Quaestio 3

COMMENTARIUS.

(b) Hic communiter conceditur, etc. Communior sententia tam antiquorum quam recentiorum est, quamlibet personam divinam, et primo constitui, et primo distingui inter se invicem per relationes reales, verbi gratia, per paternitatem, filiationem et spirationem passivam, propter auctoritates Patrum et Conciliorum, de quibus 2» praedicta dist. 26. fuse agitur. Qu sententia specialem difficultatem habet de persona Patris, quia videtur quod qualibet persona constitui debeal in esse persone et suppositi antequam intelligatur, aut sit potens proxime aliquid realiter producere; ergo prima persona non potest constitui per productionem realem, nec eonsequenter per paternitatem, qua vel est ipsamet productio Filii, vel praesupponit productionem Filii. Propter hanc autem diffieultatem auctores hujus communis sententiae in varias abiere vel sentenlias vel modos loquendi, ex quibus hic proponitur sententia S. Thome dicentis, relationem, qua constituitur prima persona, posse considerari ut proprietas et ut relatio. Si consideretur primo modo, consideratur ut. praecedens generationem. Si secundo modo; consideratur ut sequens generationem. Unde quia prima persona debet intelligi constituta, antequam intelligatur generare, propterea relatio habet constituere ipsum, ut consideratur tanquam proprietas, non ut consideratur tanquam relatio. Unde etiam praeterea non debet prima persona, ut intelligatur constituta per relationem ut proprietas est, intelligi aut esse simul eum Filio, licet si intelligatur ut affecta relatione, quatenus relatio est, debeat necessario esse et intelligi cum Filio.

Cajetanus ad majorem expli$1atio - nem hujus sententiae addit relationem constitutivam prime persona posse considerari, vel ut conceptam vel ut exercitam. Consideratur ut concepta, quando non eonsideratur sub expresso conceptu paternitatis, nec ut exercet munus relationis, et sic formaliter constituitprimam personam. Consideratur ut exercita, ut consideratur subconceptu expresso paternitatis,et ut excercetrationem relationis seu utaetu refert, et sic necessario postulat terminum, nec potest concipi, quin concipiatur terminum, unde utsic non constituit Patrem.

Ferrariensis 4. contra Gentes, cap. 26. impugnat hanc Cajetani explicationem, et secutus Capriolum 1. dist. 26. asserit relationem — considerari posse, ut est forma hypostatiea, et sic eam constituere personam, non vero illam distinguere; secundo ut est relatio, et sic eam distinguere, non vero constituere. |

Vasquez disp. 159. cap. 5. affirmat Patrem constitui prius nostro modo coneipiendi per notionem innascibi- lis, et feeundi, priusquam intelligatur generare aut constitui per paternitatem, et in illo conceptu non involvi relationem, qua relatio est, sed in conceptu quo intelligitur prima pers9)na generare aut esse producens, et hoc modo exponit sententiam D. Thom.

Hi omnes dicendi modi mihi omnino coincidere videntur, nec aliquid addere ad sententiam D. Thom, quod ipsam aut magis claram, aut magis probabilem reddat, sed potius eam confundere et multo obscuriorem facere. Et in primis distinctio Cajetani de relatione ut concepta et exercita, mihi non tam subtilis, ut Ferrariensi, quam chimriea, et ad praesens nihil conducens videtur. Vel enim intelligit per relationem ut conceptam, relationem ut concipitur, prout sonant ipsa verba, et sic relatio secundum quam - cumque rationem consideratur, erit concepta, quia considerari et concipi ilem est, ut patet. Vel intelligit relalionem secundum aliquem conceptum objectivum perceptibilem abintellectu, qui conceptus objectivus, ut sic formaliter et praecise, non habet rationem formalem relationis. Et hoc quidem intendere videtur D. Thomas, sed nullo modo explicatur a Cajetano, cum tamen in eo explicando tota difficultas consistat. Explieatur autem ab ipso S. Thoma, dum dicit quod sit ratio secundum quam constituit ista relatio personam, unde melius et clarius explicat rem D. Thomas quam Cajetanus, si tamen hic ullo modo explicet illam.

Rursus quod dicit Capriolus et Ferrariensis relationem ut formam hypostaticam constituere et non distinguere personam, implicat in adjecto; nam quod est constitativum ut sic, est distinelivum ut sic, et quod est primo constitutivum, est primo distinelivum; ergo si relatio, ut forma hypostatiea | est, constituit, profecto ut talis distinguit. Confirmatur, quia distingui ab aliquo, non est nisi vel habere aliquid quod alterum non habet, vel esse aliquid quod alterum non sit; sed prima persona habet rationem constitutivam sui, ut. talis persona est secundum illam rationem, secundum quam constituitur per rationem constitutivam, et secunda persona illam ut sic non habet; ergo distinguitur prima persona a secunda formaliter per rationem constitutivam ut constitutiva est.

Denique quod ait Vasquez primam personam constitui per rationem innascibilis et fecundi, nihil addit majoris elaritatis, quia omnes concedunt primam personam esse innascibilem et fecundam; et hoc haberi partim, saltem realiter a relatione paternitalis, sed controversia est secundum quam rationem ista relatio habeat constituere primam personam innascibilem et feeundam; hoc autem nullo modo explicat Vasquez.

Itaque ex his concludendum, nulla meliori ratione aut clariori explicari hanc primam sententiam D. Thome quam ab ipsomet, et alios, ut verum dicant, sic explicari debere, ut ipse rem explicat, ita ut potius ipse eos explicet quam explicetur.ab illis; quo fit ut si ipsius sententia impugnetur ut jacet, ipsorum etiam explicationes, si sensum aliquem habeant, impugnentur.

Impugnat autem Scotus sententiam D. Thoma, quatenus ab ipsomet explicatur, dicente quod relatio constituat ut forma hypostatica seu proprie- tas, non ut relatio. Impugnat, inquam, hanc sententiam, primo quia quando coneipimus illam relationem ut est forma hypostatiea aut proprietas, coneipimus illam ut entitatem aliquam singularem positivam, quia nihil potest concipi ut ratio sufficiens constitutiva per se primo persone divine, nisi ratio positiva singularis. Si enim non esset positivum, non per se primo competeret natura divin, sed ratione alicujus positivi, et si non esset singulare, non esset incommunicabile, nec consequenter constitueret personam incommunicabilem; ergo non potest concipi relatio ut forma hypostatica seu constitutiva hypostasis seu personae, quin concipiatur ut forma positiva singularis. Tunc sic: omnis forma positiva singularis secundum quameumque rationem — secundum quam ut sic concipitur, debet esse formaliter aut relativa aut absoluta, quia licet possit dari aliquis conceptus positivus universalis abstrahens ab absoluto et respectivo, ut conceptus entis ut sic, qui non est absolutus, cum comprehendat sub se relationes, nec respectivus, cum comprehendat sub se absolutas entitates, tamen non potest esse ullus conceptus positivus singularis, qui non sit formaliter absolutus aut respectivus. Eo enim ipso quo est singularis, non debet posse conjungi alii formalitati a qua haberet formaliter esse respectivus, et consequenter si ut sic singularis est, non sit respectivus ex se, debet esse absolutus, quia esse absolutum non est aliud quam esse entitatem cui repugnat esse resp2ctivum; ergo relatio concepta ut proprietas aut. forma hypostatiea, debet necessario concipi ut absoluta aut respectiva. Sed non ut absoluta, quia hoc esset contra coramunem sententiam tenentem, quod persond? constituantur per absoluta formaliter; ergo debet concipi ut rol tio, et consequenter constituit ut relatio, et manet adhuc difficultas illa propter quam excogitavit D. 'homas distinctionem illam paternitatis, quatenus relatio et quatenus forma hypostatica est, nec ad eam difficultatem tollendam juvat illa distinctio. Hoc autem idem argumentum potest similitor urgeri contra sententiam Cajetani, Ferrariensis et Vasquez, quomodocun:- que intelligantur.

Confirmat Scotus, quia licet albedo possit considerari secundum propriam suam rationem specificam, qua primo et per se vocatur nomine a/bedinis, et secundum etiam rationem suam genericam Qualitatjs, in qua cum aliis coloribus convenit, tamen non potest diciquod aliquid constitaatur albedine, quod non constituatur qualitate, quia ratio qualitatis intrinsece et essentialiter includitur in albedine; ergo quandoquidem ratio relativi et relationis intrinsece et essentialiter includitur in illa entitate objectiva, quae concipitur constituere personam, dici debet necessario quod constituat personam ut relatio est; non quidem ut relatio ut sic, sed ut relatio talis, sic 1t nee albedo constituit ut qualitas at sic, sed ut talis qualitas.

Vis enim hujus confirmationis magis patebit, si advertamus, quod possimus habere aliquem conceptum -e albedine sine eo quod consideremus ipsam formaliter ut qualitas est, ut certum videtur. Consideramus enim ipsam, ut est forma disgregativa visus, et consequenter ut albedo, sine eo quod cognoscamus actu ad quod Praedicamentum pertineat, et consequenter sine eo quod consideremus ipsam ut qualitas, et nihilominus non possumus dicere quin constituat ut qualitas talis; ergo quamvis possemus habere aliquem conceptum de paternitate, in quo explicite non involveretur conceptus relationis, tamen non propterea debet dici quin constituat ut relatio.

Impugnat praeterea Scotus sententiam priedictam argumento ad hominem, quia $. Thomas negat esse ordinem prioritatis inter Patrem et Filium quest. 4. art. 3. et hoc ideo, quia Pater et Filius, verbi gratia, sunt simul natura, quandoquidem sunt correlativa. Sed hae ratio nihil valeret juxta hanc sententiam, nam s) person: constituerentur primo per relationes, non ut relationes, sed ut forma hypostatiez,, personae ut personae tantum formaliter dicerent per se primo naturam divinam, et relationes non ut relationes, sed ut formas hypostaticas, et consequenter non essent ut persona formaliter correlativa, aut simul natura; ergo possent ut sic, habere ordinem originis et prioritatis ac posterioritatis, non obstante illo argumento desumpto ex simultate naturae quam haberent.

(c) Aliter distinguitur. de relatione ut relatio est, etc. Hic proponit secundam sententiam, qua est D. Bonaventure 1. dist. 20. quast. 3. qui distinguit relationem constitutivam persons in duos conceptus originis scilicet et. relationis, et ait, eam quatenus origo, non vero quatenus relatio constituere personam.

Impugnat autem huncdicendi modum, quatenus distinguitur a senten: tia D. Thomm, argumento speciali, supponendo argumenta facta contra D. Thomam, aeque concludere contra hanc sententiam, quod patet ea applicando et quaerendo utrum paternitas, ut origo sit quid absolutum vel respeclivum, et sicut supra diseursum est. Sed supponendo hee, argumentatur Doctor contra hanc sententiam specialiter, quia origo ut origo, formaliter est tantum via inter personam producentem et personam productam; ergo non est forma propria, constitutiva formaliter ullius ex ipsis, sed potius praesupponit ex parte personce producentis formam propriam constitativam, et est ratio.qua persona produeta recipit suum esse, et, consequenter formam constitutivam. Probatur consequentia, quia propria forma constitutiva rei debet esse considerabilis in re, quatenus habet esse non solum in fierz, sed in /acto esse; impossibile enim est ut aliqua res sit in fieri aut facto esse sine propria sua forma. Sed origo, ut origo, non potest considerari in /acto esse, ut patet; ergo non potest esse propria forma constitutiva persons, quae intelligitur non solum in /ie/?, sed etiam in facto 68s$e.

Confirmatur haec impugnatio, quia tanta est difficultas in dicendo quod relatio, ut origo, constituat personas, ac in dicendo, quod constituat, ut relatio; ergo ad tollendam difficultatem hanc non debet dici quod constituat quatenus origo. Probatur antecedens, tum quia non potest intelligi ipsamet origo nisi per modum relationis, tum quia origo tam debet praesupponere suppositum constitutum quam relatio. Addit autem ipsemet Doctor quo sensu posset habere haec sententia aliquam veritatem. dicendo scilicet quod si quando dicitur quod relatio ut origo constituat personas easque distinguat, intelligatur per hoc quod relatio ut origo principiative constituat Filium et Spiritum sanctum, quatenus ut sic, est productio Filii et Spiritus sancti, non vero quatenus ut sic, esset forma propria intrinseca Filii aut Spiritus - sancti, tum vera sit ista sententia, nec in eo sensu ab ipso impugnatur, qua doctrina utitur Suarez //5. 8. de Trinit. cap. 6. num. 6. Ut hoc autem melius intelligatur, advertendum quod quemadmodum aliquid fit calefactione calidum, et calore calidum, diverso tamen modo, quia calore fit calidum tanquam forma intrinseca constituente in esse tali in genere cause formalis; calefactione autem fit calidum tanquam actione per quam producitur in ipso calor a causa efficiente; ita etiam potest dici quod Filius, verbi gratia, constituatur in esse Filii, non solum productione qua producitur a Patre tanquam principio productivo, sed etiam sua propria forma intrinseca, sed diverso famen modo, quia ab hae habet constitui formaliter, quasi in genere causae formalis, ab illaautem productione non nisi principiative seu tanquam ab illo, mediante quo Pater dat ipsi suum esse reale, producendo ipsum.

COMMENTARIUS.

(d) Alio modo dicitur, etc. Proponit hie tertiam sententiam, qua est Henrici dicentis, quod relatio paternitatis, quie sola est in Patre. potest considerari quatenus constituit Patrem generativum, hoc est, aptum generare, et quatenus constituit ipsam potentem generare, et. quatenus constituit actu generantem,et quatenus constituit talem, qui habet actu Filium coexistentem. Ex his autem omnibus considerationibus prima est secundum quam constituit formaliter Patrem. Contra hanc sententiam urget argumentum principale adductum contra S. Thomam, ut patet, et praeterea argumentatur contra eam Doctor hic, quia inde sequeretur Patrem constitui per relationem secundum imperfectiorem consideralionem quam constituitur Filius, quia secundum Henricum, Filius constituiiur in esse persona per filiationem, secundum quod consideratur ut relatio actualis. Sed relatio considerata sub ratione actuali, consideratur perfeclius quam considerata sub ratione aptitudinali aut potentiali; ergo si prima persona constituitur per generationem ut aptitudinalis est, constituitur per relationem secundum im perfectiorem considerationem, quam ista consideratiosecundum quam Filius constituitur per relationem.

Confirmatur hoc, quia relatio considerata secundum rationem illam seeundum quam correlativum ejus est imperfectius, seu consideratur necessario imperfectius quam correlativum istius relationis sub alia consideratione, est imperfectior quam eadem relatio considerata sub illa ratione. Sed correlativum constitutivi Patris in esse generativi est generabile, et correlativum ejusdem relationis, ut constituit Patrem generantem est generatum. Generatum autem ut sic, habet perfectius esse quam generabile ut sic, ut patet; ergo si prima persona consti- tuitur per paternitatem ut facit ipsum generativum, constituitur per ipsam secundum imperfectiorem considerationem, quam si constitueretur per ipsum, ut facit ipsum generantem.

Impugnari potest praeterea hae sententiaex iis, qucd habet Doctor quodlib. 4. tum quia aptitudo quecumque Pairis non est. ex se incommunicabile, sed eatenus est tale, quatenus illud ratione cujus competit Patri, est incommunicabile; ergo non est proprietas constitutiva persons, quia hae proprietas debet esse incommunicabilis;tum quia non magis debet supponi persona constituta ad generationem actualem quam ad aptitudinalem generationem. Sed fundamentum Henrici ad asserendum quod relatio ut aptitadinalis constituat Patrem et non ut actualis est, quia ad actualem generationem praesupponitur persona constituta; ergo ipsius sententia falsa innititur fundamento, atque adeo non est tenenda.

(e). Praeterea contra istam opinionem, etc. Hicadducit tria argumenta contra praedictas tres opinionesD. Thome, D. Bonaventure ac Henrici. Primum est, propterea recurrunt hi auctores ad illas distinctiones suas varias de relatione constitutiva, ut salvent quomodo prima persona non sit simul cum secunda. Sed hoc non salvatur per illum recursum ad nostros modos coneipiendi, quia quomodocumque nos concipimus relationem Patris, illaa parte rei est una realis paternitatis, et constituit secundum quod est a parte rei, et ut sic, vel necessario exigit secundam personam esse simul, vel non exigit; si non exigit, ergo frustra recurritur ad diversas considerationes ejus; si exigit, ergo non tol- litur a parte rei ineonvenientia per recursum ad diversas conceptiones aut considerationes nostras.

Confirmatur hoc. quia inter paternitatem ut relatio actualis est, et ut aptitadinalis est, aut inter eam ut relatio est ac ut proprietas hypostatica, et origo est; vel datur distinctio formalis, actualis aut virtualis, aut $1atio nis ratiocinate, qualis est inter essentiam et relationem, vel non datur sed solummodo datur inter eas distinetio rationis ratiocinantis. Si primum detur, currit optime argumentum Scoti, nam tum relatio illa ut aptitudinalis, aut ut proprietas hypostatica, aut ut origo, vel est absoluta vel respectiva; si absoluta, ergo vera est sententia Joannis de Ripa, de qua infra, econtra omnes adversarios; si respectiva, ergo manet principalis difficultas ad quam vitandam excogitata sunt iste distinctiones; qui disceursus videtur mihi convincere. Si non detur autem talis distinelio, quaero a parte rei independenter ab omni negotiatione intellectus, vel distinctione orta ex nostris conceptibus, per quid constituatur Pater in esse prime persone formaliter, et. nihil potest assignari praeter relationem paternitatis. Et tum rursus quaero secundum quam rationem, et cum a parte rei non includat plures rationes, ne quidem virtualiter distinctas, ex hypothesi praemissa, secundum quas posset constituere primam personam, sed unicam tantum rationem illam talis relationis particularis, sequitur quod omnino dicendum sit absolute et simpliciter, quod relatio constituat ut relatio a parle rei, nec hoc negari posse videtur; et consequenter quod in ordine adtollendam difficultatem realem, quae est a parte rei in productionibus et constitutionibus divinarum personarum, frustra et inutiliter recurritur ad istas distinctiones et varias considerationes, sive dari possint sive non.

Secundum argumentum contra easdem tres sententias est, quia sequeretur quod prima persona generaret aut originarel se Patrem, sicut generat et originat Filium, sed hoc videtur valde absurdum; ergo, etc. Probatur sequela, quia eatenus generat Filium, quatenus habet actionem aut originationem aul proprietatem, ad quam sequitur filiatio in essentia divina, sed secundum illas sententias habet actionem aut originationem aut proprietatem aut aliquam rationem priorem, ex eujus vi sequitur paternitas, quia non est paternitas, nisi pro illo instanti pro quo est filiatio; et consequenter quidquid praecedit filiationem praecedit paternitatem, et ad quodcumque sequitur filiatio ad illud sequitur paternitas; ergo prima persona tam generabit ac originabit se Patrem, quam generat Filium aut originabit illum.

Tertium argumentum contra easdem sententias est: Quomodo essentia possit habere proprietatem constitutivam sui in esse primae persona quomodoeumque consideretur ista proprietas; non enim potest determinari ad illam proprietatem ab aliquo alio, quia illud aliud, tum esset prima persona, ut patet; non etiam a seipsa, quia sie deberet habere in quocumque supposito illam proprietatem, et sic quodlibet suppositum esset prima persona, quia haberet sibi formaliter identificatam proprietatem constitutivam primae personae.

COMMENTARIUS.

(f) Aliter ponitur tenendo. conclusionem, etc. Quartam hic refert. de hae difficultate sententiam, quae est Joannis de Ripa, et negat personas constitui per relationes, sed per proprietates absolutas, quae opinio est lerlia ex enumeratis in dist. 260. Probat hanc opinionem duabus rationibus. Prima consistitin hoc: Priusintelligitur Pater seu prima persona sub ratione persons innascibilis quam sub ratione Patris, sed non potest habere esse innascibilis sine aliquo positivo, nec ullum positivum competens ipsi prius palernitate potest esse relatio, sed debet esse aliquid positivum absolutum; ergo primum constitutivum personae Patris non est relatio, sed absolutum quid. Probat majorem, tum, auetoritate S. Augustini, qua valde favet huie sententiae, tum etiam ratione, quia fecunditas respectu cujuscumque productionis in divinis, hoc est, potentia productiva, qua est principium istius productionis, non est proxime disposita et apta ad habendam productionem, nisi quatenus consideratur, et est in aliquo supposito antecedenter aliquo modo, et independenter ab ipsamet productione, qua est actus talis potentiae proxime; ergo ut fecunditas generativa Filii, cujus actus est generatio Filii seu dictio Verbi, sit in prima persona proxime disposita ad habendam generationem, debet esse in illa persona antecedenter et independenter ab ipsamet generatione. Sed si generatio seu paternitas esset proprietas constitutiva Patris seu prima personae, non esset illa fecunditas in prima persona antecedenter et independenter a generatione, quia nec esset ipsamel prima persona, cum nihil possit esse sine suo econstitutivo, ut patet; ergo prima persona debet necessario habere aliquod constitutivum sui in ratione prima persona, et innascibilis antecedenter ad generationem. Confirmat hoc a simili, quia fecunditas ad spirationem, seu potentia spirativa non est in aliquo supposito, in quo habet rationem potentic proxime per spirationem, sed antecedenter et independenter a spiratione, non enim habet rationem potenticd proxima, nisi in Patre et Filio. In illis autem habet esse independenter a spiratione, neque communicatur Patri aut Filio per spirationem; ergo similiter fecunditas ad generationem non est in ullo supposito, in quo habet rationem potenti: proxima consequenter ad generationem, aut dependenter ab ipsa, sed potius antecedenter et independenter.

Confirmari potest amplius, quia antecedenter ad productionem quamceumque eujuscumque potentia, debet illa potentia esse proxime disposita, et nullum habens impedimentum respectu istius productionis, alias non sequereturad illam productio, ut patet. Sed potentia generativa, cujus actus est generatio et paternitas, non est antecedenter ad generationem proxime disposita ad eam habendam, nisi sit determinata per aliquid realiter disUünetum a Filio, qui est terminus generationis; ergo debet dari tale, illud autem erit constitulivum prima persona, ut patet. Probatur minor, quia nihil potest esse proxime potens ad produeüionem alicujus termini, nisi quatenus distinguitur realiter ab illo termino, quia alias idem posset producere seipsum, et quia alias etiam esset verum quod essentia divina secundum se generaret, quia secundum se esset proxime potens ad habendam generationem.

Secunda ratio est, quia si prima persona constitueretur perse primo aliqua relatione qua referretur ad secundam, et e converso secunda persona constitueretur aliqua relatione qua referretur ad primam, essent correlativam secundum illud quod per se primo formaliter dicerent et includerent essentialiter, sed hoc est falsum; ergo non constituuntur per se primo per relationes. Probatur minor, quia sic unum relativum terminaretur ad alterum correlativum quatenus correlativum est, quod implicat, quia terminus per se relativi est. prius essentialiter, tam quoad esse quam quoad cognosci ipso relativo, qua tale est formaliter. Unde si correlativa ad se invicem terminarentur, quatenus correlativa, sequeretur quod quodlibet ex illis esset altero essentialiter prius, et quod daretur mutua prioritas et dependentia essentialis aliquorum extremorum, quod implicat.

Contra hanc sententiam objici solent communiter plures Patrum et Conciliorum auctoritates, ob quas aliqui putant eam hereticam, aliqui erroneam, aliqui temerariam, aliqui aliis dignam censuris. Sed quia zz d. 26. potissime de his auctoritatibus Doctor tractavit, easque omnes doctissime solvit, ipse eam hic pertransit remittendo se ad dicta in illa distinetione, ex quibus hanc sententiam valde probabilem esse facile colligi polest, et nullo modo praedictis notandam censuris, quamvis altera opposi- ta, quae magis communis est in utraque schola, ex hoc ipso solo capite probabilior, licet difficilior sit.

COMMENTARIUS.

(g) Ad questionem istam. Concludit jam Doctor ex suppositione, quod non - teneatur sententia jam praemissa, de constitutione personarum per absoluias proprietates, necessario fatendum esse quod constituantur per relationes realiter a parte rei quatenus relationes sunt, quomodocumque demum considerantur istce relationes; nam diversitas considerationis non facit ullam variationem in re, et non possunt considerari relationes secundum ullam rationem, qua ratio a parte rei formaliter non sit relativa si non sit absoluta. Hanc conclusionem praeter Scolistas omnes tenent, Durandus 1. dist. 20. q. 1. n. 18. et Gabriel 16. et Suarez. lib. 'T. de Trin. c.'T. n. 9. Aversa. g. 28; sect. 11. dicto primo, et alii. Quia vero contra hanc sententiam principalis difficultas est, quomodo possit prima persona, constituta per se primo relalione paternitatis esse prior Filio, prout esse debet cum ipsum producat, quandoquidem ex alio eapite sequatur quod sit simul natura cum illo, quia correlativa, formaliter loquendo, sunt simul natura quoad esse et cognoscit.

Respondet Doctor breviter et clare, simultatem nature, qua» debet esse inter correlativa mutua actualia, qualia sunt Pater et Filius, et consistit in hoc quod repugnet unum ex ipsis ex natura sua intrinceca esse, vel intelligi sine altero, hanc, inquam, simultatem compati posse cum prioritate originis, quia consistit, non in hoc quod prius possit esse vel concipi sine posteriori, sed quod sit illud per quod posterius producitur. Hoc declarat primo exemplo eommuni creaturarum, quarum una producit alteram, nam si Petrus producat Paulum, certum est quod Petrus quatenus producens, et Paulus quatenus productus ab illo, sint simul natura, nec possint ut sic formaliter esse aut concipi sine se invicem, cum quo tamen stat quod Petrus ut producens formaliter sit prius origine, quia ut sic, formaliter estillud quod dat esse Paulo, et non est prius origine Paulo - sub ulla alia ratione; tum quia sub quacumque alia ratione posset produci a Paulo de potentia saltem absoluta; tum quia posita quacumque alia ratione in Paulo considerabili, et non posita productione non produceret Paulum, nec esset ulla ratio ob quam diceretur prior origine Paulo, potius quam Paulus diceretur prius origine ipso, ex quo sequi videtur quod eodem formaliter quo aliquid alio est prius origine, sit simul cum ipso natura. Confirmat hanc doctrinam, quia aliqua prioritas nature potest esse inter lla, qua sunt simul natura; ergo mulio magis aliqua prioritas originis potest esse inter ea qua sunt simul natura. Probatur antecedens, quia illud quod est perfectius alio, est prius illo natura, aliqua prioritate; nam secundum Philosophum 5. Mef/aphysic. cap. 7. qua» sunt perfectiora essentialiter aliis, sunt illis priora, non tempore necessario, ut patet, nec etiam origine necessario; ergo natura. Sed qua sunt sie priora aliis, possunt esse correlativa respectu illorum, atque adeo simul natura cum illis; ergo aliqua prioritas nature est compatibilis cum simultate aliqua nature, licet non cum simultate opposita isti prioritati. Probat minorem, quia relationes disquiparantiae seu dissimilis denominalionis, ut, verbi gratia, paternitas et filiatio, saltem in creatis, sunt diversae speciei e£. consequenter diverse perfectionis; species enim sunt sicut numeri et consequenter inaequalis perfectionis secundum Philosophum 8. Metaph. et secundum communem sententiam. Sed istiusmodi relationes sunt correlationes et per consequens simul natura; ergo aliqua, quorum unum est perfectius altero, sunt. simul natura.

Confirmat secundo eamdem doctrinam auctoritate Avicenne 6. Metaph. dicentis quod causa inquantum causa, sit prior natura quam causatum. Et tamen causa inquantum causa, hoc est, inquantum causans actu, est simul natura cum causato inquantum aetu causatum est; ergo cum simultate natur: oplime potest stare prioritas originis, quae minus videtur eum illa simultate nature incompatibilis quam prioritas nature, aut saltem quod nobis sufficit, non magis.

Objieies contra resolutionem principalem hujus quaestionis, qua resolvitur personam primam constitui per relationem ut relatio est, quia concipimus personam non concipiendo ip- sam ut actu relatam ad aliam personam; ergo non constituitur in esse personi per relationem qua relatio est, quia impossibile est constitutum intelligi, nisi intelligatur constitutivum secundum quod constitutivum ipsius. Confirmatur, quia ex eo quod Pater constituatur per paternitatem, optime potest dici quod sit Pater filii ad quem refertur per relationem paternitatis; ergo si persona Patris constituitur per eamdem relationem paternitatis, sequitur quod possit dici persona Filii. Confirmatur secundo, quia nemo dicit nomen personc esse nomen relativum; ergo hon constituitur in esse tali per relationem, ut talis est.

Respondeo distinguendo antecedens, conceptu imperfecto est. confuso, quo concipitur tantum, ut aliquid quod sit incommunicabile non concipiendo naturam illias formalitatis a qua habet esse incommunicabile, concedo antecedens. Conceptu perfecto quo concipilur esse incommunicabile et quo concipitur natura istius formalitatis, quo redditur incommunicabile, nego antecedens et nego consequentiam. Cujus probationem similiter distinguo, conceptu imperfecto, nego; perfecto, concedo. Confirmatur hae responsio, quia coneipimus personam creatam sine eo quod concipiamus ipsam ut constitutam per positivum aut negativum. Prius enim concipimus personam per modum incommunicabilis, et postea indagamus naturam ipsius formalitatis per quam constituitur incommunicabilis, in quo etiam non convenitur inter auctores, aliquibus probabiliter dicentibus, quod consistat in positivo; aliquibus in negativo. Et tamen hoc non obstante, qui dicunt constitui personam per positivam, tenent eam constitui per positivum qua positivum est; et qui dicunt eam constitui per negativum, dicunt eam conslitüi per negativum, qua negaltivum est, licet in illo conceptu primo qui habetur de persona, non concipiatur primum ceonstitutivum ejus esse aut positivum aut negativum, quia seilicet ille conceptus est imperfectus. Ergo similiter licet concipiatur persona divina sub ratione persone divine, conceptu aliquo imperfecto, sine eo quod concipiatur constitutivum ejus esse relatio, non.tamen propterea negari debet, quin relatio constituat ipsum qua relatio est.

Ad primam confirmationem objectionis respondeo distinguendo sequelam, persona Filii, id est, persona illa que est Filius, nego consequentiam persona Filii, id est, persona illa qua ut sic refertur ad Filium aut qu constituitur per relationem terminatam ad Filium, concedo consequenliam. Neque in hoc potest esse difficultas alia, quam de modo loquendi, propter quem modum absolute et simpliciter negari debet personam Patris esse personam Filii, quia eommuniter per huncmodum loquendi intelligitur, quod persona Patris esset illa persona quae est Filius.

Ad secundam confirmationem respondeo, distinguendo antecedens, nomen persone ut sic, commune persone create et increata (si detur aliquod nomen tale univocum) aut etiam nomen persona divine prout dicit naturam divinam incommunicabilem, secundum quod a nobis concipitur imperfecto modo, non considerando naturam particu]arem istius proprietalis aut formalitatis, a qua per se primo habet esse incommunicabilis, transeat antecedens. Nomen persona divina, quatenus dicit.naturam incommunicabilem, prout concipitur a nobis perfecte considerando naturam istius formalitatis a qua habet esse incommunieabilis, nego antecedens et consequentiam. Ulterius contra hanc conclusionem possent objiei rationes pro sententia Joannis de Ripa, sed cum Doctore remittenda est solutio ad dicta dist. 26.

His omnibus pro majori complemento addendum est, quod si placeat examinare secundum quam rationem aut conceptum formalem rationis raliocinantis, ex pluribus conceptibus secundum quos nos possimus concipere relationem, et in quibas omnibus intrinsece involvitur conceptus ipsius relationis, ipsa relatio constituat personam, quo sensu a Vasquez videtur examinari hae res,et forte etiam a Thomistis. Respondeo, quod ut sic etiam non bene dicitur constituere personam ut personam, quatenus proprietas hypostatica, ut dicit S. Thomas, quia haec esset nugatoria responsio; idem enim esset, ac dicere quod constituit personam secundum quod concipitur conslitutiva persone; nec etiam ut origo, tum quia spiratio activa est origo, et tamen non est constitutiva persone; tum quia quamvis esset origo prima, si tamen praesupponeretaliud per quod constitueretur prima persona incommunicabilis, prout non repugnat ex vi originis prima praeise, adhuc non esset constitutiva persone, nec quatenus constituit Patrem fecundum propter eamdem rationem, sed quatenus eonsideratur esse talis entitas, ad quam per se primo sequitur negatio communicabilitatis, et negatio producibilitatis, quas dicit necessario prima persona; nam per hoc praecise quod habeat principare negationem illam communicabilitatis, habet sufficieniem rationem econstitutivam persona, et ea non positanon habemus sufficientem rationem; et per hoc praecise quod habeat fundare negationem producibilitatis simul cum illa altera negatione, habet rationem sufficientem prima persona; ergo secundum quod concipitur fundare istas negationes, seu secundum quod est entitas, ad quam sequuntur necessario, est constitutiva prima persona.

COMMENTARIUS.

(h) Sed tunc est aliud dubium, etc. Movet jam dubium contra hanc sententiam, quam etiam supra movit a contra opiniones D. Thome, D. Bonaventure, Henrici, num, 5. 8 Praeterea contra omnes opiniones, qua scilicet ratione essentia determinatur ad primam subsistentiam seu proprietatem eonstitutivam prime persone, quae difficultas currit, sive illa proprietas ponatur consistere in positivo sive in absoluto, quamvis fortassis sit aliqua ratio specialis difficultatis si ponatur consistere in relativo. Eadem autem est hae difficultas hic proposita ac illa qua movetur aliis verbis, unde scilicet habeat essentia divina paternitatem seu primam proprietatem constitutivam personae, aut unde oriatur ista proprietas, seu quod sit fundamentum aut radix ejus.

Respondet Doctor, quando aliquid est illimitatum in aliquo genere causa, puta efficientis aut formalis in ordine ad plures effectus, sive in ordine ad aliquem unum effectum totalem includentem plures partes aut quasi partes, si inter illa plura detur aliquis ordo prioris et posterioris; sive ille ordo sit inter illa absolute secundum se et naturam suam intrinsecam, ila ut nullo modo possint esse absque tali ordine; sive sit inter illa iste ordo non absolute et secundum se, sed solum quatenus respiciunt illud illimitatum; quando, inquam, aliquod illimitatum et indeterminatum respicit hüjusmodi plura, non est idem terminus primus, quem respicit primitate adwquationis et primitate immediationis. Unde si quaratur quid primo et per se respicit illud illimitatum? distinguendum est de primo, et quderendum de quo primo interrogans loquatur; an de primo primitate adequationis; an vero de primo primilate immediationis. Exemplificat hoc duobus exemplis, primum est in genere causae efficientis de Sole, qui si sit illimitatus, ut est, ad iliiminandum unum integrum spatium includens partes plures, habentes inter se ordinem prioritatis et posterioritatis quantum ad esse illuminatum, habet pro termino primo primitate adaquaüionis, quem respicit quatenus illuminans est, totum illud spatium; pro termino vero primo primitate immediationis, non habet totum illud spatium, sed partem sibi propinquiorem. Alterum exemplum est.in genere causa formalis, de anima intellectiva, qua est illimitata ad informandum totum corpus organieum, quod totum corpus est terminus primus primitate adequationis, quem respicit anima ut informativa et perfectiva est. Sed quoniam in partibus istius corporis est ordo prioris et posterioris quantum ad informationem, ita quod prius informat anima unam partem, verbi gratia, cor, uae suppono ex Philosopho 16. de Animalibus, hinc quod primo respicit anima ut informativa, primitate immediationis, non est totum corpus, sed cor, quaecumque alia pars quie prius informatur.

Ut hoc autem exemplum magis deserviat proposito, addit quod si per impossibile anima per identitatem realem daret illud esse partibus eorporis quod modo ipsis dat, et etiam quod cum hoc ille partes non essent illc partes corporis, sed essent supposita realiter distincta, nihilominus posset anima considerari dare ipsis illa esse, quie ipsis dat modo cum tali ordine, quali modo habent, ita ut licet terminus primus primitate adequationis, quem anima respiceret ut. animans, essent. omnes ille partes; terminus tamen primus primitate immediationis non essent omnes illa partes, sed cor, seu illa pars quam de facto immediatius informat.

Sic ergo essentia divina est illimitata ad tres proprietates constitutivas trium personarum. Et licet nulla ex ills proprietatibus sit prima, quam respicit essentia primitate adequationis, quia inde sequeretur quod non posset conjungi cum aliis, tamen una ex illis est prima, quam respicit primitate immediationis; et hoc partim ex natura sua intrinseca, sicut anima respieit cor tanquam primum primitate immed$1atio nis, licet non tanquam primum primitate adaquationis; et parlim propter ordinem quem ex natura sua intrinseca habent illce tres proprielates; qui ordo si non fuisset inter illas, essentia aeque primo respiceret omnes tres, tam primilate adaquationis quam primitate immediationis.

(i) Cum igitur quaeris, etc. His suppositis, pro majori illustratione hujus, nobis pro hoc statu obscuri satis mysterii, respondet ad dubium principale, essentiam divinam ex se determinari ad hoc ut sit in prima persona, quia scilicet ex se et ex natura sua intrinseca determinatur ad hoc, ut conjungatur eum prima personalitate seu proprietate hypostatica; cujus ratio est, quod nihil impediat, quo minus hoc ipsi ex se conveniat, et quod nihil aliud possit assignari, per quod ad hoc determinaretur, cum nihil aliud sit prius illa ac prima persona, per quod possit prima persone communicari. Dices, determinatur per ipsam proprietatem primam. Respondet Doctor hoc non magis tollere dif(ieultatem, que jam examinatur, quam si diceretur quod ipsamet essentia ex se determinetur; tum quia non potest proprietas illa prima determinare ex se essentiam, nisi quatenus conjungeretur eum essentia, non est autem magis difficile dicere quod essentia ex se haberet conjungi cum illa proprietate, quam quod proprietas illa haberet ex se conjungi eum essentia; tum quia adhucremaneret quarendum, unde habet illa proprietas pullulare in essenlia. Quare concludit, vel qucd necessario sit admittendus processus in infinitum, dicendo scilicet quod proprietas illa habet esse in essentia ratione alicujus alterius, et illud alterum rursus ratione alterius, et ita in infinitum; vel quod standum sit in hoc quod essentia ex se determinatur ad habendas personalitates divinas, sic ut eas omnes respiciat eque primo primitate ada»quationis, sed non «eque primo primitate immed$1atio nis, sed immediatius primam personalitatem, et mediante illa alias duas propter ordinem istarum personalitatum ad se invicem.

(k) Et si quaeras unde determinatur essentia, etc. Rursus proponit dubium ut magis ipsum explicet, et addit rationem aliquam specialem contra responsionem datam, quia scilicet si dicatur quod determinetur ex se ad primam personam, videtur inde sequi quod non possit essentia esse in alia persona contra fidem. Ut solvat hanc objectionem specialem, advertit Doctor dupliciter aliquid determinari posse, sicut et dupliciter potest aliquid esse indeterminatum. Primo enim potest aliquid esse indeterminatum ad opposita contradictorie seu privative, quod perinde est ad propositum, et sic materia est indeterminata ad formam et privationem quantum est ex se, quia potest eum utralibet conjungi; illud autem determinatur determinatione huic indeterminationi opposita, quod ita exigit necessario unum extremum contradictionis, ut non possit haberealterum, etsie homo determinatur ad negationem brutalitatis. Secundo potest aliquid esseindeterminatum ad duo positiva, ita ut possit utrumque producere vel cum utroque conjungi, sic tamen ut ad quodlibet ipsorum sit ita determinatum, sicut si alterum non posset ullo modo producere aut cum illo conjungi; sic Sol est indeterminatus ad producendum vermem et ranam, quia uirumque potest producere, cum tamen in his circumstantiis sit ita determinatus ad producendum ranam, quando scilicet materia ex qua ranam producit, est disposita ad productionem rani, non secus ae sicsset causa particularis, quae non haberet virtutem productivam alterius effectus quam solius rand. Illud vero est determinatum determinatione opposita huie indeterminationi, quod non potest plura producere, sed unum solum; aut quod non potest conjuugi cum pluribus, sed cum uno solo, sicut calor ad productionem caloris.

His suppositis, dicit essentiam divinam delerminari ad primam personalitatem determinatione opposita prime indeterminationi, quae est ad exirema contradietionis, quia scilicet necessario debet habere primam personalitatem, nec potest conjungi cum negatione aut privatione ejus; sed non determinatur ad primam personam, aut personalitatem determinatione opposita secunde indeterminationi, quia est illimitata et indeterminata ad tres personas.

Unde in forma respondet ad difficultatem ultimam, distinguendo sequelam.Si determinatur ad primam personam determinatione opposita. prime indeterminationi, nego sequelam, quia cum illa determinatione potest stare indetermi$1atio et illimitatio ad plura positiva ;est enim determinatio ad primam primitate immediationis, non primitate adeequationis. Si determinaiur determinatione opposita secundae indeterminationi, concedo sequelam, quia illa determinatio est ad primam primitate adcequationis, et consequenter res sic determinata non posset eum aliapersona conjungi, sed sic non determinatur essentia ad unam personam vel personalitatem, sed bene determinatur ad tres, quia plures habere non potest.

Haec tantum de hac difficultate dicit hie Doctor. Pro cujus tamen majori. intelligentia quaero: Utrum sit in essentia divina aliqua radix, ad quam per emanationem sequitur in ipsa prima proprietas personalis constitutiva prim personc? Ratio autem dubitandi est, quia ex una parte si admitlatur esse lalem rationem, videtur quod essentia eum personalitate non facerel unum per se, quae enim faciunt unum per se, non ita se habeant, ut una sequatur aut pullulet ex alia, quamvis una $1atio ex illis sit posterior altera, ut patet in homine in quo gradus inferiores, qui sunt posteriores superioribus, non sequuntur nec pullulant ex superioribus; neque enim rationalitas sequitur aut pullulat ex animalilate, et ita est de celeris gradibus.. Confirmatur primo, quia proprietates Metaphysicae, ut, verbi gratia, risibilitas, (loquor in sententia Scotistarum, non distinguentium risibilitatem, nec similes proprietates realiter a suis subjectis) ideo videntur non facere unum per se cum suis subjectis, quia sequuztur ex natura intrinseca istius subjecti. Et quia inde sequitur quod antecedenter ad istas proprietates sit aliquid, per quo sufficienter constituantur res habentes illas proprietates in esse tali, quo ab omni alia re non habente tales proprietates distinguantur, autsi hae nonsit ratio, assignetur alia; ergo formalitas sequens et pullulans ex alia formalitate non facit unum per se cum illa.

Confirmatur secundo, quemadmodum rationalitas determinat animal ad esse hominis, sine eo quod rationalitas sequatur aut pullulet ex animalitate, aut e contra, eur non posset essentia divina determinari ad primam personam per primam personalitatem sine eo quod illa personalitas sequatur aut pullulet ex ipsamet essentia divina.

Ex alia vero parte affirmativa vide- tur quod prima personalitas pullulet ex essentia, quia est relatio, relatio autem omnis, quia non producitur per actionem causae efficientis, pullulat ex subjeeto aliquo anteriori. Deinde quia personalitas naturie creata pullulat ex illa natura realiter et physice; ergo personalitas nature inereat;e pullulat similiter ex illa. Rursus et praecipue, quia personalitas prima est dictio qua produeitur Verbum, dictio autem ex natura sua inlrinsecat pullulat ex memoria fecunda.

Mihi circa hanc difficultatem dicendum videtur, quod tenendo primam personalitatem esse dictionem seu productionem Verbi, omnino necessario admittendum sit. quod pullulet ex essentia divina, ut hiec essentia est, non tamen immediate, sed mediante intellectu, quia secundum omnes, intellectus est potentia productiva F'ilii, quod non esset verum, si productio Filii aut nullo modo pullularet ab illo, aut pullularet immediate ab essentia; eatenus enim producitur Filius per intellectum, quatenus ex intellectu pullulat ejus productio; ergo si nullo modo pullularet, aut si non pullularet ex intellectu immediate, non produceretur Verbum per intellectum aut memoriam fecundam.

Sed si teneretur prima personalitas consistere in aliquo absoluto, posset optime dici quod non pullularet ex essentia aut aliquo alio. Sed quod ex se competeret prima persone, sicut rationalitas ex se competit homini, et hiec supra dixi 7. 16. diffieultatem ibi propositam magis forte urgere sententiam tenentem quod personalitates divine sunt relationes.

Nec refert quod essentia divina dieatur radix omnium, qui continen- tur formaliter in Trinitate, nam hoc imprimis non est ita intelligendum, quin detur aliqua formalitas in Deo, qua non radicatur in divina essentia, aut quae ab ipsa non pullulat; nam certum est formalitatem entis ut sic, et substantic ut sic, non pullulare ab essentia divina. Deinde intelligi posset quoad omnia attributa et personalitates personarum productarum. Rursus posset dici, quod eatenus id verum esset, quatenus supponitur quod non detur ulla personalitas absoluta in prima persona. Nec refert etiam quod dicatur personalitas creata sequi et pullulare ex natura creata, nam posset hoc negari optime, quandoquidem posset de potentia absoluta conservari natura singularis sine ulla personalitate creata aut inereata, si personalitas illa sit quid absolutum, ut communiter supponitur esse; quod si esset negatio ut nos tenemus, ex hoc pateret disparitas inter illam et personalitatem divinam, quae est absoluta, ratione eujus disparitatis, quamvis personalitas creata sequeretur et pullularet, divina tamen non pullularet. Sed quidquid sit de hoc, sequendo, ut dixi, communem opinionem tenentem personalitatem primae persond esse paternitatem ae generationem Filii, et consequenter eam pullulare mediate ex essentia divina et immediate ex intellectu. Respondendum est ad rationes quibus probatur quod non pullulet.

Quod ut fiat, advertendum est, illas formalitates Metaphysicas et entitates (loquor autem jam de iis qua faciunt unum per se Metaphysice, non de iis qua faciunt unum per se Physice) facere unum per se, quae sunt de essentia rei includentis illas, seu de in- trinseco et per se primo conceptu ejus. Ille vero entitates censenda sunt de essentia et per se primo conceptu rei, quae vel non praesupponunt in re illa aliquam formalitatem priorem ex qua emanarent et fluerent, vel sunt tam requisita» ex parte istius rei, ut sine iis non distingueretur realiter ab aliis rebus a. quibus sic distinguitur. lee doctrina patet, tum quia non potest melius declarari, quaenam entitates faciunt unum per se; tum a posteriori, quia omnes entitates distincta formaliter, facientesque unum per se Metaphysieum, habent praedictam rationem, et quae entitates non habent praedictam rationem, non dicuntur communiter facere, seu constituere tale unum per se; ergo praedicta deseriptio entitatem facientium unum per se est bona. Probatur minor, nam animalitas et rationalitas, qua constituunt Metaphysice unum per se hominem, ita se habent, ut neutra ex ipsis pullulet ex altera nec ulla alia formalitate priori.

Rationalitas vero ac risibilitas, et humanitas ae risibilitas non faciunt, unum per se, quia risibilitas emanat ex rationalitate, nec est principium distinctivum realiter rei in qua est ab ulla alia re, quandoquidem si, per impossibile, non esset risibilitas in homine, omnino distingueretur realiter ab omnia alia re a qua de facto sic distinguitur. Similiter essentia divina non facit unum per se cum intellectu divino aut cum aliis attributis divinis, quia illa attributa sequuntur et emanantab ipsamet essentia divina, et quia non sunt principia distinguendi realiter per se primo essentiam divinam ab ulla re a qua realiter distinguitur propter rationem jam dictam, quia si per impossibile non darentur et maneret essentia divina, distingueretur realiter ab omnibus a quibus de facto distinguitur.

Ex hae doctrina facile colligitur quomodo essentia divina constituit unum per se cum Paternitate, non obstante quod Paternitas pullulet ab eadem essentia et intellectu; quia seilicet per paternitatem (ex suppositione sententi:tae communis non admilttentis aliam proprietatem personalem absolutam priorem paternitate) prima persona Trinitatis, quae secundum fidem distinguitur ab aliis duabus personis realiter, habet formalissime ab illis sie distingui, taliter ut ablata paternitale et remanentibus reliquis, quae de facto reperiuntur in prima persona, non haberet quo distingueretur ab aliis duabus personis; ergo quandoquidem ille formalitates metaphysiec faciunt unum per se metaphysicum, quae ita se habent respectu entitatis constituti, ut vel non praessupponant priorem aliquam entitatem a qua emanent, vel requiruntur ad distinctionem realem ejus a eaeleris a quibus realiter distinguitur paternitas, non obstante emanatione, potest facere unum per se cum essentia. Nec refert quod in reliquis omnibus, qui faeiunt unum per se metaphysice, nulla formalitas emanat ex alia, hoc enim ideo accidit, quia in reliquis omnibus talibus formalilas emanans non requiritur ad distinctionem realem rei constitute abaliis rebus a quibus distinguitur realiter. Est. autem peculiare in hoc mysterio, quod relationes emanantes requirantur ad distinctionem realem, ut consequenter ad constitutionem perse primam person divina.

His breviter suppositis, alias Deo favente fusius et exaclius declarantis ad rationem dubitandi propositam 3 num. 20 probantem quod prima proprielas non habeat radicem a qua emanat. Respondeo in forma negando sequelam, et distinguendo ejus probationem; quando formalitas pullulans requiritur ad distinctionem realem constituti ab aliis a quibus realiter distinguitur, nego; quando non requiritur, transeat. Exemplum autem de gradibus metaphysicis constituentibus hominem, solam ostendit quod non semper. ita se habeant formalitates facientes unum per se, ut una ex altera sequatur.

Ad confirmationem primam, dico proprietates metaphysicas non facere unum per se cum essentia a qua emanant, non quia emanant praecise, sed quia praesupponunt in re in qua sunt aliquid, per quod distinguatur realiter et essentialiter ab omnibus a quibus sie distinguitur; quae etiam est ratio, cur attributa divina non sunt de essentia nature divine, nec faciunt unum per secum essentia divina; nec etiam colligitur proprie ex emanalione proprietatum et attributorum quod praessupponunt taiia, nisi quatenus ex ratione particulari sua non emanarent, nisi aliqua talis catio praesupponeretur; talis autem ratio particularis non reperitur, ex parte relationum constitutivarum, qua secundum sententiam communem emanant, non praesupposita tali ratione, ex ipsa essentia divina mediante in. tellectu et voluntate. Unde in forma distinguo antecedens, quia emanant ex subjecto suo, et inde sequitur quod praesupponant entitatem conslitutivam et distinctivam; supposita natura sua particulari, concedo antecedens; praecise et non supposita ista natura particulari nego antecedens et consequentiam.

Ad secundam confirmationem concedo totum, neque ex .eo quod id repugnaret quantum ad illam rationem, colligimus quod non determinetur essentia divina ad esse prime personae per proprietatem non emanentem, sed ex eo quod constet per auctoritates et alias rationes, quod persone constituantur per relationes, et quod prima persona constituatur per generationem Filii.

Sed dices ulterius ad probandum quod essentia divina non faciat unum perse eum generatione aut paternitate; generatio et paternitas non convenit essentiae divine nisi mediante intellectu, est enim in sententia Scoti dietio intellectus, et secundum omnes Filius producitur per intellectum divinum, ac ab hoc ejus productio habet esse generatio; ergo eum intellectus divinus non faciat unum per se cum essentia divina, nec generatio aut dictio, quaeae non compelit ipsi nisi mediante intellectu, potest facere cum ipsa unum per se. Hae replica sicut et praecedentes. raliones, quas jam conati sumus solvere, magnam tribuunt probabilitatem sententiae. Joannis de Ripa, et magnam etiam ostendunt difficultatem sententiae communis. Sed breviter respondendum est pro nunc. negando consequentiam, quialicet pullulet ex intellectu illa dictio, tamen determinat formaliter essentiam ad esse personae realiter distinctae ab aliis personis, qualiter eam non determinat intellectus, nec partialiter quidem, licet possit dici quod determinet eam non formaliter, sed productive, qua- tenus scilicet est principium qwo generationis et dictionis.

(l) Ad primam argumentum principale etc. Respondet jam ad argumenta principalia proposita in initio quastionis, quorum primum erat, quod primum suppositum preintelligitur esse antequam agat. Sed si constitueretur relatione ad secundam personam, tum secunda persona esset etiam antequam ageret prima, quia estsimul natura cum suo correlativo; ergo essel secunda persona antequam produceretur a prima, quod implicat. Confirmatur, quia si prima persona et secunda sunt simul natura ut esse debent, si constituantur per relationes ad se invicem, secunda persona erit prior quocumque, quo prior est prima persona; sed prima videtur debere esse prior quam sit generatio, ergo et secunda non potest esse terminus generationis, quia quod praecedit generationem, non potest per generationem produci, nec consequenter esse terminus generationis. Respondeo negando majorem objectionis, et minorem confirmationis, quia licet actio sit suppositorum, non tamen semper suppositorum praeexistentium, sed vel praeexistentium vel constitu-. torum per ipsam actionem. In proposito autem actio generativa primisuppositi seu persone divine est, quae constituit ipsam formaliter in esse suppositi seu persone primo, atque adeo non debet ipsam personam primam praesupponere. Quomodo autem non obstante simultate nature, quam debent habere persone divine ex eo, quod constituantur per relationes oppositas correlative, stat prioritas suffieiens prima personsw respectu secunda, patet ex dictis num. 12.

Addit autem Doctor propter acquivocationem, quae posset esse in. minori confirmationis, in qua dicitur quod prima persona praecedat gene$1atio - nem, id non esse verum de gene$1atio - ne activa, qua est paternitas, sed bene esse verum de generatione passiva, qu est filiatio; nam sicut Pater est prius origine filio, ita est prius origine filiatione qua constituitur filius. Nec tamen sequitur quod filius sit prius origine filiatione, licet sit simul natura cum Patre, quia ad hoc requiretur quod esset simul origine eum Patre, et non sufficeret quod esset simul cum ipso natura, quoniam nec ipse Pater est prius natura filiatione, sed prius origne. Unde infert optime quod illa quia sunt simul natura, non sic se habeant, ut quoeumque unum sit prius, et alterum sit prius, nisi intelligatur de prioritate nature ejusdem rationis cum prioritate illa qua sunt simul. Nam, ut supradictum est, correlationes disquiparanticde sunt simul natura quantum ad necessitatem essendi et cognoscibilitatis, et tamen non quocumque una ex illis est prior alia prioritate natura:; altera etiam est prior, quia una ex illis altera est perfectior, et sic prior natura prioritate perfectionis, qua tamen prioritate altera imperfeclior non est se ipsa prior.

Secundum argumentum principale est: Quod in omni ordine primum est absolutissimum; ergo in ordine personarum prima persona erit absoluta formaliter, et consequenter non constituitur per relationem. Respondet Doclor distinguendo antecedens (quam vocal majorem, quia est prima propositio sub qua subsumi posset minor) in omni ordine essentiarum, transeat, in omni omnino ordine, negatur anlecedens. Ut certe non potest dubitari quin possit fieri unus ordo ex relationibus, et si ita fieret, certum est, quod in illo ordine primum quod consideraretur, non deberet esse: absolutum. Unde in proposito, quia persons divina? habent ordinem, quatenus precise una alteram producit aut. ab alia producitur, si consideremus ordinem personarum, non est necesse ut ulla persona, qua persona, sit absoluta, sed prima debet considerari esse illa, qua primo producit, quatenus primo producit, sic autem formaliter omnino dicit productionem.

Hic autem breviter advertendum, quando Doctor dicit quod persona habent naturam distinctam solummodo per originem, sensum esse, quod persona sint distincte tantum per originem. Nec intelligit originem prout distinguitur a productionibus aut relationibus, ut alii intelligunt, sed prout coincidunt eum illis, ut idem scilicet sit origo ac productio tam passive quam active loquendo, servata proportione, hoc est, ut idem sit origo activa ae productio activa, et idem sit origo passiva ac productio passiva.