 1. quodl. et q. penult. prologi, et qua talis est, quod qualis est ordo inter aliqua duo, ubi distinguuntur realiter, talis est ordo inter illa duo, ubi tantum ratione vel ex natura rei distinguunlur, ut patet, quia si comparetur ad subjectum, a quo realiter distinguitur, secundum rem causatur ab illo, ergo ubi comparatur ad subjectum a quo realiter non distinguitur, secundum rationem potest dici causari a tali subjecto, ut patet a Doctore q. penult. prologi. Sic in proposito, si proprietas persons esset vere realiter distincta ab essentia divina, virtualiter contineretur ab illa, quia esset ibi ordo producti realiter ad producens realiler; ergo nunc ubi tantum ratione vel ex natura rei ab essentia divina distinguitur, erit talis ordo, quod secundum rationem continetur virtualiter ab illa.

Si dicatur, ut supra, quod contentum in aliquo est imperfectius ipso conlinenle:

Dico, quod hoc verum est ubi non transitin perfectam identitatem ipsius, et sic palernitas vel proprietas Patris, licet. non sit formalis infinita, ut patet a. Doctore in primo, dist. secunda. et 90. et in tertio, dist. prima. q. prima. et q. quinta, quodl. tamen est identice infinita, ut patet in locis preallegalis.

Ad quint^m dico, quod non est simile in repraesentando infinita objecta, et in reprassentando. tantum unum, quod est formaliver. infinitum.

Primo; quia cum dico quod species intelligibilis repraesentat ipsum, etc. et sub ratione infinitatis, ipsa erit causaparlialis cognitionis abstractivae, qua cognitio est finita terminata et limitata.

Si vero repraesentaret infinita objecta, posset esse causa parlialis quantum est ex se causandi infinitas cognitiones parLialiter intinitorum objectorum, quarum quaslibet requirit specialem gradum perfeelionis in causa, et sic sequeretur quod lalis species intelligibilis esset formaliter infinita; quod patet, quia illud, quod est ralio producendi infinitas intellectiones, quarum quslibel requirit. aliquam perfectionem in ipsa ratione producendi, erit formaliter infinitum, ut patet a Doctore Iphone, disi. 9. q. l. et dist. 3. q. 7. et in secundo, distinct. 9.

Secundo dico, quod aliud est repraesentare infinitum sub ratione qua est infiniL(um, et aliud est repraesentare infinila objecta, quia quod 4A sit ratio repraesenlandi unum objectum quantumcumque perfectum, non sequitur ex hoc quod sit lanl:e perfectionis, quia species intelligibilis est minoris perfectionis communiter objeeto repraesentato, si tamen repraesenlaret infinita, esset formaliter infinita; palet, quia verum objectum requirit specialem rationem rvepresenlandi dicentem aliquam perfectionem, et aliud specialem rationem repraesenlandi dicentem aliquam perfectionem. Tunc sic, quando aliquid est ratio repraesentandi infinila, quorum quodlibet requirit specialem perfeelionem in reprssentlante, illud erit formaliter infinitum. Et hoc modo arguit Doelor in primo, dist. 9.q. 1. probando infinitatem infinite essenli: ex hoc, quod est ratio repraesentandi infinita, etc. et sic patet solutio dubii. Et argumentum Doctoris stat contra Henricum, quia ipse posuit in Angelo unum habitum, qui esset ratio repraesentandi omnia cognoscibilia ab Angelo.

Ad sextam de specie intelligibili, quod sit causa partialis cognitionis abstractive, et quod tamen non contineat Deum virtualiter declaratum est supra, Et quo dicit, quod intellectus Angeli est causa magis principalis, dico, quod ex hoc non sequilar quod contineat virtualiter ipsum objeclum, et suppono aliqua. Primum, quod licet cognitio alicujus objecti, puta lapidis, lam intuitiva quam abstractiva principaliler sit causala ab intellectu, et minus principaliter a lapide, non tamen ex hoc sequitur quod virlualiter contineat ipsum lapidem; et ratio es!, quia virlualiter non continet causalitatem ipsius lapidis. Patet, quia quantumcumque intellectus perficeretur, stante tamen limitatione intellectus, nunquam tamen potest supplere causalitalem parlialem lapidis respectu cognitionis ipsius lapidis, ut patet a Doctore n primo dist. 3. q. 7. et 17. et. in secundo dist. 8. licet ergo intellectus ex sua ratione habeat inse causalitatem perlinentem sibi, non tamen habet in se causalitatem perlinenlem ad objectum, vel ad supplens vicem illius objecti, quod est species intelligibilis illius objecti; dicimus enim, quod objectum continet virtualiter aliud, quando continet causalitatem pertinentem ad illud respectu cognitionis illius. Licet ergo intellectus angeli sit causa partialis cognilionis Dei, et perfectior quam species intelligibilis, quia tamen non potest supplere causalilalem — speciei intelligibilis, ideo non continet ipsam virtualiter, nec etiam objectum cujus est talis species. Et hoc est, quod dicit Doctor in prima. q. prologi. et dist. 8. q. ultima secundi, quod licet intellectus habeat in se causalitatem pertinentem ad ipsum respectu cognitionis objecli, non tamen habet in se causalitalem pertinentem ad objectum, quia nec quodlibet objectum habet in se virtualiter eminenter, vel per perfectam identitatem, et de hoc satis dictum est i» primo, disl-.3. 9g; 9. et 7.

Ad ultimam dico, quod licet essentia ut essentia, non conlineat hujusmodi contingentia virtualiler, cum ut sic, non possit producere ea ad extra, quia tunc producerel de necessitate, quia essentia ut essentia agit modo naturali, ut patet a Doctore in primo in pluribus locis, et q. 18. quodlib. continet tamen illa eminenter, et hoc sufficit.

Secundo dico, quod licet essentia non contineat illa virtualiter, tamen posita determinatione divinw voluntatis respectu illius contingentis, ipsa est ratio formalis repraesentandi hujusmodi determinationem, et hujusmodi contingentia intellectui divino, ut patet a. Doctore in primo distinc. 39. Et sic patet solutio duarum dubitationum.

COMMENTARIUS.

(a) Ad quaestionem igitur respondeo. Respondendo ad quaestionem, primo pramitlit quamdam distinctionem de cognitione intuitiva et abstractiva. Abstractiva cognitione respicit proprie quidditates, ut abstrahunt ab actuali existentia, ita quod non est rei existentis inquantum existens, licet enim actu existat, non tamen respicit illam inquantum existens. Intuitiva vero est rei existentis, inquantum existens, vel saltem alicujus virtualiter contenli in re existenle, inquantum existens, quae etiam distinctio supra patuit, in primo, dist. l. qg. 9. disi. 8. q. penult. et in quarto, dist. 10. et 49. q. 19. et in lertio, dist. 14. Sequitur:

(b) Scientia autem est objecti. Nota in ista littera primo, quod scientia proprie sumpta, de qua Aristoteles £m primo Poster. est per se de quidditatibus, ut abs6rahunt ab actuali existentia. Tum, quia scientia est de universalibus primo et per se, quia passio primo et per se demonstratur de natura specifica, licet per se et non primo demonstraretur de singularibus, ut talia singularia abstrahunt ab actuali existentia. Tum, quia est de necessariis, et sic de quidditatibus, ut abstrahunt ab actuali existentia. Nota secundo ibi: sed corrupla re, etc. Cum enim dicit Doctor quod scientia est perpetua, incorruplibilis, non debet intelligi de scientia quae est qualitas in anima, qua cognoscitur conclusio demonstrata, quia illa est corruptibilis, ut patet per experientiam; non enim est major ratio de habitu scientifico, quam de quocumque alio habitu, cum quaelibet eque primo fundetur in intellectu possibili, et quaelibet sit qualitas absoluta, ut patet a Doctore vn quodlibet. quast. 13. debet. ergo intelligi passive, id est, quod scibile est perpetuum et incorruplibile. Si ergo scibile esset existens, aliquando essel scibile, aliquando non, quia tunc esset scibile, quando actu existeret, non scibile, quando actu non existeret. Potesl eliam dici scientia perpetua et incorruptibi- | 'is, quantum in se est, ex hoc quod respicil objectum incorruplibile et perpetuum, a quo habet esse et specificationem, et sic quantum est ex se, potest talis scientia perpetuari, cum dependeat in esse et conservari ab objecto, saltem ut a causa partiali. Vel ut magis breviter dicam, scientia proprie sumpta, denominatione extrinseca, dicitur perpetua, cum sit de objecto perpetuo, licet in se formaliter non sit perpetua.

(c) Secundum probatur. Hic Doctor intendit probare, quod intellectus possit habere cognitionem intuitivam de re. Et arguil a minori, quia potentia sensitiva cognitiva potest cognoscere rem intuitive; ergo a fortiori cognitio inluitiva. Patet consequentia, qw?a quod est perfectionis in potentia inferiori videtur eminentius esse in superiori, quae est ejusdem generis; modo cognitiva sensitiva, et cognitiva: intelleetiva, sunt ejusdem generis, quia utraque est cognitiva, et notanter dicitur ejusdem generis, quia non sequitur, potentia visiva eminenter continetur in potentia volitiva, cum illa sit essentialiter perfectior, ergo Si visiva videl albedinem intuitive, et volitiva poterit videre, non sequitur, quia volitiva non est ejusdem generis, id est, quod non pertinet ad idem genus cognilive. Sequitur: in sensu autem qui est. polentia. cognitiva, inferior intellectu, perfectionis est, quod est cognitiva rei, secundum quod in se existens est, et. secundum quod est prasens, secundum ecistentiam suam; igitur hoc est possibile in intellectu, quia est suprema vis cognitiva. Et parum infra: voco cognitionem inluitivam, non prout intuitiva distinguitur contra. discursivam, quia sic aliqua abstractiva est in(uitiva, sed simpliciter intuitiva eo modo quo dicimus intueri rem sicut est $n se. Cognilio enim principiorum dicitur intuitiva, quia manifestissima etl notissima, nam cognitionis terminis statim habetur clara et manifesta notitia illius principii; et hoc modo potest dici intuitiva respectu conclusionis cogniti? per discursum a principiis ad conclusionem. Sed haec non est proprie intuitiva, ut intuitiva est rei exislenlis, inquantum existens. Nota tamen, quod cognitio principiorum aliquando poLest dici intuitiva proprie, quando scilicet cognoscitur principium per cognitionem intuitivam terminorum, sicut cum intelle- clus divinus intuitive cognoscit essentiam divinam, et proprietatem natam demonSirari per essentiam divinam, tunc habet iilud principium per se nolum ex terminis, ut intuitive cognitum. Aliquando est cognilio abstractiva, quando cognoscuntur termini in universali, et proprie principium est ex terminis universalibus, sicul dicimus quod omne totum est majus sua parte, et talis cognitio potest dici intuitiva, eo quod evidentissima.

(d) Istud etiam secundum membrum per hoc declaratur. Hic Doctor adhuc ostendil quomodo intuitiva cognitio potest compelere intellectui creato, patet, quia expectamus videre Deum intuitive, et facie ad faciem.

(e) Secunda declaratio hujus distinctionis. Hic Doctor declarat per simile in potentiis sensitivis, quomodo in intellectu potest esse ista duplex cognitio, scilicet intuitiva et abstractiva, nam sensus parlticularis exterior, ut sensus visus, est objecti per se existentis ut existens est, phantasia vero cognoscit idem objectum, secundum quod est praesens per speciem, qui species posset esse ejus, licet. non esset existens vel praesens, ita quod cognitio phantaslica etl abstractiva respectu sensus parlicularis eodem modo potest dici de intellectiva.

Hic occurrit parvum dubium, in hoc quod dicit, quod sensus particularis est rei existentis, ut existens est, et sic pracise intuitive cognoscit, quia sensus particularis, puta visus, tantum cognoscit per speciem sensibilem, et objectum sensibile est sibi pr:esens per talem speciem; ergo si cognoscit per speciem sensibilem, lalis cognilio non erit intuitiva. Dico,quod vere cognoscil per speciem sensibilem, lanquam per causam particularem illius cognitionis. Dico etiam, quod sensibile lantum est sibi praesens in ratione obiecti acta sensibilis per speciem sensibilem receptam in organo, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. quast. 4. et tamen illa cognilio est tantum intuitiva. Tum, quia illa species sensibilis praecise repraesentat objeclum inquantum actu existens, ita quod si objectum non existeret actu, nunquam repraesentaret illud in ratio:se objecti actu sensibilis. Tum, quia est precisa causa partialis cognitionis objecti sensibilis actu existentis terminate ad ipsum, ut in se existens et praesens potenlide, phantasma vero, sive species sensibilis recepla in virtute phantastica repraesentant idem sensibile, sive existat, Sive non; et est causa partialis cognitionis talis objecti, sive existentis, sive non existentis, ita quod non est de ratione lalis cognitionis, ut terminetur ad rem existentem inquantum existens.

(f) Hac distinctione praemissa, etc. Sequitur: //cef. non repraesentaret eam uL in se praesentialiier existentem, — et non videtur inconveniens ponere inLellectui Angeli hujusmodi speciem inditam esse a principio, ita quod licet ipsa non sit naturaliter acquisibilis in tali intellectu, sed mere supernaturaliLer, (amen stcut perfectio, etc.

(g) Non naturaliter, etc. Dicit Doctor quod aliquid potest dici supernalturaliter ex hoc, quod est principium gratuiti actus, sive meritorij, vel actus gloriosi, puta visionis, vet fruitionis Dei clare visi,

Sed ex hoc dicto videtur sequi, quod voluntas nostra posset dici supernaturalis, quia est principium actus meriitorii saltem partiale, ut patet a Doctore in primo, dist. 17.

Dico primo, quod licet dicatur principium partiale, non tamen est principale in ratione merendi, quia charitas est tale principium principale, ut patet ubi supra. Dicit enim Doctor ibi, quod principaliter acceptat illum actum meritorium, quia elicitus a charitate. Dico secundo, quod hie Doctor non loquitur de potentia, quae est causa parlialis actus, sed loquilur pr:ecise de alia causa partiali concurrente cum potentia, quia aliquid est lantum causa parlialis actus nullo modo supernaturalis, qualis est actus meritorius, aliqua vero esi causa actus vere supernaturalis, ut patet de gratia et charitate. Sed est major difficultas de actu glorioso, ut, de fruitione Dei clare visi, quia fruitio secundum substantia m, et secundum intentionem est magis a voluntate, quam a charitate, quia actus quoad substantiam et intensionem magis est a potentia quam ab habitu, ut patet a Doctore in primo, dist. l7. Et quod voluntas cum charitate concurrat ad fruitionem Dei, patebit in quarto, dist. A9. et in tertio, dist. 13. ergo sequitur quod ipsa voluntas erit causa supernaturalis ,? imo magis supernaturalis quam charitas.

Dico, quod talis actus dicitur supernaturalis ex hoc, quod est principaliter ab ipso Deo, nam tenendo quod Deus concurrat parlialiter, et voluntas creata partaliter, causa tamen magis principalis est ipse Deus, ut patet 2» quarto, ubi supra. Potest etiam dici de actu meritorio, et actu glorioso, quod singulariter habitus, qui est principium talis actus, dicitur supernaturalis, non tantum ex hoc quod est supernaturaliter productus, sed etiam ex hoc quod non potest esse principium, nisi actus meritorii vel gloriosi, ut patet de charitate; non sic est de voluntate, quia quantumcumque ageret, sicut si intensissime diligeret Deum charitate non concurrente ad hujusmodi dileelionem, nunquam talis dilectio esset meritoria, ut patet a Doctore in primo, dis. 17. Cum ergo species intelligibilis repraesentans Deum sit tantum causa partialis cognitionis abstractivae, qua cognilio Dei non est actus meritorius ex hoc solo, quod est ab intellectu, a tali specie, nec est actus gloriosus, patet, quia lalis actus, vel est clara visio Dei, vel fruitio ipsius clare visi, sequitur quod non eril principium supernaturale simpliciter.

Si dicatur, nonne talis cognitio abstractiva potuit esse meritoria in Angelo? dico quod sic, ex imperio voluntalis informatae charitate inclinante vel concurrenle, ut partiali causa ad hujusmodi imperium, quo imperatur talis cognitio; sed dico bene, quod non esset meritorius simpliciter ex hoc solo quod est a tali specie, quia tunc cognitio elicita a tali specie in lucifero fuisset meritoria.

(h) Quod autem talis species pon? debeat, etc. Hic Doctor nilitur persuadere tribus congruentiis, quod talis species repraesentans Deitatem sit ponenda in Angelo; et primo persuadetur sic, quia bealitudo naturalis Angeli excedit naturalem beatitudinem hominis, etc.

Sed dubitatur in hoc quod dicit Doclor, quod homo in statu innocentis habuisset notitiam distinctam ultimi finis, quia videtur sibi contradicere per ea quae dicit in quaest. 14. quodlib. art. 2. quod nec Angelus, nec anima separata potest distincte cognoscere. Deitalem ex puris naturalibus, multo minus poteril cognoscere homo in slalu innocenti.

Dico primo, quod si homo in statu innocentiae habuisset notitiam abslractivam disliactam respectu Deitatis, quod illa non poluisset esse ex mere naturalibus, sed habuissel, vel per speciem aliquam intelligibilem, imperfectiorem tamen specie inLelligibili ipsius Angeli, per aliquat revelationem. Vel potest dici secundo, quod forte hic Doctor non loquitur de cognilione Deitatis disLtineta in se. sed quod ha- buisset multo perfectiorem de Deo, quae magis appropinquaret cognitioni distinclie, quam habuisset in statu nature lapsa.

(i) Secundo modo persuadetur, etc. Hic adverte, quod respectu talis recordationis ponitur duplex objectum, videlicet proxi-, mum et remotum. Proximum est visio quam habuit; remotum est essentia, quia recordabatur se vidisse essentiam; actus enim recordationis immediate terminatur ad actum quem prius habuit de tali objeto, ut magis patebil in quarto distinctione 45.

Adverte etiam, quod cum dicit hic Doctor quod in tali recordatione Deitatis, etc. ponitur species intelligibilis repraesentans Deitatem, debet sic intelligi, quod habita visione Deitatis, statim in intellectu causatur species intelligibilis repraesentans ipsam visionem in ratione objecti actu intelligibilis, et sic intellectus cum illa specie causat unam cognitionem, quia terminatur ad visionem quam prius habuit, et cognoscendo ilam visionem, cognoscit etiam objectum visionis, abstraective tamen, et sic dicitur recordari de objecto viso.

Adverte etiam, quod posito quod per talem speciem cognoscal visionem, quam habuit de Deitale, talis cognitio esset lantum abstraetiva, quia non terminaretur ad visionem actu existentem et prissentem in propria existentia et praesentia, quia talis visio fuit tantum transitoria; tamdiu enim durat quamdiu habetur praesentialiter in se,et sic per illam visionem abstractive cognitam potuit Paulus cognoscere Deitatem distincte, abstractive tamen, sed de hujusmodi materia satis patuit in expositione, quam feci super dist. 9. secundi: vide ibi. Illa tamen recordalio Deitalis non erat mere naturalis, quia illa species intelligibilis dependebat ab aliquo mere superna- turali, puta a visione Deitalis. Si etiam dicatur, quod Paulus post illum raplum habuit speciem intelligibilem immediate repraesentantem essentiam divinam in ratione objecti actu intelligibilis, posset concedi, sed tunc per illam speciem non recordabatur de essentia visa, quia actus recordationis immediate terminatur ad visionem objecti, sed de hoc alias in quarto, dist. 45.

(K) Tertio persuadetur, etc. Adverte de cognitione matutina et vespertina, quae pro nunc accipi potest, vel intelligi primo, quod Angelus cognoscat lapidem in Verbo cognitione matulina, quando scilicet Verbum in quo relucet lapis, causat cognitionem lapidis, ut relucentis in Verbo, voluntarie tamen, et hoc totaliter, vel si parlialiter causat, intellectus Angeli es! alia causa parlialis, et hoc est videre in Verbo, sive cognoscere lapidem cognitione matutina. Dicitur etiam cognitio matutina et in Verbo, pro quanto talis cognilio lapidis non terminatur ad lapidem, ut in se, sive ut relucentem in specie intelligibili lapidis, ut praecise terminatur ad lapidem, ut relucentem in essentia divina, et de hoc. vide in quodlib. q. 14. Et istis duobus modis potest dici cognitio vespertina, vel quia scilicet causatur a lapide, vel a specie intelligibili ejus, vel quia immediate terminatur ad lapidem, ut in se existentem, vel ut relucentem in specie inLellivibili, vel in aliquo alio potest, quam in Verbo. Secundo potest dici cognitio matulina et vespertina aliter, ut quando Angelus cognoscit lapidem ia Verbo, sive in Deo cognitione matulina, puta cognoscendo in ipso Verbo rationes creaturarum, scilicet quando species intelligibilis repraesenlat Deum sub ratione Deitatis per ip: sam, cognitione abstraetiva potest cognoScere in Deo rationes creaturarum, sive ipsas ideas, quae dicuntur rationes, ut pa- tet a Doctore in primo, dist. 35. et tunc intellectus Angeli una cum tali specie inLelligibili polerit causare cognitüonem distinclam Deitatis, in qua relucent hujusmodi rationes; non ex natura rei, quia omnes idezw sunt in essentia divina, non tamen ex natura rei, cum illa habeant tantum rationem objecti secundarii, per hoc et actum intellectus divini praecedentem omnem actum voluntalis divine ad extra, ut clare patuit dZst. 1. quaest. 1. hujus secundi. Et dicitur cognitio vespertina, quando eognoscit ipsas creaturas in se, et hoc dupliciter, vel ut in propria existentia et praesentia, et tunc cognoscit illas intuitive, et talis cognitio intuitiva est partialiter a creatura existente, inquantum existens est, vel cognoscit ipsas, ut relucent in specie intelligibili creature, et talis cognitio causatur parlialiter a specie intelligibili.

(l) Tunc nox ad diem pertinet, etc. Vult dicere Augustinus quod quando scilicet Angeli surgunt in Dei laudem ex opere facto, tunc nox praecedens diem ad mane praecedens perlinet, et non pertinet dies ad noctem, id est; illud mane in quo surgunt in laudem Dei, pertinet ad diem sequentem, quia est principium illius dici, et ideo in septimo die concordissima contemplatione sunt seplime dici, scilicet quietis et felicitatis :eterne non sequitur vesper, et illi septimw dici conjungitur Ecclesia, scilicet congregatio fidelium ex hac peregrinatione liberata.

(m) Potest tamen probari ec dictis ejus, etc. Hc littera clara est, et. stat in hocc, quod ex quo secundum Augustinum in cognitione Angelica creatur: post creaturam est iste ordo, quod prius naturaliter praecessit cognitio Angelica creaturarum in Verbo cognitionem earum in genere proprio, qua cognitio in Verbo dicebatur matutina, et talis cognitio creaturarum in Verbo fuit distincta, et non confusa; sed si Angelus non habuisset notitiam distinctam ipsius Verbi, licet abstractivam distincte non cognovisset creaturas, ut in Verbo, quia cognitio Verbi distincta ponitur causa cognitionis distinct:? creaturarum, modo ex eognilione confusa causae non sequitur cognitio distincta ordinatorum effectuum, ut in tali causa. Certum est autem, quod ipsi Angeli quando cognoverunt distincte creaturas in Verbo, et per consequens distinctam notitiam habuerunt de Verbo, erant simpliciter in statu innocenti:, quia inter statum innocenti, et ipsum lapsum fuit aliqua morula, ut infra patebit dst. 4. elilla cognitio non fuit beatifica, cum adhucessent in via; ergo fuit naturalis et beatifica, loquendo de beatitudine naturali, quam Angeli habere potuerunt in statu innocentiae, illam autem habere non poterunt, nisi per aliquam speciem intelligi - bilem, et eis supernaturaliter impressam, ut supra patuit.

(n) Et si objieiatur, quomodo potuit in Verbo, etc. est illud in quo cognoscitur passio, hoc patet, quia ea cognitione distincta abstractiva hominis, possunt cognoSci abstractive omnes passiones de ipso homine content» in illo virtualiter et adaequate, ut expositum est n prologo quest. de subjecto Theologis, et sic Angelus ex distincta cognitione Deitatis abstractiva, potuit cognoscere distincte objecta secundaria relucentia in ipsa, qua virtualiter primo et adaequate in ipsa continentur, qua omnia producuntur in esse objectivo ab intellectu divino, ut patuit in primo, distinct. 35. 36. 39. 43. et in secundo. dist. 1. q. 1. et quodlib. quaest. 14.

Sed oritur aliqualis difficultas, quia non videtur sequi, quod Angelus ex cognilione distincta abstractiva Deitalis cognoscat objecta secundaria in illa. Tum, quia Deilas ipsa non potest movere intellectum creatum, nec ad sui, nec aliorum cognilionem, sed prscise movet intellectuin divinum, ut ostensum est in primo, et in quodlib. quast. 14. et. per consequens non videtur sequi, quod ex cognitione Deitatis, distincta sequatur cognitio creaturarum in ipsa, quae licet virtualiter contineantur ibi, non tamen potest movere intellectum creatum respectu illarum. Tum, quia ipsa essentia divina vespectu intellectus creati est tantum objectum voluntarium, tam respectu sui quam reSpectu omnium contentorum in ea, et per consequens non sequitur quod cognita Deitate distincte per speciem intelligibilem, quod cognoscantur objecta secundaria.

Respondeo (licet haec materia requirat prolixiorem tractatum, ) primo, quod etsi essentia divina ut essentia, nullum creatum intellectum movere posset. aliquid tamen, quod est idem realiter cum essentia divina, potest supplere vicem ipsius essenti?, non tamen in ratione objecti intelligibilis; voluntas enim divina potest effective concurrere cum intellectu Angeli ad cognitionem essentiae, et contentarum in ea, sed non in ratione objecti, ut actu intellecti, quia voluntas ut cognita, non est sic ratio cognoscendi, et de hoc aliqua dixi n quast. 3. prologi. Dico secundo, quod sicut essentia divina si posset. movere intellectum creatum ad sui intuitivam notitiam de necessitate natur: moveret etiam ad notitiam omnium contentorum in ea virtualiter, ita si ipsa immediate posset causare speciem intelligibilem sui in aliquo intelleclu, talis intellectus cum illa specie inLelligibili posset. distinele cognoscere essentiam divinam abstractive, et omnia virtualiter contenta in ea; sicut etiam cognoscens hominem distincte per speciem intelliveibilem. nosset coenoscere di- stincte et abstractive omnes passiones virlualiter contentas in eo; cum ergo voluntas divina perfecte suppleverit vicem essenliv€ divine quoad notitiam ipsius distinctam et abstractivam, creando in ipso Angelo speciem intelligibilem distincte repraesentantem essentiam divinam in ratione objecti actu intelligibilis, sequitur quod sicut intellectus Angeli per talem speciem potuit distincte cognoscere essentia m divinam abstractive, quod etiam poluit cognoscere per eam sic cognitam omnes creaturas virtualiter contentas in ea, et sic patet responsio ad difficultalem.

(0) Ad rationes pro prima opinione. Hic Doctor intendit solvere rationes Henrici, quas facit, probando quod ipsa Deitas non possit distincte cognosci per aliquam speciem intelligibilem creatam. Ad primam patet responsio ad illa verba: Dico, quod hic potest intelligi adaequatio simpliciter enlilatis ad. entitatem, sicut entitas perfecta ut quatuor, adwequatur entitati perfecte, ut quatuor; vel adaquatto secundum proportionem reprasentiantis ad reprasentatum absolute, sic quod per talem rationem repraesentandi perfecte et absolute repraesenletur entitas ipsius reprasentati, quantum ipsa est absolute repraesentabilis, et isto secundo et prino modo per nihil creatum adaaequate repraesenlatur essentia divina, cum illa sit tantum comprehensibilis ab intellectu suo, et per consequens ipsa essentia divina est simpliciter ratio repraesentandi se intellectui divino per ad:quationem.

(p) Vel tertio modo potest intelligi adequalio secundum proportionem non absolute, sed per comparationem ad actum talem. El intelligo sic, quod tale repraesentalivum eo modo reprsaesentat objectum, quantum est cognoscibile a nobis, sicut patet de specie sensibili, quia repraesentat aliquod. album oculo c:eculienti, quia sicut oculus caecutiens, non potest habere perfectam visionem ipsius albi, sed valde imperfectam, sic talis species repraesentat, et est partialis causa talis visionis imperfeci. Sic dico in proposito, quod licet species intelligibilis infusa a Deo non adequetur sibi secundum entitatem, nec secundum proportionem repraesentantis ad repraesentatum absolute, ut patet; ut vero comparatur ad intellectum nostrum quoad cognitionem abstractivam species inlelligibilis tantum repraesentat eam intelletui nostro, quanlum ipsa est intelligibilis a nobis, vel ab intellectu Angeli abstractive.

Et cum probatur minor per hoc, quod finili ad infinitum nulla est proportio, concedit Doctor quod inter speciem intelligi. bilem et essentiam non est aliqua proportio, loquendo de proportione primo et secundo modo, sed bene potest esse proportio tertio modo. Patet, quia sicut actus finitus potest habere objectum ex parte sui infinitum, et tamen actus immediatius attingit objeetlum quam species, patet, quia actus intelligendi immediate Lerminatur ad objectum, species autem est tantum ratio repraesentandi illud in ratione objecti intelligibilis; sicut ergo actus inlelligendi attingit infinitum inquantum infinitum, quamvis ille actus sit formaliter finitus, ita species intelligibilis potest repraesentare objectum infinitum sub ratione infinita, et tamen ipsa non erit adxquata, nec in essendo, nec in cognoscendo simpliciter, quia ipsa non est principium comprehendendi; nam illud quod est ratio formalis comprehendendi, sive causandi cognilionem comprehensivam objecti infiniti, de necessitate est formaliter infinitum. Palet, quia cognitio comprehensiva objecti infiaiti est intensive infinita, quia illa sola dicitur comprehensiva, per quam cognoscitur objectum quantum est cognoscibile, sed objectum infinitum est cognoscibile cognitione infinita; ergo cognitio comprehensiva objecti infiniti erit formaliter infinila, sed talis non potest esse a causa, sive a ratione formali producendi finita.

(q) Ad aliam probationem. Hic respondel ad illam confirmationem, et dicit quod similitudo naturalis non est ratio repraesentandi aliud simile; non enim album ut octo in Francisco, reprwesentat album ut octo in Joanne cui est perfecte simile, species vero intelligibilis, quamvis sit minor in entitate objecto reprasentato, polerit tamen ipsum repraesentare, nam species sensibilis albi ut octo in Joanne repraesentabit illud album, et tamen in entilate est minus similis sibi quam aliud album ut octo, sic erit in proposito. Adverie tamen quod non ponitur proprie species intelligibilis ut similitudo objecti, sed ut per ipsam possit haberi cognitio objecli, non in se, quia talis notitia esset intuitiva, sed ut habet esse tantum secundum quid, ut patuit n primo, dist. 93. quaesi. 6.;

(r) Ad. secundum dico. Wic Doctor respondendo ad secundam rationem, dicit in sententia quod Deus est determinatus, accipiendo determinationem, ut dicit singularitalem oppositam universalitati, quia ipse est singularissimus, et sic talis species intelligibilis repraesentat ipsum ut determinalum. Alio modo accipitur determinatum, puta ad certum gradum perfectionis,et hoc modo species intelligibilis non repraesentat essentiam divinam secundum gradum determinatum perfectionis, imo reprssentat ipsam ut omnino indeterminalam et illimitatam secundum omnem perfectionem.

(s) Ad tertium dico. Distinguit de imagine, et vull dicere quod imago proprie dietla, qua cognoscitur imaginatum, sive qua coenoscitur res, cujus est imaeo, non repraesentat illud, nisi ut. cognita, et sic anima non repraesentat Trinitatem, nisi pro quanto cognoscitur ipsam esse ad imaginem trinitatis, et sic per prius cognoscuntur exirema, quam "Trinitas cognoscatur per imaginem. Non enim anima, nec Angelus est ratio cognoscendi ipsam Triaitalem, quia tunc naturaliter possel cognosci ab anima et Angelo, cujus oppositum probat Doctor in quod!. q. 14. arti. 92. nec cognoscitur ipsa anima, inquantum imago Trinitatis, nisi praecognoscatur ipsa Trinitas, quia cognoscere animam vel Angelum sub illa ratione, qua est imago Trinitalis, est cognoscere illam sub illa relatione praecise, qua terminatur ad ipsam Trinitatem, quie relatio non potest cognosci distincte, non praecognilis fundamento et termino, ut patet a Doctore in prologo. quest. 1. et 3. et in quodl. quast. 14. artic. 3. et sic patet quomodo imago proprie sumpta non repraesentat nisi ut cognita.. Species vero ?nlLelligibilis sic reprasentat objectum, quod, est pracisa ratio cognoscendi illud, id est, quod est ratio formalis causandi cognitionem abstractivam objecti, licet partialis, et sic non repraesentat illud ut cognita, imo per ipsam prius cognoscitur objeclum, quam ipsa cognoscatur. Species enim intelligibilis alicujus objecti posterius cognoscitur ipso objecto, actu enim reflexo ipsa cognoscitur, et. quamvis ipsa sit entitas absoluta et activa cognitionis, lam respectu sui quam objecti, nuuquam tamen potest esse ratio cognoscendi se, antequam sit ratio cognoscendi objectum; est enim talis entitas, quie ex sua ratione formali habet ut sit ratio cognoscendi per prius objeelum cujus esti, quam possit esse ratio cognoscendi se. Et quod dicit hic de imitatione, vide quae supra exposui Zn» primo, dist. 3. q. 9.

Et quod etiam dicit, quod Za simili tudo, quae est imaginis ad Trinitatem concurrit ad rationem beat?ficabilis, hoc debel intelligi de imagine in portione superiori, in qua proprie consistit imago, ut supra patuit m prüino, disl. 3. q. 9. et infra patebit n sio. 9. dist. 16. et 24. Licet etiam posset dici ipsam imaginem esse bealificam, etiam quantum ad portionem inferiorem, in ordine tamen ad superiorem, ut infra patebil dist. 94. hujus. Et cum dicit, quod /zce spectes divina reprasentel distinclius essentiam divinam quam Angelus, tamen — Angelus est. magis imago. Wult dicere, quod quamvis per speciem intelligibilem essentite divine possit Angelus distinclius cognoscere essentia m divinam, quam per naturam ipsius Angeli, quia natura Angeli nunquam posset esse ratio cognoscendi essentiam divinam distincte, sed tantum confuse et in conceptu communi, tamen Angelus est magis imago, et aliquid simile magis in natura habens actus similes illis actibus qui ponuntur in Trinitate, cui ex hoc quod habet lales actus, convenil esse capax islius, cujus est imago, ut patuit in praemo, disl. 9. quast. 9. patebit etiam in isto 2. dist. 16. et 24.

(t) Ad aliud posset dici. Dicit Doctor quod etsi talis species sit ratio distincte cognoscendi essentiam divinam, non iamen sequitur quod sit ratio distincte cognoscendi modum ejus in suppositis, et per consequens non sequitur, quod per eam possit cognoscere Trinitatem.

(u) Et. si objicitur contra istud, quod aliud est loqui de supposilis, quae sunt in natura ex naturali necessitate intrinseca, et aliud est loqui de suppositis, quae non sunt sic intrinseca, ut supposita creata. Primo modo, quod est ratio cognoscendi naturam distincte, erit etiam ratio coeno- scendi supposita in tali natura, praecipue cum talia supposita sint ibi de necessitate nature, et eadem realiter et essentialiter tali nature, et simpliciter in ultima actualilate, ul. patuit in primo, dist. 2. et dist. 5. et 96. Secundo modo non sequitur, quod cognoscens naturam distincte, abstractive lamen, quod cognoscat eam in tali et tali supposito.

(v) Posset dici. Hic Doctor videtur concedere, quod per talem speciem possit cognoscere essentia m ut in tribus, et sic posset cognoscere Trinitatem, tamen illa cognilio non esset mere naturalis, quia lalis species esset mere supernaturalis, ut supra paiuil.

(x) Contra istud objicitur. Hic arguit, quod etiam sequeretur, quod cognit;o Angeli per speciem intelligibilem non essel mere naturalis, quia species intelligibiles quidditatum concreale fuerunt, et dale Angelo supernaturaliter.

Posset dici. Hic Doctor dicit, quod etsi de facto talis cognitio, qua est a tali specie conereata posset dieci supernaturalis, tamen non dicitur mere supernaturalis, quia Angelus potuisset naturaliter acquirere species omnium quidditatum, ut infra patebit prasenti dist. q. ult.

(y) Ad ultimum dico, etc. Sequitur: e/ tunc oportet dicere, quod visio est naturalis wno modo, quia ab intellectu et tali spee cie agentibus naturaliter, et non naturalis alio modo, quia illa species erit mere supernaturalis.

(z) Ad aliud pro opinione secunda. Dieo, etc. Sequitur, oportet ponere aliam prasuppositam discursui ab ipsa; patet, quie cognilio discursiva prasupponit cogniti - onem exlremorum, inter qua est discursus. ut in primo, dist. 3. quast. 1. et. dist. 8 quasi. ]. Cum ergo ab imagine, ut cognita, diseurrimus ad rem, cujus est imago, sequitur quod ipsa imago, ut imago, prius erit cognila, et similiter res cujus est imago, et sic in tali priori oportet ponere aliquid, quod sit ratio cognoscendi ipsam Trinitatem, et illud non videtur posse poni nisi species intelligibilis, de qua supra dictum est.

Ad argumentum principale respondet Doctor primo, quod notitia per talem speciem erit uno modo naturalis, et alio modo non, ut supra patuit. Deinde concedil quod essentia divina posset immediate causare illum actum, quem causat species, non tamen iste actus est in potestate Angeli, sicut nec ipsa causa causans ipsum. Et si quandoque cessaret ab actu, non posset ipsum actum iterum habere, nisi ab essentia illa causante illum actum, quod non esset in potestale ipsius Angeli; ut igitur iste actus sit perpetuus, et in potestate operantis, ponitur species formaliter in tali operante.

Quidam novus expositor primae partis S. Thomae, quaest. 57. art. 2. nititur solvere rationes, quas facit Doctor ad probandum speciem intelligibilem. Et primo dicit sic ad litteram. Ad evidentiam hujus difficultatis in hoc, an si ponenda sit aliqua species intelligibilis ipsius Dei, ipsa essentia substanti: intellectualis locum speciei intelligibilis repraesentantis Deum tali intellectui sufficienter suppleat.

Primo, videndum est quid requiritur ad distincte reprisentare aliquid.

Secundo: An sit possibile dari reprasentativum Dei distincte in esse naturali, vel intenlionali.

Quoad primum, breviter sciendum est quod reprwsentari distincte non dicitur res, nisi reprwsentetur illa conditio, qua formaliter constituitur in suo proprio et essentia li esse, ut patet inductive; non enim homo distinele repraesentatur, nisi rationali repreesenlalo, supposito, quod ralionale sit propria et essentialis differen- tia hominis, et similiter albedo distincte non reprxsentatur, nisi ultima sua differentia repraesentatur. Unde Deus non distincte reprsesentabitur, nisi repr:esentetur quod se habet ad ipsum, quasi essenlialis et propria differentia constlitutiva ejus, in hoc quod est esse Deum; hac de primo.

Quoad secundum ex parte repreesentali-: vi, sciendum est quod quantum contingit esse repraesentalivum, tantam contingit ' esse cognitionem, et propterea a destructione consequentis arguendo, si non contingit tantam esse cognitionem, nec possibile erit esse tantum repraesentativum. Sed impossibile est dari naturaliter tantam cognitionem Dei in creatura, scilicet quae sit ejus cognitio distincta, ergo impossibile est dari repr:esentativum Dei distincte; quod autem talis cognitio sil impossibilis probatur ex eo, quod cognoscere distincte, est cognoscere ultimam differentiam, vel id, quod se habet ut ultima differentia. Cognoscens autem usque ad ultimam differentiam inclusive, non solum secundum quod terminat quaestionem qn est, seu quia est, sed secundum quod terminat quiesltionem quid. est, cognoscit sufficienter ex natura rei a priori omnia convenientia illi rei, quoniam sermo definitivus solvit omnes difficultates, et principium omnis differentiationis est, quod quid est, quod nulli creatur: convenire potest respectu Dei de tali objecto, quod est Deus. Ex parte vero objecti, adverlendum est, quod si de divinis balbutiendo loqui licet, irrepraesentabiliias ejus relucet ex eo quod infinitum enlilalive, ut sic, non est distincte repraesentabile. Unde quamvis sapientia divina possit reprssentari per aliquod creatum distincle, non tamen dislincte repriesenlatur inquantum infinila, nisi quoad quaestionem, am est, sed constitutivum proprium Dei, puta Deilas, ut sic, est ens infinitum; ergo est irreprasentabile distincte. Patet minor, quia non est imaginandum, quod infinitas se habeat ad Deitatem, quemadmodum se habet ad rationes altributales. Non enim quemadmodum sapientia et bonitas sunt quaedam rationes formales, seu realitates secundum se, et infinitatem vel finitatem sorljuntur ut modum quantitatis perfectionalis, ita Deitas sortitur infinitatem; sed infinitas est ipsum, quod quid erat esse Deitatis, alioquin Deus non esset primo, et essentia liter, et intrinsece ens infinitum.

Ex his autem patet. quid dicendum sit ad primam objectionem. Nam vocando omnem cognitionem rei citra quidditalivam, cognitionem confusam, conceditur quod omnis cognitio possibilis haberi de Deo a creatura naturaliter est confusa, quia non quidditativa.

Ad secundam vero objectionem, qua est Scoti, dicitur quod major est simpliciter falsa ut patet de cognitione Socratis per speciem ejus in speculo; talis enim fit per similitudinem repraesentantem ut cognilam, et tamen non est discursiva. Nec obstat, si dicatur quod Socrates tunc non apprehenditur ab eadem potentia, scilicet visiva, sed per accidens ab altiori potentia, quemadmodum videntes Socratem dicuntur videre unum; hiec enim magis facit ad propositum, quoniam ex hoc non impeditur responsio data, sive per se, sive per accidens, sive per eamdem potentiam, sive per diversam, salis est quod cognoscens per similitudinem ut cognitam, non oportet quod discurrat. Hoc enim firmato facillime patet quomodo Angelus absque discursu per essentiam suam cognocere potest Deum ex illo principio: Qua sunt divisa et dispersa in $ nferioribus unite apprehenduntur in unc superioris ordinis. Et propterea quemadmodum Aneelus per unam virtutem coeno- scitivam percipit nobiliori modo, quidquid nos per tot virtutes cognoscitivas apprehendimus et investigamus, ita per unam virtulem et unam speciem, eminentius potest habere quod nobis couvenil per diversas potentias et species se consequentes, ac per hoc poterit per speciem repraesentantem ut cognitam, eminentius repraesentari cognitionem elicere absque discursu per eamdem virlutem, absque specie alia, sicut nos absque discursu, per consequentem tamen speciem et potentiam facimus.

Dicitur secundo, quod similitudo repraesentantis ut cognita, est duplex, quidam ut cognita tantum; quedam ut cogenita, et ratio cognoscendi simul, ut patet de essentia divina respectu omnium simpliciter. Et tunc dico, quod quidquid sit de repraesentante primo modo, falsa est major de repraesentante secundo modo, et quod essentia Angeli tali modo representat ex sua excellentia; unde et S. Thomas in corpore artic. dicit quod cognitio ista assimilatur cognitioni per speciem impressam ab objecto immediate repraesentantem, tamen imperfecte. Nec obstat, quod essentia Angeli non continet Deum virtualiter, sufficit enim quod contineat ipsum participative.

Ad objectiones autem tertio loco adductas ex Scoto, dicitur quod nec homo nec Angelus in quocumque stalu natura potuit habere cognitionem distinctam, id est, quidditativam ipsius Dei, quamvis in latitudine cognitionis non quidditaltive perfectius homo cognoverit in statu innocentiae quam nunc, et perfectius Angeli quam homo, et inter eos unus perfectius altero. Sed arguens decipitur in hoc, quia praesupponit, quod cognitio Dei non in communi, sed in speciali sit cognitio quidditativa, quam negamus ab Angelis, cum tamen constet quod stat cognoscere aliquid in speciali, et non quidditalive.

Ad id vero, quod objicitur de memoria rapli, dicitur a sancto Thoma expresse, quod non poluit remanere species objecti, quamvis potuerit accipere species rerum visarum in objecto. Unde et Paulus non meminit objecti, nisi in confuso, elt quia fuit, sed rerum visarum, propter quod dixit in numero plurali, arcana verba, qua non licet homini loqui.

Ad ultimum de cognitione matutina, dicitur negando, quod cognitio matutina fuerit in Angelis ante beatitudinem, quamvis etiam consequentia non videatur necessaria, quia non est notum, quod in causa non quidditative cognita, aliqui effectus ordinati cognoscuntur distincte, quamvis imposibile sit in tali cognitione cognoscere omnes effectus: hac ille.

Contra istum novum expositorem instatur multipliciter. Et primo contra aliqua ejus dicta, cum enim dicit, quod cognoscens aliquid quidditative, cognoscit omnia convenientia illi rei, quoniam sermo definitivus solvit omnes difficultates, contra. Stat enim, quod aliquid cognoscatur quidditative, distincte et perfecte, et quod tamen nou cognoscantur omnia, qus etiam realiter conveniunt tali quidditati, patet, quia certum est etiam apud Thomam quod Angelus cognovit se quidditative per essentiam suam, et tamen non cognovit naturaliter relationem dependentiae ad ipsum Deum, qui ponitur realiter idem ipsi Angelo, quia lalis relatio non potest distinele cognosci, nisi distincte cognoscatur terminus illius, cum cognitio ejus distincla dependeat a distincta cognitione fundamenti et Lermini; sed talis relatio terminatur ad Deum, ut haec essentia, palel. Tum, quia ratio formalis creandi est etiam ratio formalis Lerminandi, ut patet a Doctore in quodlib. quaest. 8. sed Deus sub ratione propria quidditativa est simpliciter ratio formalis creandi; ergo etiam erit ratio formalis terminandi dependentiam ipsius creature. Tum etiam, quia quiero de illa dependentia ad quid terminatur immediate? aut enim terminatur ad Deum, ut haec essentia, et per consequens sub ratione Deitatis, et quidditativa, et tunc habetur intentum; aut terminatur ad Deum sub aliqua ratione confusa, licet speciali, assignetur illa. Et non polerit assignari, quia sicut ratione sus infinitatis creat. Angelum, ita sub ratione suc infinitatis terminat, sed infinitas est ratio quiddilativa ipsius Dei; ergo.

Praeterea, stat aliquem intellectum distincte cognoscere aliquam naturam quidditative, et tamen non sequitur ipsum posse cognoscere omnia convenientia tali nature, patet, quia non cognoscil ipsam in omni supposito in quo nata est esse; bene verum est, quod cognoscens aliquid quidditalive, per illud sic cognitum, potest cognoscere omnes proprietates naturaliter, et converlibiliter convenienles tali nature,

Dico etiam, quod aliud est loqui de objecto naturaliter motivo intellectus, el aliud est loqui de objecto tantum voluntarie molivo. Primo modo tale objectum est necessario causa causandi cognitionem sui, et omnium virlualiter contentorum in eo, quia tale objectum agil iuquantum potest, et sic cognoscens illud quidditative, poterit etiam cognoscere omnia alia, qui conveniunt tali objecto, quorum tamen cognitio prscise dependet a tali objecto. Sed loquendo de objeelo vo: luntario, et voluntarie movente intelleclum ad sui et aliorum. convenientium sibi cognitionem, tale objeclum poles causare distinclam cognitionem sui quid ditativam, non causando cognitionem ali. cuius proprietatis.

Cum ergo Deus sit objectum mere voluntarium respectu intellectus creali, poLerit causare cognitionem sux quidditatis distinctam, non causando cognitionem proprietatum convenientium sibi, et sic aliquis posset videre Deum sub ratione Deitatis, et quidditativa, non videndo ipsum in personis, ut patet a Doctore in primo, dist. prima, quast. 9.

Dico ultra, quod sicut objectum naturaliter movens intellectum causat speciem intelligibilem perfectam quantum potest, cum sil causa naturalis, quae erit ratio non tantum cognoscendi ipsum quidditalive, sed etiam erit ratio cognoscendi omnia, quorum cognitio mere dependet ab objeclo vela tali specie; et sic habens speciem intelligibilem hominis, causatam ab ipso homine, per illam poteril cognoscere ipsum hominem, et proprietates virtualiler contentas in eo, nisi dicatur quod respectu hominis et respectu alterius et alterius proprietatis erit alia et alia species intelligibilis, qua» tamen omnes dependent ab ipso nomine, et tunc oportebit dicere quod ipse homo, si est perfecte praesens intellectui, necessario causabit speciem intelligibilem sui, et omnium virtualiter contentorum, licet per prius causel speciem intelligibilem suc quiddilatis, sed non est sic de objecto voluntario, quale est Deus; potest enim Deus causare in intellectu Angeli unam speciem intelligibilem, quaie erit pr:ecisa ratio cognoscendi ipsum Deum quidditalive; poterit etiam causare aliam speciem intelligibilem in alio Angelo, quia erit ratio cognoscendi Deum quiddilalive, et omnem proprietatem. Vel si teneatur quod per unam speciem cognoscatur quidditas Dei, et per aliam et aliam alia proprielas, tunc dico quod polerit causare unam speciem intelligibilem, quia praecise erit ratio cognoscendi Deum quidditative, non causando aliam speciem intelligibilem respectu proprietalis, et patet hoc per argumentum a fortiori, quia sicut Deus potest se facere praesentem intellectui creato in ratione objecti actu intelligibilis intuitive, non faciendo se praesentem tali intellectui ut in tribus personis, ut patuit in primo, d. prima quast. 2. multo fortius: poterit causare speciem intelligibilem, quae sit ratio cognoscendi ipsum quidditative abstractive, et nullo modo sibl ratio cognoscendi ipsum ut in tribus personis. Hoc etiam patet, quia si Deus, ulin se praesens intellectui creato, potest causare visionem sui intensam et remissam, multo forlius poterit causare speciem intelligibilem, quas sit praecisa ratio cognoscendi ipsum quidditative, licet remisse. Ex his ergo patet quomodo stat aliquid cognosci quidditalive, et tamen ipsum non cognosci secundum omnem proprietatem.

Secundo principaliter instatur contra aliud dictum, videlicet quod Deus non potest causare speciem intelligibilem, per quam cognoscatur quidditative, et secundum ultimam differentiam, arguitur sic: potest immediate causare cognitionem distinctam sui in aliquo intellectu et abstractivam, per quam cognoscatur quiddilalive, et etiam inquantum est trinus etl unus; ergo multo fortius poterit causare speciem intelligibilem, per quam quidditative et perfecte cognoscatur, etiam secundum omnem ejus proprietatem. Anlecedens patet, quia potest statim illuminare intellectum creatum de omnibus articulis fidei, ita quod in tali intellectu potest immediale causare notitiam distinclam omnium articulorum. Consequentia patet, quia si essentia Angeli, cum sit objectum naturaliter movens, potest in aliquo intellectu causare notitiam sui distinclam, et etiam speciem intelligibilem, quae sit ratio cognoscendi ipsum distincte abstractive, multo forlius polerit Deus, cum sil objectum mere voluntarium.

Praeterea, aliud est cognoscere Deum quantum est cognoscibile, etl. cognoscere perfecte et quidditative. Primo enim modo altenditur cognitio quantum ad ejus inLensionem, et sic cognoscens Deum, quantum est cognoscibilis, cognoscerel ipsum cognitione infinite inteusiva, cum si! cognoscibilis infinite, et talis cognitio repugnat creature. Secundo modo est ip. sum cognoscere distincte secundum to: lam ejus quidditatem, etiamsi talis cogni: lio esset valde remissa. Sic dico in proposito, quod sicut poterit causare in inlellectu creato visionem sui inlensam et remissam, et cognitionem sui distinclam et abstractivam, intensam et remissam, quare etiam non poterit causare speciem intelligibilem, quae sii ratio cognoscendi ipsum distincte, abstractive tamen? et sic nullum apparet inconveniens dare supernaturaliter aliquid repraesentalivum. quod sit ratio cognoscendi Deum abstractive, distincte et quidditative, quod etiam sit ratio cognoscendi omnem proprietatem demonstrabilem de illo.

Cum dicit ad primam rationem Doctoris quae elicitur in praesenti quaestione, quod ista proposlio est falsa, scilicet. cognitio per speciem ut cognitam, est discursiva, puta cognoscens Deum per imaginem ut cognitam, illa cognitio erit discursiva, licel Doctor hoc expresse non dicat, videlicet, quod cognitio per speciem intelligibilem, ut cognitam, sit discursiva, sed tantum dicit quod cognitio discursiva qua Deus cognoscitur per Angelum, prosupponit speciem intelligibilem de ipso Deo, quia cognitio discursiva, qua ab uno discurritur ad aliud, necessario praesupponit cognitionem extremorum, ut patel. Si er£o per essentiam Anegeli coenilam, cogno- scituripse Deus, talis cognitio erit discursiva, et praesupponit cognitionem ipsius Dei abstractivam, et per consequens speciem intelligibilem, per quam est talis cognitio, patet etiam hoc de specie intelligibili, ut cognita. Aliud est enim A cognoScere per speciem intelligibilem, ut ratione cognoscendi, et aliud est ipsum cognoscere per speciem intelligibilem ut cognitam. Primo modo ponitur praecisa ratio cognoscendi ipsum 4, sed secundo modo, ponitur ut principium discursus, sicut discurrens a pr:emissis ad conclusionem, necessario cognoscit terminos conclusionis. Et quod dicit iste, quod propositio: Doctoris est manifeste falsa, et adducit instantiam de cognitione Socralis per speciem ejus in speculo, dicens quod talis cognitio sit per similitudinem repraesentantem ut. cognitam, et tamen non est discursiva, dico primo quod haec nou est simile; tum, quia Socrates tunc non apprehenditur ab eadem potentia visiva, sed per accidens ab altiori potentia; tum etiam, quia forte species in speculo non est ratio cognoscendi ut cognita. Posito etiam quod sit ratio cognoscendi, ut cognita, adhuc dico quod cognitio Socratis per talem speciem, ut cognitam, erit discursiva; oportet enim prius scire, quod talis species sit Socratis, et per consequens, oporlel prius praecognoscere Socralem, et sic cognoscere Socratem per talem speciem ut cognitam, est discurere a tali specie, ut cognita ad ipsum Socratem prius tamen cognitum.

Cum etiam dicit, quod similitudo repraesentans ut cognita est duplex, quaedam. ut cognita tantum, quaedam ut cognita, et ' ralio cognoscendi simul; secundo modo falsa est illa propositio, quod cognoscens per similitudinem, ut cognitam discurrat. Dico quod haec responsio nulla est, sive sil ratio cognoscendi, sive non, non curo; sufficit enim hoc, quod omnis coegnitio de aliquo habita per speciem ut cognitam, sit discursiva, imo forte erit argumentum a fortiori, quia si per 4 ut cognitum, quod tamen ut cognitum, non est ratio formalis cognoscendi P, cognoscitur ipsum 7 discursive, multo fortius per A ut cognitum, quod ut sic est ratio cognoscendi P cognoseitlur ipsum 7 discursive, nisi forte dicatur quod A4 ut cognitum est ratio cognoscendi 7, loquendo de prima cognitione ipsius B. Sed hoc non videtur, quia species intelligibilis praecise ponitur ralio cognoscendi, ut talis species, et non ut cognita, sicut etiam patet de specie coloris existente in oculo, quae ut talis species, est ratio formalis videndi colorem, et non ut visa. Et cum dicit, quod essentia divina ut cognita est ratio cognoscendi omnia, patet hoc esse falsum de intellectu divino, quia essentia respectu intellectus divini est simpliciter ratio cognoscendi omnia, et non ut cognita; si enim ut prius cognita esset ratio cognoscendi alia ipsi intellectui divino, tunc intellectus divinus discurreret, ut posset deduci ex his, quiae notavi super quast. 3. prologi. Quod autem essentia divina sit simpliciter ralio cognoscendi omnia ut essentia ipsi intellectui divino, patet a Doctore quast.9 prologi, et 39. dist. primi, et in quodlib. quast. 14.

Cum ultimo loco respondet ad illas tres rationes, quas Doctor facit de specie inLelligibili, cum dicit primo, quod Angelus perfectius cognovit Deum, confuse tamen, esset qui:rendum ab eo, in quo conceptu confuso est cognoscens, per quem distinguitur ab ipso homine? aut enim talis coenitio terminatur ad Deum sub ratione Deitatis, loquendo de cognitione abstractiva, et habetur propositum; aul. immediale Llerminatur ad aliquid, in quo Deus confuse concipitur, et tunc assignetur illud. aut erit conceptus entis, aut alicujus transcendentis, aut conceptus alicujus attribuli naturaliter noli, quicumque talis assignetur etiam a Philosopho haberi potuit, licet forte non ita intense. Si enim beatitudo naturalis ipsius Angeli etiam incomparabiliter excedit naturalem beatitudinem, etiam peritissimorum Philosophorum, oportet ponere illam in cognitione distincta Deitatis.

Et quod dicit de memoria rapti, etc. adhuc magis est falsum, quia ex quo Paulus clare vidit Deitatem, et cum postea dixit raptus, etc. vidit arcana Dei, etc. sequitur de facto, quod recordabatur visorum, quod non potuit esse nisi per speciem intelligibilem eorum, ut supra exposui. Nec valet exponere ipsum, quod loquitur de quidditatibus visis in essentia, quia haec expositio videtur omnino repugnare sensui litterae, quia sicut Paulus raptus fuit ad visionem Dei, et divinarum personarum, ita post raptum de eis recordabatur.