Quaestio 7

COMMENTARIUS.

(a) Titulus quaestionis sic intelligitur: An Angelus cognoscat se per essentiam suam, idest, an essentia Angeli, puta contrahibilis sit ratio formalis producendi intellectionem sui in intellectu suo, ita quod intellectus Angelieus intelligat essentiam ipsius Angeli, lanquam per principium formale produelivum ipsius intellectionis, sic quod inter ipsius essentiam et intelleclum non Sit simpliciter necessarium aliquod aliud repraesentativum, quod sit formalis ratio reprsesentandi essentiam Angeli ipsi intellectui; et hoc loquendo de cognilione intuitiva. Secus esset de abs(ractiva, qua Angelus potest se abstractive intelligere, quia tunc poneretur species intelligibilis ratio formalis repraesenlandi ipsum Angelum in ratione actu objecti intelligibilis, de qua patebit infra quast. ultima dist. praesentis.

Primo arguit Doctor, probando quod Angelus non cognoscat se per essentiam suam, quia si sic, sequeretur quod essentia animv eum sit actu intelligibilis et praesens intellectui, posset esse ratio intellivendi seipsum respeeltu suiipsius, quod est contra Philosophum 3. de anima text. com. 8, qui vull quod anima intelligat se sicut alia, ubi sic habetur secundum aliam translationem: Et cum quodlibel eorum fuerit sic, scilicet sicut. dicitur scientia in actu, et hoc continget. quando poterit intelligere per se, tunc etiam erit in potentia quoquomodo, sed non eodem modo quo anle erat antequam scivit, aut invenit, et ipse tunc potest intelligere per se. Et ibi Commentator: Quando intellecta fuerint in eo entia in actu, et hoc continget intellectui, quando poterit. intelligere per se, non quando intellexerit per aliud, et hoc quod dixit est. differentia inter virtutes ageutres propinquas, aut remotas, propinqua eni", actui sunt. qua agunt per se, non indigent extrahente eas de potentia in actu, remota autem indigent. Et cum inLellectus fuerit in hac dispositione, (unc intelliget se secundum quod ipse non aliud, nisi forma rerum, inquantum extrahit eas a materia. Hxc ille. Hoc idem habetui Lezt, com. 13. Cum enim dicit, anima nLlelligit se sicut alia, debet sic intelligi. quod sicut alia res cognoscuntur ab intellectu, virtute intellectus agentis el phantasmalis, quae causant speciem inLelligibilem rei sensibilis, ut patet n primc dist. 3. q. 8. et quod res sensibiles extr? speciem intelligibilem sunt tantum intel. ligibiles in potentia, sic anima non potest immediate movere intellectum suum ad sui cognitionem; ut enim est extra speciem intelligibilem ( non ipsius animae, quia talis pro stalu isto haberi non potest, sed ut est extra speciem intelligibilem sensibilium ) est tantum intelligibilis in potentia remota; habita vero specie intelligibili alicujus sensibilis, potest arguitive cognoscere seipsam, ut alias exposui. Sequitur ergo quod intelligat se per essentiam suam, et quod hoc sit verum, patet, etiam auctoritate Philosophi 3. de Anima text. com. 5. qui vult quod ante intelligere aliorum intellectus non sit inLelligibilis. Dico, inquit, intellectum, quo opinatur et. intelligit. anima, et hoc. nihil aliud est in actu eorum, qua» sunt ante intelligere. Haec ille. Coetera argumenta clara sunt.

COMMENTARIUS.

(b) Hic dicitur. Hic Doctor recitat opinionem Thomae prima parte summa q. 58. art. 1. ubi vult quod essentia Angeli perfecte unita intellectui est sibi tota ratio formalis producendi intellectionem sui, quia licet in actione transeunte objectum sit separatum ab agente, tamen in aclione immanente oportet esse unitum, et ut sic est ratio formalis talis operationis immanentis.

(c) Et si objiciatur. Hic Doctor movet difficultatem contra Thomam quia illud quod est ratio formalis agendi alicui inest formaliter illi, et hoc vel quidditative, sicut humanitas est ratio formalis generandi Francisco, et inest sibi quidditative, vel denominative, sicut calor inest igni, ut ratio formalis calefaciendi, puta lignum.

Cum ergo essentia Angeli, quia est per se existens, quamvis sit perfecte praesens intellectui, non tamen inest sibi nec quidditative, nec denominative, ut patet; ergo non erit ratio formalis intelligendi ipsi intellectui Angelico. Sequitur ibi: videntur respondere. Dicunt isti, quod sufficit quod talis ratio formalis sit praesens et unita ipsi intellectui, licet non informet illum, sicut calor separatus esset principium caloris, quantum ex se est.

(d) Et si objicias iterum. Dicit. Doctor quod si aliquod passum, puta lignum, dieatur agere, puta calefacere per aliquod agens, oportet de necessitate alterum isto: rum sibi inesse, vel ipsum agens quoc dicatur agere, vel quod recipiat aliquid al ipso agente, puta calorem, quo formalitet dicatur calefacere, aliter lignum non pos: set formaliter calefacere, nisi principium formale calefaciendi insit sibi, ut patet a Doctore in primo, dist. 17. Sed essentia Angeli, quae dicitur ratio agendi respectu intellectionis, non inest formaliter ipsi inlellectui nec imprimit in intellectu aliquid, quod sit ratio formalis agendi ipsi intellectui, ergo ipsa essentia Angeli nullo modo erit ratio formalis agendi intellectui.

(e) Respondent, quod potentia, etc. Thomas enim facit differentiam inter intellectum nostrum et Angelicum, quia intelletus nosler quandoque est in actu, ut posSit agere, puta quando habet speciem intelligibilem in actu, quandoque est in poLentia, scilicet quando non habet speciem intelligibilen; objecti. Et ipse Thomas ponil, quod species intelligibilis objecti est ratio formalis intelliaendi intelleclui nostro, ut patet 7n prima parte sum. q. 85. art. 2. Et talis intellectus, ut siL in actu principium formale agendi recipit ab objecto, sive phantasmate hujusmodi speciem intelligibilem, qua est ei ralio formalis intelligendi; et quod oporteat ipsum sic recipere, hoc non competit sibi, inquantum est potentia cognitiva, quia tunc compeleret cuilibet cognitive, sed compelit sibi, inquantum est in potentia ad actum, puta ad intellectionem. Intellectus vero Angelicus semper cognoscit essentiam suam, et nunquam est in potentia ad actum intelligendi respectu su:e essenticx, et per consequens nec erit in potentia ad aliquam formam impressam ab essentia, quia sit ratio formalis intelligenli ipsi Angelo. Sed quia essentia Angeli est semper praesens ipsi intellectui, ut tota ratio formalis inteliigendi, ideo intellectus Angelieus semper est in actu intelligens essentiam Angeli.

(f) Contra, haec opinio. Hic Doctore arguit contra illud, quod dixit supra de ca- lore, quia dicii ibi Tomas quod essentia Angeli est tola ratio formalis intelligendi ipsi intellectui, et tamen non informal ipsum. Nunc probat Doctor quod hoc sit impossibile, videlicet, quod aliquid sil ratio formalis agendi alicui, et. quod formaliter non sit in ipso, modo praexposito, quia nihil potest habere principium alicujus operationis ammanentis, nisi sit in actu per illud, quod est principium talis operationis, quia principium formale agendi dat actum primum supposito quod agit per ipsum, id est, quod ipsum suppositum est formaliter in actu primo respectu actus secundi. Sed intellectus Angeli non est in actu per illam essentiam, etc.

(g) Item secundo. Nunc Doctor arguit contra Thomam, quia dicit Thomas quod ideo intellectus Angelicus nihil recipit ab essentia Angeli, puta non recipit cognitionem sui, quia quod recipit aliquam cognilionem alicujus objecti, quandoque actu intelligit illud, quandoque non, etsic ad hoc ut dicatur recipere, oportet recipere actum novum. Doctor improbat hanc positionem, et improbatio stat in hoc, quia ex quo intellectio Angeli non est qualitas vere permanens, qui: habeat verum esse cessaute actione objecti et intellectus, tamdiu enim est quamdiu intellectus et objectum continuant illam per continuam actionem, ut supra patuit in sto secundo, dist. 2. q. 4. et in primo, dist. 3. q. ult. in responsione ad ultamum argumentum principale. Dicit ergo Doctor, supposito quod intellectus Angelicus non recipiat novam intellectionem essentiae Angeli, tamen ex hoc non sequitur, quin vere recipiat intellectionem, quia ex quo essentia Angeli, per te, causat intellectionem sui, et tamdiu est lalis intellectio, quamdiu durat talis causalio, et illa intellectio est verum accidens, ergo vere recipit illam; si ergo est receptivus intellectionis, erit etiam receptivus alicujus prioris intellectione, quo formaliter dicatur agere, ex quo essentia illa non est formaliter in illo, sicut. etiam - posito quod intellectus noster ab instanti creationis suc recipiat cognitionem a lapide continuatlam, nunquam tamen dicetur formaliter agere hujusmodi cognitione, nisi habeat in se formaliter ipsum lapidem, qui ponitur ratio formalis agendi, vel nisi prius recipiat ab ipso lapide aliquam speciem intelligibilem formaliter sibi existentem, qua formaliter dicatur agere.

COMMENTARIUS.

(a) Ad. quaestionem igttur dico. Nunc Doctor respondendo ad quaestionem dicit, quod essentia Angeli est ratio formalis parlalis tamen intelligendi se, id est, quod est ratio formalis partialis productiva intellectionis sui, et in hoc discrepat a S. Thoma, qui posuit ipsam essentiam Angeli esse rationem formalem tolalem; et addit Doctor quod intellectus Angeli est alia ratio formalis parlialis respectu intellectionis essentiv Angeli, et iste duae caussaet parliales iutegrant unam totalem.

Sed hic occurrit aliqualis difficultas, videlicet, quomodo intellectus et essentia Angeli, ex quo sunt una et eadem res dicantur du: causx partiales, quae sic se habent, quod nna est principalior, et alia minus principalis, ut patet a Doctore in primo, d. 3. q. 8. Dico primo, quod etsi realiter sint penitus una res, tamen inter intellectum et essentiam Angeli est aliqualis distinctio praeter omne opus inLellectus, sicut etiam est de intellectu et anima noslra, ut infra palebit d. 16. et talis distinctio erit sufficiens ad hoc, ut dicantur du: caus: partiales. Dico secundo, quod etiam posito quod sint penilus eadem res, saltem secundum rationem sunt duse causae parliales, quarum una erit in ratione objecti, puta essentia, et alia in ratione polenti$, puta intellectus. Et haec patet per illam propositionem Docloris in q. 9. prolog, et 1. q. quodlib. et alibi, qualis est ordo inter aliqua, ubi realiter distinguuntur, talis est ubi sola ra- lione distinguuntur. Sed si essentia et intellectus Angeli realiter distinguerenlur, essenL due causs parliales respectu intellectionis, quarum una se baberet in ratione objecti, et alia in ratione polenti?; ergo ubi sola ratione distinguunlur, erunt du:? caus:ae partiales secundum rationem, quarum una se babebit secundum rationem per modum objecti, et alia per modum intellectus.

(b) Praeterea in intellectibus habentibus species intelligibiles. Hic Doctor probat secundo, quomodo essentia Angeli sit ratio formalis, partialis tamen respectu intellectionis su:e. Et argumentum est a minori: si de quo minus, etc. Sed minus videtur, quod species intelligibilis objecti, in qua objectum habet tantum esse diminutum, possit esse ratio formalis partialis producendi intellectionem talis objecti, quam si objectum esset in se praesens, patet, quia objectum in se praesens est magis ens. Sed species intelligibilis, per quam objectum est praesens intellectui, est ratio formalis producendi intellectionem talis objecti,partialis tamen; ergo a forliori, et objectum in se praesens.

Hic tamen adverte, quia Doctor in isla littera plura dicit, quae sunt. valde dubia, nisi sane intelligantur. Primum dictum est ibi: /stae species virtute objectorum, cum intellectu causant intelleclionem, exemplum intellectus — Joannis, habens speciem intelligibilem albedinis, illa species causat intellectionem albedinis virtute ipsius albedinis. Si ergo intelligat Doctor quod species albedinis causet parlialiter cognitionem albedinis virtute ipsius albedinis, ita quod in causando dependeat ab iila, hoc non videtur, quia talis albedo habet tantum esse diminulum. Si vero sic intelligat, quod quia talis species est causala parlialiter ab ipsa albedine, tanquam a ratione formali causandi, conceditur; sic tamen intelligendo, quod albedo extra causal speciem sensibilem in potentia visiva, et post causato in phantasia phanlasmale albedinis repraesentante ipsam cum Aic et mune, et ut singularem. Et ipsum phantasma est causa partialis speciei intelligibilis repraesentantis ipsam albedinem, et sic intelligendo species inLlelligibilis albedinis causat partialiter intellectionem albedinis in virtute ipsius, modo praeexposito; patet enim a Doctore quod ipsa species intelligibilis ponitur, ut parlialis causa cognitionis abstraetlivzse, ut supra patuit in» praemo, dist. 3. q. 6. 7. et 8. et dist. 17. et mullis aliis locis, sed dicitur agere in virtute objecti, quia ab ipso est causata saltem ut a causa remola. Potest etiam dici agere in virlute objecti, quia ex quo albedo extra est ratio formalis causandi speciem sensibilem, et quia est talis ordo, quod illa species intelligibilis fortius movet intellectum, qui forlius excitatur a phantasmate, et phantasma fortius excitat, cujus singulare fortius movet sensum exteriorem, ut patet n primo, dist. 3. q. 2. Dicit ergo Doctor quod si talis species intelligibilis causat intellectionem objecti partialiter, a forliori si objectum esset in se perfecte praesens, esset magis causa partialis intellectionis sui.

Secundo principaliter nota, quod dicit ibi de objecto actu intelligibili, sic debet intelligi, quod tunc objectam est actu intelligibile, quando est in potentia proxima ad causandum partialiter cognitionem sui, si tamen est tale ens, quod possit causare; si vero sit tale ens, quod non sit ex se sufficiens ad causandum partialiter cognitionem sui, sed talis cognitio causatur ab aliquo, in quo continetur virtualiter, vel quidditative, ut supra exposui in zrimo, distinct, 3. q. 3. tunc dico, quod tale ens dicitur actu intellivibile. quia obie- ctum continens ipsum essentia liter vel virtualiter est in potentia proxima ad causandum partialiter cognitionem illius objecti contenti.

Tertio nota, quod dicit in ista lillera, quod objectum relucens in specie inlelligibili, sive habens esse ibi diminutum, quia tantum repraesentatum, causat diminule eognitionem sui, talis causatio non debet attribui tali objecto sic relucenli, sed speciei intelligibili, ut patet a Doctore in locis prweallegatis. Ex hoc enim, quod species talis objecti vere causal partialiter cognitionem talis objecli, dicimus, quod objectum sic relucens causat.

(c) Objicitur contra istud. Hic Doctor, quia dixit supra, quod substantia, ut relucet in specie intelligibili potest causare cognitionem sui secundum qw?d; ut vero non relucet in tali specie, poterit absolute causare. Modo arguit Doctor,quia si sie, sequitur, quod aliquod sensibile, pula albedo, ut est extra speciem intelligibilem poterit causare in intellectu nostro cognilionem sui simpliciter, patet, quia ut relucet in specie sua intelligibiii, potes! causare secundum quid; ergo a fortiori si sibl in se praesens, poterit simpliciter causare.

(d) Praeterea, ista. duo agentia, etc. Hic Doctor specialiter arguit, quia si tu vis dicere, quod essentia Angeli sit causa partialis intellectionis ipsius, et intellectus ejus sit alia causa partialis, cum non sint ejusdem rationis, allera causa erit prior, altera vero posterior; accipiendo pus pro perfectiori in causando, patet, quia quando sunt duae causae alterius rationis, semper una est perfectior, ut patet in essentia liter ordinatis cum vero sunt ejusdem rationis, sicut sunt causae accidentaliter ordinate; una non est perfectior alia, ut patet in primo, distinct. 9. quast. 1l. et distinct. 3. quaost. 8. et distinct. 17. Et sic sequitur, quod intellectus erit rnovens ^et motum reSpeclu objecti, quod est conta Philosophum /ertio de 4nima, nam si intelleclus esset causa minus principalis respeclu essenti:$ Angeli, ut sic esset motus ab essentia Angeli, quia causa secunda eo modo movet, quo movetur a prima, uL patet a Doctore 2» primo, dist. 9. quasi. l. et ex alia parte moveret se, causando in se partialiter intellectionem essenli: Angeli.

(e) Ad primum dico. Hic Doctor negat quod sensibile in se possit causare cognilionem sui parlialiter, negat etiam, quod uL sic sil actu intelligibile, scilicet quod sit sufficienler praesens intellectui in raGone objecti actu intelligibilis, nam si in se praesens posset causare cognitionem sui, tantum causaret cognitionem intuitivam; sed pro statu isto non potest haberi cognitio intuitiva de aliquo sensibili in se, licet forte posset haberi aliqua cognitio intuitiva de aliquo actu nostro, de hoc in quarto distinct. 45. Videtur etiam, quod sensibile possit intuitive cognosci pro statu isto, de quo vide ibi. Et vult Occham n primo, dist. 1. quod haec sit mens Docloris, quidquid alii Scotistae. dicant. Si tamen sensibile posset esse in se perfecte praesens intellectui noslro in ratione objecü actu intelligibilis, certum est quod partialiter causaret cognitionem sui intuitivam, sicut etiam nunc quando aliquod sensibile est perfecte praesens in sua existentia intellectui Angelico partialiter causal cognitionem sui inluitivam, ut patet a Doctore in isto secundo praesenti dist. q. ult. Sensibile vero pro statu isto nunquam est objectum intellectus nostri actu intelligibille nisi inquantum relucet in specie intelligibili. Et quod dicit circa finem hujus responsionis ibi, qwia non est extra istam actu ens tale, vult dicere quod ipsum sensibile, ut est extra speciem intelligibilem, est tantum potentia tale, supple intelligibile, quale est suum activum, nam activum parliale cognilionis objecti sensibilis est species intelligibilis, ut dixi supra. Et quod actu relucel in tali specie, est actu intelligibile, id est, quod potentia proxima potest causare cognitionem sui abstractivam sive diminutam; causare dico denominatione exirinseca, prout relucet in specie inLelligibili quae est vere causativa, ut dixi. Cum vero ipsum sensibile nullo modo relucet in specie intelligibili est tantum in potentia intelligibile, et hoc est quod dicit. Doctor.

Ad secundum, etc. patet littera. Et de hoc vide, quae dicit Doctor m primo, (ISI, 9100: 8. er Ost. - 105

Ad tertium dico, etc. hsec littera clara est hic, et exposita supra n primo, d. 3. Q. 7. vide ibi.

(f) Forte enim causa, inferior eorum. Dicit Doctor quod in causis essentia liler ordinalis, quando inferior agil in virlule prioris, quod non dicitur agere in virlute ejus, nisi forma agendi iu inferiori dependeat a superiori, id est, quod ratio formalis agendi in inferiori dependet in esse forte tamen a superiori; et etiam sic dependet, quod non potest esse ratio formalis agendi in inferiori, nisi actu dependeat a superiori in agendo, non tamen quod superior aliquid influat actu in inferiori, sed quod inferior non potest agere, nisi superior agat, et hoc vide clarius in quarto dist. l. q. l. et infra: Nec enim objectum. Dicit Doctor quod quando intellectus et objectum, vel saltem supplens vicem objecli, ut species intelligibilis, quod ipsum objectum, vel supplens vicem objecti in causando inLellectionem objecti non dependet ab ani- ma, accipiendo animam pro intellectu possibili; et hoc dicit Doctor, quia vult quod species intelligibilis, qua est causa A parlialis abstractivae intellectionis dependet in esse ab intellectu agenle ut a cau- " sa parliali, et a phantasmale ut a causa parliali, ut patet supra in primo, disi. 9. q. 8. et q. 15. quodlib. Ipsa tamen species intelligibilis in essendo dependet ab intellectu possibili, ut patet ubi supra, etsic accipiendo animam pro intellectu possibili, non dat speciei intelligibili esse, etsic ipsa species non agit in virlute intellectus possibilis, cum ab ipso non dependeat in esse. Sed est difficultas, ex quo species intelligibilis dependet ab intellectu agente; ergo agit ad intellectionem in virtute intellectus agentis. Quidam dicunt quod sic, et ideo Doctor dicit: De intellectu possibili saltem. Sed judicio meo, isti qui sic exponunt Doctorem, scilicet. quod species intelligibilis agat ad intellectionem objecti, in virtute intellectus agentis, non recte exponunt, nam ad hoc quod aliquid agat in virtute alterius ( proprie loquendo ),oportet ipsum non tantum dependere in essendo ab illo alio, sive in forma quae agit, sed oportet etiam ipsum dependere in operando, ita quod talem operationem eliciat in virtute alterius, patet a Doctore in primo, dist. 9. q. l. et in quarto, dist. 1. gib

Licet ergo species intelligibilis causetur ab intellectu agente, non tamen propter hoc dicitur agere in virtute intellectus agentis, quia si (per impossibile) talis intellectus agens non esset, el species intelligibilis esset in intelleclu possibili, adhuc partialiter causaret inLellectionem objecti, et intellectus possibilis esset alia causa parlialis, ut patet a Doctore 4. l5. quodlib. Et ullra ipsa species intellieibilis est causala partliali- ter a phantasmate, ut patet ubi supra, et tamen phantasmate corrupto, adhuc agil ad intellectionem objecti; et sic palel quod exponentes Doctorem de specie intelligibili; quod agit in virtute intellectus agentis, non recte intelligunt ipsum. Et quod dicit ibi in littera: saltem ut est intellectus possibilis, hoc. dicit, quia non es( praesentis speculationis de intellectu agente, quia forte aliqui possent dicere, quod species intelligibilis, quae supplet vicem objecti, agit ad intellectionem objeeti in virtute intellectus agentis; et dicit quod quidquid sit de intellectu agente, saltem intellectus possibilis non sic concurrit ad intellectionem, ut species intelligibilis agat in virtute illius, cum nullo modo ab ipso dependeat. Et infra ibi: /Vec multo magts e converso, id est, quod intellectus non agit in virtute objecti. Sed forte esset difficultas de essenlia divina, nam si ipsa moveret ad extra, forte intellectus in causando cognitionem ipsius, dependeret ab ipsa, et ageret in virtule ipsius, sed tenendum est quod nullo modo essentia ut essentia, agat aliquid ad extra, sed tantum voluntas. Si etiam teneretur, quod ipsa immediate movet intellectum ad visionem sui, ut quidam tenent, dico, quod si partialiter moveret ad visionem, non tamen inlelleetus beali diceretur agere parlialiter ad visionem illam in virtute essentiae divins, sed in virtute voluntatis divinae, a qua dependet in essendo et operando.

Item esset difficultas de intellectu et essentia anime. Nam ex quo. intellectus pullulat ab ipsa anima, licet non distinguatur realiter ab ipsa, suo modo videtur dependere essentialiter ab ipsa; et etiam videtur sequi quod intellectus habeat ab anima quod sitactivus intellectionis ipsius animae. Dico, quod ipse intellectus in nullo genere caussa depen- det ab ipsa anima intellectiva, et de hoc inferius desi. 16. Sequitur ibi: £6 deo nullo modo, id est, quod ipsum objeclum, ut movet ad intellectionem, id est, ut partialiter causat illam, non est motum ab anima, saltem ut est intellectus possibilis, ut dixi supra, id est, quod non causat illam intellectionem in virtute anime, nec habet virtutem causandi ab ipsa. El infra ibi: Potest tamen esse movens. Dicit, quod objectum potest movere ipsum intellectum, sic intelligendo, quod potest partialiter causare, puta intellectionem vel speciem intelligibilem, qus recipitur in anima, et tunc anima dicitur moveri ab objecto, inquantum recipit aliquid ab ipso. Sed prout anima est parlialis causa intellectionis, non dicitur moveri ab objecto, quia ipsam causalitatem non habet ab objecto. Et hoc est quod dicit infra ibi: Sed tunc mon movel animam, quia dicitur movere per accidens ex hoc, quod causat aliquid accidentale in ipso, puta ipsam speciem intelligibilem, qua» est causa partialis intellectionis, et infra ibi: va quod 7n primo signo. Dicit, quod in primo signo phanlasma, et intellectus agens movet animam ad speciem intelligibilem, causando supple in intellectu possibili, ipsam speciem intelligibilem. Et infra ibi: et non ad actum primum, id est, quod ipsum phantasma non dat ipsi intellectui, ut dicatur actus primus parlialis respectu intellectionis, sed quod sit talis actus partialis est ex natura talis intellectus. Sequitur: Sed ad illum, id est, quod ipsum phantasma movet ad illum actum primum parlialem, quas est altera causa partialis, id est, quod causat in ipsa anima speciem intelligibilem, qua est actus primus partialis, et altera causa parlialis intellectionis objecti. /» secundo autem Signo, dicit Doctor quod impressa spe- cie intelligibili movet tantum ad effectum communem, id est, quod partialiter causat intellectionem sui, quae recipitur in anima ab objecto, tanquam a causa partiali, dicitur moveri modo praeexposito; et quod dicit quod objectum movel in cognitione abstractiva, intelligo objectum movere ipsam speciem intelligibilem, ut supra diffuse declaravi.

(g) Ad quartum dico. Dicit quod causie, quia sunt alterius rationis concurrentes ad eumdem effectum, ita quod sit ordo inter illas secundum perfectius, el minus perfectum essentialiter, illa cause non sunt tantum distinciae specie. Hoc est manifestum, quia communiler du: species specialissimdae non concurrunt ad aliquem unum effectum, patet de mula et equo, nec hujusmodi causs, quia sic coneurrunt, non tantum distinguuntur numero, ut patet, quia due causae solo numero distincte non sunt sic ordinate respectu ejusdem effectus, quod una sit essentialiter perfectior altera; ille ergo caus, qui sic concurrunt, communitler distinguuntur genere, ut patet de intellectu et de specie intelligibili et aliis. Sequitur: et s? accipias, id est, si dicas, quod dux causae efficientes distincl: genere praedicamentali, non possunt concurrere ad eumdem effectum, falsum est, quia intellectus, qui est de genere Substantiae, et albedo, qua est de genere Qualitatis, possunt concurrere ad causandam cognitionem intuitivam ipsius albedinis. Vel si etiam dicas, quod duc cause dislnetz:» genere Physico, accipiendo pro causa materiali, formali, finali et efficiente, non possunt concurrere ad eumdem effectum, hoc falsum est, quia composilum naturale semper dependet ab istis qualuor causis, et ideo dicit Doctor quod non possunt quaeri magis hoc, supple, quod idem effectus, sit a distinelis causis genere, et hoc non potest magis quaeri in hoc genere, puta predieamentali quam in alio, puta Physico, quia lam causa pertinentes ad distincta Predicamenta possunt concurrere ad eumdem effectum, quam causa naturales sive physicales, modo praeexpositlo.

COMMENTARIUS.

(a) Ad argumenta principalia.

Ad primum respondet Doctor, in qua responsione plura sunt notanda et decla: i randa, primo ibi: anima de se actu intelligibilis est, intelligit quod ipsa anima ex parte sua est ratio formalis eliciendi intellectionem sui, et est praesens sibi, supple inquantum est intelle ctus,id est, quod ipsa essentia anime, qua est ratio formalis partialis producendi cognitionem sui, est praesens intellectui, qui est allera causa parlialis; est tamen praesens non in ratione objecti actu intelligibilis, quia slatim sequeretur cognitio illius, ut patet a Doctore q. prima prologi. et d. 3. primi q.1. et vide quae ibi notavi, sed est praesens sibi in ratione entitatis. Nam quando ali: quid est perfecte praesens intellectui in ratione objecti actu intelligibilis statim sequitur intellectio, vel salem potest sequi quia objectum hoc modo in se prwsens, nihil aliud est, nisi ipsum intellectum esse memoriam perfectam, et -perfecte dispositum respectu intellectionis talis objecli, ut patet, in primo, dist. 2. p. 2. et dist. 9. q. 7. et vide qua ibi exposui in declarando titulum quaestionis septima.

Nihil enim. deficit actui primo, id est, quod ipsi anima nihil deficit perlinens ad activitatem intellectionis illius, et similiter ipsi intellectui nihil deficit. quantum ad activitatem pertinentem ad ipsum.

Nihil deficit ex parte unionis earum, id est, quod ipsa anima et intellectus quantum est ex parte sua sunt perfectie causcde intellectionis ipsius anima, et sunt perfecte unita, cum sint una res realiter. Sed quare non sequitur intellectio, hoc ideo est, quia pro statu isto non sunt perfecte unita, loquendo de unione, quia anima sit perfecte praesens intellectui in ratione objecti intelligibilis, quae omnia patent in primo dist. 3. quaest. 3.

Secundum declarandum est ibi: Et forte propter hoc dicit. frequenter Augustinus, quod anima novit semper se. Quod sic debet intelligi, quod ex quo anima, qua est - causa partialis cognitionis sui, est semper perfecte praesens intellectui suo, et ista duo integrant unam causam totalem, et si nullum impedimentum esset ab extrinseco, sequeretur cognitio ipsius anima. Et ideo Augustinus dicit, quod anima semper novit se, id est, quod causa perfecta cognitionis anima semper est intra ipsam animam, et quod actu non cognoscat se, hoc non est ex defectu ipsius, sed alicujus extrinseci; et ideo bene dicit Doclor quod non semper novit lapidem, id est, quod ipsa anima non habet sibi intrinsece causam totalem cognitionis lapidis, quia ad cognitionem ipsius non tantum requiritur anima, sed etiam lapis in se praesens respectu coegnitionis intuitiva, vel praesens in specie intelligibili respectu cognitionis abstractiva.

(b) Et hoc modo. Tertium declarandum est ibi: e/ hoc modo (rinitatem ponit Augustinus. Nota in ista lillera duplicem trinitatem, scilicet, perfectam et potentialem, Aclualis perfecta primo consistit in memoria perfecta, quae includit intellectum objectum et voluntatem, ut patet in primo dist. 3. quaest. ult. Secundo consislit in actuali intelliventia, sive intellectione actuali objecti; et tertio in actuali amore ipsius objecti. Per primum reprxesentatur Pater, per secundum Filius, et per tertium Spiritus sanctus.

Secunda, qui est potentialis, consistit in memoria perfecta, qui ut altribuitur Patri, est perfectissima fecunditas productionis Filii et. Spiritus sancti, quae includit intellectum et objectum praesens, et voluntatem; nam ista possunt esse causa perfecta secundae et tertie partis imaginis, quia intellectus et objectum est causa totalis intellectionis illius, et voluntas habens praesens illud objectum, non tamen in ratione cogniti, quia lune esset secunda pars imaginis in actu, sed in ratione cognoscibilis et amabilis potest amare illud, et sic producere tertiam partem imaginis; in tali ergo memoria est intellectio virtualis objecti illius, quia falis memoria habet in virtute sua posse producere cognitionem objecti.

(c) EL hoc modo cum voluntas sit. prasens, etc. id est, quod tertia pars imaginis, quia est amor, virtualiter est in voluntate, ut in causa efficiente, et intellectione objecti, ut in causa sine qua non, quia voluntas non fertur, nisi in praecogaitum, Sed an objectum vel intellectio objeeti sit causa activa tolalis, vel partialis actus voluntatis, patebit infra dist. 25.

(d) Sed quia nihil est de isto. toto in aclu. etc. id est, quod loquendo de ista ima- gine et trinitate potentiali, nihil habetur in actu, nisi perfecta memoria, quae, ut dixi, includit intellectum, objectum et voluntatem, quaexe dicuntur actus primus totalis respectu secunde et Lerli:e parlis imaginis, quia intellectus cum objecto est actus primus respectu secundae partis imaginis, et voluntas est actus primus respectu terlie partis.

(e) Intellectus non est aliquod intelligibilium ante intelligere, id est, non est. possibile intelligi a se ante intelligere aliorum. Qua propositio potest habere duplicem sensum, scilicet compositum et divisum; nam in sensu composito negatur tantum actus intelligendi respectu intellectus, et est sensus: non est possibile intellectum intelligere se ante intelligere, id est, non potest dari aliquod instans in quo intelleetus noster,pro statu isto habeat actualem intellectionem sui anle intellectionem aliorum. Et hic sensus est verus,quia in eodem instanti, quo intellectus intelligit se, necesse est, vel simul habere intellectionem aliorum, vel necesse est prius alia intellexisse; et. hoc est quod dicit Doctor, quod praeexepositio ista,scilicet ante cum suo causali, «quipollet adverbiali deler. minationi, et potest construi cum infinitivo illo significante terminum potentis, id est, quod hoc totum, ante intelligere aliorum, potest construi cum hoc infinitivo passivo, scilicet Zntelligi a se, quae intellectio, sive quod intelligi a se, est terminus poltenti:, Et tunc negatur tantum hoc, quod est intelligi a seipso intellectu, ante ?ntelligere aliorum, id est, quod actualis intellectio, quia intellectus intelligit se, non potest sibi inesse, anle Zntelligere aliorum, et sic solum negat actualis intellectio ante ?n£e/- ligere aliorum.

Cum vero accipitur in sensu diviso, tune ante intelligere aliorum construitur cum indicativo, id est,cum lv potes(, et est sen- sus: impossibile est, intellectum habere potentiam ad intellectionem sui, ante 2ztelligere aliorum; et hic sensus est falsus, quia licet intellectus actualiter non intelligat se ante intelligere aliorum, habet tamen potentiam ad intelligendum se ante intelligere aliorum, sicut hie: Aoc nunc primo est immortale, nam ly Zmmortale aul terminat actum, et tunc sensus est: hocc nunc, supple in statu innocentiae, hoc est potens non mori, quia Adam in statu innocentiv€ erat potens non mori, et hic sensus est verus; vel determinat potenti - am, et sensus est falsus, et est sensus: hoc nunc in statu innocenti:, non est potens mori. Sic in proposito de ista propositione, non est possibile intellectum intelligi a se, ante Zn£ellzgere aliorum.

(f) Ad. secundum, Doctor inducit duas responsiones quarum prima est Thom:. Secunda est Henrici, et patet littera.

COMMENTARIUS.

(a) Ad tertium. Responsio stat in hoc, quod illa propositio tantum habet veritalem in potentiis organicis, quae requirunt determinatam dispositionem; unde ex determinato numero potentiarum organicarum, concludit Philosophus determinatum numerum actionum vel objeclorum, ut patet 2. de anima text. c. 128. aut, inquit, non si sensus alius praeter quinque. Dico autem hos, visum, auditum, olfactum, gustum et tactum, etc. Istud autem organum oportel ita esse dispositum, ut possit recipere ipsum sensible sine materia, quod enim est receplivum forme sine materia, requirit aliam dispositionem a dispositione receplivi forme cum materia, ut patet a Doctore infra, nam subjectum coloris est superficies terminata, sive corporis terminatli, puta parielis; receplivum vero simililudinis albedinis, est superficies corporis terminali, puta alicujus perspicui sicut aer. Certum est enim quod aer, qui est receptivus non materialis, puta speciei sensibilis respectu albedinis, non potest recipere in se albedinem, ut paLet; sic potentia organica, puta visiva, vel ipsum organum est tantum dispositum ad recipiendum formam sine materia, id est, ipsam speciem sensibilem, et sic ponitur communiter organum potentiae visive in dispositione perspicua, et sic tantum recipit speciem sensibilem coloris, non autem ipsum colorem; ad hoc ergo ut videat colorem, oportet denudari ab ipso, nam si color esselL in organo, forte non posset videri. EL quod dicit Doctor communiter assignando de tactu, nam dubium est de tactu: an possit recipere speciem coloris, ipsum colorem, quidquid sit de hoc, non est praesentis speculationis. Cum ergo intellectus non requirat talem dispositionem determinatam, sicut potlentia organica, non oportet ipsum denudari ab omni eo quod intelligit; idem enim intellectus potest esse ipsemel realiter, et in actu per habitum realiter, et tamen receptivus intellectualiter, et sui, et habitus cujuscumque informantis eum realiter; et est tota ratio, quia talia sic recepta intellectualiter non requirunt in recipiente delerminatam dispositionem oppositam intelligibili reali.

COMMENTARIUS.

(a) Ad ultimum. Respondet Doctor primo recitando opinionem aliquorum quam improbat, qui dicunt talem intel lectionem esse eamdem essentic Angeli, hoc autem est impossibile, quia tunc sequeretur quod illa intellectio esset actu infinita; potest enim intelleclus quicumque esse infinitorum intelligibilium, et s; tunc haberet intellectionem eamdem sibi, pari ratione intellectio cujuslibet esset eadem sibi. Hoc autem potest deduci ex his, qua dicit Doctor ?m praeZmo, distinct. 9. probando intellectionem Dei respectu aliorum intelligibilium esse eamdem sibi; ergo negat illam consequentiam, et ad probationem dicit, quod illa intellectio non mediat inter potentiam et objectum, sed est exiraneum respectu utriusque, cum sit effectus amborum, ut supra patuit 2» primo, distinct. 3. quast. 7.

COMMENTARIUS.

(a) Hic concordant aliqui in ista negativa, quod Angelus non habeat distinctam noliam naturaliter Deitatis, et probatur a Thoma l. quast. 56. art. 3. istam negativam tenendo. Si qusaeris per quid affirmative respondent, quod Angelus non cognoscit essentiam divinam naturaliter per aliquam speciem, etc. hoc idem dicit Henricus; dicunt ergo isti, quod Angelus non habet notitiam naturalem distinctam essentia e divinae, et si quaeretur ab eis per quid cognoscitur Deus affirmative, puta afürmando aliquid de Deo, supple quod est trinus et unus, vel quod est infinitum ens, et hujusmodi:

Dicit Henricus quod non cognoscitur naturaliter neque per essentiam Dei, neque per essentiam Angeli, neque per speciem repraesentantem ipsum Deum; et ex hoc probat Doctor quod Angeli non possunt habere aliquam cognitionem de Deo naturaliter, neque distincte, neque confuse, et isl» du: rationes, licet sint nole et glossate in primo, dist. 3. quast. l. et secunda ratio etiam pateat in primo, dist. 8. q. penult. aliqualiter tamen expono eas. Et prima ratio stat in hoc, quia si Angelus naturaliter non potest cognoscere distincte essentiam divinam per speciem intelligibilem, ipsam distincte repraesentantem; ergo nullo modo potest ipsam cognoscere. Probatur consequentia, quia si potest eam naturaliler. cognoscere, aut cognoscere eam distincte, scilicet vel in se, vel in conceptu proprio, et in complexo aut confuse, quia in conceptu communi sibi et nobis, alius modus cognoscendi non apparet. Si primo modo non cognoscit naLuraliter, quia tunc essentia divina, vel aliqua ejus proprietas immediate move- ret, vel esset ratio formalis immediate movendi intellectum Angeli, et tunc non cognoscerel naturaliter eam, sed tantum supernaturaliter, et ultra ipsa tantum immediate movet intellectum divinum, ut patet a Doctore in q. 14. art. 1l. quodl. Nec secundo modo, patet quia Henricus negat conceptum commune Deo et creature. Sed si talis conceplus communis sit impossibilis, est simpliciter impossibile quod habeatur naturaliter aliquis conceplus de Deo, et hoc prolixe probatum est a Doctore in primo, dist. 3. q. 1. ubi facit tres rationes singulares, quas ibi clare exposui, haec idem probat in» dist. 8. q. 1. ejusdem primi. Si ergo Angelus non cognoscit essentiam divinam distincto per aliquam speciem intelligibilem, sequitur quod nullo modo poterit eam cognoscere, scilicet nec distincte, nec confuse in aliquo, scilicet conceptu communi, quia si talis non datur, nullo modo potest cognosci.

(b) Contra primum. Secunda ratio stat in hoc, quia si dicatur, quod Angelus cognoscit essentia m non in se et intuitive, nec per speciem aliquam, sed cognoscit eam in aliquo conceptu reali, alio ab essentia divina, patet quod coenoscit eam in conceptu reali, summi boni, vel entis primi, et hujusmodi. Et si ultra quaratur, a quo causatur cognitio talis conceptus; non a creatura, ut patet per tres rationes factas a Doctore in primo, dist. 3. q. 1. quia creatura non potest causare talem conceptum, sive notitiam lalis conceptus, nisi contineat illum conceptum, vel essentialiter, vel virtualiter; vide ibi. Diceret ergo Henricus quod lalis conceptus realis, alius ab essentia divina, et sic cognitio hujus conceptus realis, scilicet summi boni, vel entis primi, vel summe sapientis, esset causata ab essentia divina.

Contra, hic Doctor specialiter instat ex dictis Henrici, quia ipse dicit quod essentia divina est nata facere tanlum, videlicet conceptum realem in intellectu divino, ita quod nullus alius habetur de ea, nisi per intelleclum negoliantem; igitur ista essentia est nata facere tantum per se conceptum unum realem in quocum.- que intellectu. Probatio consequentiae, omnis conceptus, qui natus est haberi, et etiam causari virtute hujus essenti: in aliquo intellectus est nalus haberi virtute ejus in intellectu comprehendente ipsam, et talis est divinus intellectus; cum ergo essentia divina sit nata facere tantum conceptum unum per se realiter in intellectu divino, id est, cum sit nata facere, sive causare notitiam unius conceptus realis in intellectu divino, et talis concep - tus realis est praecise essentia divina, ut essentia, ita quod secundum ipsum Henricum non est ibi aliqua entitas, nisi tantum essentia ut easentia, et sic conceptus sive entitas summi boni, vel entis primi, et hujusmodi, non dicit aliquid reale distinclum prater opus intellectus ab essentia divina, quia si talis esset ibi, posset noLitiam illius realis conceptus causare in intellectu divino, si talem posset causare in intellectu creato; patet, quia si illud, quod est in ratione objecti, scilicet molivi imperfectissimum potest causare communem conceptum de se causabilem, id est, notitiam communis conceptus in :?:vo, vel essentialiter, vel virtualiter contenti, a forliori essentia divina notitiam cujuscumque conceplus realis de se poterit causare in intellectu suo. Sequitur ergo quod vel intellectus Angeli habebit istum unicum conceptum, scilicet essentliae divin: undeeumque causetur, vel omnino neque habebit, illum autem omnino habere non po: terit; nisi vel cognosceret per essentiam vel per propriam rationem repraesentan- tem, scilicet per speciem intelligibilem. Consequentiam negat, ergo nullum conceptum habebit de essentia divina, quod est falsum, et negatum fere ab omnibus.