Quaestio 2

COMMENTARIUS.

(a) Titulus quaestionis licet sit simpliciter de charitate, est etiam de omni forma intensibili, et consistit in hoc: An eum dico, Franciscus est albior Joanne, an dicatur albior propler majorem albedinem in se; an illa albedo qua denominatur albior, dica solum eamdem entitatem, quam dicit albedo, qua denominatur minus albus? Et est quaestio: An albedo in se possit intendi et remitti, an intensio et remissio sit ab aliquo alio. Et hie dicit Thomas quod majus et minus in forma dicitur ex majori vel minori dispositione subjecti, et non ex majori vel minori intensione formae in se.

COMMENTARIUS.

(b) Contra istam opinionem. Argumentum clarum est, sed est ibi intelligendum unum, eum dicit quod contraria in summo sunt incompossibilia in eodem, in gradibus vero remissis non. Hoc non debet intelligi in gradibus remissis aequalibus, ita quod in eodem subjecto sint tantum duo gradus caliditatis, et tantum duo frigiditatis, et sic quatuor et quatuor, octo et octo, sed sic, quod cum octo gradibus caliditatis stant duo vel tres frigiditatis. De hoc alias, maxime in 4. dist. 12. et vide etiam, quae exposui i» 3. dis. 5. respondendo ad argumenta principalia.

(c) Praeterea, idem non potest bis produci. Haec ratio stat in hoc: Pono quod Franciscus sit calidus ut quatuor,et fiat magis calidus, puta ut sex, aut calidiiati praeexistenti adduntur duo gradus, et sic habeo propositum, quod scilicet forma intenditur; aut illud additum nihil aliud est, nisi quidditas calidilatis praecedens; cum ergo de novo dicatur magis calidum, sequitur quod caliditas praeexistens de novo generatur, et sic idem bis generatur. Sed hic forte diceret Thomas quod non diceretur magis calidum |propter novam caliditatem, sed propter novam dispositionem vel majorem dispositionem. Et hoc non potest stare, quia idem sequeretur de dispositione ut prius, ut patebit parum infra.

(d) Praeterea si forma est indivisibilis. Hicsuppono duo. Primum, quod subjeetum potest dici divisibile vel indivisi- bile absolute. Secundum, quod dicaiur divisibile secundum aliud, et hoc dupliciter, vel intensive, vel extensive. Exemplum primi, ut margarita dicitur magis divisibilis secundum albedinem quam paries albus. Secundo modo, scilicet extensive, est e contra; et hoc est quod dicit Doctor. quod forma tale esse dat subjeeto quale esse habet in se. Si ergo albedo in margarita est indivisibilis intensive; ergo dat subjecto esse intensive, et sic margarita non posset magis alba dici quam paries albus.

Forte hic diceret Thomas quod est indivisibilis intensive, et subjectum dicitur divisibile et magis album propler majorem dispositionem ad albedinem. Et hcec instantia non videtur ad propositum; tum quia aut dispositio est ejusdem rationis cum albedine; ergo erit divisibilis in se; aut alterius speciei specialissima; ergo subjectum secundum eam non diceretur magis album, cum non sit ibi major albedo. Tum etiam quia non denominatur tale per dispositionem solum, sed per formam sibi inherentem. etc.

(e) Praeterea, contra illos modos. Tota ratio in hoc consistit; A dicitur magis album, quia magis dispositum sic illa dispositio Aet 7 dicitur minus album, quia minus dispositum, et sit illa dispositio C. Quaro aut 7 et C sunt ejusdem speciel; ergo ipsa dispositio, quae est forma, intenditur et remittitur in se, patet, quia majoret minor, aut 5 et € suntalterius speciei, (ut dicunt ) quia dispositio ad majorem caliditatem in A est siccitas et dispositio ad minorem in 4 est humiditas. Contra hoc, quia sicut forma specifica respicit talem dispositionem, ita quaelibet forma singularis contenta sub forma specifica respi- cit dispositionem ejusdem rationis, ut patet. Nam caliditas respicit siccitatem pro dispositione; ergo et quaelibet caliditas, et si dispositio est ejusdem ralionis, fiat argumentum ut prius.

(f) Praeterea, si praecedant tales disposiliones. Haec ratio sic declaratur, supponendo aliqua. Primo, motus intensionis est unus per se, et similiter motus remissionis. Secundo, quod motus unus est ab unitate subjecti et termini ad quem, et ex conlinuatione illius. Tertio, quod quando aliquod subjectum movetur ad formam, movetur ad illam inquantum habet dispositionem con venientem receptioni illius forma, patet, non enim lignum, ut est sub frigiditate, movetur ad caliditatem tanquam per dispositionem, sed per siccitatem.

Si ergo A movetur a minori albo ad magis album, vel e contra, sit dispositio ad minus album B, et ad magis album C, quae sunt diversarum rationum; certum est quod quando A movetur a minori albo, quod in ipso A est dispositio faciens pro minori albo, et sit humiditas. Ut vero movetur ad majus album, tunc A erit sub dispositione conveniente, puta sub siccitate, et quando movetur ad illud, non est ibi siccitas, quia tunc tantum sub humiditate; ergo erit impossibile aliquid moveri a minori albo ad magis album, et e contra, et sic non erit unus motus a minus intenso, et e contra. Cetera patent usque ad responsionem argumentorum.

COMMENTARIUS.

(g) Ad primum de numeris. In ista responsione tangit Doctor tria. Primum, quod quidditas definibilis, secun: dum Platonem, sunt species et genera abstraete et vere existentes, et secundum ipsum indivisibiles. Secundum, quod Aristoteles comparat numeros ad hujusmodi quidditates definibiles secundum quatuor. Primo, quia sicut numerus dividitur in indivisibilia, puta in unitates, quiaae sunt indivisibiles, ita et definitio quidditativa dividitur in conceptus indivisibiles, patet, quia nonest processus in infinitum in illis. Secundo, quod sicut unitas addita vel remota a numero variat speciem numeri, ita differentia specifica addita vel remota variat quidditatem. Exemplum, nam animal est substantia animala sensibilis, si removeatur sensibile, amplius non est animal, sed tantum animatum; si vero addatur animal risibile,contrahitur ad esse specificum; et hoc est quod dicit Doctor quod de una specie facit aliam, vel de non specie facit speciem. Tertio quia sicut numerus, puta ternarius, est per se unum unitate specifica, sic quidditas definibilis est per se unum sive definitio. Quarto, quod sicut numerus non intenditur neque remittitur, ita nec entitas specifica, sed consistit in indivisibili, ut abstrahit ab inferioribus. In individuis vero potest intendi et remitti, secundum gradus perfectionales advenientes individuo, qui nullo modo constituunt aliquid in esse specifieo vel in esse essentiali. Loquitur ergo Aristoteles de forma specifica, qua variat speciem, ut supra dixi, non autem de forma individuali, id est, de perfectione adveniente tali nature individuata.

(h) Ad aliud de 10. Metaph. Dicit Doctor quod differentia formalis sive secundum formam, de rigore sermonis est differentia specifica, sicut dicimus, quod homo et asinus differunt formaliter sive secundum formam, scilicet per rationale et irrationale. Differentia vero formarum potest esse et specifica et accidentalis. Nam albedo et nigredo differunt inter se, ut sunt dux formae specifiez; ut vero comparantur ad subjecta, illa subjecta dicuntur differentice accidentaliter. Deinde addit, quod etiam logice non sequitur: Est differentia formarum; ergo differeritia formalis sive specifica. Nam pr«edicatum sequens ly differentiam in utraque stat confuse distributive mobiliter, propter negationem inclusam in ly differentia. Et ideo committitur fallacia consequentis a negatione inferioris ad negationem superioris: Est differentia formarum sive differunt in forma; ergo est differentia formalis sive differunt formaliter? Committitur ergo fallacia consequentis a negatione inferioris ad negationem superioris, quia i forma A et forma P sunt eedem forme, scilicet numero; ergo sunt idem formaliter sive specifice. Sicut ergo non sequitur, sunt idem specie; ergo sunt idem numero, propter fallaciam consequentis a positione superioris ad positionem inferioris. Ita non sequitur: Non sunt idem numero; ergo non idem specie, ly differt non tantum distribui lerminum differentiae, sed etiam ratio- nem formalem, ut si Franciscus differt ab asino humanitate, tam asinus quam humanitas stant distributive. Licet ergo hoc antecedens sit verum, seilicet, hee natura humana differt ab ista natura humana; ergo hac natura humana differt ab ista formaliter sive humanitate simpliciter sumpta. Hoc consequens est falsum, quia statim sequitur quod hae humanitas, puta 4 non est eadem isti humanitati, puta 5, nee ista humanitate est eadem, nec ]sta, et sic de aliis, et sic committitur fallacia consequentis a negatione inferioris ad negationem superioris, sic arguendo: A non est idem 7, nec ista humanitate, nec ista; ergo non est idem 7 humanitate in communi, non sequitur, et hoc est quod dicit Doctor logice.

COMMENTARIUS.

(b) Hic dicit unus Magister, etc. Propositis tribus argumentis pro parte affirmativa quaestionis, et uno pro negativa, statuit sententiam. Henrici, quodlib. 5. quest. 48. quae obscurissima est, et continet tres partes seu propositiones. Prima, est quod non possit ex subjecti natura colligi, quod forma supernaturalis per se infusa qualis est charitas, possit augeri, sed quod id colligi debeat ex natura ipsius forme, qua in sua essentia partes habet. Secunda, quod quando augmentatur, non adjungitur aliena pars nova parti preexistenti. Tertia, quod augmentatiofiat per extractionem partium virtualium in substantia in actum, quarum quaelibet educitur de potentia parlis praeexistentis. Ego certe non intelligo hanc tertiam partem aut propositionem, quam fidelissime proponit Scotus, ut ipsemetHenricus eam habet. Quomodocumque autem intelligatur,: optime impugnatur a Doctore, quia omnino videturimplieare contradietionem ;si enim fit augmentatio formae secundum plures partes, quas habet in sua essentia, ut dicitur in prima propositione; aut per extractionem partium, ut dicitur in tertia proposilione, omnino sequitur fieri augmentationem perappositionem partium, quod negatur in secunda. propositione, et sic tertia et prima propositio involvunt contradictorium illius, quod dicit secunda propositio. Et hoc est quod vult Doctor, dum dicit quod eonjungendo primum dictum seu propositionem sententiae Henrici, cum tertio dicto seu propositione, sequitur oppositum secundi dicti seu propositionis.

Confirmatur, quando extrahitur pars virtualis in augmentatione, aut producitur de novo aliquid reale quod ante non fuit productum, aut non produeitur; si non producitur, ergo non augetur charitas; si producitur, ergo eum secundum Henricum non corrumpatur tum, nec annihiletur charitas praecedens, augmentatio fit per appositionem seu adjunctionem partis ad partem. Confirmatursecundo, illa extractio, quae fitin augmentatione charitatis, procedit efficienter ab eo, qui augmentat charitatem, qui est Deus, eujus solius est ut primo producere, ita postea augere charitatem et quamcumque formam per se infusam; ergo Deus habet tum aliquam actionem realem; ergo ulterius illa actio habet aliquem terminum realem de novo productum peream, Quaro quem? non charitatem praeexistentem, quia illa posset produci et. conservari sine eo quod esset intensior et auctior, ut patet; ergo aliud aliquid quod apponitur ipsi charitati praeexistenti, cum illa non corrumpatur, et consequenter augmentatio fit per appositionem partis ad partem, seu gradus ad gradum, seu realitatis ad realitatem, quod idem est.

Praeterea, minus rationabile est dicere quod gradus praeexistens solum extrahatur ia augmentatione charitalis, quam quod in ea apponatur nova pars seu gradus; ergo male negat appositionem gradus Henricus, et asserit extractionem. Probatur antecedens, quia ab eadem causa efficienti produ-- citur et augetur physice habitus super- | naturalis; quacumque enim causa nequit primo producere, nequit etiam augere, quia est eadem ratio cur unum et alterum posset, sed Deus solus primo producit; ergo solus auget efficeienter. Sed quando auget Deus, non auget destruendo primam charilatem praeexistentem, ut fatetur Henricus; et probatum est questione pracedenti, nec quatenus dat charitati aliquod novum esse in subjecto, majorem scilicet radicationem, ut etiam 2bidem est ostensum contra Thomistas, nec quatenus expellit contrarium; ergo quatenus producit aliquam novam realitatem, et consequenter quatenus apponitaliquid ad charitatem praexistentem, quia non potest coneipi qua alia ratione augeret ipsam.

Nec sufficit dicere quod illud quod extrahitur fuit ante, quod autem apponitur non fuit, nam per hoc intelligis quod extractum fuit ante virtualiter aut actualiter; si virtualiter, ergo cum in augmentatione fiat actualiter, fit appositio alicujus realiter producti de novo actualiter existentis, quod ante actualiter non existebat, quod est intentum si actualiter; ergo nihil fit cirea qualitatem per extractionem; quid enim fieret, si non produceretur aliquid quod ante non fuit? Dices extractionem esse virtualem. Contra, est aliquid per quod charitas, aut subjectum ejus aliter se habet jam realiter a parte rei quam ante, sed non quoad deperditionem alicujus positivi, neque quoad novum modum inhaesionis aut radicationis charitatis; ergo quoad appositionem alicujus nova realitatis.

(ec) Dico ergo quod non est ibi extraclio, etc. Hic concludit Doctor non ieri augmentationem charitatis per extractionem partium sive in sensu Henrici, ita scilicet ut non apponeretur aliqua nova realitas praecedenti realitati propter rationes jam praemissas, sive ita ut ista nova realitas apposita educatur ex potentia aut subjecti aut partis praeexistentis forma, quia hoc repugnaret creationi ejus, ut patet; .sed fit per additionem partium non quidditativarum, hoc est, qu non sunt de essentia prioris partis, sed individualium; quae sunt ejusdem essentiae cum charitate praeexistenti, et ab ipsa distinguuntur hzxcceitate et existentia, ita scilicet ut non minus habeant propriam hieceitatem et existentiam, quam ipsamet charitas praeexistens habuit. Hanc doctrinam Scoti communiter tenent. omnes, qui dicunt intensionem qualitatis fieri per additionem gradus ad gradum, sive isti gradus sint homogenei sive heterogenei, de quo questione praecedenti. Et eain etiam tenerent Thomisti,si non existimarent intensionem fieri per majorem radicationem in subjecto, aut expulsionem contrarii; unde sententia Henrici, ipsius solius est, nec mirum, cum ut ab ipso proponitur, omnino intelligi nequeat.

(d) Ad primam rationem dicendum, etc. Solvit jam tria argumenta principalia, qua videntur intendere probare quod charitas, si augeretur per productionem alicujus partis, deberet necessario quoad illam partem educi de potentia subjecti, et sic non ereari, quod veteribusinconveniens videbatur. Primum argumentum erat: Ubicumque fit mutatio, aliquid extrahitur de ' potentia ad actum, sed quando fit augmentatio charitatis fit mutatio; ergo extractio de potentia ad acetum, et consequenter eductio alicujus partis charitatis de potentia ad actum. Res-. pondet Doctor, distinguendo majorem: fit extractio alicujus subjeeti de potenlia ad actum, id est, fit ipsum subjectum quod ante erat in potentia ad formam, tum actu sub ipsa forma, concedo majorem; extractio alicujus formw aut partis formae de potentia subjecti ad actum existentiae, nego majorem; et concessa minori, distinguo similiter primum consequens, et nego secundam consequentiam. Itaque quemadmodum quando primo mutatur subjectum ad charitatem, fit mutatio subjecti de non esse sub forma ad esse sub forma, ei tamen non fit eduetio ipsius charitatis, qua» est forma ad quam mutatur subjectum, ita quando augetur eharitas mutatur subjectum a non esse sub forma tam intensa ad esse sub forma tam intensa, et tamen gradus adveniens forme, qua redditur intensior, non educitur de potentia subjecti.

Quod si quis vellet inferre ex eo quod, quando subjectum aliquando mutatur et transit de non esse sub forma ad esse sub forma, illa forma educatur de potentia subjecti, sicut contingit in mutatione ad calorem, et augmentatione ejusdem caloris, semper ita debere fieri, et consequenter tum eum mutaretur ad formas per se infusas, committeret fallaciam consequentis; qualem committeret qui vellet inferre ex eo quod aliquod animal esset irrationale, quod omne animal esset irrationale; quemadmodum enim animal est quid commune ad rationale et irrationale, et consequenter potius consequens inferibile ex quolibet ex illis quam antecedens, ullum ex ipsis determinate inferens; valet enim: homo est,ergoest animal; brutum est, ergo et animal; non tamen valet: animal est, ergo et brutum; aut animal est, ergo et. homo. Ita similiter subjectum mutari a non forma ad formam, et subjectum mutari ad intensiorem formam, est quid commune ad subjeetum mutari ad formam eductam, et ad formam non eductam; unde ex eo quod subjectum mutetur ad formam, non sequitur quod forma ad quam mutatur, educatur, neque quod non educatur.

Secundum argumentum est: Charitas intenditur; ergo mutatur, et consequenter aliquid extrahitur de potentia ad actum quod non fuit ante.

(e) Respondet negando consequentiam, quia licet quoties aliquid intenditur, aliquid etiam mutatur, non tamen illud ipsum quod intenditur mutatur, sed subjectum form« est quod dicitur mutari, tam cum producitur forma quam cum intenditur. Forma vero ipsa est, quae intenditur, non vero quae mutatur, (loquendo de mutatione proprie loquendo, qua est id, mediante quo subjectum aliter se habet jam quam ante, per receptionem alicujus in ipso quod ante in ipso non fuit) quia gradus adveniens in intensione non subjectatur in praeexistenti., Responderi etiam potest secundo admissa prima consequentia negando secundam, quia quamvis sequeretur aliquid advenire formae de novo propter quod et intenderetur et muta- reiur, non tamen deberet illud extrahi aut educi de potentia subjecti, quia posset creari. Denique non favet ullo modo hoc argumentum Henrico, quia aut nihil concludit, aut concludit augmentum fieri per appositionem partium. ad quam. perinde est. quod parles apposite cereentur aut educantur. Unde augmentum formarum educibilium fit appositione partium eduetarum, augmentum vero formarum ereabilium fitappositione partium non eductarum, sed creatarum.

Tertium argumentum est: Si charitas augeatur per productionem alicujus enlitatis novae, ergo quando augetur, generatur aliquod totum compositum quod sil ens sive per se, ut si gene$1atio esset generatio simpliciter; sive per accidens, ut si generatio esset generatio secundum qud, quia omnis generatio est alicujus compositi. Sed illud compositum quod in augmentalione generatur, non est compositum ex anima et charitate, quia charitas non generatur, sed creatur; ergo est composilum ex parte praeexistente charitatis, et alia parte educta ex potentia ejus, et. consequenter extracta.

(f) Respondet concessa consequentia prima negando subsumptum, quia sicut quando primo producitur charitas, generatur aliquod totum et nullum aliud, quam totum compositum ex anima et charitate, aut potius ex voiuntate et charitate, (quia in omni sententia subjectum immediatum charitatis est voluntas, non anima) licet creetur charitas etiam secundum adversarios; ita etiam quando produciturin augmentatione nova pars charitatis, producitur et generatur novum compositum ex anima seu voluntate, et illa nova parte charitatis, nec tamen inde sequitur quod illa nova pars charitatis educatur. Confirmatur, quia quando primo infunditur charitas, et mutaturad ipsam anima aut voluntas, vel producitur novum eompositum vel non. Si non producitur, ergo nec debet produci novum compositum in augmentatione, et sic falsa est consequentia primaargumenti cum sua probatione. Si producitur, ergo quemadmodum ista productio et generatio compositi potest stare cum creatione form constituentis ipsum; ita etiam productio compositi produeli in augmentatione potest stare cum creatione forms apposite constituentis illud compositum.

Quod si quaeratur quomodo possit slare cum creatione, quae essentialiter excludit subjectum praeexistens, a quo in fieri dependeret generatio com positi essentialiter dependens in ier? et conservari aemp; subjecto praeexistente. Respondet Doctor, illa, nempe generationem compositi et creationem formae constitutivie ejus, optime comparari posse in eodem instanti temporis, modo creatio sit prior natura quam generatio illa, utin proposito contingit.

Quod ut melius intelligatur, advertit bene tam in augmentatione quam in prima productione charitatis intervenire duas mutationes; una est ipsius charitatis a non esse charitatis ad esse ejusdem; altera subjecti charitatis a non esse earum ad esse carum. Prima ex his est prior altera, prius enim creatur forma creabilis quam infundilur, et consequenter est independens omnino a subjecto, ut patet in creatione anima. Secunda est posterior et dependens a subjecto, et propterea non est creatio, sed generatio; non vero generatio simpliciter, cujus terminus sit substantia, quia tota substantia subjecti cari, quod generatur in produelione et augmentatione charitatis fuit ante producta, ut patet, sed gene$1atio secundum quid, cujus terminus sit ens per accidens seu concretum accidentale, verbi gratia, anima vel voluntas cara.

Hoc satis sunt ad intellectionem et confirmationem hujus questionis. Sed quia solutio. ejus fundatur in illa alia sententia, tenente charitatem et cateros habitus supernaturales in subslantia ereari, non erit inconsultum illam sententia hic breviter proponere et confirmare, praesertim cum Doctor licet eam ubique supponat, nullibi tamen eam probaverit, unde videri merito posset non alium ejus examinande locum Scoti magis opportunum esse quam huncipsum.

Dico ergo quantum ad hoc: Charitatem (et idem est, quocumque habitu supernaturali in substantia) non eduei de potentia subjecti in quo inhaeret, sed creari creatione proprie dicta. Hac est Alensis 4. part. quast. 5. Divi Thome 1. 2. 7. 110. Divi Bonaventure 2. distinct. 26. artic. 1. quast. 2. Henrici quodlib. 4. quest. 31. Richard in 2. dist. 206. art. 1. quaest. 2. et in 4. dist. 4. art. 4. quest. 1. et adeo erat communis apud antiquos, ut Scotus eam semper ut indubitatam ae certam supposuerit, nulla adhibita probatione, non solum in praesenti quaestione, sed etiam in 4. d. q. 1. 4. 2. et ubicumque de hoc mentionem facit, quos veteres praeter Sceotistas omnes, sequuntur Gabr. 4. d. 1. quest. 1. art. 2, Major. g. 1. ad 4. Aliacus q. 1. a74. 2. Paludanus q. 1. n. 23. Capreolus q. 1. a74. 3. Ledesma 1. 2. 4. q. 83. a. 1. Solo dist. 1. q. 4. Vega lib. 7. in Trid. c. 3. Ferrar. 4. contra Gentes, cap. 51. quamvis ex his Paludanus et Soto dicant gratiam potius concreari quam ereari. Qui modus loquendi gratis ab ipsis excogitatus est, et ad nihil prorsus deservit, cum reveranonsignificetalium modum productivum gratiae. quam modum independentem a materia, quem alii recte significant per creationem. Est autem haec communior sententia contra recentiores communiter, et speciatim Suar. lib. 8. de gratia cap. 2. et 3. p. disp. 9. sect. 4. Vasq. 1. p. disp. 174. Connink disp. 6. de Habitibus supernaturalibus dub. 3. Aversa 1. 2. quaest. 112. sect. 3.

Probatur primo ex Scriptura Psal. 50. Cor mundum crea in me Deus, ad Ephesios. 2, Creati in operibus bonis, et cap. 4. Induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est. In quibus locis dicitur quod gratia,qua mediante mundatur cor, fiunt opera bona, et constituitur peccator novus homo secundum Deum, creatur. Confirmatur, quia gratia tum in Scriptura, tum in Concilio Tridentino dicitur infundi in cordibus eorum, qui justificantur; ergo non edueitur de potentia materie, et conse: quenter creatur.

Dices verbum crear? in Scriptura saepe accipi in latiori significatione, quam ut significat creationem proprie dictam, ut patet in primo Genesis, ubi dicitur quod Deus creavit calum et terram,cete grandia, masculum et feeminam; quia tamen non producit creatione proprie dicta, hoc est independenter a materia. Praeterea, omnes forme finite actu products aut producibiles dicuntur create, ad differentiam formarum infinitarum et improducibilium, qua simpliciter increate dici solent; erro quamvis habeatur in Scriptura quod gratia creetur, non tamen sequitur quod producatur creatione proprie dicta. Deinde per hoc quod dicatur infundi, non necessario intelligitur aliud quam quod producatur a solo Deo efficienter, supra exigentiam naturalem subjecti, sic autem produci posset quamvis educeretur de potentia materiae.

Contra tamen, quia licet revera secundum se possent sic explicari pradicta loca, tamen quia possunt etiam intelligi de creatione proprie dicta, melius ita intelliguntur; tum quia sic proprius intelligerentur, tum quia ita antiqui omnes Theologi, ut fatentur Suarez et Vasquez, intellexerunt; quorum certe auctoritas in re Theologica, et speeiatim in expositione Scripturwe magni momenti est. Quoniam posset bene dici, quod illam expositionem haberent per traditionem, cur enim alias in ea convenirent? tum, quia nihil impedit quominus sic intelligantur.

Probari solet secundo, quia charitas est supernaturalis in substantia; ergo. non potest dependere a materia. Sed contra, quia actus dilectionis procedensa gratia eb charitate, est etiam supernaturalis in substantia, et tamen, secundum omnes, dependet a materia. Dices non esse fam supernaturalem quam est gratia et charitas. Contra, primo, quia nulla est ratio ob quam ob istam majoritatem dicatur necessario exigere creationem. Contra secundo, quia illa majoritas supernaturalitatis, qua est in gratia supra actum, consi-, stitin hoc tantum quod ad actumaliqua: causa secunda physice concurrat et effective, ad gratiam vero non ita. Sed cum hoc stare potest dependentia a materia; tum quia nihil impedit; tum quia de facto forma colorum sunt pro- ductae a solo Deo nulla causa effectiva secunda concurrente, et tamen non sunt ereatie, sed productae dependenter a materia. Et idem est in Scotistarum sententia communiori de animabus brutorum, quae a solo Deo nata sunt produci, cum tamen dependeant a materia; ergo neque ex supernaturalitate substantiali ut sic, communi actibus et habitibus supernaturalibus, neque ex majori supernaturalitate, qui reperitur in habitibus et gratia, sequitur, quin gratia educatur de potentia materie.

Probatur tertio, qui nulla causa secunda potest efficienter aut immediate producere gratiam, aut mediate producere dispositionem aliquam physicam ad ipsam. Sed non est verisimile, quod causa materialis secunda possit habere influxum adaliquid, ad quod non possib habere aliquem influxum, vel immediatum vel mediatum causa effectiva secunda; ergo causa materialis non potest habere influxum aliquem productivum in gratiam. Contra, quia nulla causa secunda effectiva habet aliquem influxum, sive effectivum immediatum sive mediatum, hoc est, dispositivum ad formas coelestes, ad quas tamen causa materialis influit materialiter, secundum communiorem sententiam. Deinde quod causa aliqua effectiva habeat influxum dispositivum, nee tollit creationem,ut patetde anima rationali, quae creatur, quamvis causa secunde disponant physice ad ipsam, dispositione ipsam naturaliter exigenle, nec ponit etiam creationem, ut patet de aliisanimabus, quae non creantur et ad quas tamen causa; secundae effieienter producunt dispositiones; ergo ad creationem impertinens est, quod causa secunda possit effective dis- ponere vel non disponere; et consequenterex eo quod causa secunda possit vel non possit producere dispositionem ad gratiam, non tollit quin gratia creari possit vel non creari, sed hoc debet colligi ex alio capite, quale nondum est assignatum. Unde negari possel quod causa materialis non possit habere influxum in aliquid, in quod non possit habere influxum causa effieiens, siveimmediatum sive dispositivum. Quemadmodum enim de facto habet influxum in formas coelorum, in quas nulla causa secunda de facto effective influit, sive immediate, sive mediate, cur non possit habere virtutem influendi in gratiam, quamvis nulla causa secunda posset in eam influere.

Probatur quarto, quia gratia et charitasannihilatur,non vero corrumpitur quando desinit esse; ergo creatur. Sed contra, quia antecedens eamdem habet incertitudinem quam consequens, unde qui hae ratione utuntur, ignotum per eque aut polius magis ignotum probant. Nam eatenus charitas, aut ulla forma supernaturalis, dicitur annihilari aut corrumpi, quatenus cognoscitur quod non dependeat a causa materiali in esse aut fieri.

Probatur quinto, quia est perfectissima formarum accidentalium; ergo producitur per creationem. Probatur consequentia primo, quia si dicatur ereari, id magis ipsam dignificat; dignificare autem debemus eam quantum possumus sine inconvenienti. Secundo, quia perfectissima formarum substantialium creatur, nempe anima rationalis; ergo et perfectissima formarum accidentalium. Sed nec hae etiam probatio valde urget, praeterquam enim quod antecedens sit incer- tum, eum videri posset merito actus supernaturalis charitatis esse perfectior charitate ipsa, qui tamen actus non creatur, prier hoc, inquam, facile negari potest consequentia. Et ad primam probationem dico, quod non debeamusullas formas magisdignificare, nisi prout constat nobis ratione vel auctoritate, quod dignitas competat ipsis, quamvis non videremus repugnantiam in eo quod dignitas aliqua ipsis competeret. Confirmatur, quia si dignificatio et non repugnantia sufficeret ad tribuendam creationem forma, possemus dicere quod anims irrationales perfectorum brutorum creentur, quia certe non repugnat ipsis creari, et id eas dignificaret supra ceteras formas substantiales materiales, sed hoc esset contra Tneologos et Philosophos communiter; ergo non valet iste modus probandi creationem.

Ad secundam probationem etiam dico, quod probaret nimium, nam si debet admitti talis proportio inter formas substantiales et accidentales, tam quemadmodum inter formas substantiales non datur nisi una forma, illaque perfectissima, quae creatur, secundum -.omnes,nempe anima rationalis; similiter inter accidentales non deberet dari nisi una forma, illaque perfectissima, qua crearetur eb caetere forme illa imperfectiores deberent eduei. Sed hoc est contra omnes, qui tenent nostram conclusionem; non enin solam charitatem dicunt ereari, sed etiam fidem et spem habitualem supernaturales, eum tamen ha sint imperfectiores charitate. Confirmaturhec impugnatio, quia forme substantiales sunt perfectiores quam sit charitas, et tamen non creantur; ergo ex perfectione charitatis non bene colligitur quod creetur. Confirmatur secundo, quia non ex perfectione anims rationalis praecise colligitur, quod erearetur, sed ex auctoritate, et ex eo quod conservetur naturaliter absque corpore; ergo cum charitas non conservetur extra subjectum, non debet ex perfectione ejus colligi, quod creetur. Confirmatur tertio, sufficit pro perfectione charitatis quod habeat quo excedat eateras formas, quas excedit, sed hoc haberet quamvis non crearetur; ergo non debet creatio ejus desumi ex perfectione ipsius.

Itaque non mihi occurrit alia probatio hujus conclusionis, praeter primam. desumptam ex auctoritate, quae satis bona ratio Theologica est, et praeterea quod non repugnet nec sit inconveniens gratiam «creari, id quod patet quantum ad repugnantiam, quia certum est alias formas accidentales, non solum spirituales, sed etiam materiales creari posse. Si enim Deus eas produceret absque subjecto, sine dubio crearentur, et si taliter produceret entitatem ipsarum quoad esse proprium earum, pro illo instanii quo producit eas in subjecto, sicut produceret extra subjectum, solumque superadderet produetioni isti aiteram productionem unionis, ut unio praecise, tum etiam erearentur; ergo etiam gratia posset creari. Patet etiam quod non involvit inconvenientiam ex solutione argumentorum.

Confirmatur, quia non est sufficiens ratio unde colligatur, aut a priori aut a posteriori, quod edducatur. Non a priori, quia non competit ipsi educi ex ratione forma ut sic, cum anima ratlionalis sit forma et non educatur; neque ex ratione forme accidentalis; tum quia forma etiam substantialis aliqua educitur; tum quia non repugnat formie accidentali non educi; neque ex ratione supernaturalitatis aut spiritualitatis aut finitatis, cum non repugnet formam supernaturalem spiritualem finitam non educi; tum quia forma finita tum naturalis, tum spiritualis educitur; nec ulla alia ratio a priori adduci potest, ex quo colligi possit quod educatur aut dependeat a subjecto, sed ex nulla alia ratione potest colligi a priori quod educatur. Sed nec a posteriori sufficienter colligitur, quia nullum est principium unde colligatur a posteriori, nisi vel exemplo aliarum formarum aecidentalium; vel quia videmus quod nunquam producatur vel conservetur nisi in subjecto, et quod non habeat aliquam operationem, quam posset exercere extra subjectum, proptereaque connaturaliter exigat produci in subjecto et conservari in illo. Sed he omnes rationes non coneludunt quod educatur; ergo a primo ad ultimum non est ratio aliqua ob quam dicatur educi, et. consequenter non est ratio sufficiens ob quam recedatur a sententia veterum " Theologorum.

Probatur minor quoad primam partem de exemplo aliarum formarum, quia sicut est forma distinctissima rationis ab aliis formis, quoniam non est connaturaliter debita alieui subjecto, aut dispositioni, nec producibilis effective a causa secunda, ita etiam posset ex illa speciali ratione sua non educi, quamvis caterc formiomnesaecidentales et substantiales materiales educerentur; ergo exemplum aliarum formarum nihil concludit.

Probatur eadem minor quoad secundam partem de productione et conservatione ejus in subjecto, quia si Deus decerneret non conservari animam rationalem nisi in corpore, et produceret tamen eam sicut de facto producit, sicut optime posset facere, tum anima nee produceretur nec conservaretur nisi in subjecto, et tamen tam erearetur quam de facto creatur; ergo productio et creatio in subjecto non arguit eductionem necessario.

Probatur secundo minor quoad eamdem partem, quia si Deus conservaret gratiam in subjecto eodem modo quo producit animam rationalem in subjecto, non edüceretur magis quam educitur anima, et tamen nec produceretur nec conservaretur extra subjectum; ergo eduetio ejus non arguitur sufficienter ex productione et conservatione in subjecto.

Probatur minor quoad tertiam partem de operatione extra subjectum, quia quantitas calida extra subjectum habet operationem," et tamen dependet a subjecto; ergo dependentia a subjecto non colligitur ex negatione operationis extra subjectum. Probatur consequentia, quia non est major ratio eur negatio operationis argueret dependentiam a subjecto, quam operatio extra subjectum argueret independentiam a subjecto; ergo si operatio extra subjectum non arguit independentiam a subjecto, nec negatio talis operationis arguet dependentiam a subjecto. Dices, si operatio extra subjectum non argueret independentiam a subjecto, nulla esset ratio unde colligeretur independentia animz rationalis a subjecto. Respondeo negando sequelam, quia ex illa operatione et ex eo quod non sit ulla alia ratio ob quam eoolligeretur dependentia ejus a subjeclo, et etiam ex eo quod de facto conservetur naturaliter extra subjectum, id colligi- tur, et praeterea adsunt auctoritates id probantes.

Confirmantur haec omnia: In omnibus illis, qua dependent a subjecto, datur aliqua ratio specialis ob quam dicantur dependere a subjecto, quae non est in habitibus, de quibus loquimur; ergo dependentia a subjecto potest adscribi illi rationi, et consequenter negari competere istis habitibus, quibus illa ratio non convenit. Consequentia videtur satis clara. Probatur antecedens, quia omnia quae dependent a subjecto, vel sunt perfectiones naturales ejus non habentes operationem independentem a subjecto, vel produeuntur in ipso ab aliqua causa secunda, quorum neutrum competit habitibussupernaturalibus, cum nonsint nec perfectiones naturales subjecto, nec producantur a causa ulla secunda effective et physice, etiam partialiter. Sed ex eo quod aliquid sit perfectio naturalis subjecti non habens operationem aliquam extra subjectum, optime potest colligi dependentia ejus a subjeeto, etex eo etiam quod produceretur a causa secunda, quia causa secunda nequit concurrere ad terminum crealionis; ergo aliqua ratio competit omnibus aliis formis, qua educuntur, eui attribui possit eductio, quae non competit habitibus supernaturalibus. Per hoc accommodari posset secunda probatio supra posita z. 11. proponendo eam hoc modo: Charitas est ita supernaturalis in substantia, ut nee sit perfectio naturalis ullius subjecti, nec possit produci effective ab ulla causa secunda; ergo creatur. Probatur consequentia, quia ratione alicujus ex his duabus rationibus competit exteris habentibus operationem extra subjectum non creari; ergo eum nulla ex illis competat gratie debet dici quod creetur.

Objicies primo, gratia est accidens, et consequenter non habens subsistentiam partialem, mediante qua possit non naturaliter per se subsistere, sed inhaerens, et etiam exigens connaturaliter inhaerere subjecto, taliter, ut essel miraculum, si produceretur aut conservaretur extra subjectum; ergo petit produci dependenter a subjecto. Confirmatur, ideo colliguntur alie forma substantiales praeter animam rationalem et accidentales, etian forma absolute, educi e potentia materi, et non'ereari, quia in fier? et conservari dependent a subjecto, et ideo eolliguntursiec dependere, quia naturaliter non producuntur nec conservantur absque subjecto, et esset miraculum quod ita producerentur aut conservarentur; ergo cum gratia nec producatur nec conservetur, nisi in subjecto. Et cum esset miraculum quod conservaretur, aut produceretur aliter quam in subjecto, bene colligitur quod dependeat a subjectoin esse et conservari, et eonsequenter quod non creetur, sed educatur de potentia subjecti.

Respondetur negando consequentiam, quia sicut ex formis substantialibus informantibus ex formis substantialibus informantibus quadam educuntur, et. quaeaedam non educuntur e potentia materie, ita etiam dici potest de formis accidentalibus inhaerentibus.

Ad confirmationem respondeo, negando antecedens pro secunda parte, non ideo enim praecise colligitur quod dependeant, quia naturaliter non possunt produci aut conservari nisi in subjecto, sed propter hoc, et quia ulterius possunt dependerea subjecto, et nulla est ratio, congruentia aut auctoritas ob quam dicatur quod non dependeant, sed potius est congruentia quod dependeant, quia vel sunt connaturales perfectiones product: a causa effectiva secunda, vel sunt perfectiones connaturales subjecti non habentes operalionem extra subjectum; unde sequilur quod quamvis gratia non producatur nec conservetur naturaliter nisi in subjecto, possetque preduci dependentera subjecto. Tamen quia potest etiam produci independenter a subjeclo, et est auctoritas ob quam dicatur sie produci, ita dicendum est, praesertim cum non sit eadem ratio competens ipsi, quae competit aliis formis eductis. Ratio autem cur producatur et conservetur semper in subjecto, est, quia cum non habet operationes partieulares, quas posset extra subjectum exercere, frustra et inutiliter extra subjeclum aut conservaretur aut produceretur.

Objicies secundo, anima dicit inclinationem naturalem ad gratiam; ergo gratia educitur e potentia anima. Respondeo negando consequentiam, quia ad animam rationalem etiam datur potentia naturalis in corpore, et tamen, secundum omnes, non educitur e potentia corporis.

Objiciestertio, si erearetur non posset corrumpi physice per ullam causam secundam. Respondeo negando consequentiam, quia posset corrumpi physice a causa secunda, per hoc quod causa secunda produceret formam incompatibilem cum ipsa, aut exigens connaturaliter ablationem ejus a subjecto. Cum enim non potest naturaliter conservari extra subjectum, eo ipso quod propter formam productam a causa secunda in subjecto tolli deberet, deberet destrui connaturaliter; et hoc suffieit ut dicatur causa secunda corrumpere posse ipsam aut destruere.

Ex his sequitur verum esse quod supposuit Scotus in hae questione supra 2. 8. nempe in productione gratia duas actiones realiter distinctas; unam qua terminatur ad ipsum esse gratia, producendoipsam, quse aelio est omnino independensa subjecto; et alteram qui terminatur ad unionem ipsius cum suo subjecto, anima scilicet vel voluntate, sicut reperiuntur du:e acliones in infusione anime rationalis. Et hine ulterius sequitur prius natura gratiam existere quam inhareat anima. Quamvis enim idem Soeotus 27 4. dist. 4. q. 4.8 Ideo, recte dixerit formas materiales substantiales eadem actione fieri et inhzerere, nec prius consequenter existere quam inhaerere, idque etiam quae verum sit de omnibus aecidentibus tam spiritualibus quam materialibus, quae educuntur de potentia subjecti nec creantur creatione proprie dicta, tamen non est eadem ratio de illis ac de habitibus supernaturalibus in substantia. Unde non est mirum Seotum non vidisse ex illo suo principio de formis materialibus sequi quod gratia non creetur, sed mirum potius fuisset, virum tanti ingenii id illaturum. Et certe ego miror Suarium tam claram putasse illam illationem supra n. 8. qui etiam num.9. adducit. quasdam Scripture et D. Augustini auctoritates, ad probandum eductionem gratia, nihil prorsus ad id propositum facientes, ut unicuique ex ipsis verbis facile patere potest, nec propterea hic proponenda videbantur.