Quaestio 2

COMMENTARIUS.

(a) Quantum ad primum. Hic Doctor primo recitat opinionem Henrici quodlib. 92. quest. 8. et quodlib. 5. quest. 15. qui dicit quod Angelus cognoscit singulare, non primo, nec per aliquam rationem propriam, sed per universale concreatum suo intellectui, quod probat quadrupliciter, quae probationes exponentur, solvendo illas.

COMMENTARIUS.

(a) Quantum ad. istum articulum. Hic Doctor ponit modum cognoscendi singulare ab Angelo loquente, secundum opinionem Henrici ubi supra. Et quia h:ec littera est aliqualiter difficilis, ideo expono eam secundum opinionem Henrici sic dicentis: Intellectus (inquit) Angeli apprehendit formam per rationem universalis a suo habitu, id est, quod intellectus Angeli apprehendit ipsam quidditatem universalem per rationem universalis, id est, quod apprehendit illam secundum rationem communem et indifferentem, sive indeterminatam a suo habitu, id est, quod habitus concreatus est Angelo ratio formalis cognoscendi omnem quidditatem creatam aliam ab Angelo, ut supra patet dist. 3. q. 10. ubi recitatur opinio Henrici quod: lib. 5. q. 144. Sequitur in littera: sed postquam suppositum habet esse in re, vel in imaginatione, statim apprehendii formam in illo sub. ratione universalis, etc. Vult dicere, quod quando Angelus apprehendit aliquod singulare, puta Franciscum, primo apprehendit humanitatem in se et indifferentem, et si. Franciscus habet esse in re extra, puta quod actu existat, vel tantum in imaginatione, puta in nobis, vel ut habet esse, puta revelatum, vel ut habet esse tantum secundum qwid in alio repraesentativo, tunc intellectus Angeli cognoscit ipsam humanitatem in Francisco, sub ratione tamen indeterminata et universali, et tertio apprehendit ipsam designationem, sive sineularitatem, quae tamen includit duplicem negationem additam nature, quia ipse vult quod singularitas dicat tantum duplicem negationem, scilicet negationem divisionis in se, et negationem identitatis cum alio, ut patet ab ipso Henrico quodlib. 5. quest. 8. et 15. et sic Angelus apprehendit humanitatem, ut est sub ista duplici negatione, quod est distingui a quolibet alio quod non est Franciscus, et non dividi in plura. et ecosnoseendo sic humanitatem sub tali designatione. vel ut includit talem designationem, tun« cognoscit singulare sub ratione singula: ritatis. Et addit quod est simpliciter eadem cognitio, qua cognoscit humanitatem in se, et qua cognoscit humanitatem in Francisco in universali, et qua cognoscit ipsam humanitatem sub tali ultimata designatione, sic quod tantum in se est una cognitio, licet diversimode determinata, quia primo determinatur ad quidditatem in se. Secundo ad quidditatem in suppositis sub ratione tamen universali, ita quod tunc cognoscitur Franciscus, ut tantum est homo, et non ut in se. Tertio terminatur ad ipsam, ut ultimate includit determinationem sive designationem, et sic terminatur ad singulare sub ratione singularitatis. Et dicit, quod accidit intellectui Angelico, quod ipsam quidditatem apprehendat in singulari, sicut etiam accidit ipsi quidditati, ut sit in illo, quod est inferius.

(b) Et ex hoc apparet quomodo intellectus Angelicus quasi. secundum lineam protensam intelligit singulare. Nos enim dicimus, quod in cognitione abstractiva intellectus: Primo terminatur ad naturam, ut in singulari vago. Secundo ad naturam in se. Tertio ad naturam in singulari signato, puta humanitatem in Francisco, et Sic cognoscit ipsam in Francisco secundum lineam reflexam; si enim. cognosceret secundum lineam rectam sive protensam, primo cognosceret naturam in se; secundo in singulari vago; tertio in singulari signato. Sed Henricus dicit hic, quod intellectus Angeli cognoscit ipsam naturam in singulari signato secundum lineam rectam sive protensam, ut patet in littera, quae sic exponitur eum dicit: Primo quidem essentia in habitu movet, non Sub ratione objecti, sed sub ratione alicujus inherentis, id est, quod ipsa hu- manitas, gratia exempli, movet intellectum Angelicum, supple causando cognitionem sui in. tali intellectu, non sub ratione objecti, sed sub ratione alicujus inhcerentis, id est, quod ratio formalis causandi hujusmodi cognitionem in intellectu Angelico, est habitus concreatus Angelo, in quo habitu relucet quidditas, puta humanitas, quia formaliter inhcret intellectu Angelico. Sequitur: terminat autem actum cognoscendi sub ratione cogniti, el non alicujus inhcerentis, id est, quod ratio formalis terminandi hujusmodi cognitionem, est quidditas cognita, et non non est aliquod inhaerens intellectui, puta habitus qui inheret, quia talis habitus non est ratio formalis terminandi cognitionem, qua cognoscitur quidditas, sed ipsa quidditas cognita est ratio formalis terminandi. Sequitur: et. ita ab objecto in habitum non est circumflexio proprie, eic. Vult dicere, quod ipse intellectus Angeli habet habitum, qui habitus est primo ratio formalis causandi cognitionem quidditatis. Secundo illa cognitio terminatur ad quidditatem sub ratione universali. Tertio a quidditate universali terminatur ad humanitatem in singulari sub ratione universalis. Quarto a quidditate in singulari sub ratione universalis terminatur ad quidditatem in singulari sub ratione propria, id est, ut includit ultimam determinationem sive designationem, et sic patet quomodo cognoscit singulare secundum lineam protensam. Sequitur: ita. quod est quasi linea recta b. objecto in habitum a primo puncto ad singulare, quasi ad. ultimum punctum per. duo puncta media. Vult. dicere, quod primus punctus est motio ipsius objecti in habitum, quod sic debet intelligi, quod primus punctus est motio ipsius habitus in quo relucet objectum, ita quod talis habitus primo causat intellectionem; secundo ta- lis intellectio terminatur ad naturam sub ratione universali, et tandem ad naturam sub ratione singulari.

(c) Et ex hoc etiam apparet secundum. Hic Henricus declarat secundum articulum, quomodo intellectio alicujus singularis cogniti ab uno Angelo possit latere alium Angelum. Et tota ista littera consistit in hoc, quia Raphael eadem cognitione simpliciter, qua cognoscit naturam humanam, absolute cognoscit ipsam, ut in Antichristo, et sic cognoscit Antichristum, ita quod est eadem cognitio respectu natur; humane, et respectu Antichristi; sed in tali cognitione potest esse alius et alius respectus, quia alia et alia determinatio, ut supra patet, licet ergo Angelus Gabriel videat in Angelo Raphaele hujusmodi cognitionem Antichristü, non tamen sequitur quod videat illam sub illo respeetu, qua terminatur ad Antichristum, et ideo hujusmodi cognitio sub tali respectu potest latere Angelum Gabrielem, et per consequens ipse Antichristus latere potest. Si dicatur, quod si Gabriel videt hujusmodi cognitionem, ergo videt ipsam, ut terminatur ad Antichristum, et sic Antichristus non posset latere Gabrielem, et hoc est quod intendit Henricus; et quia difficultas est percipere, quomodo eadem cognitio non variata in se possit esse alterius et alterius objecti, puta nature humans et Antichristi, tamen sub alio et alio respectu, Henricus hoc intendit ostendere exemplo.

(d) Exemplum,si in omnibus esset unus intellectus numero,etc. Vult dicere, quod talis cognitio, qua concipitur ipsum universale, nullo modo variatur in se,sed renovatur secundum alium et alium. respectum multoties, concipiendo universale, id. est, quod concipiendo ipsam humanitatem in se habet unum respectum, et. concipiendo eamdem in Francisco habet alium respe- ctum, et eamdem in Joanne habet alium, et sic de aliis. Sequitur: et quia. iste videt singulare. quod prius non vidit sine omni innovatione conceptus. Cum dicit sine omni innovatione conceptus, id est, quidditatis in se, quia ipsa quidditas, ut comparatur ad quodcumque singulare, nullo modo variatur, cum nihil reale sibi adveniat, quia singulare secundum istam nihil addit naturae, supple positivum, sed tantum duplicem negationem, ut dixi supra. Sequitur: ideo licet alius videat in isto formas universales, etc. Vult dicere, quod licet Gabriel videat istas quidditates in Raphaele, quae sunt rationes cognoscendi particularia, per illas tamen non videt particularia, quae ipse Raphael videt, etc. id est, quod licet Gabriel videat in Raphaele cognitionem, puta humanitatis, non tamen videt ipsam cognitionem sub illo respectu, quo terminatur ad humanitatem, ut in Francisco, cum illa cognitio non sit variata in se, nec humanitas in quocumque sit variata, non sequitur quod cognoscat ipsam ut in Francisco. Sequitur: nec posset videre, quod ille videt singularia illa, quia videt ea sine omni innovatione conceptus, id est, quod Gabriel videndo hujusmodi cognitionem in se, non sequitur quod videat Franciscum, ad quem terminatur, nec etiam sequitur quod videat Raphaelem, videre Franciscum secundum talem cognitionem, quia non videret Raphaelem sub illo respectu, quo uteretur hujusmodi cognitione, ut terminata ad Franciscum. Sequitur:

(e) Breviter igitur, quantum ad istum articulum, etc. Vult dicere in sententia, quod ideo est necessaria locutio, vel quia singulare cognitum a Raphaele potest latere Gabrielem, vel quia actus, quo Raphael videt ipsum singulare, potest latere insum Gabrielem, loquendo de actu sub illo respectu quo terminatur ad singulare ut dixi supra.

Expono tamen istam litteram aliqualiter. Cum dicit: licet. intellectio hujus, et universale, quod est ratio intelligendi huic, pateat illi, non tamen patet ei conceptus hujus, ut est de illo singulari, id est, licet cognitio singularis, et ipsum universale, pateat Gabrieli, non tamen patet ei conceptus, sive cognitio, ut est de illo singulari, id est, sub illo respectu, quo terminatur ad tale singulare. Sequitur: quia per hoc, quod iste utitur forma universali ad concipiendum singulare, nihil innovatur in intellectu istius, id est, quamvis Gabriel utatur, puta humanitate ad concipiendum singulare, nihil ianovatur in intellectu Gabrielis, ut supra expositum est; et ideo quia nihil innovatur, non sequitur quod si videat in Raphaele cognitionem singularis, quod ex hoc videat ipsum singulare. Sequitur: et si singulare non sit. existens, non potest alius videre, etiam ipsum cognitum per habi[um suum, nec per habitum alterius, id est, quod si singulare cognitum a hRaphaele non sit actu existens, tale singulare non potest videri a Gabriele, neque per habitum inhierentem — Gabrieli, neque per habitam inhzrentem haphaeli. Sequitur: s? autem sit existens, et possit illud videre, etc. id est, posito quod Gabriel videat singulare existens cognitum a Raphaele, et hoc per habitum suum proprium, non tamen propter singulare cognitum vel non cognitum potest videre actus Raphaelis, quibus sic. vel sic cognoseit tale singulare, quia ( ut dixi supra ) non potest videre actum cognoscendi in Raphaele sub illo respectu, quo terminatur ad singulare. Sequitur: et ideo, vel est necessaria locutio propter. singulare cognitum, qnod latet, sicut quando est singulare revelatum non existens, üt cum revelatur alicui Angelo aliquod. singular hominis fore nasciturum, tale singulare latet alterum Angelum, et non potest illud cognoscere, nisi vel sit sibi revelatum a Deo, vel quod audiat hoc ab alio Angelo. Sequitur: vel propter ipsum actum, etc. id est, quod ideo locutio est necessaria, quia licet Raphael cognoscat singulare, sive quia actu existit, sive quia sibi revelatum, non tamen cognoscit actum cognoscendi in. Raphaele sub illo respectu, quo Raphael cognoscit ipsum singulare, sive actu existens, sive revelatum.

COMMENTARIUS.

(f) De tertio. Henricus ubi supra exponit tertium articulum, videlicet, quomodo objectum particulare ab uno Angelo coenitum, fiat notum alteri Angelo per locutionem; et dicit,quod sicut signata. singularia «a mobis cognita, nos alteri loquendo, exprimere non possumus, etc. IIoc patet, quia si cognosco aliquod singulare sub ratione propria, loquendo non exprimo illud sub ratione propria ipsi audienti, sed loquendo utor singularibus vagis cum multis accidentibus, ut cum dico, Pontifex est talis staturae, talis accidentis, et hujusmodi. Sequitur: Sc nec potest unus Angelus sub eadem significatione,etc Patet, quia talis revelatio fit causando in Angelo cognitionem sub tali respectu, quo terminatur ad tale singulare sub ratione propria. Sequitur: Sed format alleri conceptum novum realiter alium de singulari vago, patet secundum istum, quia non potest formare eumdem conceptum, quem habet de singulari signato, sed tantum novum conceptum de singulari vago. Sequitur: Quem conceptum alius intellectus Anaelicus videl in. intel- lectu. Angeli loquentis, quasi legens in libro, quo supple conceptu immutatur,etc. Vult dicere, quod intellectus — Angeli audientis immutatur a conceptu illo nova ad percipiendum illud, scilicet objectum, de quo loquitur, non ut est aliquid in se, id est, quod non percipit illud, de quo loquitur secundum rationem propriam, et secundum se, sed ut est aliquid latens. Sequitur: Unde et. Angelus format simi. lem conceptum, etc. id est, quod postquam Angelus loquens formavit novum conceptum de singulari vago in intellectu suo, intellectus Angeli audientis et videntis illum conceptum vagum, format similem conceptum vagum in suo intellectu de illo singulari vago, id est, de illo singulari sub ratione universalis. Sequitur. et per hoc ille dicitur audire, quia in Angelo audire et videre non differunt, id est, quod Angelus, dum dicitur audire, cum format in se similem conceptum vagum de illo singulari, etc. Videndo enim in Angelo loquente conceptum vagum de illo singulari, etc. per alium conceptum vagum in se formatum, illud videre dicitur audire. Sequitur: et quia ille secundus conceptus, scilicet novus ab Angelo loquente causatus, non ordinatur, nisi,etc. id est, quod quando Angelus loquens format conceptum vagum de singulari vago, quamvis per illum conceptum vagum dicatur vere intelligere singulare vagum, quia tamen ille conceptus vagus ordinatur ad videndum conceptum occultum mentis (qui conceptus occultus mentis est de singulari sub ratione propria), ideo proprie dicitur loqui, et non. proprie intelligere.

COMMENTARIUS.

(a) Contra ista. Hic Doctor arguit contra opinionem Henrici, et primo contra primum articulum expositum ab Henrico, et primo contra hoc quod dicit, quod universale cognitum est perfecta ratio cognoscendi singulare sub ratione propria; et arguit sic Doctor, supponendo quod probavit supra, dist. 3. in. quest. de individuatione, quod singularitas dicit entitatem positivam additam nature, et per consequens natura singularizata nobilior est seipsa, ut praescindit a singularitate; patet quia eingularitas est actus perficiens naturam, ut innuit Doctor in primo, dist. 9. quest. 2. Hoc supposito arguitur sic: Imperfectius non potest esse ratio cognoScendi perfectius. Patet ista, quia quod est atio formalis cognoscendi aliud, continet illud virtualiter, ut supra exposul, dist. 3. quest. 10. hujus secundi, et dist. 3. quest. 1. et dist. 8. quest. 1. primi, sed natura, ut praescindit a singularitate, est imperfectior seipsa, ut singularizata; ergo. Praeterea ex isto medio arguit sic: Singulare habet propriam cognoscibilita tem aliam a propria cognoscibilitate natu. rae; ergo universale cognitum non est perfecta ratio cognoscendi ipsum singulare. Antecedens probatur sic: Singulare habet aliam entitatem et propriam ab entitate nature, ut supra patet dist. 3. ergo propriam cognoscibilitatem. Patet consequentia auctoritate Philosophi, 2. Metaphys. (ext. com. 4. sicut unumquodque se habet ad esse, scilicet ad entitatem, sic ad cognoscibilitatem.

(b) Praeterea, ubi pluralitas numeralis, etc. HicDoctor deducit Henricum ad hoc inconveniens, quod si universale, sive habitus ipsius universalis esset perfecta ratio cognoscendi vel reprasentandi omnia singularia, tale universale, vel talis habitus, esset actu infinitus, quod est inconveniens. Et deduco sic rationem, supponendo dictum Henrici, quod intellectus Angeli per habitum sibi concreatum cognoscit non tantum universale, sed etiam quodlibet singulare, ut supra patet, d. 3. quest. 11. Vult enim ipse Henricus quod talis habitus concreatus sit repraesentativus ipsius singularis, et per consequens omnium singularium, cum singulare nihil addat nature universali positivum, et quod sic sit repr:wsentativus, patet ab Henrico quodlib. 5. Q. 14. et vide qua exposui secundum Henricum supra in isto secundo, dist. 3. quest. 10. Hoc supposito, arguit sic Doctor contra Henricum, quod si tale universale, vels habitus posset repraesentare infinita, esset g actu infinitus, patet, illud quod est ratio formalis repraesentandi plura sque perfecte simul, sicut quodlibet seorsum, quorum quodlibet requirit specialem rationem repraesentandi, erit majoris perfectionis, et Si sit ratio repr:esentandi infinita, erit infinite — perfectionis. Haec propositio supra patet in sto secundo, dist. 3. quest. 10. in primo, dist. 2. parte 1 quest. 1. ubi probatum est essentiam divinam esse formaliter infinitam ex hoc, quod est ratio formalis repraesentandi infinita objecta, etc. Sed habitus, vel universale est ratio formalis repreesentandi infinita singularia, quorum quodlibet, etc. quia quodlibet singulare dicit propriam entitatem et perfectionem additam nature, et per consequens habet propriam rationem repraesentandi; ergo talis habitus, vel universale erit formaliter infinitus.

Sed forte ista ratio contra Henricum non concludit, nisi supponendo quod singulare dicat aliquam entitatem positivam additam naturae, et quod talis entitas positiva dicat perfectionem propriam Dature additam. Si enim singulare tantum diceret duplicem negationem natur: additam, ut vult Henricus, ratio Doctoris nihil concluderet contra ipsum; et ideo Doctor in ista ratione supponit, quod jam probatum est supra, dist. 3. quest. 6. quod singularitas dicat entitatem positivam, etc.

(c) Praeterea. ratio. repraesentans. uniformiter, etc. Hic Doctor quirit quomodo intellectus Angeli cognoscit Franciscum actu existere pro A, et actu non existere pro B, si per rationem propriam ipsius singularis, habetur intentum, quia singulare dicit propriam rationem cognoscendi se, ut actu existens; si per rationem habitus vel ipsius universalis, contra, quia talis habitus vel universale, est tantum repressentativus per modum nature, ut patet, et per consequens est ratio formalis repreesentandi semper uniformis. Patet, quia agens naturale et per modum natur;e semper uniformiter agit, nisi sit impedimentum, et sic ratio repraesentandi, per modum nature semper uniformiter repreesentat, tunc sic: Franciscus existit pro tempore A, Franciscus non existit pro tempore B, vel sic: Franciscus potest existere pro tempore A, et potest non existere pro tempore A, ut deductum est supra in primo, dist, 39. quaero tunc, aut ista ratio repraesentandi repraesentat utrumque oppositum, scilicet Franciscum existere, et Franciscum non existere; sed hoc nihil est, quia cognoscere opposita simul est nihil cognoscere, aut repraesentat alterum oppositum tantum; ergo non erit ratio cognoscendi alterum oppositum. Patet, sequitur ergo quod ipse habitus vel universale, non erit ratio repreesentandi vel cognoscendi omnia singularia, sallem secundum omnem conditionem existenti:e, vel non existentis. Et quod dicit de ideis, quod sunt rationes uniformes repraesentandi, hoc dicit, quia repreessentant per modum naturae, et per consequens ideae tantum ponuntur respectu necessariorum, et nullo modo respectu contingentium, ut probat Doctor n primo, distinct. 39. contra opinionem Bonaventurc.

(d) Praeterea quarto. Hic arguit contra positionem Henrici specialiter de singulari revelato, posito enim et non concesso, quod talis habitus repreesentaret naturam, et omnia singularia existentia, et quod sit ratio cognoscendi illa omnia singularia, tamen de singulari revelato, puta quod Antichristus persequetur Christianos, hujusmodi habitus vel universale, non erit ratio cognoscendi tale singulare sic revelatum. Et ratio Doctoris stat in hoc pun-. cto, quia Henricus vult, quod habitus non est ratio cognoscendi singulare, nisi inquantum universale sit participatum a tali singulari; ergo prius erit singulare, et secundo in isto singulari participatur ipsum universaliter. Si ergo prius est sineulare existens, et secundo universale est participatum in illo, sequitur quod singu- lare non. participat ipsum universale, nisi ipsum singulare sit prius in se, vel in revelatione; ergo prius revelatur Antichristum persecuturum Christianos, quam universale participetur in illo. Sed revelari alicui, est ipsum revelatum cognoscere; ergo prius cognoscitur singulare revelatum, quam universale participetur in illo; ergo tale singulare revelatum non cognoscitur per habitum, quia habitus non est ratio cognoscendi singulare, nisi inquantum universale est participatum ab illo, prius ergo universale participatur in singulari, quam habitus sit ratio cognoscendi illud singulare,

Declaro tamen hanc litteram ibi: Prius naturaliter singulare est in reves latione, quam habitus sit ratio cognoscendi illud. Probat hanc propositionem parum infra ibi: quia universale velucens in habitu, supple sicut reprwsentatum in repraesentativo, non est ratio cognoscendi singulare, nisi per hoc quod universale est in singulari, vel existente in se, vel in revelatione, cum addit, quod universale relucens in habitu est ratio cognoscendi, etc. debet sic intelligi secundum Henricum, quod habitus in quo relucet universale, est ratio cognoscendi; vel si etiam intelligatur, quod ipsum universale relucens in habitu sit ratio cognoscendi, tunc habitus erit solum ratio repr:esentandi, et universale ratio cognoscendi; sed melius videtur dicendum, quod sicut habitus secundum Henricum est ratio reprcsentandi, sic ratio cognoscendi, ut supra patet. dist. 3. quest. 44. Sequitur: prius ergo naturaliter singulare habet esse. tale vel tale, puta esse existens vel revelatum, patet, quia secundum Henricum non datur natura habens minorem unitatem unitate numerali priorem ipso singulari, imo ipsum universale est posterius ipso singulari, sive existente, sive revelato. quia tale universale est tantum abstractum a singulari. Sequitur: et ?t« universale in eo,supple singulari, abstractum ab eo, supple singulari, quam habitus sit ratio cognoscendi illud singulare, id est, quod prius singulare habet esse revelatum vel esse existens, quam habitus sit ratio cognoscendi illud, quia habitus non est ratio cognoscendi singulare, nisi prius universale sit participatum in illo, ergo in illo priori, in quo universale non intelligitur participatum in singulari, habitus non erit ratio cognoscendi ipsum singulare. Sequitur:

Probatio prime consequenti, consequentia fuit ista: prius naturaliter singulare est in revelatione, quam habitus sil ratio cognoscendi illud, ergo prius naturaliter singulare cognoscitur distincte, quam habitus sit ratio cognoscendi illud. Probat hanc consequentiam sic: Tale singulare habet prius esse revelatum, quam habitus sit ratio cognoscendi, etc. ergo singulare prius cognoscitur. Patet ista consequentia, quia singulare esse revelatum alicui, est ipsum esse actu cognitum ab eo cui fit revelatio. Probat divisive, quia esse revelatum non est esse in intellectu revelantis, quia hoc modo habet esse eternum, patet, quia singulare nobis revelatum ab aeterno fuit in Deo sicut cognitum in cognoscente, qui Deus revelat illud in tempore; similiter esse revelatum non est esse aliqua existentia alia a cognitione illius cui fit revelatio. Vult dicere, quod revelatum alicui, ut in illo habet tantum esse cognitum, si enim, ut in illo sic revelatum diceret actualem existentiam, tunc tale revelatum fieret naturaliter cognitum cuilibet alii, sicut ponit ista opinio, quod de quolibet existente potest, quilibet per habitum suum habere distinctam notitiam, et sic patet ista ratio.

(e) Praeterea ex ista positione. Hic Doctor deducit Henricum ad unum notabile inconveniens, scilicet quod Angelus tunc posset cognoscere quodlibet singulare quantumcumque distans, etiam si in infinitum distaret, quod est valde inconveniens, loquendo de cognitione intuitiva, de qua etiam Henricus intendit. Quod tale inconveniens sequatur, patet, quia habitus, per Henricum, est ratio formalis cognoscendi quodcumque singulare actu existens; ergo si tale singulare in infinitum distaret, actu cognosceretur. Patet consequentia, quia in quo est principium formale productivum, non impeditum, perfecte approximatum passo optime disposito, et est productivum per modum naturae, de necessitate sequitur actio; sed habitus per Henricum est tale principium, et est formaliter in intellectu Angeli perfecte disposito ad recipiendum quamcumque intellectionem; ergo necessario in illo intellectu causatur cognitio singularis existentis quantumcumque distantis.

(f) Praeterea rationes sue, etc. lsto rationes Henrici patent supra n ?sto secundo, dist. 3. quest. 41. sive ultima.

COMMENTARIUS.

(g) Contra secundum articulum. Hic Doctor arguit contra Henricum quantum ad secundum articulum expositum ab Henrico, et primo arguit ad rationem, improbando ex dictis ejus conclusionem, quam tenet. Tenet enim ipse Henricus ut supra patet, quod singulare cognitum ab uno Angelo potest latere alium Angelum, qui licet Gabriel videat cognitionem istius singularis in Raphaele, non tamen ex hoc sequitur quod videat illud singulare, quia non videt illam cognitionem sub illo respectu, quo terminatur ad tale singulare, ut supra patet. Nunc Doctor probat ex dictis Henrici quod videndo talem cognitionem vel habitum in Raphaele, quod etiam videat singulare, etc. patet, quia Henricus ideo negat speciem in beato, quia tunc unus beatus videret eam naturaliter in intellectu alterius beati, et per consequens, videret naturaliter objectum illud, quod repraesentat illa species, quia ibi species esset ratio non tantum repraesentandi, sed etiam intelligendi tale objectum; ergo ita erit in proposito, si habitus secundum Henri- cum est ratio naturaliter cognoscendi singularia..

(h) Praeterea, quando duo intelligibilia, etc. Hic Doctor arguit per argumentum a fortiori ex dictis Henrici, quia dicit, ut supra patet, exponendo tertium articulum, quod Angelus, puta Gabriel, potest videre conceptum confusum sive vagum in Angelo Raphaele ordinatum ad conceptum distinctum, puta alicujus revelati, et tamen Gabriel non potest videre ir Raphaele hujusmodi conceptum distinctum, Ex hoc arguit Doctor. Minus videtur quod intellectus non alligatus virtuti phantastiezte possit videre conceptum confusum singularis quam distinctum, patet, quia ens quanto perfectius, tanto est intelligibilius ab intellectu soluto; cum ergo conceptus distinctus sit perfectior conceptu confuso, et Angelus per Henricum potest cognoscere confusum, ergo a fortiori poterit cognoscere distincte, qui distinctus exprimitur a tali confuso.

(1) Praeterea tertio, etc. Hic Doctor improbat conclusionem Henrici ex dictis ipsius. Dicit enim Henricus, at patet in primo articulo, quod Angelus eadem cognitione cognoscit universale, et quodlibet singulare contentum sub eo. Hoc stante, arguit sic Doctor, quia si sic esset, tunc de necessitate ille actus esset simul omnium singularium. Patet, quia non magis unius quam alterius, et ille actus naturaliter praecedit actum voluntatis, et per consequens ut sic praecedit, erit, necessario omnium singularium; ergo si ille actus est omnium singularium simul, sequitur quod nullum singulare poterit latere alium Angelum videntem illum actum in alio Angelo. Si dicatur, quod alio et alio actu videt aliud et aliud singulare, quamvis hoc sit contra Henricum, qui vult quod tantum uno actu, tamen adhuc hoc stante, sequitur propositum, quia unus Angelus videns istum et illum actum esse alium et alium in intellectu alterius Angeli, potest distincte videre, cujus objecti est iste actus, et ille. Patet, quia actus intelligendi, necessario est alicujus objecti, et sic non latebit eum singulare, cujus est talis, vel talis actus.

COMMENTARIUS.

(k) Contra tertium. articulum. Nunc Doctor improbat Henricum quoad terium articulum, quia ipse Henricus dicit, exponendo tertium articulum, quod in Anlo loquente sunt duo conceptus de eodem objecto, scilicet distinctus et vagus; quod videtur omnino impossibile, scilicet quod ego cognoscam simul hominem distiücte et confuse.

COMMENTARIUS.

(I) Contra quartum. articulum. Hic Doctor praecipue arguit contra unum dictum Henrici in quarto articulo. Dicit enim Henricus quod Angelus superior potest causare aliquam dispositionem in Angelo inferiori, ad quam sequitur revelatio [alicujus mere supernaturalis. Doctor arguit contra hoc, distinguendo de supernaturali, nam quoddam est supernaturale, ad quod potest esse aliqua dispositio secundum cursum naturalem, sicut creatio anim:e intellectivae dicitur supernaturalis, et tamen ad ipsam corpus organicum ordinatur, ut quaedam dispositio. qua posi- ta, statim creatur ipsa anima, et talis dispositio causatur ab agente naturali. Similiter gratia gratum faciens est quid supernaturale, ad quod potest esse aliqua dispositio secundum cursum nature, ut patet, quia ablutio cum verbis exprimentibus personas divinas, et cum debita intentione, est dispositio ad gratiam gratum facientem, ut patet a Doctore in quarto, dist. 4. quest. 4. hoc igitur supernaturale non dicitur mere supernaturale. Aliud est mere supernaturale, et est illud ad quod non est dispositio prae:via secundum eursum naturalem, ut est revelatio alicujus futari mere contingenti, quia non dantur communiter dispositiones secundum cursum naturc, ad quas sequatur talis revelatio. Adverte tamen, quod respectu alicujus mere creabilis non datur aliqua dispositio ex natura rei, al quam positam necessitate absoluta sequitur tale supernaturale; Sed hoc tantum erit ex beneplacito voluntatis divinae, quia voluntas divina determinavit animam creare et infundere in eodem instanti quo corpus fuerit perfecte organizatum; ad multa ergo supernaturalia voluntas divina ordinavit multas dispositiones, quibus secundum cursum naturc positis, sequantur hujusmodi supernaturalia; et quaedam sunt supernaturalia, ad quae nullam dispositi - onem prcviam ordinavit, ut qua posita, ponantur hujusmodi supernaturalia, cujusmodi est revelatio mere contingentis.

(m) Praeterea, ratio adducta, etc. quie ratio est talis: Angelus inferior per naturalem influentiam Angeli superioris in ipsum reducibilis est in statu suae ultimae perfectionis naturalis, ultima autem perfectio ejus est opus ultimum; ultimum autem et perfectissimum opus Angeli est intelligere aliquid, ut opus divinum supra omnem cursum intellieendi lumine intellectus naturalis. Dicit Doctor quod haec ratio concluderet, quod — Angelus superior posset facere Angelum inferiorem aliquid videre in Verbo revelatum, etc. Non enim aliquis Angelus superior potest illuminare Angelum inferiorem, nec ad videndum Verbum in se, nec ad videndum revelata in ipso Verbo, quia tunc ultimata, perfectio Angeli inferioris dependeret ab aliquo alio, quam a voluntate divina, ut ab Angelo sic videnie, quod non tenetur.

(n) Praeterea, contra totam illam opinionem. Hic Doctor specialiter movet duas difficultates contra opinionem Henrici: Prima est, quia si loqui sit tantum exprimere conceptum, qui ab ipso vidente in ipso loquente videtur, ut in libro, quomodo loquitur uni Angelo, quin simul loquatur aliis Angelis, si ponantur praesentes, cum hoc expressum ab Angelo loquente a quolibet videri possit, si fiat praesens, et tamen communiter supponitur, quod uni possit loqui, et non alii ?

Secunda difficultas est quomodo sit possibile Angelum loqui alii Angelo, si loquendo nihil causat in audiente, sed tantum in seipso causet, tunc enim non videtur ratio, quare alius nunc magis intelligat quam prius, si nihil aliud fiet in eo. Et specialiter videtur hoc absurdum in illuminatione: constat enim primum Angelum immediate illuminari a Deo, etc. Ex his patet clara improbatio Henrici.

COMMENTARIUS.

(p) Ad questionem istam de locutione. Primo respondet, quod Angelus loquitur Angelo, causando in eo conceptum immediate illius objecti de quo loquitur, et quomodo causet, infra magis patebit. Hic tamen probat duabus rationibus, quomodo unus Angelus possit in in- tellectu alterius Angeli causare notitiam objecti de quo loquitur, ita quod causans illam in audiente dicitur loqui, et alius Angelus ut recipiens illam, dicitur audire. Prima ergo ratio est talis: Omnis loquens intellectualiter causaret immediate in e0, cui loquitur conceptum, sive cognitionem illius objecti de quo loquitur, si posset; sed Angelus hoc potest respectu alterius, ergo. Major patet, quia loquens principaliter intendit exprimere conceptum intellectui illi cui loquitur; modo agens naturale statim induceret, si posset, illud quod principaliter intendit. Minor probatur: ?Ilud quod. sufficienter est. 4n actu primo respectu alicujus effectus, videlicet, quod habet in se principium formale productivum, non impeditum respectu alicujus effectus, potest illum causare in receptivo — proportionato approcimato, sed. Angelus — habens notitiam — habi(ualem — alicujus. objecti, id est, habens objectum perfecte praesens, vel in se, vel in specie intelligibili, vel per aliquam revelationem. Intellectus enim habens objectum sic praesens in ratione intelligibilis, non ut actu intellectum, dicitur habere memoriam de tali objecto. ut in primo expositum est, dist, 9. parte 2. quest. ultima, et dist. 6. Hahens ergo talem memoriam sufficienter est in actu primo ad causandum intellectionem actualem illius objecti; ergo potest illum effectum causare in quocumque receptivo illius; sed intellectus alterius Angeli non actu concipientis talem actum distincte, est receptivus talis intellectionis causatae ab Angelo loquente. Et dicit non concipientis prius, quia si actu conciperet, tunc ejusdem objecti posset recipere aliam intellectionem. Sequitur in littera:

(q) Probatio majoris, scilicet hujus lllud quod sufficienter est in actu primo, etc. quia prima extrema proportionis activi, etc. Haec etiam propositio tracta est supra a Doctore in prolog. in quest. de subjecto Theologice art. 1. et haec. propositio aliqualiter declaratur, quia si aliquod acüvum respiciat aliquod passivum, ita quod inter illa duo sit proportio activi ad passivum, et passivi ad activum, scilicet quod — sicut activum potest producere — effectum in passivo tali, ita et passivum tale sit receptivum illius effectus a tali activo, sequitur quod quodlibet activum. ejusdem rationis cum primo activo possit vere agere in vere passivum, et in quodlibet passivum ejusdem rationis, eum non sit major ratio de uno quam de alio. Et sic similiter sicut aliquod passivum natum est pati ab aliquo activo, ita et quodlibet ejusdem rationis natum est pati ab eodem activo, et similiter natum est pati a quolibet activo ejusdem rationis; ab activis ergo ejusdem rationis abstrahitur activum in communi, et a passivis ejusdem rationis abstrahitur passivum in communi, et sic proportio activi in communi ad passivum in eommuni est inter extrema communia et universalissima. Probatur minor, videlicet ista: sed Angelus habens notitiam habitualem, etc. ex quo enim Angelus habet actum primum cognoscendi A, sequitur quod per illud potest facere intellectum suum in actu secundo, causando in se intellectionem objecti, et per consequens sequitur quod similem intellectionem possit causare in intellectu alterius Angeli passivo, cum sit ejusdem rationis cum intellectu suo passivo, et sic patet ista ratio prima.

In ista littera occurrunt alique difficultates. Primo, circa hoc quod dicit, intellectus Angeli A potest causare cognitionem 2 in intellectu alterius Angeli, puia C. Hoc enim videtar dubium, quia si intellectus A causat cognitionem 2 in in- tellectu C, aut causat in ratione objecti, aut in ratione potentiate. Non primo, quia tunc non loqueretur alteri Angelo, quia intellectus ille in ratione objecti tantum causaret cognitionem sui, et non cognitionem 5; tum etiam, quia de necessitate nature et absolute causaret cognitionem sui, et sic non esset in potestate ejus loqui uni Angelo et non alteri. Non secundo, quia Doctor in quest. penult. prolog. ar(ic. 1. expresse comparat objectum in ratione activi ad potentiam in ratione passivi.

Dico breviter, quod verum est, quod quando objectum in communi in ratione activi respicit potentiam in communi in ratione passivi, quodlibet per se contentum, quod est ejusdem rationis in ratione activi, respicit quamlibet potentiam per se contentam sub potentia in ratione passivi, loquendo semper de causalitate competente objecto, quia objectum concurrit tantum partialiter, ut patet a Doctore in 1. dist. 3. q. "1. et licet potentia concurrat active partialiter, ut probat Doctor «b? su-. pra et 3. quest. quodlib. tamen objectum respicit illam in ratione receptivi, quia cognitio talis tantum est nata recipi in potentia. Haec autem propositio non tantum verificatur de causa partiali, sed etiam de causa totali, imo magis, nam memoria fecunda in ratione activi respicit intellectum possibilem in ratione passivi, ergo quaslibet memoria fecunda respicit quemlibet intellectum, scilicet proportionatum in ratione passivi; sicut ergo intellectus Angeli cum specie intelligibili objecti B, (quae duo integrant memoriam fecundam respectu intellectionis abstraetivie ipsius B,) potest causare cognitionem B in se, ita et in quolibet intellectu ejusdem rationis.

Secundo occurrit, dubium, circa illam propositionem, quod prima exctrema pro- portionis activi et passivi, etc. quia ex ista propositione multa videntur sequi inconvenientia. Primo, quia voluntas in ratione activi respicit se ipsam in ratione passivi; patet, quia in se potest causare actum volendi vel nolendi, ut probat Doctor n. dist. 95. sicut ergo potest causare in se actum volendi, ita similem actam potest causare in qualibet voluntate ejusdem rationis; et sic sicut. in seipsa potest causare actum amoris erga Deum, ita poterit causare similem actum in voluntate alterius, et sic poterit facere voluntatem illam diligere Deum, patet, quia illa voluntas actu diligit Deum, qui actu habet amorem Dei in se, quod videtur valde inconveniens.

Secundo, sequitur quod ante beatitudinem Angelorum, dum essent in gratia, unus potuit facere alium mereri; patet, quia voluntas unius Angeli informata charitate potuit in se causare actum meritorium; ergo et. similem potuit causare in voluntate alterius Angeli, cum sit ejusdem rationis in ratione receptivi, et per consequens potuit facere alium Angelum mereri beatitudinem, quod non videtur.

Tertio, sequitur quod una voluntas poterit facere peccare aliam voluntatem, probatur, quia in se potuit elicere actum peccati, puta actum deformem, ergo et similem potuit causare in voluntate alterius Angeli, et sic unus Angelus potuit facere peccare alium Angelam.

Quarto, sequitur quod eadem voluntas poterit simul et semel diligere A, et odire A, qui sunt repugnantia; probatur, ponendo talem casum, quod voluntas unius Angeli actu diligat alium Angelum dilectione ut octo, et unus alius Angelus eliciat actum odii ut Octo, circa illum AnSelum, tunc arguo sic: Angelus potest causare in se actum odii circa illum alium Angelum; ergo et similem actum poterit causare in voluntate alterius Angeli priu: diligentis illum alium Angelum, et sic in eadem voluntate simul et semel erunt actus odii ut octo, et actus amoris ut octo, respectu ejusdem objecti, quod est impossibile.

Quinto, sequitur quod intellectus unius Angeli, et sit A, possit causare visionem Dei in intellectu alterius Angeli, et sit D, ponendo quod P actu non videat Deum, et similiter voluntas A poterit. causare [ruitionem perfectam in voluntate 2 prius non fruente, vel si voluntas P fruatur tantum ut quatuor, et sit imperfectior voluntate A, tunc voluntas A4 poterit causare fruitionem ut octo in voluntate alterius, si ipsa fruatur ut octo. Patent ista omnia, quia Doctor vult, quod intellectus beati sit causa activa visionis, saltem parüalis, et similiter voluntas ejus sit causa activa partialis respectu fruitionis; ergo sicut illam potest causare in se ipsa partialiter, ita et in qualibet voluntate ejusdem rationis. Et multa alia inconvenientia possunt adduci, quae ne sim tedio legenti omitto.

Respondeo, quod propositio Doctoris est manifeste vera, nec inconvenientia adducta valent contra illam propositionem, cum facillime solvi possint, stante propositione illa. Ad primum ergo inconveniens, dico quod nullum est inconveniens; concedo enim voluntatem posse recipere ab illa voluntate actum amoris Dei, quo voluntas illa formaliter amat Deum, sed actus ille non dicetur in potestate amanis, cum tantum se habeat in potentia receptiva, ut patet a Doctore in. 4. dist .1.

Ad secundum concedo, quod actus qui dicitur meritorius, potest causari in alia voluntate, et similiter actus deformis, et tamen voluntas recipiens hujusmodi actus nec meretur nec peccat, quia actus meritorius quo aliqua voluntas meretur, est in potestate ejus sic, quod ab ipsa libere eliciatur, ut patet a Doctore in 1. dist. AT. non enim aliqua voluntas meretur in eo quod evitare non potest, quia si voluntas unius Angeli causet actum in voluntate imperfectiore alterius Angeli, sic se habentin potentia receptiva, quod non potest non recipere illum actum. Similiter dico ad aliud inconveniens de puncto, quod quamvis recipiat actum deformem, non tamen ex hoc dicitur peccare, quia peccare semper est in potestate peccantis, sic quod est in facultate sua elicere actum deformem vel non deformem, ut per Aueustinum patet et communiter Doctores.

Ad aliud inconveniens de actu amoris et actu odii, dico quod nihil concludit contra propositionem Doctoris, cum ipse dicat quod talis potentia activa possit agere in passum sibi proportionatum et dispositum; modo si voluntas aliqua actu habeat actum amoris ut octo, stante illo actu amoris, a nulla voluntate poterit recipere aetum odii, propter incompossibilitatem actuum, sicut etiam superficies aliqua, quamvis sit receptiva caliditatis ut octo, et etiam frigiditatis ut octo, ab agente naturale, tamen ut est actu sub frigiditate ut octo a nullo potest recipere caliditatem ut octo, propter incompossibilitatem formarum, quae etsi non repugnent superficiei, sunt tamen ad invicem repugnantes et incompossibiles ex suis rationibus formalibus, et non ex ratione subjecti, quia quaecumque repugnant, suis rationibus formalibus repugnant, ut patet a Doctore n 1. d. 2. part. 4. q. 4. et in 3. dist. 4. q. 1. et alibi sepe.

Ad ultimum inconveniens de visione et fruitione, dico breviter, quod si intellectus Angeli, ut habens praesens objectum beatifieum, ita quod tale objectum concurreret de necessitate in ratione objecti visibilis, quod posset causare visl- onem ipsius objecti in quocumque intellectu ejusdem rationis sibi proportionato et disposito. Et forte esset difficile eis solvere hanc rationem, qui dicunt quod essentia divina in ratione objecti visibilis causat visionem, si intelligant quod tantum partialiter; nobis autem non est. difficultas, quia tenemus quod talis visio, licet partialiter causetur ab intellectu beai, principaliter tamen causatur a voluntate Dei, et ideo, ipsa non concurrente, intellectus Angeli non posset causare il. lam visionem in intellectu alterius Angeli. Si tamen ipsa concurreret, non apparet incompossibilitas, quin partialiter, licet minus principaliter posset illa causare, sicut in seipso, ita et in intellectu alterius. Per idem dico ad illud de fruitione, quia fruitio principaliter causatur a voluntate divina, et minus principaliter a voluntate Angeli, et ideo voluntate divina non concurrente, non posset causare fruitionem in voluntate alterius Angeli, quia quandc aliquis effectus dependet a duabus causis partialibus, unam totalem integrantibus, ab una sola esse non potest, et praecipue a minus principali, ut patet a Doctore q. 44. quodlib. et alibi sepe. Si vero voluntas divina concurreret, tunc sicut potest causare fruitionem in seipso, ita et in voluntate alterius, et sic patet responsio ad omnes istas instantias.

(r) Instatur contra rationem. Hic Doctor non instat contra majorem prima rationis, nec contra probationem ejus, quia tam major quam probatio ejus intel. ligitur de activo et passivo, amoto omni impedimento, quod tunc dicitur in potentia propinqua, ut patet per Philosophum 9. Metaph. text. com. 10. Quoniam (inquit) possibile, aliquid possibile, et quando, et quomodo, et quaecumque alia necesse ad esse in definitione, supple potentiae activae et passivie :et subdit: Tales potentias. sci-

CONMENTARIUS.

(a) Ad ista excludenda. HicDoctor in ista ittera intendit probare, quod Angelus vere possit loqui alteri Angelo, etiam distanti, causando in eo aliquam intelle onem. Expono tamen istam litteram pter juniores, quamvis in se sit satis: lis. Cum dicit: Si non esset prioritas nature actionis in medium ad. actionem in termino, actio in terminum non de ret ab actione in medium, patet per plum: si ponatur ignis distans a per spatium decem cubitorum, ille ig posset immediate calefacere illud lignum, nisi prius calefaciat partem propinquam medii, puta aeris, quae calefacta calefacit aliam, et siilla calefacta sit tantae virtutis, quanta est prima pars calefacta, ita perfecte calefacit aliam partem, et sic de aliis, ut patet a Doctore in secundo, d. 2. q. 12. resp. ad 2. arg. principale, et sic patet quomodo ignis non potest immediate calefacere lignum, quia necessario et prius natura calefacit medium, ut sic, calefactio ligni ut posterius natura dependet necessario a calefactione medii, ut priore natura;si ergo calefactio ligni non esset posterior natura calefactione medii, tunc ignis aeque immediate posset calefacere lignum, sicut et ipsum medium, quia causa sufficiens duorum effectuum, quorum neutrum est prius altero, potest utrumque sine altero causare. Sed in proposito non est talis prioritas, scilicet, quod intellectio Angeli causata ab alio Angelo dependeat, ut posterior natura ab alia intellectione prius causata et recepta in medio; et quod sic non dependeat probat ibi: Actio in medium non. praecedit naturaliter actionem. in. terminum, nisi duplici de causa, aut. quia est ejusdem rationis medium, et terminus, ut cum aer bicubitalis calefit, extrema pars illius aeris non immediate calefit, sed posterius natura calefit, quia prius naturaliter pars n propinqua igni calefit; quia ergo terminus et medium sunt ejusdem rationis, terminus aeris non potest calefieri, nisi prius mes um inter ipsum et agens calefiat. Similidium est ejusdem rationis cum aere, in ratione receptivi,quia ita aer es! ivus caloris sicut et lignum, et idec non potest immediate calefacere m inter quod et ipsum ignem cadi! isi prius calefaciat aerem, Sequitur: Aut si est alterius. rationis, scilice m medium a termino, ita quod ter minus in ratione receptivi sit alterius ra- tionis a medio receptivo, sicut patet de materia prima, quia est immediate receptiva forme substantialis, et de medio inter ipsam et agens, puta aliquod quantum, quod tantum est receptivum accidentis, puta caloris, etc. func agens habet. duas formas activas, quarum una est. prior naturaliter reliqua, et. secundum illam formam, quae est prior activa natum est agere in medium, et secundum aliam in terminum, ut patet de igne corrumpente lignum frigidum; prius enim secundum formam caloris disponit lignum, et. posterius secundum suam formam substantialem inducit formam substantialem ignis in materiam ligni. Dat etiam Doctor alia exempla de medio quod est ejusdem rationis cum termino, «ut cum Sol illuminat partes medii, quia pars posterior non potest immediate illuminari, nisi pars propinquior prius natura illuminetur. Et exemplum quando medium est alterius rationis a termino, est quando Sol generat mineram in visceribus terre, vel vermem in terra, et. illuminat medium interpositum. Nam secundum formam suam substantialem, generat mineram in visceribus terrz, ita quod substantia Solis est ratio generandi, et secundum aliam formam, puta lucem illuminat medium, et sic generatio vermis est posterior illuminatione medii, quia Sol non posset generare vermem, nisi medio prius illuminato. Et si dicatur, quod substantia Solis est ratio formalis generandi vermem, et illuminandi medium, dico quod quamvis hoc non sit forte verum, adhuc substantia Solis erit ratio generandi prius unum quam aliud, tamen quidquid sit, de hoc alias. Sequitur:

Exclusa utraque earum. causarum, scilicet. quod. nec. medium sit receptivum ejusdem — rationis cum termino, nec agens habeat aliam formam activam reqliter. vel virtualiter (dicit virtualiter pro: pter substantiam aliquam, quae potest esse ratio formalis producendi plura alterius rationis, sic tamen quod sit ratio formalis prius producendi unum quam aliud) per quam, etc. Medium enim corporale, quod est inter Angelos distantes, neque est natum recipere actionem ejusdem rationis cum. Angelo. distante audiente, ut patet, quia Angelum audire est recipere intellectionem de objecto revelato ab Angelo loquente, quae intellectio in nullo corpore immediate recipi potest, mec similiter aliam alterius rationis priorem illa, quia Angelus loquens nec habet formam virtualiter, nec formaliter. activam actionis prioris ad illam, quae est locutio, id est, quod talis operatio, sive causatio nove intellectionis in alio Angelo non necessario praesupponit causationem alicujus alterius rationis. Patet, quia cum Angelus habeat objectum prcwseas in se, vel in specie intelligibili, vel aliquo alio modo, sicut immediate potest causare notitiam illius objecti in se, ita et in quolibet intellectu potest similem causare qui sit. ejusdem rationis, et sic NS causare illam in intellectu Angeli distantis.

(b) Confirmatur istud ultimum tripliciter, scilicet quod Angelus loquens possit causare novam intellectionem de aliquo objecto sibi revelato in intellectu alterius Angeli distantis. Et primo probat ponendo unum impossibile, scilicet quod Deus non esset ubique secundum essentiam, esset tamen omnipotens, sicut dictum est. in primo, dist. 31. et tunc posset immediate causare,

(c) Praeterea tertio. Hic Doctor adducit aliud exemplum, quo manifeste probat, quod non est necesse virtutem activam esse praesentem passo, nec per essentiam, nec per contactum corporalem, et sic si virtus corporalis potest sic agere indistans, multo fortius virtus Angelica poterit causare intellectionem objecti in intellectu alterius Angeli distantis. Et quod virtus corporalis sic possit, patet, quia corpus generans, puta ignis, generat corpus naturale, scilicet. compositum ex materia et forma, quod est subjectum superficiei, et tamen non est immediate praesens receptivo forme substantialis, nisi tantum secundum superficiem, ut cum ignis agit in ligno, tam ignis quam lignum sunt simul tantum quoad superficiem, vel se tangunt tantum quoad superficiem, et quod agat prius in medium inter ipsum et illud qui est sic praesens, non requiritur absolute ad haec quod agat in illud, sed hoc est, quia medium est capax actionis ejusdem rationis cum termino, ut patet de aere calefacto, nam calefactio quae est terminus calefactionis activae, est. simpliciter ejusdem rationis cum calefactione recepta in aliis partibus aeris.

(d) Post haec tria aptius exemplum ad propositum est de actu cognoscendi, quia cognitio intuitiva visus, quae est actio immanens, non est ejusdem rationis in medio cum illa. quae est in organo. Patet, quia actio, quae recipitur in medio est tantum species ipsius visibilis, receptum autem in organo tanquam in receptivo remoto est visio, et licet prius causetur species visibilis in medio, quam causetur visio in organo, hoc est, quia visibile natum est gignere et speciem et visionem sicut duos effectus ordinatos, nec receptum in medio est causa recepti in termimino, id est, sicut effectus prior illo comparando illam ad eamdem causam. Kt quod dicit de organo, quod est receptivum remotum, patet, quia potentia visilva, quia est quid constitutum ex anima et tali organo sic mixto, ut patet in primo, dist. 3. quest. 6. est immediatum receptivum visionis, organum vero remotum receptivum, sicut etiam dicimus in nobis, quod intellectio immediate recipitur in intellectu, et remote in ipso operante. Quod etiam dicit, quod species sensibilis in medio non est causa visionis receptae in organo, hoc forte dicit, quia sensibile extra est causa utriusque. Si tamen teneatur, quod adhuc species sensibilis sit causa visionis, ut etiam videtur tenere Doctor ?n primo, dist. 3. quest. 4. debet intelligi de specie existente in organo, quae una cum sensitiva integrant visionem; illa tamen visio, absente visibili, esset valde imperfecta, ut tenet Doctor ubi supra. Melius est igitur dicere, quod tam visio quam species sensibilis immediate causetur a visibili, differenter tamen, quia visio tantum partialiter causatur a visibili, ut videtur tenere Doctor n primo, dist. 3. quest. 1. species autem sensibilis immediate causatur a sensibili potentia, sensitiva non concurrente, ut Doctor videtur tenere in quodlib. quest. 15.

(e) Per hoc patet ad. instantiam de secundo de Anima. Hic Doctor solvit instantias prius factas, exponendo prius auctoritates Philosophi, dicens ad primam, quod non est de ratione visibili adhuc ut causet aliquid in termino, quod aliquid causet in medio ejusdem rationis vel alterius rationis cum causato in termino, sed quia species sensibilis est effectus prior visione, quae prius recipitur in medio quam recipiatur in organo, ideo ponitur prius causari in medio ipsa species quam in organo.

(f) Sed contra hoc objicitur. Hic Doctor facit unam instantiam contra illud quod dixit prius, scilicet quod distantia localis non impediat locutionem, quia si sic, tunc sequeretur quod unus Angelus posset lo- qui alteri Angelo quantumcumque distanquod non videtur.

Respondet Doctor in Reportatis, quod nimia distantia impedit Angeli locutionem sed in quanta distantia determinate loqui possit via naturali, nescitur, sicut etiam supra patuit dist. 2. quest. 5. de loco Angeli, videlicet quantum locum simul occupare possit.

(g) Secundo principaliter ad solutionem arguo sic. Mec est secunda ratio, quam facit Doctor probando, quod unus Angelus possit intellectualiter loqui alteri Angelo; et in ista ratione praesupponit unum supra declaratum, dist. 3. quest. 9. quomodo Angelus cognoscit se per essentam, id est, quod essentia sua est ratio formalis causandi cognitionem intuitivam in ratione objecti intelligibilis, ut ibi exposul. Ex hoc infert propositum, quia si Angelus inferior possit cognoscere se intuitive per essentiam suam, a fortiori Angelus superior cognoscere poterit illum inferiorem intuitive per essentiam illius inferioris, cum superior sit majoris virtutis; et patet, quia omne objectum intuitive cognoscibile ab inferiori, est etiam intuitive cognoscibile a superiori, cum ergo Angelus inferior possit causare cognitionem suam intuitivam in se per essentiam suam, sequitur quod idem poterit causarein quemcumque intellectum ejusdem intellectionis receptivum, dato quod Angelus inferior distet a superiori, et tamen hon est necesse, quod illa cognitio recipiatur in medio.

COMMENTARIUS.

(h) Probatio primi. Hic Doctor intendit probare, quod Angelus, puta 4A potest causare in Angelo, puta B, actum cognoscendi respectu alicujus objecti, non causando speciem; patet, quia si Angelus D prius moverit objectum C, habitualiter, puta quod habeat speciem intelligibilem illus, per quam dicitur C, habitualitev notum, quia sicut. habens habituu prompte agit, ita habens speciem intelligibilem objecti, statim potest intelligere illud cum vult. Si igitur. C, sit habitualiter notum a D, et similiter sit habitualiter et actualiter notum ab A, tunc A poterit causare in intellectu B actualem notitiam C prius habitualiter noti a B, et tunc non causabit speciem intelligibilem in P, quia tunc in ipso B essent duae species intelligibiles respectu ejusdem objecti, quod non videtur.

(i) Similiter locutiones, etc. Hic Doctor probat quod etiam posito quod Angelus D, habeat species intelligibiles omnium simplicium, et actu cognoscat illa; et similiter propositiones necessarias constitutas ex simplicibus, sive illae propositiones sint mediate vel immediate, adhuc Angelus A poterit loqui Angelo B, et ipsum illuminare de multis ignotis; patet, quia complexiones, quae includunt actualem existentiam extremorum et eorum unionem, cum sint mere contingentes, non cognoscuntur per species intelligibiles extremorum; patet, non enim habeus speciem intelligibilem albedinis, et speciem intelligibilem hominis, ex hoc sequitur quod possit actu cognoscere hominem esse album, et per consequens unus Angelus potest loqui alteri Angelo, illuminando ipsum de multis conclusionibus contingentibus. Loquendo enim communi- ter fit tantum de complexionibus contingentibus, et non de terminis simplicibus, cum respectu illorum habeat species intelligibiles concreatas, per quas actu potest cognoscere omnes complexiones necessarias. De illis contingentibus patet, quod unus Angelus potest causare in alio Angelo cognitionem alicujus talis complexi, sine causatione alicujus speciei.

(k) Secundum probo. Hic probat quomodo Angelus loquens possit causare speciem intelligibilem in intellectu alterius Angeli audientis et simul actum intelligendi respectu objecti, cujus est species intelligibilis, quae probatio est satis clara in littera, quam tamen litteram aliqualiter declaro.

Supponit enim primo, quod Angelus audiens non habeat cognitionem objecti C, nec habet speciem intelligibilem illius, et sic carens utroque est utriusque rece. puüvus,et si illis non careret, non esset audiens, quia audire est actu recipere notitiam objecti ignoti ab alio loquente. Probat modo, quod possit gignere in audiente speciem intelligibilem C, et actum intelligendi de specie intelligibili; patet, quia ipsa potestgignere speciem intelligibilem ejusdem rationis, sicut, species rei sensibilis in medio potest gignere speciem sensibilem ejusdem rationis, puta in alia parte medii. Et hoc sic debet intelligi, quia si sensibile existens in medio illuminato, puta aliquis color, potest immediate gignere in medio illuminato speciem sensibilem, qua recipitur in parte propinquiore ipsi colori, tunc illa species immediate gignet aliam in parte propinquiore sibi, et illa alia, si sit eque perfecta, sicut prima immediate gignet aliam ce ue perfectam; si vero sit imperfectior, prima gignet aliam imperfectiorem, et in hoc pariformiter est dicendum, sicut dicit Doctor ?n sto secundo, distinct. 2. quest. ult. resp. ad secundum argumentum principale; et sic tandem illa species sensibilis, quae est propinquissima organo, gignet aliam ejusdem rationis in ipso organo. Et sic patet, quomodo ille species sensibiles non se habent sicut effectus ordinati ejusdem causs, sed sicut effectus ordinati alterius et alterius causs. Et ex hoc infert Doctor, quod si una species sensibilis existens in medio potest aliam ejusdem rationis causare in parte propinquiori ejusdem medii, a fortiori species intelligibilis existens in intellectu Angeli A, poterit aliam ejusdem rationis causare in intellectu Angeli B, cum sit capax illius. De actu patet, quia illa species qua est in loquente principium cognoscendi illius cujus est, potest etiam esse ratio producendi actualem intellectionem illius objecti in intellectu alio capace, id est, quod Angelus A, habens speciem intelligibilem C, sicut illa species intelligibillis est ratio formalis producendi ( partialiter tamen ) actualem notitiam ipsius C, in intellectu Angeli A concurrente ipso intellectu, ut alia causa partiali et principali, ita eadem species, ut existens in intellectu Angeli A, erit ratio formalis partialiter causandi, concurrente intellectu Angeli A, ut causa principali, notitiam actualem C in intellectu. Angeli D, cum sit receptivus ejusdem rationis cum intellectu Angeli A.

Occurrit aliqualis difficultas, primo in hoc, quod dicit speciem intelligibilem posse causare speciem intelligibilem ejusdem rationis, quia si sic, tunc intellectus Angeli habens speciem intelligibilem Deitatis (de qua supra dictum est dist. 3. q. 10.) posset causare speciem intelligibilem Deitatis in alio Angelo, si non fuisset prius causata in eo, et sic ille alius Angelus mere naturaliter posset cognoscere Deitatem sub ratione propria. auod tamen negat Doctor ubi supra, et q. 14. quodlib, Et licet Doctor in dist. 3. hujus secundi q. 10. dicat, quod talis cognitio possit dici naturalis, quia naturaliter elicita, tamen dicitur supernaturalis, quia principium partiale elicitivum est super: naturaliter datum; ista autem species intelligibilis Deitatis causata ab alia specie intelligibili, nullo modo dicitur supernaturalis.

Secundo ex hoc videtur sequi, quod Angelus possit causare speciem intelligibilem Deitatis, puta in anima damnata, cum Sit capax illius, et sic mediante illa distincte poterit cognoscere Deitatem, et sic habere majorem beatitudinem naturalem, quam Philosophus aliquis potuisset habere.

Tertio occurrit difficultas, quia si Angelus habens speciem intelligibilem, puta Deitatis, potest in intellectu alterius non impedito, causare distinctam notitiam Deitatis, sequitur quod possit similem causare in Angelo intuitive vidente Deitatem, et sic in eodem intellectu Angeli, erunt simul cognitio intuitiva et abstracüiva ejusdem objecti. Et similiter sequitur quod in intellectu suo possit causare notitiam abstractivam Deitatis, et sic simul cognoscit Deitatem abstractive et intuitive, quod est impossibile.

Quarto, si una species potest causare aliam in intellectu alterius Angeli, sequitur quod poteritaliam causare in intellectu in quo est, cum sit receptivus ejusdem rationis; nec valet dicere quod du:e species intelligibiles ejusdem rationis non possunt esse in eodem intellectu, quia ipse expresse concedit in 3. Metaph. quod du:e species sensibiles ejusdem rationis, etiam et plures, possunt esse in eodem puncto medii, et similiter concedit quod dua intellectiones ejusdem rationis possunt esse in eodem intellectu. Si 1s9itur una species potest causare aliam in intellectu in quo est, et illa alia poterit causare aliam, et sic actu erunt infinit:e species intelligibiles. Probatur, quia prima causat secundam in instanti, cum nullo modo sit per motum causabilis, et illa secunda erit eque perfecta cum prima, quia ejusdem rationis et per modum nature producit; igitur in eodem instanti quo illa secunda est producta, illa secunda cum sit seque perfecta, produceret tertiam aeque perfectam, et tertia quartam, et sic in infinitum.

Quinto, si species intelligibilis existens in intellectu Angeli A, causat speciem intelligibilem in intellectu Angeli B, aut est causa totalis aut partialis; non partialis, quia nec species sensibilis existens in medio est. tantum causa partialis alterius speciei sensibilis, imo totalis; non secundo, quia tunc si intellectus Angeli fieret praesens alteri intellectui, non habenti speciem intelligibilem, statim causaret ilam in illo intellectu, et sic statim posset habere notitiam illius objecti, et sic non esset necessaria locutio. Et similiter cum fieret praesens animae beate, prius non habenti speciem intelligibilem — Deitatis, statim causaretur in ea species intelligibilis ipsius Deitatis, et sic simul posset habere notitiam intuitivam et abstractivam Deitatis. Nec valet dicere, quod Angelus non habeat speciem intelligibilem Deitatis, cum sit contra Doctorem, qui vult ?n primo, dist. 3. q. 6. quod species intelligibiles sunt indelebiles, et hoc etiam videtur velle in 4. dist. 45. cum ergo habuerint species intelligibiles ante suam beatitudinem — ipsius Deitatis, ut supra patet dist. 3. quest. 10. sequitur quod nunc habeant eas.

Respondeo ad primam difficultatem, quod non haberem pro inconvenienti, quod posset Angelus causare in alio Angelo, non prius beato, nec habente aliam Et cum infertur, ergo posset mere naturaliter intelliaere Deitatem, dico, quod mere naturaliter potest capi dupliciter: Uno modo, quod ex suis puris naturalibus possit habere illam cognitionem distinctam — Deitatis, vel ex puris naturalibus alterius, et hoc modo non posset, quia non posset intelligere, nisi haberet speciem creatam ab Angelo alio, et ille alius Angelus cum tota sua virtute non posset causare speciem intelligibilem Deitatis in alio Angelo, non concurrente specie supernaturaliter creata. Alio modo potest intelligi naturale, quia habet in se principium naturaliter acquisitum, et hoc modo concedo, quod Angelus habens speciem supernaturalem Deitatis, potest causare aliam mere naturaliter, — sicut habens potentiam visivam mere supernaturaliter potest causare visionem naturaliter, ut. patet a Doctore in primo.

Ad secundam difficultatem dico, quod repugnat Angelo posse causare talem speciem intelligibilem in anima damnata, nec similitef repugnat intellectui damnato posse recipere talem speciem. Si tamen de facto non potest producere, hoc est a causa extrinseca prohibente, et nullo modo cooperante ad talem causationem, quia voluntas divina ex sua justa determinatione videtur determinasse intellectum damnati hujusmodi specie non informari. Dato etiam quod talis species esset causata in intellectu vel anima damnati, adhue non sequitur cognitio distincta Deitatis in ipso, quia et si talis intellectus cum tali specie intelligibili sit causa perfecta producendi distinctam cognitionem Deitatis abstractivam, tamen talis cognitio non potest sequi, nisi voluntate divina cooperante.

Ad tertiam difficultatem dico primo. quod stante notitia intuitiva Deitatis in intellectu Angeli, alius Angelus adhuc non poterit causare speciem intelligibilem Deitatis in tali intellectu. Et cum infertur, quod talis intellectus simul poterit cognoscere Deitatem intuitive et abstractive, negatur, quia stante notitia intuitiva Deitatis in aliquo intellectu, non potest notitia distincta abstractiva Deitaiis causari propter rationes formales ad invicem repugnantes, quia notitia intuitiva terminatur ad rem existentem et prasentem, inquantum existens et in se perfecte praesens. Abstractiva vero, licet possit esse existentis, non tamen terminatur ad existens, ut existens, ut patet a Doctore in pluribus locis, et sic posset stare talis species intelligibilis Deitatis sine actuali cognitione illius abstractiva. Sicut etiam dicit. Doctor in — tertio, dist. 31. quod non repugnat intellectui beato habere habitum fidei, repugnat tamen sibl actus credendi, qui non potest stare cum clara visione Dei. Nec similiter voluntati Beati repugnat habitus fidei, licet sibi repugnet actus sperandi, qui nullo modo potest stare cum actu perfecte fruitionis, sic erit in proposito de specie intelligibili.

Dico secundo, quod adhuc non reputo impossibile cognitionem Deitatis abstractivam in se absolute sumptam, simul posse esse cum visione, quia ex hoc non sequitur; ergo talis intellectus simul cognoscit Deum intuitive et abstractive, quia ultra illud absolutum in cognitione requiritur, quod actu terminetur ad Deum, de quo satis patebit in quodl. quest. 14. art. 3.

Ad quartam difficultatem, dico breviter quod non potest species intelligibilis alicujus objecti existens in aliquo intellectu causare aliam ejusdem objecti in eodem intellectu, quia tunc notitia abstractiva illius objecti "simul dependeret quodammodo a duabus causis totalibus, et sic posset esse et non esse; nam intellectus habens unam speciem intelligibilem alicujus objecti, si non est impeditus, necessario causat actum intelligendi illius objecti, cum sit una causa totalis, et ex alia parte circumscripta alia specie intelligibili, talis actus non poterit causari, patet, quia deficiente una causa partiali, altera causa partialis causare non potest. Et dixi de alia et alia specie respectu unius et ejusdem objecti.

Et cum infertur, quod duae species: sensibiles in eodem puncto possunt esse, concedo de duabus speciebus ejusdem rationis, sed tamen alterius et alterius objecti saltem numero distincti. Hoc idem | dico de duabus [intellectionibus ejusdem rationis in intellectu. Non est igitur ratio, t quod non possint esse simul, quia ado invicem simul repugnant, cum non sint a forms ad invicem repugnantes, sed quia s idem objectum numero in eodem intelle- ' ctu haberet duo perfecte repraesentativa, quorum quodlibet esset sufficiens, et sic idem actus intelligendi numero simul dependeret a duabus causis totalibus, modo praeexposito.

Ad quintam difficultatem posset dari utrumque membrum, videlicet quod sit] causa totalis alterius speciei intelligibilis, sicut etiam ponitur species sensibilis. Sed melius videtur dicendum, quod sit: causa partialis, et intellectus agens in: Angelo alia causa partialis, nec est simile; de specie sensibili et intelligibili, quia sicut prima species sensibilis ab objecto; sensibili ut a totali causa immediate causatur, ita videtur quod illa species sensi-: bilis, ut totalis causa immediata causat: aliam. speciem sensibilem. Sed non est sic de specie intelligibili; nam species intel-; lieibilis in nobis causatur ab intellectu agente et a phantasmate, et sic videtur quod illa species causata, -concurrente intellectu agente, suppleat vicem phantasmatis in causando aliam ejusdem rationis. Sic videtur dicendum de specie intelligibiliin Angelo, quod causetur ab objecto et ab intellectu agente, ut etiam videtur tenere Doctor 4n isto secundo, dist. 3. quest. 41. et illa species causata erit partialis causa causandi aliam, supplendo partialiter vicem objecti, et concurrente intellectu agente Angeli.

Ultra istas difficultates, quaedam alia parva occurrit, videlicet, quod si species intelligibilis potest causare aliam, puta species intelligibilis lapidis possit causare aliam, an illa secunda sit perfectior prima. Dico, quod si illa prima esset causata ab intellectu agente et phantasmate, quod secunda esset perfectior, quia causse sunt perfectiores, et agunt per modum nature; species enim intelligibilis est multo perfectior phantasmate, igitur perfectiorem speciem intelligibilem partialiter causabit. Sed an sit ejusdem rationis secunda cum prima, loquendo de prima causata cum phantasmate, videtur quod non, quia principium partiale respectu speciei secundae intelligibilis est alterius rationis a phantasmate, ut patet. Dico conformiter dictis Doctoris ?m isto secundo, dist. 1. quest. ult. de potentia intellectiva animae et Angeli, vide ibi quae notavi.

(I) Tertium. probo. Hic Doctor probat, quomodo unus Angelus potest causare in intellectu alterius Angeli speciem intelligibilem tantum alicujus objecti, non. causando actum intelligendi ejusdem, et hoc probat, quia minor virtus activa. non potest. majorem virtutem. impedire a. sua actione, hoc patet, et per consequens, etc.

In istis verbis Doctoris ut clarius intelligantur, aliquas difficultates tango.

Prima est in hoc quod dicit, Angelum inferiorem non posse impedire Angelum superiorem ab actuali intellectione alicujus objecti. Et pono talem casum, quod Angelus superior, qui dicatur A abstractive cognoscat lapidemper speciem intelligibilem illius, ae Angelus inferior habeat speciem intelligibilem supremi Angeli, et perfectam quantum habere potest, quod est possibile, ut supra patuit distinct. 3. 'quest. ultima, quomodo unus Angelus et se et alium possit intelligere abstractive, et sit ille Angelus inferior B.

Pono etiam, quod in Angelo superiori non sit species supremi Angeli, quod est possibile.

Hoc posito, pono quod intellectus Angeli inferioris sit virtutis ut quatuor, ei species intelligibilis supremi Angeli sit ut tria, et intellectus superioris Angeli sit ut quinque, et species lapidis sit tantum ut unum; haec omnia sunt possibilia. Stante illo casu, infero propositum, videlicet quod Angelus inferior possit impedire Angelum superiorem ab actuali notitia lapidis, quia quando tantum duse causse partiales integrantes unam totalem, quarum una est virtutis ut quatuor, et alia ut tria, est perfectior alia totali infegrata ex duabus partialibus, quarum una sit ut quinque, et alia ut unum; cum igitur Angelus inferior cum specie intelligibili supremi Angeli sit virtutis ut septem, et Angelus superior cum specie lapidis sit tantum virtutis ut sex, sequitur quod Aagelus inferior poterit causare actualem. cognitionem supremi Angeli in intellectu Angeli superioris, et sic impedire eum ab actuali consideratione lapidis. Ex alia etiam parte potest impedire eum, causando in eo speciem intelligibilem supremi Angeli, et tunc intellectus superioris Angeli cum illa specie intelligibili, necessario intelliget Angelum supremum, cum ille intellectus sit mere naturalis: et quando species intelligibilis est perfectior et efficacior, tunc intellectus prius intelligit objectum, cujus est illa species, ut patet a Doctore in primo d. 3. q. 6. et sic tunc Angelus superior impeditur ab actuali cognitione lapidis per Angelum inferiorem.

Secundo ad idem arguitur, ponendo talem casum, quod Angelus superior intelligat lapidem, sive intuitive, sive abstractive, non curo; et Angelus inferior habeat perfecte praesentem Angelum supremum sic, quod ipsum intelligat intuitive, et non intelligatur ab Angelo superiori, tunc intellectus inferioris, ut habens perfectam memoriam Angeli supremi, actu poterit causare notitiam intuitivam supremi Angeli in intellectu superioris, et tunc impediet eum ab actuali consideratione lapidis; patet, quia existentia Angeli supremi in ratione objecti intelligibilis est perfectior intellectu Angeli superioris, et est causa partialis cognitionis intuitivde, quae unitur alteri causae partiali, scilicet intellectui Angeli inferioris.

Praeterea occurrit alia difficultas, quae elicitur ex verbis Doctoris. Videtur enim ipse innuere, quod Angelus superior possit impedire Angelum inferiorem ab actione sua, cum enim dicit quod virtus inferior non potest impedire superiorem, videtur inferre quod si esset virtus superior posset inferiorem impedire, quod etiam expresse tenet in praesenti q. Ex hoc sequuntur nonnulla inconvenientia: Primum, quod tunc Angelus superior posset impedire inferiorem a quacumque actuali intellectione, et sic, si inferior acta vellet considerare alium Angelum, superior possit impedire illum, actu causando in eo perfectam notitiam, puta 1lapidis, et sic Angelus inferior non posset ad libitum considerare quia vellet, quia sunerior posset semper eum impedire si vellet, quod est valde inconveniens. Secundum inconveniens, quia si virtus superior potest impedire inferiorem, sequitar quod voluntas Angeli superioris poterit impedire voluntatem Angeli inferioris, ne amet sicut vult, supponendo quod voluntas Angeli inferioris non possit simul habere duos actus perfectos, ut tenet Doctor in primo, d. A1. et alibi. Tunc si Angelus inferior actu amat alium Angelum amore perfecto, et voluntas Angeli superioris potest causare in eo amorem perfectum alicujus hominis, ergo tunc voluntas Angeli inferioris impediretur ab amore, quem habuit ad alium Angelum; et ultra sequeretur quod voluntas Angeli inferioris non posset ad libitum amare quem vellet, quia semper impediretur a voluntate Angeli superioris. Sequeretur etiam quod non esset simpliciter in potestate ejus amare, et non amare quem vellet, quia si potest impediri a voluntate superioris, tunc tantum amabit quantum placuerit superiori, qua omnia videntur absurda, imo posset impediri ab amore Angeli supremi, quia Angelus superior pro tunc posset in eo causare perfectum amorem alicujus hominis.

Tertia difficultas, est in hoc quod e quod una species sensibilis potest aliam causare in phantasia, quia tunc quiero, si illa causata in phantasia, sit ejusdem rationis cum causante, vel alterius. Non secundo, quia tunc non esset repraesentativ? ejusdem objecti. Non primo, quia tunc virtus phantastica per illam non posset cognoscere objectum cujus est abstractive; patet, quia per primam tantum co: enoscitur objectum, ut est priesens in se.

Respondeo ad has difficultates, et primo ad primam, concedendo casum ess possibilem. Sed cum ex tali casu infertur, quod Angelus superior potest impediri ab actuali intellectione lapidis, nega. tur hoc posse sequi, et cum dicitur, caus: totalis inferior est perfectior, dico primo, quod nulla species intelligibilis potest ita intendi,ut aliquo modo possit supplere perfectionem potentice intellectivce, ut patet a Doctore in primo, d. 8. 7. 8. cum igitur intellectus Angeli Superioris sit causa partialis intellectionis, multo perfectior intellectu Angeli inferioris, et a nulla specie intelligibili potest suppleri illa perfectio, qui pertinet ad potentiam intellectivam Angeli inferioris, sequitur quod Angelus inferior non potest tunc impedire intellectum Angeli superioris.

Dico secundo, quod etiam posito et non concesso, quod intellectus Angeli inferioris, qui dicatur A, ut habens talem speciem intelligibilem sit perfectior causa intellectu. Angeli superioris, qui dicatur B, habente speciem intelligibilem lapidis, adhucnon sequitar quod possit impedire eum, quia 7 habet voluntatem essentialiter perfectiorem voluntate A, et percon - sequens voluntas P sic potest firmare intellectum in. actuali cognitione lapidis, ut a nulla voluntate inferiori averti possit, et. converti ad aliud objectum, Sicut etiam posita in intellectu meo specie perfectissima alicujus objecti, quae una. cum intellectu agit secundum ultimum potentiae Sui, tamen voluntas mea potest avertere intellectum a tali objecto per talem speciem praesentem, et. convertere ad aliud objectum imperfectius, et imperfectiori modo praesens. Sic etiam voluntas mea potest illum intellectum sumere in actuali consideratione talis objeeti imperfecti, quod per nullam speciem intelligibilem quamtumceumque intensaim potest averti et converti ad objectum cujus est species ita perfecta; sic dico in proposito, quod intellectus P nullo modo potest impediri a consideratione lapidis, stante imperio voluntatis B.

Et cum dicit, quod si intellectus P ca reat specie supremi Angeli, quod intelle. ctus A habens talem speciem, potest si. milem causare in intellectu DB, concedo etin isto casu non potest impediri al aliqua voluntate creata, quia etsi volunta: possit imperare intellectui, avertendo illum a consideratione alicujus objecti, et convertendo ad considerationem alterius similiter posset firmare illum in actuali, consideratione, non tamen potest eum impedire quin recipiat speciem intelligibilem, stante debita approximatione, cum hoc nullo modo sit. in potestate ejus, et Sic concedo casum illum.

Et cum infertur, quod ex hoc possit illum impedire, negatur. Et cum probatur quia intellectus B. habens speciem supremi Angeli est perfectior causa et naturalis, id est, agens per modum nature, quam idem intellectus, ut habens speciem lapidis, concedo. Et cum infertur, igitur tunc de necessita'e intelligit supremum Angelum, et sic impeditur a consideratione lapidis, negatur, quia ultra perfectionem causc requiritur, quod voluntas P non firmet intellectum 2 in actuali consideratione lapidis, ut supra dixi.

Ad secundam difficultatem principalem, concedo casum illam. Et cum infertur, quod ex hoc potest impedire, dico primo quod per possibile vel impossibile, circumscripta voluntate D, quod intellectus A, ut habens perfecte praesens in ratione objecti intelligibilis: essentiam supremi Angeli, quod tunc non causabit forte de necessitate natur cognitionem intuitivam supremi Angeli in intellectu B, quia essentia supremi Angeli ut. absolute considerata in ratione objecti intelligibilis, non videtur posse supplere perfectionem intellectus P in ratione potentiae, et sic intellectus 2 potest continuare intellectionem lapidis, quod a nullo intellectu inferiore habente prae»sens objectum quantumcumque perfectum poterit impediri. Et quamvis Doctor in primo dist. 3. q. 8. videatur dicere quod objectum perfectius potentia concurrat ad intellectionem ut principalior causa, non tamen diceret quod objectum creatum, etiam perfectissimum posset supplere perfectionem agendi pertinentem ad intellectum in ratione potentiae, quia tunc sequeretur quod objectum tantum posset intendi, quod per se ut totalis causa posset causare intellectionem, cujus oppositum tenet ubis upra. Si etiam concedatur quod A uit habens praesentiam supremi Angeli, possit impedire intellectum B, circumscripta voluntate B, tamen ipsa non circumscripta, sic posset firmare intellectum 5 in actuali consideratione lapidis, quod a nullo intellectu inferiori habente quodcumque objectum creatum perfecte prasens impediri posset, propter rationem superius dictam.

Ad aliam difficultatem quae in ordine est secunda principalis, qua probatur, quod si Angelus superior posset impedire e(c. quod tunc posset eum impedire a quacumque intellectione. Dico primo, quod forte nec voluntas B quae est, Angeli superioris, nec similiter intellectus P posset impedire intellectum A, scilicet Angeli inferioris, et hoc stante imperio voluntatis a quo firmatur intellectus A in actuali consideratione alicujus, quia nulla voluntas creata videtur immediate posse habere potestatem super aliam voluntatem. Dico secundo et magis ad propositum quod intellectus B, concurrente voluntate ipsius, potest impedire intellectum A, a quacumque cognitione data, et convertere eum ad cognitionem alterius; et. concedo quod sicut voluntas B potest causare aliquem actum in se, quo imperat intellectui. avertendo illum a consideratione objecti, et convertendo ad considerationem alterius objecti, ita potest similem actum causare in voluntate A, patet, quia voluntas est receptivum ejusdem rationis cum voluntate B. Pono ergo quod voluntas A imperet mediante actu suo intellectui, ut actu consideret lapidem et voluntas B producat aliquem actum in voluntate A, qui sit imperativus respectu cognitionis hominis, quo voluntas B formaliter imperet intellectui A, ut actu consideret hominem. Et quia iste actus secundus videtur incompossibilis primo elicito a voluntate A, sequitur quod primus de: sinat esse, quo desinente per alium actum, quo intellectus convertitur ad considerationem hominis, statim impeditur ab actuali consideratione lapidis, nisi forte dicatar quod etsi voluntas E possit causare in voluntate A quemcum: que actum, quem in se causare potest, tamen ut dicatur actus imperativus, requiritur quod sit elicitus a voluntate imperante, et sic sequitur quod ille actu: secundus in voluntate A, cum non sit al ipsa voluntate A, non possit dici imperativus, sive non possit esse actus, quo vo: luntas A imperat intellectui suo.

Tertio potest dici quod voluntas P sicut potest imperare intellectui suo, firmando intellectum, vel avertendo vel convertendo ad objectum, ita videtur quod possit imperare intellectui inferiori, scilicet ipsum firmando in aliqua actuali intellectione, vel avertendo ab illa, et convertendo ad aliud, quia si potest imperare intellectui suo, videtur etiam quod possit imperare per actum suum cuilibet alteri intellectui ejusdem rationis.

Sed nunc videretur sequi quod sicut voluntas superior potest sibimet imperare ad eliciendum aliquem actum, ita possit imperare voluntati inferiori ad eliciendum actum, et tunc non esset in potestate sua elicere actum vel non elicere, quod vide. tur inconveniens.

Sed diceretur quod non est simile dc intellectu et. voluntate, quia imperando intellectui, non dicitur concurrere active ad intellectionem, ita quod talis intellectio Sit producta ab intellectu et voluntate, sed tantum dicitur imperare intellectui, ex hoc quod potest ipsum firmare in objecto cognito; et quia intellectus agit de necessitate naturc, de necessitate sequitur intellectio, potest etiam eum impedire avertendo a tali objecto, et convertendo ad aliud. Sed si imperaret voluntati alterius, tunc non esset in potestate inferioris elicere actum vel non elicere, stante tali imperio voluntatis superioris, puta si voluntas superior imperat voluntati inferiori ut elieiat actum amoris erga Deum, tunc stante tali imperio, voluntas inferior non posset non elicere.

Dico ergo breviter, concedendo quod Angelus superior possit impedire inferiorem ab actuali cognitione, et quod i duobus potest impedire. Primo, si Pda tas inferioris circumscribatur quoad actum imperativum respectu sui intellectus, quod intellectas superior habens speciem intelligibilem, puta lapidis, vel habens ipsum E In Sua praesentia in ratione objecti intelligibilis, potest causare actualem notitiam et perfectam ipsius lapidis, et sic eum impedire a consideratione alterius objecti. Secundo, potest eum impedire, impediendo actum imperativum voluntatis, non causando in ea actum imperativum oppositum, sed causando in ea absolute alium. actum perfectum, puta ponendo talem casum, quod intellectus Angeli inferioris per imperium voluntatis intellisat lapidem, et sic voluntas illa habet unum actum elicitum perfectum, quo sic imperat. Et pono quod voluntas Angeli superioris causet actum perfectum in voluntate inferiori, puta amorem perfectum alterius Angeli; cum ergo duc actus perfecti simul non possint esse ir eadem voluntate, sequitur quod stante secundo, primus desinit esse, et sic voluntas superior poterit imperare intellectui Suo ut causet notitiam talis Angeli in intellectu inferioris Angeli, et sic his duobus modis superior posset impedire inferiorem. Et cum dicitur hoc esse inconveniens, quia tunc Angelus inferior non posset intelligere quaecumque vellet ad libitum, dico quod aliud est loqui de facto, et aliud de possibili; de facto enim ex determinatione divinae voluntatis communiter non impeditur; de possibili vero, dico quod posset impedire, cum non repugnet virtuti superiori posse impedire inferiorem.

Ad aliud inconveniens, quod videtur sequi ex ista secunda difficultate principali, scilicet quod tune. voluntas inferior. possit impediri ab. actibus suis. Dico breviter, quod etsi de facto, et de communi lege ex determinatione divinae voluntatis non impediatur, attenta tamen perfectione voluntatis superioris, sibi non repugnat posse impedire inferiorem, et sic superiorem posse facere inferiorem non amare, puta hominem, etiam si ipse vellet, et concedo quod non est in potestate sua ad libitum amare quem vellet. Si dicatur quod tunc voluntas inferioris non esset libera, nec haberet, in potestate sua actus SUOS, si non posset ad libitum suum amare, dico quod aliud est impedire voluntatem per aliquem actum incompossibilem actui eliciendo, et aliud est posse impedire voluntatem ut immediate possit elicere acetum, nullo actu incompossibili actui eliciendo prius exposito; primo modo potest impedire, sed non secundo modo, quod declaro per exemplum: Sit voluntas superior £, et inferior Á, pono quod B, producat acium perfectum, puta volitionem perfectam — respectu alicujus objecti in voluntate A, tunc stante illo actu, A non potest elicere actum amoris erga tale objectum, quia ille actus est incompossibilis primo, et tamen non sequitur quin A absolute possit amare, et non amare tale objectum. Sicut etiam si eadem voluntas nolit Franciscum esse, stante tali nolitione, non potest ipsum velle esse, quia ista. volitio est incompossibilis primse, et tamen ex hoc non sequitur quin absolute possit velle Franciscum, et non velle. Similiter D causet in A, actum perfectum amoris erga hominem, A non poterit elicere actum perfectum amoris erga Angelum, et hoc stante primo actu, quia non possunt esse duo actus perfecti in eadem voluntate, ut dicit Doctor in primo, dist. A1. nisi forte dicatur quod duo actus perfecti, puta duo amores, sive ejusdem rationis, sive alteterius, non. possint simul elici ab eadem voluntate,tamen ut consideratur in ratione receptivi, potest simul recipere plures actus perfectos, qui ex suis rationibus formalibus non sint incompossibiles, sicut amor et odium respectu ejusdem objecti; et forte primo modo intelligit Doctor et non secundo modo, quia in tertio, dist. 14. videtur quasi velle, quod in intellectu anime Christi possint simul esse infinitce intellectiones infinitorum objectorum, sed quod simul et aeque perfecte possint eliei a tali intellectu, absolute negat.

Ad ultimam difficultatem dico breviter, quod species causata in phantasia ab alia specie, ut a. causa totali, est ejusdem rationis cum illa, quamvis illa causata etiam possit concurrere ad actum virtutis phantastieae, objecto, cujus est talis species, non praesente, quia virtus phantastica, quae est altera causa partialis. ex. sua ratione. ita potest in objectum absens, sicut praesens, dummodo habeat speciem illius. Sed tunc occurrit difficultas speciei intelligibilis, et de phantasmate, an sint ejusdem rationis vel alterius; de h c alias, ne impediatur principalis intentio.

COMMENTARIUS.

(a) Sed qualis actus intelligendi est iste .actus, qui dicitur auditio. Hic Doctor intendit declarare qualis sit actus intelligendi, qui dicitur auditio. Dicit quod Angelus potest quadrupliciter intelligere, et pro clariori intelligentia, Angelus loquens dicatur 4, et Angelus audiens dicatur B, et objectum de quo fit locutio, dicatur C. B potest intelligere intuitive 4 in se, ut supple est perfecte praesens intellectui B. Secundo intuitive in intellectu 4, supple ut C est in se praesens intellectui 4 cognoscente illud intuitive. Tertio 7 potest cognoscere C abstractive per speciem habilualem concereatam, de qua supra dist. 3. quast. 10. vel acquisitam, de qua supra disi. 3. q. 11. et dicit Doctor quod nulla isLarum intellectionem. est. auditio, etc. ut patet in primo dist. 93. q. 7. et. 8. et in quodlib. q. l5.

(b) Quarto modo, B potest intelligere C ita quod intellectio fiat in eo per intellectum 4 exprimentem, et intellectus DB nullam habeat causalitatem respectu actus, sed Lantum sit passivus etc.

Sed occurrit aliqualis difficultas in hoc quod dicit, quod intellectus 5 potest intuitive videre C in intellectu 4, quia aut hoc est, quia ipse intellectus 4 est ratio repraesentandi ipsum sub ratione propria. Sed hoc non videtur, quia quod est talis ratio repraesentandi, continet ipsum virtualiter secundum totam suam enlitatem, ut patet a Doctore in primo, dist. 9. q. 1l. et dist. 8. q. 12 eb dm ses cundo, dist. 3. q. 10. et q. 14. quodlib. ari. 9. et dist. praesenti. Sed intellectus Anon potest sic continere aliquod absolutum aliud a se, ut supra ostensum est distincl. 3. quast. 10. igitur intellectus B non potest intuitive intelligere € ut in intellectu A.

Secundo dubitatur, quomodo intlellectus D potest intuitive intelligere C in intellectu 4, quia ex quo Doctor in isto secundo, disi. 3. q. ult. vult expresse quod intellectus creatus non possit coenoscere intuitive in Verbo, sed tantum cognoscit in proprio genere, ubi sic dicit paulo ante responsionem principalium rationum: JVon (inquit) cognoscens ezxislentiam alicujus cognoscit ipsam inLuilive, quia potest ipsam cognoscere abstractive, nam cognittonem intuitivam singularium non potest habere in Verbo, ubi iamen cognitionem existenti? habet, et ideo ad cognitionem intuitivam rei necessario concurrit objectum reale, vel ipsa res, ul. prasens. Wc ille. Si igitur intellectus Angeli non potest cognoscere lapidem singularem intuitive in Verbo, multo miuus poterit cognoscere intuitive in intellectu alterius Angeli.

Dico, quod Doctor sibi non contradicit, quia hoc quod dicit hic, sic debel intelligij quod quando intellectus B cognosciL intuitive C in intellectu 4, si talis cognitio sit perfecte praesens inlel lectui 7, parlialiter potest causare ir intellectu 72 cognitionem sui intuitivam, et alia causa parlialis est intellectus 7 et tunc. habita cognitione inluitiva de cognitione intuitiva C existente in inlellectu 4, tunc per illam cognitionem intuitivam respectu alterius cognitionis intuitive. existentem in iütelleclu 7, poLerit perfecte cognoscere cognitionem intuitivam C existentem in intellectu A; etl quia illa terminatur ad C existens, inquantum existens, et in propria prasentia litate, consequenter intellectus P poterit intuitive cognoscere C in intelleclu A, ita quod sciet illam notitiam C esse notitiam intuitivam C. Dubium tamen est, si C non esset actu existens, et talis notitia intuitiva actu existeret in A, au intellectus 7 cognoscendo illam intuilive, cognosceret C inluitive, dico quod forte casus non est possibilis, quia de ratione cognitionis intuitive est, quod sit respectu objecti existentis in se, et praesentis. Sed adhuc remanet difficultas, quia non videtur quod si intellectus 5 cognoscit intuitive cognitionem C intuitivam, quod ex hoc cognoscat ipsum C intuitive, quia Doctor in quodlib. q. 14. art. 3. expresse tenet, quod quis videat actum beatifieum in se, et quod tamen non videat objectum beatificum, quia talis actus dicit relationem realem ad objeclum, quae non cognoscitur non praecognito termino.

Dico, concedendo quod ex tali cognilione non sequitur necessario cognitio intuitiva C, sed bene dico, quod communitler cognoscens aliquam notitiam intuitivam alicujus objecti, ex consequenti intuitive cognoscit illud objectum.

Sed tunc quaeritur, a quo causatur illa cognitio intuitiva talis objecti; non a notitia intuitiva existente in intellectu A, quia tunc virlualiter contineret entilatem objecli, non ab intellectu A el objecto, quia tunc talis cognitio esset auditio proprie sumpta. Dico, quod talis coenilio intuitiva C essel. inmediate ab ipso C praesente, et ab intellectu Z2. Si dicatur, quod tunc non intelligeret € intuitive in intellectu 4, dico, quod ex hoc intelligit intuitive in intelleclu 4, quia dum videt notitiam intuitivam C in intellectu 4, scit ipsum € esse perfecte praesens in intellectu 4, ideo ex tali noliia intuitiva potest investigare C in se. Potest etiam dici brevius et forte magis ad intentionem littere, quod intellectus 7, ut convertit se ad intelleclum A, intuitive videt illa, quae sunt praesentia in propria existentia intuitive A, ita quod talis intellectio intuitive immediate causatur ab objecto praesente intellectiv:e 4, et ab intellectu P prout se convertit ad intellectum 4, et sic per talem conversionem habet objectum in se praesens.

Dico etiam, quod intellectus 4 habens C in se praesens, potest partialiter movere intellectum P ad cognitionem sui intuitivam, et alia causa partialis erit intellectus 7, et sic intellectus P poterit perfecte intuitive cognoscere intellectum A, ac per consequens polerit perfecte cognoscere cognitionem intuitivam, quam habet intellectus 4A de C, et sic tandem poterit cognoscere ipsum C intuilive, et sic patet responsio ad difficultatem

(c) Patet differentia auditionis, etc. Vult dicere Doctor quod tunc ille actus dicitur auditio in intellectu 72, quando ipse intellectus 7 mere se habet passive respectu ilius actus, ita quod nullo modo concurrit active, nec ipse intellectus 7, nec aliquid existens in eo, et ideo posito quod haberet speciem habitualem, sive intelligibilem C, de quo A intendit loqui, sive species intelligibilis, ut existens in intellectu 7 concurrat active ad illum actum, talis actus nullo modo diceretur audilio; ad hoc igitur, ut dicatur auditio, requiritur quod intellectus 7 nullo modo se habeat active, nec aliquid existens in eo, sed tantum passive. Sequitur.: Qu? dquid etiam est sibi prasens, etc. Vult dicere, quod si C esset in se perfecte praesens intellectui 7, si concurreret ad cognilionem sui, illa cognitio in intellectu B non diceretur audilio; ad haec ergo ut dicatur audilio, requiritur ut sit tantum ab intellectu loquente, et ab objecto praesente ipsi loquenli, ut prius tamen intellecto. Sequitur: Solummodo ergo inlellectus loquentis, eic. Patet, quia intellectus A habens in se speciem intelligibilem C, ista duo possunt causare cognitionem abstractivam C in intellectu P2, et lalis cognilio causala dicitur proprie cognitio. Similiter intellectus A habet in se perfecte € in propria esistentia C perfecte praesens, et intelleclus A potest causare cognilionem intuitivam in intellectu 2, et talis cognilio intuitiva in intellectu 7 est auditio, et talis causatio est locutio. Sequitur: et hoc non ut proocimi effectus, etc. Dicit, quod effectus immedialus et praecedens auditionem, qua habetur de se, est cognilio intuitiva, vel abstractiva C in intellectu loquentis, puta 4, qua habita postea intellectus 4 cum C in se praesente, vel in specie intelligibili, causat intellectionem in intellectu Z, et talis cognitio est posterior, et effectus remotior. Item nota, quod licet ad causationem talis cognitionis concurral intellectus loquentis, et objeclum in se, vel in specie intelligibili, tamen solus intellectus loquentis loquitur, et nullo modo objectum, quia ipse solus exprimit, inquantum intelligens, licet tamen partialiter.

(d) Ex hoc patet quomodo voluntas 1oquentis. Hic Doctor intendit probare, quomodo loquens voluntarie loquitur, quia habita prima cognitione € in 4 loquente, voluntas ipsius A potest coputare intelleclum 4 ad € cognitum, ita quod imperio suo firmat eum in tali cognitione, ut supra patet em primo, dist. 6. et 27. eV magis patebit in ?sto secundo, d. 42. Stante igitur cognitione C in A loquente, voluntas potest imperare intellectui 4, ut ulatur specie inLelligibili 4 ad causandam cognitionem abstractivam C in intellectu 7; hoc idem dico in cognitione intuitiva C, et hoc modo voluntas imperat talem loculionem, quia habita prima cognitione € in intellectu A4 loquente, potest postea imperare intellectui suo, ut similem cognilionem causet in intellectu 7, et hoc est quod dicit. Sequitur ibi parum infra: Si enim effecius prior, etc. Vult dicere quod si voluntas A non potest habere effectum priorem in potestate sua, sine quo non potest haberi prior, nec posteriorem poterit habere in potestate sua, igitur si poterit habere priorem in potestale sua, multo fortius posteriorem; effectus autem prior est cognitio C in A loquente, effectus vero posterior est cognitio ipsius C in B audiente, causata ab A loquente.

Sed videtur hic occurrere aliquod dubium in hoc quod dicit Doctor, quod voluntas habet in potestale sua primum effectum, puta primam cognitionem €, quia in hoc videtur contradicere, et dictis Augustini et dictis suis. De primo patet 15. de Trin. ubi vult Augustinus quod voluntas non potest habere aliquem actum elicitum, neque imperatum, nisi circa pracognitum. De secundo etiam patet, quia Doctor vult expresse in primo, dist. 9. q. ull. et dist. 6. ei 27. quod voluntas non potest habere actum, nisi circa praecognitum.

Dico breviter, quod Doctor non contradicit sibi, nec dictis Augustini. Nam quando dicit hie, quod voluntas habet in poLestatle sua effectum primum, scilieel primam cognitionem €, non debet intelligi auantum ad causationem ejus primam, sed quantum ad continuationem ipsius, sive coputationem, ita quod habita cogniLione C in intellectu 4, voluntas imperio suo potest conlinuare illam, imperando supple intellectui, ut scilicet stet in tali cognitione; et hic est mens expressa Doctoris in locis peeallegatis, et praecipue in isto secundo, dist. 49. et tunc sic conlinuando vel imperando dicitur habere in potestate sua effectum primum, quia intellectum continuare intellectionem, est ipsam conlinue causare, ut patet a Doctore in primo, dist. 9. q. 9. et in isto secundo, dist. 7. Dico ultra, quod non solum ipsa voluntas imperio suo potest imperare intellectui suo, ut continuet intellectionem C inse, sed etiam potest imperare inlellectui suo, ut conlinuet cognitionem C in intelleclu 7, et sic potest imperare, ut continuetL loculionem per horam, vel per plus in intellectu audientis, et stante lali continuatione locutionis, stat continua auditio in intellectu audientis. Dico etiam, quod voluntas habet in potestate sua primam cognitionem C quoad hoc, quia potest averlere intellectum suum a cognitione C, sed de hoc magis infra patebit d. 42.

(e) Et ex hoc etiam apparet aliud, etc. HicDoctor probat, quod intellectio actualis, qua intellectus 4 intelligit C, non est ralio formalis causandi intellectionem C in intellectu 72, qua cognoscat C, et qua dicitur audire, sed ratio formalis producendi est ipsa memoria, puta ipse intellectus 4 cum objeclo, et ipsa memoria, qua est in intellectu A4 primo producit cognitionem C in intelleclu A4, et post producit cognitionem ejusdem objecti in intellectu B, ita quod ipsa memoria habet islos duos effectus ordinatos, sic quod per prius producit cognitionem objecti in loquente, et per posterius in audiente.

(f) Patet etiam tertio quid sit ordo audi- tionis. Hic Doctor ponit differentiam inter auditionem et visionem, sive sil visio in-. tuitiva, sive sit abstractiva; et dicit, quod tunc est necessaria auditio vel loculio, quando audiens non habuit prius notitiam objecti, de quo Angelus vult loqui, puta si Angelus 4 vult loqui 7 de objecto C, si B prius habeal notitiam de C, quamvis 4 possit causare notitiam € in 2, tamen illa notitia non est necessaria loculioni, quia locutio necessaria, sive audilio necessaria, est praecise de aliquo objecto parliculari non prius nolo. Et sic dicit Doctor quando Gabriel novit. aliquid in genere proprio, etc.

In hac tamen littera occurrunt alie diffieultales. Primo in hoc quod dicit, quod habita cognitione de objecto, potest se convertere ad intellectum Angel? loquentis, et videre ibi intellectionem, quam habet de illo objecto. Quxero primo, quomodo converlitur ad intellectum loquenlis, et inLellectus audientis dicatur 2, et loquentis A, si B convertitur ad A4, hoc non est nisi cognoscendo ipsum 4, tunc quaero a quo causatur talis notitia. Dico breviter, quod causatur a 7 in ratione potenti intellectivise, partialiter tamen, et ab ipso A non in ratione potentiae intellectivie, sed in ralione objecti intelligibilis, et tunc proprie convertitur ab 4, et non e contra, quia converli ad objectum est potentiae, et non e contra, quia non dicimus objectum converli ad potentiam, et sic 7 mediante illa notitia causala, cognoscit A in se, si est prsssens in se vel in aliquo repraesentativo, si tantum est praesens in specie intelligibili. Secundo quaeritur, an J cognoscat intellectionem in 4, quam A4 habet de objecto C. Dicit Doctor quod sic, et tunc quaero, an eadem cognitione qua £ cognoscit 4, cognoscat illam cognitionem, qui dicatur D, an alia cognitione? non eadem. quia una et eadem coenitio nume- ro non videtur posse esse plurium objecelorum specie distinctorum. Si secundo, scilicet alia, quaero a quo est causata? aut est causala partialiter ab intellectu A in ratione objecti, etl hoc non, quia tunc A contineret D. secundum totam entitatem, quod non est verum. Quod autem conltineret, supra patet a Doctore 2m primo distincl. 9. quasi. l. et in isto secundo distinct. 3. aut ipsa notitia qua habetur de D, causatur partialiter ab ipso D, et hoc non videtur, quia tunc talis notitia causala esset tanlum similitudo ipsius 7, et sic per ipsam non posset cognoscere objectum C, aut est causala ab objecto € iu ratione objecti; ergo tantum erit repraesentativa objecti C, et sic per illam non cognoscel D.

Respondeo, quod talis cognitio qua est respectu A non esset respectu D, quia pro statu isto distinctorum objectorum sunt distincel:e intellectiones, et sic concedo quod eadem cognitione qua 7 cognoscit A non cognoscit D, sed alia et alia; et cum quaritur, a quo est causala illa alia? Dico breviter, quod est causata ab intellectu 7 et ab ipso D, et concedo quod talis notitia est praecise repreesentativa ipsius D. Posset etiam concedi quod esset causala ab intellectu 7 et ab objecto C, cujus est talis intellectio, qua dicitur D, quia C continet virtualiter, et sic adaequale, partialiter tamen a nulla creatura posset causari. Et cum infertur, quod tunc talis notitia esset tantum similitudo objecti C, dico, quod hoc esset verum, si illam noliliam causaret respectu sui absolute, sed quando causal notitiam alicujus virLualiter contenti, tunc talis nolilia est praecise similitudo illius objecti contenti, et non esset similitudo objecti virtualiter continentis.

Secundo, dubitatur in hoc quod dicit, quod cognita illa notitia obiecti. per illam aliqualiter cognoscitur objectum, et tunc quaero, aut intellectus 7 cognoscit objecium C, mediante notitia D actu existente in intellectu 4, aut mediante alia. Si primo modo, sequitur quod intellectus 2 non intelligit formaliter objectum C, patet, quia formaliter intelligere aliquid est formaliter in se habere intellectionem illius, ut patet a Doctore in 1l. dist. 3. quast. 7. et hoc est quod dicit Aristoteles 3. de Anima, quod intelligere est quoddam pati. Si alia cognitione a cognitione D cognoscit C, quaero tunc a quo sil causata? si a C, ergo per D non cognoscit C, cujus oppositum dicit.

Dico breviter, quod intellectus B cognoscit C per D; et cum dicitur quod non; cognoscit formaliter, dico, quod aliquid cognoscere formaliter potest intelligi, aut mediate, aut immediate; si immediate, dico quod omne cognitum immediale ab aliquo intellectu, est formaliter cognitum per cognitionem sibi inexistentem; cognitium vero mediate quidem, quod est per noliliam, qui mediat inter objeclum et aliam cognitionem, potest cognosci per cognilionem non formaliter inexistentem cognoscenti, et sic concedo quod intellectus B cognoscit C mediante notitia D, quae formaliter non inexistit intellectui 7, sed alteri intellectui; non posset tamen cognoscere € mediante D, nisi haberet formaliter notitiam sibi inexistentem de ipso D. Dico, ergo cognoscit C per D, quia D est similitudo ipsius C, et sic cognoscendo D, ex consequenti cognoscit €.

Tertio dubitatur in hoc quod dicit, scilicet: Si illud objectum non posset ulterius videri, nec in se, nec in Verbo, ultima perfectio, quam potest Michael de hoc cognito habere, est videre illud in intellectu Gabrielis, etc. Nam si intellectus P cognoscit € ex hoc, quod cognoscil P in intellectu 4, modo praeexposito, videtur sequi quod lalis cognitio, qua cognoscit D, non sit auditio, nec similiter D sit auditio, nec locutio. Patet, quia loquens de C causat cognilionem € in audiente, ut intelligens ipsum € ut supra palel; sed nolilia, qua B cognoscit D non est causala ab ipso A, sed tantum ab intellectu 5 et ab ipso D; ergo non est auditio, nec locutio, nec similiter D est audilio, quia actus qui dicitur auditia, recipitur in intellectu audiente; modo D est tantum in ipso loquente.

Respondeo, quod nec D, nec cognitio quam habet 2 de D, dicitur proprie loculjo, sive auditio, sed tantum prima cognilio, quae est de objecto, quae immediate causatur ab intellectu 4, qui haberet notitiam objecti revelati, et talis notitia de objecto revelato, dicitur proprie audiLio, nam habita illa in intellectu 2, tunc B convertitur ad intellectum A, et post ad notitiam D, qua habita, per illam ultimate cognoscit C, quod est objectum revelatum ipsi A4. /Szc ergo inquantuem auditio ordinatur ad cognitionem habendam alicujus incogniti ipsa praecedit omnem visionem, tam rei in se quam rei in intellectu alterius videntis, quam etiam rei per speciem habitualem, quia actus, qui dicitur audilio in intellec'u audientis est prior cognitione intuitiva objecti in se, et cognitione intuitiva objecti visi in inteilectu loquenlis, et similiter prior visione abstracetiva, quae habetur de objecto per speciem habitualem sive intelligibilem; nulla enim istarum visionum, ut supra patet, potest dici auditio, quia auditlio est cognitio expressa ab intellectu loquente inquantum intelligens, ut supra dixi.

(g) Dicitur etiam auditio differre ab omni visione, etc. Hoc patet, quia cognilio, quae exprimitur de objecto ab Angelo cognoscenle, ut cognoscens est, videtur imperfectior coenitione illa, quae primo habetur in intellectu Angeli loquentis. Primo enim audiens recipit cognitionem ab Angelo loquenle de C, habita illa converlit se ad intellectum Angeli loquenlis, cognoscendo illum in se, el post convertit se ad cognoscendum noliliam existentem in Angelo loquente, que immediate reprwesentat objectum, et sic talis cognitio videtur certior prima.

Sed tunc occurrit dubium, quia si prima cognitio, quae exprimitur ab Angelo loquente de objecto C dicitur audilio, certum est quod per illam intellectus audientis cognoscit C, cum talis cognitio sit similitudo ipsius C; patet, quia notitia habita in intellectu loquente de objecto, de quo vult loqui, est ejusdem rationis cum notitia causata in intellectu audiente, cum sit simpliciter de eodem objecto, et sic ita erit similitudo objecti, sicut illa Angeli loquentis.

Si igitur per illam primam cognitionem, quae dicitur auditio, cognoscit objectum, ad quid ponitur talis conversio intellectus ?

Dico, quod quamvis per illam forte ita perfecte cognoscit objectum, sicut per illam, quae existit in loquente, tamen audiens dicitur perfectius audire, quia non solum cognoscit objectum de quo loquens loquitur, sed cum hoc etiam cognoscit intellectum loquentis, et inlellectionem quam habet intellectus loquentis de objeclo, de quo loquitur; et Sic haec videtur ultima perfectio ipsius audientis, quod habito actu, qui dicitur audilio, proprie etiam convertat se ad loquentem, «cognoscendo illum, et cognoscendo actum, per quem loquens cognosciL objectum, de quo loquitur, et sic cognoscendo illum actum, ex consequenli cognoscit objectum de quo loquens loquitur, licet prius coenoverit ipsum per actum, qui proprie dicitur auditio,

COMMENTARIUS.

(h) De secundo principali. Hic Doctor intendit principaliter declarare, quomodo unus Angelus possit loqui uni Angelo, et non alteri, quamvis sinl praesentes, el in aequali distantia, dicit, quod sew in potestate Angeli est. quantum ad primam intellectionem uti hac specie, ele. Vult dicere quod sicut Angelus habens plures species intelligibiles imperio voluntaljs potest uli una ad primam cognitionem alicujus objecti, non utendo alia. Sie etiam Angelus habens plures intelligeen- lias praesentes, id est, plures intellectus angelicos, potest in uno gignere intelle. ctionem alicujus objecti non gignendo in alio; et patet, quia si Angelus haberet in se plures intelligentias intrinsecas, id est, plures potentias intellectivas posset in una causare cognitionem alicujus objeeli non causando in alia. Sic etiam quando habet plures intelligentias exirinsecas praesentes, poterit in una causare cognitionem unius objecti, non causando in aliam; patet, quia ille intelligenli, sive polenti:e intellectivae sunt passiva ejusdem rationis, et sic patet, quomodo intellectus Angeli activus, ut. subest imperio voluntatis suae, non est mapis determinatus ad unum passivum, quam ad aliud. Ex se enim est indeterminatus respectu omnis passivi ejusdem rationis, sed imperio voluntatis potest determinari ad causandum intellectionem in uno passivo, et non in alio et in alio, et hoc est quod dicit sententialiter.

(i) Responsionem quare. Respondet magister Mauritius sic dicens: Potes: dic?, Sicul haberi potest ex. Reportatis q. 3. etc.

In ista littera insurgunt aliqua dubia. Primum in hoc quod dicit, quod. volunlas Angeli, sive quod in potestate Angeli est quantum ad primam intellectionem uti hac specie in memoria, vel illa, ad illam intellectionem — intellectualem istius vel iliius, quia si hoc esset verum, tunc voluntas Angeli posset imperare primam intellectionem, quod est contra Doctorem in primo, dist. 3. quast. 6. Et ultra sequeretur, quod voluntas posset imperare aliquem actum circa aliquod objectum non praecognitum, quod est contra Doclorem in primo, ubi supra, et. dist. 6. et 27. ejusdem primi.

Respondeo, quod Doelor hic non loquitur absolute de prima intellectione objecti, quia voluntas ante omnem coeni- tionem objecti posset illam imperare, sed bene prima intellectio est in potestate voluntatis, quoad ejus continuationem, ut supra dixi. Vel etiam potest dici, quod Si intellectus fiat praesens voluntati, ut cognitus habens plures species intelligibiles praesentes illi voluntati, quod potest imperare intellectui, ut una utatur, non utendo alia; sed hoc non est ita ad menlem Doctoris, quia voluntas non posset imperare intellectui intelligibili, nisi illa SiL praesens voluntali, ut cognita, et sic oporlel objectum esse prius cognitum, quia species intelligibilis posterius cognoScitur quam objectum. Sed an voluntas possel sic imperare, ut intellectus utatur Sic vel sic aliqua specie quoad primam intellectlionem — objecti. Hxc difficultas usque ad 42. dist. hujus differatur. Secundum dubium est ibi, quia dicit Doctor quod Angelus potest simul plu-; ribus loqui, quod est valde difficile tam ex parte intellectus loquentis, quam ex parte objecti cogniti. Ex parte intellectus loquentis sic dubitatur, quia si intellectus loquentis, loquendo de objecto revelato, ad cujus cognitionem non concurrit objectum revelatum, sed tantum ipse intellectus, et tunc si simul potest loqui etiam Angelis, tunc simul poterit causare decem intellectiones ejusdem rationis, et tunc aut causabit illas simul eque perfecle, sicut quamlibet seorsum, aut non vque perfecte. Si primo, ergo simul poterit causare infinitas, ut deduxi in primo, disl. 2. quast. 1. Si secundo, ergo non poterit ita perfecte loqui uni, sicut alteri, quod videtur inconveniens. Si etiam non loquatur de objecto non revelato, quod parlialiter concurrit ad intellectionem, adhuc insto de intellectu, ut est alia causa partialis; si enim intellectus loquentis partialiter simul potest producere decem intellectiones ejusdem rationis, quae per- fecte has simul decem sicut quamlibet seorsum sumplam, ex hoc videtur quod infinitas posset simul producere, licet partialiter, et Angelis sic infinitis posset simulloqui, si essent praesentes, et. quod hoc sequatur, patet in simili de duobus corporibus, quae si simul possent esse in eodem loco propter penetrationem dimensionum; ergo et infinita corpora simul possunt esse in eodem loco, ut patet per Aristotelem quarto Physic. Similiter si idem corpus simul posset esse in duobus locis quantum est ex se posset esse et in infinitis locis, ut concedit Doctor £n quarto, dist. 10. g. 2. Tum etiam, quia si Angelus posset causare plures intellectiones adcquatas in pluribus Angelis, eadem ratione plures poterit causare in intellectu suo adxquatas, maxime si ille plures sint diversarum rationum. Patet consequentia, quia intellectus loquens non potest causare cognitionem alicujus objecti in intellectu alterius, nisi prius causet cognitionem ejusdem in se, ut supra paLet; ergo si potest causare plures intellectiones diversarum rationum in pluribus Angelis, a fortiori poterit causare intellectu suo, et sic poterit simul habere distinctas cognitiones adcquatas, quod videtur inconveniens, ut etiam contra Doclorem, scilicet quod intellectus creatus eque perfecte intelligat plura sicut quodlibet seorsum.

Praeterea quaero quid Doctor intelligat, quando dicit quod potest simul causare distinotas cognitiones adaequatas in distinctis Angelis? Aut intelligit de ad: qualione intensiva, aut extensiva. Non secundo modo, ut patet in liltera sua; non etiam primo modo, quia cum intellectus et objectum praesens sit causa naturalis, et agat secundum ultimum virtulis sud, et producat effectum perfectiorem, quem potest producere, ut patet in primo, di- stinct. 3. quast. 9. tunc quando causal unam intellectionem in uno Angelo, causat secundum totam virtutem suam; ergo producit illam perfectam quantum potest, ergo si simul potest producere aliam aequalis perfectionis, oportet quod sit secundum majorem virtutem, ut patet a Doctore in primo, distinct. 9. quast. 1. et $n isto secundo, dist. 3. quast. 10. Si vero causal. aliam intellectionem secundum majorem. virlulem, sequuntur duo inconvenientia: Primum, quod non causabit primam secundum totam virtutem suam. Secundum, quod secunda intellectio erit perfectior prima, quia majori virtute producta, et sic iste intellectiones non erunt adwequat, cum una sit perfectior alia. Similiter cum ad hujusmodi intellectiones, si sint abstractivie, concurrat species intelligibilis objecti de quo loquitur, et illa species intelligibilis est causa partialis intellectionis, et tu dicis quod ipse intellectus cum specie intelligibili producit intellecetionem objecti, de quo loquitur in intellectu alterius Angeli, ut supra patet.

Et tunc quaero, an species intelligibilis agat ad intellectionem primam respectu Angeli, et secundum totam virtutem suam, quod verum est remoto omni impedimento; ergo producit intellectionem perfectam quantum potest, etsi simul potes producere aliam «que perfectam, tunc augmentabitur virtus illius, quod videtur inconveniens. Si tu dicis, quod respectu unius intellectionis simul concurrit cum intellectu loquentis secundum Lolam virtutem suam, sed quando Angelus loquens loquitur alteri Angelo, ipse solus causat cognitionem objecli, de quo loquitur. Sed hoc est falsum, quia ut alias exposui, scilicet in primo, dist. 9. q. l. et in isto secundo, dist, 3. quast. 10. nihil potest causare cognilionem alicuius obiecti, nisi contineat illud secundum totam suam entitatem virtualiter vel eminenter.

Praeterea, ista memoria in Angelo logaen: te, qui? est perfecta, et non impedita. qui agit secundum totam suam virtutem, si simul potest producere duas intelle. eliones aeque perfectas in duobus Angelis, tunc duae intellectiones erunt una. Patet per Doctorem in primo, per argumentum, dist. 8. quast. ult. ubi dicit: s Deus ageret de necessitate ad extra, cum sit virtutis infinitae, simul produceret infinitos effectus. EL addit dicens: Imo infiniti effectus essent tantum unus effectus infinitus. Sic arguo in simili.

Tertia difficultas est in hoc quod dicit, quod unus Angelus potest simul loqui pluribus Angelis.

Quaeritur modo, an plures Angeli, qui sint ejusdem speciei specialissimz», possint simulloqui uni Angelo, et hoc de eodem objecto vel de diversis, ita quod unus loquatur de eodem objecto, et alius de alio, et non de eodem objecto, quia tunc Angelus audiens simul posset recipere plures intellectiones ejusdem objecti, quod videtur inconveniens, et contra Doctorem Supra, qui probat, quod Angelus loquens potest causare actum tantum in Angelo audiente, nisi Angelus audiens praehabeat cognitionem ilius objecti. Non de diversis objeclis, quia pono casum, quod sint decem Angeli ejusdem speciei, et loquantur de decem objectis solum numero distinctis, tunc causabunt simul decem intellectiones :xque perfeclas in eodem intellectu audiente, quod videtur inconveniens. Tum, quia si potest simul habere decem, sequitur quod decem intellectionibus cognoscat idem objectum, quod videtur inconveniens. Tum etiam, quia si simul potest recipere decem ejusdem rationis, sequitur quod etiam infinitas.

Respondeo ad illa dubia, et pro majori intelligentia suppono aliqua.

Primo, quod duplex est repugnantia. Quidam simpliciter, et tale repugnans per nullam potentiam est possibile. Secunda est tantum respectu agentis naturalis, et respectu talis agentis, quod est sic repugnans fieri, est" impossibile fieri.

Secundo suppono, quod virtus qua potest producere plures effectus simul ejusdem rationis, quorum unus natus est esse pars alterius, ut patet inintensione formarum, potest producere unum effectum intensum tant: perfectionis, quantae sunt ibi plures, dummodo passum sit receplivum, et unus non repugnet alteri. Quod dico, quia quamvis Deus in distinctis passis in infinitum possit producere infinitas albedines, non tamen sequitur, quod posSit. producere unum individuum album intensive infinitum, quia aliquis gradus intensionis repugnat albedini sic intenss, uL patebit in tertio, destinct. 13. Ubi ergo unus effectus non repugnat alteri, intendendo illum, simul poterit producere effectum intensum ex omnibus illis, et Sic si unus Angelus respectu ejusdem objecti potest simul producere mille intellectiones, quarum quslibet circa perfectionem sit ut quatuor, et eque perfecte possit producere mille sicut unam, sequitur quod poterit producere unam intellectionem — perfectionis includentis perfectionem mille albedinum.

Tertia suppono, quod si aliqua virtus requirat, quod sit tante perfectionis ad hocc ut possit producere unum effectum, de necessitate requirit majorem perfectionem ad hoc ut possit producere alium effectum ejusdem rationis quae perfecte. Hoc patet, quia si virtus ut quatuor, respectu ponderis ut quatuor, ad hoc ut talis virtus possit simul portare aliud pon- dus ut quatuor ejusdem rationis, requirit majorem perfectionem et majorem virtulem, sic ergo in proposito; et sic sequitur quod si aliqua causa simul polest producere duos effectus ejusdem rationis quae perfecte, sicut. quemlibet seorsum, erit de necessitate majoris perfectionis.

Et ex hoc concludo, quod nulla virtus creata aeque perfecte potest producere duos effectus ejusdem rationis simul, sicut quemlibet seorsum, quin de necessilate sit majoris virtutis, imo sic dico, quod nulla est causa creata, quantumcumque perfecta, quae simul possit producere duos effectus ejusdem rationis, sicut quemlibet seorum, et sic nullus intellectus creatus simul potest producere duas intellectiones ejusdem objecti aeque perfecte simul, sicut quemlibet seorum.

Dico ergo ad mentem Doctoris quod non esi virtus creata, quae simul pos-

Sit. producere duos effectus sque intensos et x quae perfecte, sicut quemlibet seorsum, quod patet, quia quando producit unum, si est virlus naturalis, producit illum secundum totam virtutem suam; ergo si simul producit alium seque intensum, requiritur virtus dupla, aliter prinus non fuisset productus secundum lotam viriutem suam; et hoc est quod dicit Doctor in primo, distincl. 8. quaest. ull. quodsi virtus formaliter infinita ageret de necessitlale naturs», tunc producerel unum effectum, qui esset formaliter infinitus. EL quando dicit hic in litLera, quod potest simul loqui pluribus Angelis, ita quod simul potest habere plures effectus adaqualos, puta simul causando plures intellectiones adsquatas ejusdem objecti, sic debet intelligi, quod sinL adaequate intensive, ita quod intensiores non potest producere, et extensive, iia toL quod non plures. Et cum di- citur: Si producit primum secundum tolam virlutem suam; ergo non potest producere secundum eque perfectum. Dico, quod si passa, puta decem Angeli sint aeque disposita simul, sicut quodlibet seorsum respectu Angeli loquentis, talis casus positus vel erit impossibilis, quod magis credo; et si non sunt eque disposita, sed unum passum sit magis dispositum alio, tunc in magis disposito causabit perfectiorem intellectionem, et in minus disposito imperfectiorem. Si dicatur, quod saltem unus illorum erit dispositus ad recipiendum cognitionem intensivam, sicut Angelus loquens potest causare, et alius non sit ita dispositus, et sic de aliis; ergo simul poterit producere unam intellectionem perfectissimem in Angelo perfectissime disposito, quia secundum totam virtutem suam, et aliam in Angelo minus disposito, et sic requiritur major virtus in Angelo loquente, quod patet. Si enim aliqua virtus sit adaequata ad portandum onus centum librarum, simul non poterit portare aliud onus duarum librarum, aliter non portaret pondus centum librarum secundum totam virtutem suam.

Dico, quod hic casus est impossibilis, vel si est possibilis, dico, quod tantum producit intellectionem intensissime in Angelo disposito perfecte, et in Angelo minus disposito nullam simul producit; vel si casus primus, puta quod decem Angeli sint simul «que disposili, sicut quilibel seorsum sit possibilis, dico, quod tantum unam intellectionem intensissime producel, quae:e tantum in uno illorum recipietur, vel nullam producet, et si tantum producet unam, slante aequali dispositione omnium, non est major ratio, quod in uno recipiatur quam in alio. Dico, quod quamvis non sit major ratio in uno quam in alio. tamen si aliquam in- lellectionem producet, tantum in uno illorum unam producet, et quis sit ille, Deus novit. Si dicatur, quod virtus creata quanto nobilior, tanto simul potest producere plura, dico, quod virtus creata nobilior non est. ad impossibile, sed tantum ad possibile. Si ergo virtus major comparetur ad minorem respectu effectus ejusdem rationis, dico quod major intenSiorem effectum producel quam minor; Si comparatur ad effectus diversarum ralionum, dico quod major ad plura polest se extendere, quam virtus inferior, ut patet de Sole et de igne.

Quando igitur Doctor dicit, quod potest simul habere plures effectus ad— aequatos, debet sic intelliei, quod si producat tantum decem effecLus extensive, et non plures, simul illi effectus, vel erunt aequales in se, posito quod decem Angeli sinl dispositi tantum ut duo, ita quod quilibet sit aeque dispositus ut duo, non loquendo de ultima dispositione et perfeclissima, tunc dico quod simul causabit decem intellectiones aeque perfectas.

Si dicatur, producit primam secundum lotam virtutem suam.

Dico, quod tantum producit, quantum passum natum est recipere,

Et si dicatur, quod talis virtus agit secundum ultimum potenti: suae.

Dico, quod respectu unius intelleelionis non agit secundum lolam virtutem Suam, imo virtus ila, ut simul est ad plures effectus, sic est secundum totam virlulem suam ad illos, quod secundum tolam virlutem suam unum illorum non producet; si vero non sunt v€quales in perfectione, sed una intellectio perfectior, elalia minus perfecta, sic debet intelli£i, quod simul producit illos effectus sibi adaequatos, quod perfectiores non Posset producere, ita quod ista adisqualio respicit. potentiam producentem, et non perfectionem aequalem effectuum.

Et ex his patet responsio ad primam dubitationem, quia si posset producere duas intellectiones ejusdem rationis secundum totam virtutem suam, ita perfecte simul sicut quamlibet seorsum, non repugnaret producere infinitas; quod patet ex isto, quia ad productionem duarum perfectionum requiritur major perfectio, ita quod illa perfectio major. sit ut octo, et possit producere duas eque perfecte sicut quamlibet seorsum sumplam, et unam producit secundum lotam virtutem suam, et ita perfecte sicut duas, hoc idem potest sequi de tertia, et sic usque in infinitum, ut patet intuenti. Sed quia Doctor dicit quod potest habere plures effectus adaequatos modo praeexposito; ergo ct infinitos, ita quod unus sit perfectior et alius imperfectior, vel sint cdquales imperfectione, et sic staret argumentum de duobus corporibus. Et hoc probatur, quia si conceditur, quod habens in virtute sua infinilas species, potest illas simul producere, et hoc quanlum est ex parte habentis talem virtuLem, ut clare patet a. Doctore in primo, dist. 2. quest. 1. part. 1. Et licet sil simpliciter repugnantia et manifesta incom - possibilitas ex parte specierum, ut scilicet simul possint esse infinilae Species actu, ut sublliter probatur a Doctore 7 secundo Metaphysicae suae in questionibus de infi^io, nou tamen esset talis repugnantia eX parte continentis virtualiter infinitas Species, ut patet de duobus contrariis, qua licet ad invicem repugnent posse esse simul in eodem subjecto, tamen non est repugnantia ex parte Dei; sic dico in proposito de continente virtualiter plures effectus ejusdem rationis. Dico, quod licet possit habere simul plures adequalos virtuti sue, non tamen infinilos, ut patet in exemplo, nam Si sil ali- qua virtus ut centum, polens ferre centum pondera, illa virtus si numeraliter potest ferre centum pondera, quod non plura simul, ita quod tanta virlus correspondet tanto ponderi, et major majori, ete. et sic dico, quod nulla virtus naturalis est, qui possit facere duo corpora esse simul in eodem loco. Sed sola virtus divina, qua sicut potest facere duo corpora esse simul in eodem loco, ila et infinita, et sicut potest facere idem corpus esse in pluribus locis, ita et in infinitis, ut patet a Doelore $n quarto, dist. 10. quast. 9.

Si dicatur, quod licet virtus creata non possit simul producere plures effectus diversarum perfectionum, sive infinitos, saltem. potest producere effectus ejusdem rationis infinitos, et hoc simul; et hoc est quod dicit Franciscus de Mayronis in primo, dist. 2. quod argumentum | Scoti non concludit de effectibus ejusdem rationis, quia virtus creata, puta homo velignis, licet adhuc simul non producat infinitos effectus ejusdem rationis, lamen potest producere quantum est ex parte sua, et tamen talis causa non est formaliter infinita, quia unus effectus ejusdem rationis ad sui productionem non requirit minorem virtutem in causa producente quam alius; effectus vero alterius rationis requirit majorem perfectionem in causa quam alius alterius rationis, patet, quia una species est perfectior alia, et sic quodlibel individuum unius speciei est essentia perfectior quolibel individuo alterius speciei perfectioris; si igitur aliqua causa haberet in virtute sua posse producere infinitas species, illa esset formaliter infinita.

Dico, quod causa qui potest producere infinitas species, dicitur formaliter infinita duplici ratione, quia ex quo habet in virtute sua posse producere infinitas, etiam successive, erii formaliter infinita; patet quia si A requirit perfectionem ut unum ad producendum unam speciem, majorem perfectionem requirit ad producendum aliam; igitur cum species sinl sicut numeri, 8. Metaph. sequitur quod aemp; habens in virtute sua posse successive co producere infinitas species, sequitur quod ilud sit formaliter infinitum. Esset etiam infinitum ex hoc, si simul posset producere infinitas, quia (ut supra dixi) posse producere infinitos effectus deque perfeclos, ita perfecte simul sicut quemlibet seorsum, est majoris perfectionis, a forliori si simul potest producere effectus diversarum specierum quae perfecte simul sicut quemlibet seorsum. Dico igitur, quod causa qui simul potest producere infinitos effectus ejusdem speciei sque perfecte, sicut quemlibet seorsum est formaliter infinita, quia licet unus effectus seorsum sumptus non requirat majorem perfectionem in causa, quam alius ejusdem rationis, tamen simul sumpti requirunt majorem perfectionem, cum non possint :eque perfecte produci, sicut quilibet seorsum, nisi major perfectio requiratur in causa, et si infiniti possent simul produci, infinita perfectio arguitur in causa.

Si dicatur: Nonne Sol concurrit, ut causa cum causis secundis in istis infe-: rioribus? dico quod sic. Nonne in eodem instanti plures causee secundae producunt. plures effectus cjusdem rationis, sive speciei? dico quod sic; igitur Sol concurrit ad omnes istos effectus ejusdem speciei. Admitlilur, sed dico, quod non concurrit aeque perfecte ad duos, et secundum totam virlutem suam, sicut ad quemlibet seorsum sumplum; et sicut dico de effectibus ejusdem rationis, ila dico de effectibus diversarum rationum,

Si dicatur: Videtur quod si intellectus nosler non possit habere duas intellectiones «que perfectas modo praeexposito; igitur tunc intellectus Beati perfecte intel. ligit essentiam, et semper, quod nunquam posset perfecte intelligere alium Angelum, quantum est intelligibilis.

Dico, quod posito quod unus Angelus intensissime cognosceret essentiam divinam, ita quod toto conatu et tota virtute Sua, ut causa (amen partialis causaret hujusmodi cognitionem, tunc non eque perfecte, et wque intense cognosceret alium Angelum, causando cognitionem ilius. Licet tamen perfecte cognosceret illum, quantum est cognoscibilis, ita quod lalis cognitio attingeret totam essentiam Angeli, non tamen illa cognitio esset elicia secundum totam virlutem et totum conalum, ita quod ipsa cognitio sit eque perfecte elicita ab Angelo simul cum cognilione essentix diving, sicut elici possel, ut seorsum sumpta, et sine cognilione essenti:e divinz.

Secundo dico, quod talis cognitio essenli:? divine — eliciatur intensissime, hoc tamen esset principaliter a voluntate divina, ei non a conatu Angeli. Patet, quia quilibet intellectus Beali, loquendo de intellectu ejusdem speciei, loto suo conatu videt essentiam divinam, tamen visio unius est perfectior et intensior quam visio allerius, et hoc erit ratione voluntatis divin: efficacius concurrentis cum intelleelu unius quam cum intellectu alterius.

Sed est difficultas, loquendo tantum de conatu Angeli, an scilicet toto conalu suo :eque perfecte possit intelligere Deum, et alium Angelum simul, sicut quemlibet seorsum. Dico quod non, quod patet per superius dicta.

Si dicatur, si intelligendo Deum secundum totum suum conatum, sive secundum, totam suam virtutem, an possit causare intellectionem alterius Angeli, licet non secundum totum suum conatum; videtur quod non, quia si secundum totam suam virtutem causat intellectionem Dei, partialiter tamen. Si causat partialiter intellectionem alterius Angeli, tunc videtur quod secundum majorem virtutem; dico quod sic, et non sequitur inconveniens, Sicut in praecedenti, quia perfectio visionis divin; erit principaliter a. voluntate divina, et sic non sequitur quod requiratur major virtus.

Ex his ergo patet responsio ad primam 1 difficultatem, et concedo primo, quod non possel causare duas intellectiones sic adwequatas, ita quod non eque perfecte simul, sicut quamlibet seorsum.

Deinde concedo, quod quando causat unam intellectionem simul cum alia, non causat illam secundum totam suam virtulem absolute, quia tunc forte non posset causare aliam, et idem dico de specie intelligibili sive de objecto, sicut dixi de intellectu; sequentia ex his clara sunt.

Ad secundam difficultatem, an plures Angeli possent simul loqui uni Angelo, -. causando cognitionem, puta lapidis ? Dico di ut supra, quod si Angelus audiens esset aeque proportionatus, et aeque dispositus respectu decem Angelorum loquentium, Sic simul respectu omnium, sicut respectu cujuslibet seorsum sumpti. Dico, quod vel nullam intellectionem causabunt, vel si aliquam, erit tantum ab uno Angelo, quem Deus novit, causare autem plures posse non videtur, quia tunc intellectus audiens, simul haberet plures intellectiones ejusdem objecti, quod non est dicendum; et etiam hoc Doctor negat supra, quod quando Angelus loquens loquiiur alleri Angelo habenti cognitionem objecti, de quo loquitur, tunc non causat cognitionem, sed tantum speciem intelligibilem, si non prehabeat. Si vero decem Angeli loquentes loquuntur uni Angelo de decem objectis diversis, an simul possint causare cognitionem illorum? dico quod sic; ergo Angelus audiens simul intelligit decem objecta. Dico quod non habeo hoc pro inconvenienli, non tamen intelliget qualibet simul sumpta, sicut quodlibet seorsum posset intelligere, el hoc, quia licet decem Angeli cum decem speciebus intelligibilibus, sic se haberent, quod unusquisque posset causare cognitionem sui objecti perfectissime, tamen non posset illam causare, nisi in subjecto apto nato recipere; sed Angelus audiens non potest sic disponi, ut simul recipiat decem intellectiones decem objectorum eque perfectas simul, sicut quamlibet seorsum sumptam, et sic patet difficultas.

Contra aliqua dicta Doctoris instat Gregorius de Arimino ?n 9. dist. 9. q. 2. El primo instat contra illud quod dicit Doctor scilicet, quod unus Angelus potest videre intuitive 4, in intellectu alterius Angeli cognoscentis 4, sed ut clarius intelligatur contra quid arguit Gregorius, sub brevitate ipse Gregorius recitat opinionem Doctoris quam, (ut clarius intelligantur ratione sux) recito, et incipit ibi: Alius modus dicendi est, quod unus Angelus loquitur alteri, causando in eo intellectionem ejusdem objecti, quod ipse intelligit. Ubi advertendum quod, secundum istum, Verbum praeter visionem, qua Angelus videt in Verbo aliquod objectum, adhuc potest quadrupliciter cognoscere illud, verbi gratia, 4 quatuor modis aliis potest videre intuitive, scilicet in seipso A, et iterum intuitive, ut in intellectu alterius Angeli cognoscentis, et abstraelive per speciem habitualiter concreatam vel acquisilam, et nulla istarum intellectionum est auditio, quia nulla est per se expressa ab intelligente, inquantum intelligens est, imo accidit ei, quod objeectlum sit intellivens. :eque enim moveret si non esset intelligens, et in omnibus islis si aliquis intellectus causet, est intellectus ipsius intelligentis non alterius, el ipsum objectum concurrit ibi cum intellectu, ut causa partialis.

Quarto modo potest iste cognoscere 4, ita quod intellectio fiat in eo per intellectum alium exprimentem, et intellectus istius nullam causalitatem habeat respectu aetus, sed tantum erit passivus, et illa sola cognitio est auditio, et est expressa ab intelligente, inquantum est intelligens. ita quod solummodo intellectus loquentis, vel quae sunt in ipso, ut in ipso, vel praesentia sibi, ut sibi sunt activa respectu auditionis, et hoc non ut proximi effeclus; nam ista praesentia loquenti prius causant intellectionem actualem in loquente, quam causent istam auditionem in loquente, ipsa tamen intellectio loquentis non in loquenle ratio agendi inquantum loquitur, sed aliquid pertinet ad memoriam loquentis. Quod autem Angelus possit causare intellectionem ipsius 4, in alio Angelo, probatur, quia quod est sufücienter in actu primo respectu alicujus effectus, potest illum causare in quocumque receptivo illius effeclus, sed Angelus habens notitiam actualem alicujus objecti, verbi gratia A, est suffieienter in actu primo ad causandum intellectionem actualem ipsius 4; igitur potest illam causare in quocumque receplivo illius; sed intellectus alterius Angeli est receptivus ejus, cum sit ejusdem rationis cum illo intellectu, igitur, etc. Probatio majoris, quia prima extrema proportionis activi et passivi sunt universalissima, abstracta a quocumque aelivo et passivo, quia ista proportio inest parlicularibus per rationem communem, et ideo exlremis. Minor probatur, quia Angelus habens in se actum primum cognoscendi A. et speciem. et quaecumque ponuntur necessaria ad cognitionem, per id quod habet potest facere intellectum suum in actu secundo, causando in se intellectionem A, sicut effectum.

Contra hac, quia continent aliqua falsa. Primum est, quod unus Angelus potest videre intuitive 4, in intellectu alterius Angeli cognoscentis A4; si enim hoc esset verum, hoc esset, quia videndo cognitionem alterius Angeli cognoscentlis A, per illam intuitivam videret 4, patet, quia non potest videre 4, in intellectu alterius Angeli, nisi vel videndo per speciem, quam alter Angelus habet de A4, vel videndo formaliter per cognitionem eamdem, qua aller Angelus videt A, vel videndo ipsam cognitionem, qua alter videt A4, et per ilam sic visam videndo 4. Primum non potest dici, quia cognitio per speciem secundum eum est abstractiva, nec minus ea, qui? essel. per speciem existenlem in alio intellectu, quam quae est per existentem in suo. Nec secundum dici potest, quia non est possibile naturaliter, quod duo eadem cognitione numero formaliter intelligant, sicut impossibile est naturaliter, quod una cognitio numero simul informet duos intellectus; relinquitur ergo Lerlium, et sic patet consequentia. Sed quod consequens sit falsum probo; tum quia sequitur quod Angelus videns visionem suam, qua videt Deum intuitive, videret etiam illa visione reflexa Deum intuilive, et per consequens illa visio de creatura, sive habens creaturam pro objecto, esset beatifica; tum quia tunc dug visiones bealificee essent in eo; tum tertio; quia secundum dicta sua AÁngelus posset causare in diabolo visionem prwdictase suae visionis primse, cum sit sufficienter in actu primo ad causandum in seipso visionem pradicte visionis; tum etiam, ipsamet visio Dei simul cum intellectu videntis in dieto intellectu causaret visionem sui reflexam, igitur illud poterit cum inlellectu diaboli in ipso intellectu diaboli. Et ulraque consequentia patet per rationem suam, eo autem posito, diabolus videbit Deum intuitive, et haec omnia sunt falsa; igitur, etc.

Praeterea probatum fuit in primo, dist. 3. quod nulla notitia habita de re per aliquod medium cognitum est intuitiva.

Secundo contra illud, quod ponit Angelum sic in alio posse causare nolitliam, quia sequitur secundum hoc, quod etiam in seipso causare polerit talem auditionem de 4, cum ejus intellectus sit per eum ejusdem rationis cum intellectu alterius, in qua potest auditionem de A causare, et sic simul et semel haberet duas notitias de 4; unam qua non est auditio, per quam ipse intelligit 4, quando causat auditionem in alio, quae secundum eum ibidem est effectus prior, sine quo audilio causari non potest; et aliam quae est audilio. Sed hoc est contra eum, primo, quia secundum ipsum, intellectus audientis se habet mere passive respectuauditionis; igituriste se haberet mere passive ad illam, et cum auditio secundum eum efficiatur a oquenle, non se haberet mere passive ad ipsam, quod contradicit jam dicto. Tum quia, ut patet in quarta ratione ipsius recilala in prasenti quaestione, contra aliam opinionem, impossibile est secundum eum, in intellectu esse duos actus perfectos simul, sed ponatur quod illa auditio sit tam perfecta quantum posset in alio causare, quod oportet dicere esse possibile per rationem suam, sequitur propositum.

Tertio sequitur, quod aliquis poterit habere distinctam notitiam in particulari et determinate de aliquo non existente, esto quod nullam habeat propriam speciem illius, aut nunquam noverit illum intuitive, quod non videtur possibile.

Praeterea, qualis notitia esset illa: non abstractiva, quia talis est mediante specie, etiam secundum eum; non intuitiva, quia illa non est existentis. Consequentia probatur, ponatur enim quod aliquod singulare praeteritum quidam Angelus non noverit, quod tamen alius novit, et habet speciem ejus, et potest delerminalte et distincte recordari de ipso, iste qui sic potest recordari, et est sufficienter in actu primo ad faciendum se in actu secundo recordationis, poterit in illo alio causare, etiam similem recordationem secundum dicta ista, et sic etiam aliquis recordabitur ejus, quod nunquam novit, quod videtur repugnatiam includere.

Praeterea, si unus Angelus haberet scientiam unius conclusionis, et non potest cognosci, nisi per alias cognitiones priores, sicut possibile est, ut in una quaestione supra ostensum est, et esset sufficienter in actu primo respectu actualis considerationis, et scientid:? praedict:e conclusionis, poterit hujusmodi notitiam causare in alio, qui nunquam conclusiones priores novit, posito quod ita fuerit, sicut ita possibile est, ut potest patere ex dictis in eadem questione, et sic aliquis cognoscerel scientifice aliquam conclusionem, qui tamen non cognosceret nec actu, nec habitu principia illius, quod etiam non est possibile.

Praeterea secundum istam viam videtur, quod una creatura possit habere primam infusionem ab alia creatura, et naturaliter, quod non libenter ego concederem.

Tertio contra modum dicendi in se, nam per istum modum locutionis, si in celu multorum Angelorum unus uni specialiter loqueretur, nescire posset audiens quis esset qui loqueretur, supposilo quod illa locutio esset de re aliis actualiter nota. Istud declaratur secundum dicta istorum. Volunt enim quod in poLestale, et sponte Anceeli actualiter aliauid cognoscentis, si causaret cognitionem illius objecti in alio, unde potest ita loqui uni, quod non alteri, et loqui et non loqui, sicut placet sibi; igitur Angelus recipiens in se auditionem videns alios Angelos, et notitias, et species, et alia per qua sunt in actu primo respectu auditionis, si aliqua alia sunt, quorum quilibet potest ejusdem auditionem causare, non potest determinate scire quis illam causaverit, ac per hoc nec quis sibi locutus sit.

Praeterea, ista via dat modum, qua unus Angelus possit loqui Angelo alterius speciei, ac etiam anime humane separate. Constat autem, quod Angeli loquuntur Angelis alterius speciei, et diemonibus, et animabus. Ralio in oppositum non est efficax, nam major sic absolute sumpta est falsa, et multas habet instantias, sicut ex dictis potest videri; et praeterea in nobis habet instantias, nam unus homo est sufficienler in actu primo ad causandum in suo intellectu intellectionem secundum aliquem habitum quem habet, nec tamen potes! similem causare in intellectu alterius hominis.

Item, potest in voluntate sua causare volitionem, et non in voluntale alterius, quod etiam de Angelis verum est, ita potest instari de aliis interioribus hominis potentiis; oporteret igitur quod intelligeretur major illa de illis receplivis, qua sic se habent, quod sunt ejusdem rationis, et eodem modo comparantur, seu se habentad illud, quod est in actu primo respectu illius effectus, et secundum illum intellectum, minor palenter erij falsa, nam ad Angelum habentem notiliam actualem et speciem alicujus objecti, non eodem modo se habet intellectus allerius Angeli, sicut intelleclus proprius; patet, nec eodem modo se habet ad. noiliam et speciem hujus, nam hic informatur per istas, ille non.

Praeterea sicut factum est, non omnes Angeli sunt ejusdem speciei, et ideo minor, cum debeat esse universalis, etiam esset defectuosa.

Dico igitur, quod cum Angelus non videat cogitationes alterius, nec appareat bene dici posse, quod non per modum objecti, sed per modum agentis extrinseci cause libere, effective causet immediate cognitionem in mente alterius, cum tam primum, quam secundum videatur esse proprium Deo; nec ideo juxia primam opinionem, nec juxta secundam loquuntur ad invicem, loquuntur tamen secundum quod per Seripluram cerli sumus, sed qualiter, est nobis ignotum. Potest tamen dici, quod sicut quia homo alterius hominis cogitationem videre non potest immediate, in seipsis formant exterius voces, vel intuitus, aut scripturas, et si aliqua signa sint, quibus quod corde quis cogitat in alterius deducit notitiam; sic ipsi Angeli volentes ad invicem manifestare, qui secrelis cogitalionibus concipiunt, formant in seipsis quaedam intellec(ualia signa et spirituales, ut ita dicam sermones et loquelas, per quae spiritualiLer audita ab aliis cognoscitur quid cogitant, ita quod sicut in nobis est duplex loculio: Una, qua est primum signum rei immediat?, et hoc nullius est linguce earum, qua? distinguuntur secundum diversitatem gentium humanarum, juxta sententia m Augustini supra (actam, et hanc locutionem solus Deus audit. Alia quae est secundarium signum, et priori in idem significandum subordinatum, et ex hoc quodammodo priori signum, et hanc etiam alii audiunt. Sic in mentibus Angelorum est duplex locutio: Prima, qua est signum primum et immediatum rei, et hee est cogitatio Deo, et sibi tantum nola. Alia est signum secundarium et subordinatum illi in sicnifieando. quam aliae spirituales creature intelligibiliter audiunt, et per ea quid per primam dicatur, concipiunt, et hanc puto Apostolum vocasse linguam eorum Angelorum, primza ad Corinth. 18.

Ad hoc facit glossa supra allegata, quae dicit, quod Angeli prepositi significant minoribus quibusdam nutibus aut signis. Secundum huncmodum potest Angelus uni determinate dirigere sermonem suum, et omni modo quo nos, et longe plus alque perfectius distincte, et varie loqui, ut sibi placet, et alius potest determinate Scire, quis loquitur hic scilicet in quo intuetur hujusmodi signa, in eis enim audire, intelligere est.

Si quaeratur: Utrum uni possit aliquis sic loqui, quod alius, cui non loquitur, non audiat ? Dictum est quod non, si alius sit in debita propinquitate ad audiendum, et ad hoc sit attentus, nisi Deus tunc eum prohibeat audire, non coagendo ad audiendum, et est simile, sicut cum aliquis nostrum inter multos consltitutus non potest localiter loqui uni, quin audiatur ab aliis. Sed contra modum istum diceretur, quod qua ratione unus Angelus potest videre hujusmodi signa in mente alterius Angeli, eadem ratione videtur, quod possit videre cogitationes ejusdem in eadem mente existentes, et Sibi propinquas aequaliter, et per consequens superfluunt hujusmodi signa.

Respondeo, quod propinquitas sequalis, et unitas objecti nihil facit ad hoc; nam islis non obstantibus unum est ab aliis intuitive intelligibile, et non aliud. Exemplum: constat quod in eadem materia est forma substantialis colorati, et color ejusdem, et utrumque «que propinquum est videnti, non enim est ibi aliquis ordo, aut aliqua mediatio situalis; et bene sic senlimus colorem, et per intellectum ipsum intuitive intellieimus, quod nec formam substantialem, nec etiam materiam sentimus, aut intelligimus intuitive, quamvis alio modo illas intelligere possumus; in mente etiam simul habet quis habitum infusum et intellectionem actualem, et hauc intelligit intuitive, illam non. Sic igitur dico de modo locutionis Angelice, ulrum autem ita sil, ignoro. Apparel tamen mihi sic esse possibile, cum et nos etiam inde taliter tales locutiones possumus formare similes locutionibus formalibus localibus, sicut potest quilibet in seipso advertere.

Ad argumentum ipsius respondeo, negando antecedens. Ad probationem dicendum, quod cogitationes non immediate in seipsis audiuntur intellectualiter, seu videntur, sed mediantibus intellectualibus signis immediate visis, sicut dictum est. Hoc Gregorius.

Respondeo ad omnes objeeliones Gregorii. Et primo ad illam de intuitiva cognitione, et concedo quod unus Angelus non cognoscil intuitive aliquod objectum in intellectu alterius Angeli per aliquam speciem intelligibilem, quia talis cognitio esset tantum abstractiva. Et concedo quod quando Angelus 7 videt intuitive objectum C, in intellectu Angeli A4, quod videt formaliter per eamdem cognitionem, qua A videt C, sic intelligendo quod B videt cognitionem intuitivam in A, et sic per illam intuitivam visam in A, £ ex consequenti videt intuilive C, intelligendo tamen sicut exposui, prius respondendo ad difficullatem, quam fecil contra hoc dictum Doctoris. EL cum dicit hoc esse falsum, quia tunc Angelus videns visionem suam, qua videt Deum intuilive, videret etiam illa visione reflexa Deum intuitive, et per consequens alia visio de creatura, sive habens creaturam pro objecto esset beatifica. Dico primo, quod hoc non videtur esse inconveniens, eL concedo quod per visionem reflexam potest consequenter videre Deum in se, intelligendo sicut supra exposui; et non sequitur quod tunc esset visio beatifica respectu creature, quia illa visio reflexa, qui immediate terminatur ad primam intuitivam, non igitur beatifica. Nec concedo quod per visionem illam reflexam possit videri Deus in se, sed per illam reflexam potest videri prima visio, per quam primam videtur Deus in se, etl sic sola illa prima dicitur beatifica. Dico secundo, licet non ita ad propositum, quod visio reflexa potest dici bealifica ex hoc solo, quod terminatur ad visionem bealificam, non ex hoc quod immediate terminetur ad objectum beatificum, et sic concedo quod isto modo possent esse due visiones beatifice in eodem intellectu, quarum una immediate terminetur ad objectum beatificum, qui proprie dicitur beatifica; et alia terminetur ad visionem illam beatificam proprie dictam, quae tamen dicitur beatifica improprie. Esset bene inconveniens, si darentur du:e bealificae, et aeque immediate Lerminate ad objectum beatificum.

Et cum ultra infert, quod secundum dicla Doctoris iste Angelus possit causare in diabolo visionem prwdiclLe visionis primas, dico, quod licet prima facie videatur inconveniens intelleclui non multum elevato, nullum tamen videtur sequi inconveniens, ut supra exposui; non enim repugnat Angelo non posse causare similem visionem, quam habet in intellectu cujuslibet alterius sibi proporlionato, cum sinl passiva ejusdem rationis; de faclo tamen non causaret, quia volunlas divina disposuit nullo modo concurrere ad hoc. Et posito etiam, quod de facto causaret, adhuc non sequeretur diabolum videre Deum in se, quia licet per visionem causatam in ipso videret illam in Angelo, non tamen sequitur quod videret illam sub illa ratione, qua terminatur ad Deum in se, ut supra dixi, et sic non sequilur, quod visione illa videret Deum in Se. EL sic patet ad istam primam instanliam, qua contra dictum Doctoris non tangit difficultatem, quae langi posset, ut patet supra.

Ad secundam instantiam contra aliud dictum Doctoris de Angelo causanie noliam objecti in intellectu alterius Angeli, cum dicit quod tunc Angelus loquens alleri Angelo, posset causare audilionem in seipso de objecto prius cognito, negatur absolute; et cum probatur, quia intelleclus Angeli loquentis est ejusdem rationis cum intellectu Angeli audientis, conceditur, sed postea negatur quod sicut loquens potest causare audilionem in alio intellectu de alio objecto non actu cognito ab illo intellectu, ita eamdem potest causare in seipso, negatur similitudo, quia intellectus ut habens cognilionem hujus objecti, non potest simul habere aliam de eodem objecto, stante illa prima, propter causam Supra assignalam, et ex hoc patet ad illa qua sequuntur, procedunt enim ex falso intelleclu dicti Doctoris.

Ad aliud, quod dicit contra eamdem conclusionem, quod aliquis poterit habere distinclam notitiam in particulari, et determinate de aliquo non existente, esito quod nullam habeat speciem propriam illius, aut nunquam noverit illum inluitive, quod non videtur possibile naturaliter. Dico absolute, quod hoc est simpliciter possibile; species enim intelligibilis tantum partialiter concurrit ad notitiam abstractivam, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. quast. 6. 7. et 8. el dist. 17. et alibi sepe. Licet ergo in inlellectu audientis non sit aliqua species intelligibilis respectu illius objecti, de «uo habet notitiam abstractivam ab Angelc loquente, sufficil tamen species intelligibilis ejusdem objecti in intellectu lo. quenlis, quae una cum intellectu loquen. lis integral unam causam totalem respeclu nolili: abstractivi, quia totalis causa est ratio causandi notitiam abstracltivam in quocumque passo receplivo ejusdem rationis, ut supra patuit.

Et quod habet pro inconvenienti, quod non detur in aliquo notitia abstraetiva objecli, de quo non prius habuerit notitiam intuitivam; dico primo, quod non est necesse in cognoscente aliquid abstractive, quod prius cognoverit illud intuitive, ut supra exposui /n q. 3. prol. improbando opinionem Gregorii de objecto scientiae.

Dico secundo, quod etiam posito quod non possit habere notitiam abstractivam de aliquo objecto, non prehabita notitia intuitiva ejusdem, tunc concedo quod Angelus loquens non posset causare in audiente notitiam abstractivam, nisi Angelus loquens prius habuerit intuitivam ejusdem objecli, non enim posset causare aliam abstractivam de objecto, nisi prius cognoverit illud abstractive; posito ergo quod intuitiva requiratur respectu prime abstractivie, non tamen sequitur quod requiratur respectu secunda causse in audiente, sicut nec etiam secundum eum in cognitione abstractiva reflexa requiritur immediate intuitiva, sed si requiritur, prcwcise requiritur respectu prima.

Ad aliud contra eamdem conclusionem, patet supra, quod talis notitia causala in audiente de objecto partialiter revelato, esset abstractiva; et cum dicit, quod illa est per speciem intelligibilem secundum Doctorem, dico primo, quod sufficit quod sil per speciem intelligibilem existentem in loquente; dico secundo, quod non bene percipit Doctorem. Non enim Doctor dicit, quod cognitio abstractiva sit prwcise per speciem intelligibilem, imo ipse vocal notitiam abstractivam quamcumque, qui non est de objecto existente et praesente in se. Et quod dicit, quod tunc Angelus loquens, qui recordatur de aliquo objecto praeterito, ut praeterito, possit in aliquo alio Angelo causare similem recordationem, et sic poterit recordari de aliquo, quod nunquam novit, dico, quod aliud est dicere Angelum posse causare distinctam notitiam in Angelo de objecto non prius noto, et aliud est de actu recordationis, quia recordatio semper est de objecto, ut prius cognito; posset enim prius causare in audiente noliliam de tali objeclo praeterito, ut praeterito, sed. tunc per talem notitiam non recordaretur, quia recordari est per actum proprium ipsius recordantis, ut clarius paLebit 2m 4. dist. 45.

Ad aliud contra eadem conclusionem, cum dicit quod tunc unus Angelus posset causare notitiam conclusionis scienlficam in Angelo audiente, qui prius non cognoverit illam conclusioaem scienlifice, nec per principia illius conclusionis. Dico, quod aliud est causare notiliam alicujus conclusionis absolute, puta hujus: homo est risibilis, qua actu cognoscit hominem esse risibilem, et aliud est causare notitiam evidentem ex evidentia principiorum. Hoc praemisso, dico quod potest causare notitiam primo modo, sed talis notitia non dicitur scienlifica, sicut si Deus immedizle causarel in me notitiam hujus: Aomo est risibilis, non diceretur scientifica, sed tantum revelata. Secundo modo non posset causare non prehabita in ipso audiente notitia ipsorum principiorum, posset tamen causare notitiam Lerminorum propositionis immediate, et ex consequenti possel causare notitiam principiorum, ad quam sequeretur evidens notitia, quie diceretur notitia scientifica.

Ad illa quae objicit contra modum dicendi Doctor de locutione Angelorum, eum dicit primo, quod per istum medum locutionis, si in coetu multorum Angelorum unus uni specialiter loqueretur, non posset scire audiens quis esset, qui loqueretur, supposito quod illa locutio esset de re aliis actualiter nota, etc. Dico, quod oporteret eum subtilius de disse Doctoris positionem, quia ista non. diceret. Dixit enim Doctor supra, quod ^ ultima perfectio in audiente est, quod habita prima notitia de objecto, de quo loquens loquitur, quae proprie dicitur audilio, tunc audiens converlit se ad intellectum loquentem, et ad notitiam quam habet loquens de objecto, et landem ad objectum de quo loquens loquitur, et sic landem cognoscit Angelum loquentem; non enim diceret Doctor quod ex sola auditione Angelus audiens cognoscerel Angelum loquentem. Dico secundo, quod semper audiens cognoscit ipsum loquentem, quia Angelus qui loquitur sponte uni et non alteri, vult etiam, quod non solum audiens cognoscat objectum de quo loquitur, sed etiam cognoscat Angelum loquentem.

Ad illud quod dicit, quod Doctor non dat modum, quo unus Angelus possit loqui Angelo alterius speciei, ac etiam animae separatae, dico absolute, quod non est necesse assignare alium et alium modum, quia cum omnes intellectus creali sint receptivi ejusdem rationis, erit idem simpliciter loquendi respectu omnium. Eti quanlum ad hoc non assi-. gnatur alius et alius modus loquendi, licet. inter Angelum superiorem et inferiorem possint esse alie differenlim, pu-; ta, quod superior non possit impediri ab inferiori. quando loquitur ei, ut supra dixi.

Ad illas instantias contra illam proposilionem Doctoris, scilicet: quod est suffieienter in actu primo respectu alicujus effectus, potest illum causare in quocumque receplivo illius effectus, cum dicit quod unus homo est sufficienter in actu primo ad causandum in suo intelleetu intellectionem secundum aliquem habitum quem habet, nec tamen potest similem causare in intellectu alterius hominis. Respondeo, quod alius intellectus, etsi ex natura sua sit receptivus intellectionis causale ab alio intellectu, tamen pro statu isto non est in debita approximatione et dispositione; nec similiter intellectus est pro statu isto sic proximus, et debite dispositus, ut possit immediate causare aliquam intellectionem in alio intellectu, nam intellectus pro statu isto est tantum natus moveri a sensibilibus, imo nec Angelus posset immediate movere intellectum nostrum pro statu isto, causando in eo cognitionem alicujus intelligibilis, ut infra patet dist. 11.

Et cum dicit etiam, quod tunc posset causare volitionem in voluntate alterius, quod videtur inconveniens, dico, quod nullum apparet inconveniens ex his, quaexe dixi supra movendo instantias contra illam propositionem Doctoris: Qwando extrema alicujus propositionis, etc.

Et cum dicit, quod propositio Doctoris debet intelligi de illis receptivis, quae sunt ejusdem rationis, quae eodem modo se habeant ad illud quod est in actu primo respectu illius effeclus, tunc minor est falsa. Dico, quod propositio Doctoris non plene intelligitur, non enim ad hoc ut intellectus percipiat intellectionem, aliquid aliud requiritur, quam ipsa potentia receptiva, cum ipsa sola sit simpliciter ratio recipiendi tam speciem intelligibilem quam actum inlLellieendi: non enim requiritur species intelligibilis cum intelleclu possibili, inquantum receptivus est. Tum, quia ex se est perfecte dispositus ad recipiendum. "Tum, quia si necessario requireretur, ex hoc solo requireretur, ut esset ratio recipiendi; et si sic, tunc voluntas divina non posset immediate causare cognitionem abstractivam lapidis in aliquo intellectu non habente, speciem intelligibilem — lapidis, quod est inconveniens. Tum etiam, quia si poneretur, ut ratio recipiendi actum intelligendi, talis actus immediate reciperetur in specie, et sic talis species wque formaliter intelligeret, quod est falsum. Cselera sequentia ipsius Gregorii ex his qua dixi supra, patet nihil concludere contra Doctorem.

Occham in secundo, q. 92. multa contra Doctoris positionem dicit. Et primo contra illud quod dicit, quod unus Angelus potest loqui uni Angelo, et non alteri. El respondet ad unam objectionem quam facit Occham contra seipsum, scilicet quod illud quod dicit, quod unus Angelus nihil causat in alio Angelo, nisi per modum objecti causet, sive loquendo de actibus intellectus sive voluntatis. Dicit ergo sic: Si unus agat in alium tantum per modum objecti, ergo unus Angelus non potest aliquid ab alio occultlare, et per consequens quidquid superior potest intelligere, et inferior, quod est falsum. Respondeo, non est in potestate Angeli aliquid occullare, et aliquid ostendere, cum tantum agat per modum objecti, non tantum quantum ad suam essentia m, sed etiam quantum ad omnem actum, lam intellectus quam voluntals; sed dicitur unum occultare, et aliud non, quando Deus coagit secum ad unum actum et non ad alium, puta, Deus vult coagere, et coagit in intellectu unius Angeli ad videndum actum unius Angeli, et non alterius Angeli, et aliter non potest occultare,

Sed tunc est dubium quid Angelus bonus facit custodiendo, et malus exercendo ?

Respondeo, Angelus bonus instigat ad bonum homines, offerendo et approximando sensibilia interiora ad exteriora, movendo etiam malum, et hoc tam sensibilia interiora quam exteriora.

Tertio videndum est, quomodo unus Angelus loquitur alteri. Et hac est opinio Joannis quod unus Angelus potest causare in alio conceplum suum, vel speciem vel actum, et probat per multas rationes. Quare in Joanne.

Sed «vcontra dicta sua, primo contra primam rationem, quod non videtur concludere, quia accipio majorem suam, et arguo sic: Quando aliquid sufficienter est in actu primo, potest causare sufficienter actum secundum, ceteris paribus; sed voluntas Angeli superioris volens causare volilionem in voluntate Angeli inferioris, est sufficienter in actu primo respectu illius volitionis, et voluunlas Angeli inferioris est sufficiens receplivum et approximatum; ergo potest causare volitionem in voluntate Angeli inferioris, quod est falsum, ergo, etc. Si dieas, quod voluntas est libera, et ideo in sua potestate est, quod in ea causetur vel non, saltem a quocumque agente creato, sed sic non est de intelleclu. Contra, Angelus inferior non potest impedire volitionem superioris, quin Angelus superior veli causare in alio, quia virrus minor non impedit majorem ab actione sua naturali vel libera; ergo similiter Angelus superior potest causare lalem in omni passivo receplivo; sed hujusmodi est voluntas Angeli inferioris, ilem si sic, sequitur quod voluntas posset amare incognitum, quia volitio Aneeli superioris sufficit ad causandum cognilionem in inferiori, quia illud quod est ir actu primo, etc. Cum igitur intellectus et voluntas Angeli superioris possint suf ficienter causare volitionem in Angelo inferiori, et per consequens possenl etiam sufficienter facere in actu primc absque hoc, quod Angelus inferior cognoscat superiorem, vel aliquid in eo, et talis voluntas Angeli superioris potest causare volitionem in voluntate Angeli inferioris, qui forte respectu Angeli superioris ignola, tunc sequitur quod Angelus inferior amat incognitum, quia amat vel vult Angelum superiorem, quem non cognoscit.

Item, tunc Angelus in quo causatur intellectio, posset tunc intelligere sine Specie, ex quo intellectio est sufficiens ad producendum intellectionem in Angelo inferiori, quia per eam est Angelus superior sufficienter in actu primo secundum eum, et per consequens potest sufficienter causare intellectionem in Angelo inferiori absque hoc quod in Angelo inferiori prae:ecedat species, quod est contra eum, quia cognitio, saltem abstractiva, est per speciem.

Si dicas, quod species et actus intelligendi sunt effectus ordinati, ita quod primo causatur species in intellectu, et post actus intelligendi:

Contra, species si ponatur est causa cognitionis; ergo actus intelligendi non est causa speciei, aliter esset processus in infinitum, quia una cognitio causaret unam speciem, et illa species aliam cognitionem, et sic in infinitum.

Item, si Angelus posset sic causare intellectionem in Angelo, etc. tunc sequitur quod aliquis, qui potest discurrere, potest cognoscere conclusionem ignolam sine experientia vel discursu, qui procedit ex principiis per se nolis: consequens est falsum, ergo et antecedens. Consequentia patet, quia Angelus loquens potest cognoscere totum discursum, per quem deducitur conclusio, el potest facere statim Angelum audientem in eodem actu, in quo ipse erat in fine discursus causando in Angelo inferiori cognilionem conclusionis, quain habet in fine discursus, non dando cognitionem principiorum, quia per cognitionem respectu conclusionis est sufficienter in actu primo per eum, ergo, etc. Sic ergo videtur, quod ratio prima non probat, sallem quod Angelus totaliter producat intellectionem talem in alio Angelo.

Item, contra quod ponit Angelum audientem nihil agere in intellectione sibi impressa ab alio, quia intellectus est causa activa, vel esse potest respectu cognitionis alterius Angeli; ergo eodem modo respectu intellectionis sui ipsius. liem quando aliquid potest esse causa partialis et totalis respectu alicujus effectus, si in ejus potestate non est, quando est causa partialis, nisi alia causa partialis secum concurrat, non erit in ejus potestate, quando est causa tolalis, nec potest impedire aliam causam secum causare, Exemplum, ignis et Sol sunt causae partiales caloris, et non est in potestate ignis, quod Sol causet vel non, quando est causa partialis caloris, et si esset causa totalis caloris, adhuc non esset in potestate sua Solem impedire a causatione, si essent sque approximala. Sed Angelus loquens alteri potest esse causa parlialis respectu inlellectionis in alio Angelo, quia potest esse objectum intelleclus alterius Angeli concurrentis ad causandum intellectionem, et potest esse causa Lolalis, per le. Sed quando est causa parlialis in ratione objecti non est in ejus potestate, quod alius Ansaelus secum cause(i vel non, nec potest impedire; ergo eodem modo, quando est causa totalis in actu loculionis, non est in ejus potestate quod alius Angelus secum loculionem causet, et per consequens Angelus cui loquitur non tantum audit passive, sed etiam active.

Ideo dico, quod unus Angelus nihil potest causare in alio, nisi per modum objecti; et isto modo potest unus Angelus, cui aliqua sunt nota, illa alteri manifestare.

Quantum ad dubium de solutione Joannis quantum ad locutionem Angelorum, supposito quod unus Angelus non possit causare notitiam actualem in alio Angelo de aliquo objecto sibi habitualiter noto, nisi prius causaret notitiam actualem ejusdem objecti in seipso, et hoc videtur rationabile, quia Angelus unus nihil .potest causare in alio Angelo, nisi. per modum objecli; si ergo unus Angelus causaret notitiam actualem de aliquo objecto complexo vel incomplexo, non curo, in intellectu alterius Angeli, vel aliquid in uno Angelo causaret, si causarel in alio, sicut causa totalis, sicut ponit Joannes; aut illud causans effective esset sola essentia Angeli, vel. essentia sive intellectus unius Angeli cum habitu informante, vel objectum aliud habitualiter notum uni et non alteri, causaret cognitionem actualem in Angelo non habente talem notitiam habitualem. Nec primum, nec secundum potest dari, quia sive essentia unius Angeli perfecte causet cognitionem in alio Angelo, sive essenlia concurrens cum habitu, cum utrumque causet solum effectum suum in alio Angelo per modum objecti, nunquam potest causare in alio nisi notitiam illius rej, quae est objectum, et non alterius rei, qui non est objectum alterius cosgnitionis; et ideo tam intellectus unius Angeli quam habitus informans eum potest causare notitiam actualem intuitivam ipsius in alio Angelo, absque hoc quod causel aliquam notitiam in actualem in seipso intuitivam, vel abstractivam vel annihilativam, sicut potest esse objectum cognitionis alterius Angeli, absque hoc quod sit objectum cognitionis sus, sed per hoc nunquam causabit cognilionem actualem in alio de aliquo objeeto sibi habitualiter noto. Si ponatur tertium, quod objectum habilualiter notum uniel non alteri, causet actualem cognitionem in Angelo, cui non est habiQualiter notum, non causando notitiam in illo cui est habitualiter notum, hoc est mere possibile, sed tunc Angelus unus non causel illam notitiam in alio, imo nihilominus causaretur, si destrueretur alius Angelus; quaere rationem pro ista' conclusione, ut prius.

Ad rationem Joannis de loculione Angelorum, quando dicit quod agens sufficienter approximatum passo, etc. Dico, quod hic deficit una causa partialis, requisita ad hoc quod unus causet noliliam actualem de aliquo objecto, sic habitualier noto in intellectu alterius Angeli; eL hac est notitia actualis, quae necessario requiritur naturaliter, loquendo in Angelo loquente de objecto sibi habitualiLer noto, sive illud objectum sit quoddam complexum, sive incomplexum, ad hoc ut causel notitiam actualem in alio Angelo de eodem objecto habitualiter noto, quia nec essentia primi Angeli per se, et hoc sufficit, nec essentia cum habitu Angelum informante, quia ista ex quo suni incomplexa intuitive cognila, nunquam possunt ducere in cognitionem, sallem. ineomplexam, alterius rei. Sed posito quod Angelus habilualiter cognoscens aliquod objectum, consideret illud obiectum secundum inclinationem habi- tus, posita tali intellectione, qua consideral objectum illud habitualiter cognitum, potest Angelus approximatus videre illam intellectionem, sive illa intellectio qui est objectum sit intuitiva vel abslraetiva, non curo. Et postquam Angelus videt illam intellectionem, potest aliquo modo devenire in cognitionem objecti iliius intellectionis, quod objectum est modo actualiter cognitum, et prius habitualiter; et sic patet quod quando primus Angelus cognoscit aliquod objectum so0lum habitualiter, non potest causare cognitionem illius objecti in seipso, quia cognitio illius objecti, quod est in seipso, est causa partialis mediata vel immediata cognitionis in alio de eodem objecto.

Respondeo ad objectiones Occham, cum primo dicit, quod non est in polestate Angeli aliquid occullare et aliquid ostendere, cum tantum agat per modum objecti. Dico, quod hoc esset imperfectionis in Angelo, si non esset in potestate ejus revelare unum objectum alleri Angelo, non revelando aliud, et sic loqui de uno et non de alio; sequeretur etiam, quod si plures Angeli praesentes essent Angelo loquenli, quod non esset in potestate ejus loqui uni et non alteri, si tamen loqueretur per modum objecl. Possent etiam adduci multe ali: rationes ex dictis Doctoris, quibus evidenler probari posset, quod si tantum Angelus loqueretur per modum objecti, scilicet causando actum in intellectu audientis praecise per modum objecti, quod tunc proprie non esset locutio, quas tamen rationes brevilalis causa omitto, nec sunt multum necessari» ad propositum principale.

Ad aliud, quod videtur sibi inconveniens, scilicet quod tunc voluntas superioris posset causare volilionem in voluntate Angeli inferioris, dico absolute, quod hoc non reputo esse inconveniens, ut prolixe supra exposui, quomodo una voluntas potest causare actum volendi et nolendi in alia voluntate; et concedo quod Angelus inferior non potest impedire volitionem superioris, quin Angeius superior velit causare volitionem in alio, et quomodo possit sic impedire, supra exposui. Et eum ultra inferlur, quod si volilio posset causari in aliqua volunlale ab alia voluntate, quod tune lalis voluntas posset amare incognitum, dictum est supra quomodo inlelligitur amare cognitum, et amare incognitum; nec oportet hic multum insiSlere, quia circa hanc materiam de volunlale efficaciores difficullatles adduxi, ex quarum solutione non tantum iste inSlantiae, sed quaecumque alie circa illam materiam facillime solvi possunt.

Ad illud cum dicit, quod tunc Angelus possit aliquid cognoscere abstraetive nulla specie intelligibili existente in eo, patet responsio ex his, qui? dixi respondendo ad similem rationem, quam facit Gregorius. EL cum adducit illam instanliam, quod species et actus intelligendi suni effectus ordinali, ita quod primo causatur species in intellectu, et post actus, intelligendi, hoc est simpliciter verum, loquendo de simpliciter prima cognitione abstractiva, qualis est in Angelo loquente. Et cum arguit conQra hoc, si species ponatur esse causa cognitionis; ergo actus intelligendi non est causa speciei, verum dicit quantum ad esse primum speciei, sed quantum ad intensionem ejus, dico quod per plures actus intelligendi potest intendi talis species, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. q. 6. Et sic concedo, quod ante Speciem intelligibilem in intellectu Angeli loquentis non habetur intellectio abSlractiva, sed habita illa, supple notitia abstractiva, species intelligibilis intendi potest, ut notat Doctor in primo, dist. 3.

Ad illud, quod dicit de discursu, concedo quod Angelus loquens potest immediale causare noliliam hujus conclusionis: homo est risibilis. EL cum infertur. quod tunc Angelus audiens haberet noliliam talis conclusionis, non praehabila noliüia principiorum, dico quod aliud est causare cognitionem conclusionis absolute, et aliud est ipsam causare, ut evidentem ex principiis. Primo modo potest eam causare, non prehabita cognitione principiorum in audiente, sed non secundo modo, et concedo quod Angelus loquens potest cognoscere istam: /Jomo esi risibilis, per discursum, ita quod talis notitia erit sibi scientifica et evidens per applicationem principiorum, qua habila potest ilam causare in audiente, et hoc dupliciter:

Primo, «causando notitiam principiorum, et deinde notitiam conclusionis.

Secundo praecise potest causare notitiam conclusionis, non causando notitiam principiorum. Primo modo, Angelo audienti erit notitia scientifica et evidens per discursum syllogisticum; secundo modo erit tantum notitia conclusionis absolute, et non dicetur scientifica.

Ad aliud, cum dicit quod intellectus Angeli audientis in recipiendo notitiam ab Angelo loquente, quod active se habet respectu illius, patet supra quomodo tantum passive se habet, et ex his que dixi supra, patet facillima solutio ad omnes instantias Occham, nec oportet hic multum immorari.

COMMENTARIUS.

(a) Ad. aliam quaestionem de illuminatione. Hic Doelor respondel ad primam quislionem hujus distinctionis, qua erat: An Angelus superior possit illuminare inferiorem, et dicit, quod /umenatio in. Angelo est quadam locutio de vero, perfectiva ?n esse secundo, id est, quod talis illuminatio est notitia de aliquo vero causata ab Angelo illuminanle sive loquente, qua perficit intellectum audientem in actu secundo, cum sit quaedam operatio perfectiva adveniens intellectui audienti. Sequitur: Sicut enim non omnis intellectzo, etc. Vult dicere Doctor quod aliqua cognitio est simpliciter perfectio Angelici intelleclus, et talis cognitio est cognitio, qua cognoscit essentia m divinam intuitive, quia in tali objecto perfecte quietatur intlellectus objective; et similiter formaliter in tali cognitione "perfecte quietatur, ut patet in primo, dist. l. quaest. 1. et in 4. d. 49. Cognitio vero quidditatum, sive abstraetiva sive intuitiva non est perfectio simpliciter intellectus, quia talia objecta Sic cognila possunt dici entia secundum quid, et perfectiones in esse secundum quid, et similiter eorum cognito respectu essentiae diving et cognitionis ejusdem. Sequitur: S?e nec omnis cognitio singula- rium alia a visione verbi, etc. Vult dicere, quod cognitio alicujus singularis in proprio genere non dicitur simpliciter perfectiva intellectus cognoscenlis, cum naturaliter possit cognoscere illud, sed cognilio perfectiva intellectus est. cognitio alicujus revelati, ad quod intellectus virtute sua atlingere non potest. Sequitur: Dico tunc, quod Angelus superior, etc. id est, quod Angelus superior potest causare in inferiori aliquam cognitionem alicujus sibi revelati, puta mysterium Incarnationis fuit revelatum Angelo superiori, et tale potuit revelari Angelo inferiori, et talis locutio est specialis, quia est praecise de vero revelato; Angelus enim potest loqui alteri Angelo, non tantum de vero revelato, sed etiam de objectis qua novit, vel intuitive vel abstraelive per speciem habi(ualem, ut supra patuit; illuminalio vero est praecise locutio de aliquo vero singulari simpliciter revelato.

Sed occurrit aliqualis difficultas in hoc quod dicit, quod Angelus superior potest illuminare inferiorem de aliquo vero illuminato, puta de isto, quod filius Dei erat incarnandus, cum talis illuminalio sit specialis locutio, et sic loqui de tali vero, est causare notitiam talis veri in intellectu Angeli inferioris, quomodo talem notitiam possit causare, cum omnis nolilia causetur ab objecto et potentia, ut patet a Doclore in primo, dist. 3. quast. "7. et 8. el hoc formaliter vel virtualiter, vel essenlialiter, id est, quod omnis cognitio alicujus objecti, vel formaliter causatur a tali objecto, vel ab aliquo includente virlualiter tale objectum, vel ab aliquo includenle ipsum essentia liter, ut supra exposui in primo, dist. 9. quast. 3. Modo tale revelatum, cum non habeat esse in intellectu Angeli superioris, nec per se exislens, nec per speciem intelligibilem, quia tunc non videretur revelatum, nec virtu- aliter, nec essentialiter includitur in alio quod concurrat actu cum intellectu Angeli superioris ad causandum parlialiter notitiam talis revelati, et hoc in ratione objecti intelligibilis, videtur dubium, quomodo talis illuminatio fieri possit. $Si dicatur, quod Angelus superior sil causa sufficiens respec!u talis cognitionis, contra, quia continens virtualiter notitiam alicujus objecti virtualiter continet tale objectum secundum totam entitatem, uL patet a Doctore in primo, dist. 9. quast. 1. et dist. 8. quasl. 1. et in secundo, dist. 9. quast. 10. et in quodlib. q. 14. art. 9. et vide qua exposui 7n Zsfo secundo, dist. 13. quast. 10. Sed Angelus superior non coninel. virtualiter tale objectum revelatum, ut patet. Si dicatur, quod habita cognitione Incarnationis potest ex se causare similem cognitionem in alio Angelo, contra, quia pono casum, quod intellectus Angeli superioris nunc intelligal lapidem per speciem intelligibilem, certum est quod ceras non poterit causare cognitionem lapidis ex se, nisi habeat aliquod supplens vicem objecti, quod partialiter concurrat eum tali intellectu, sic videtur dicendum in proposito.

Dico primo, quod solus intellectus Angeli superioris non potest causare ex se cognitionem talis revelati, ita quod. nihil aliud ab ipso concurrat effective. Sed quomodo causabitur? respondeo dupliciter: Primo, quod quando Deus revelat Angelo superiori, causat cognitionem illius revelati in tali intellectu, tunc stante tali cognilione, potest ipse Angelus cum cognitione illa, ut causa parlialis, causare cognitionem in intellectu inferioris, et hoc in ratione objecti intelligibilis, ita quod talis cognitio causata in intellectu inferioris, primo terminatur ad cognitionem existentem in intellectu superioris, et sic polerit perfecte cognoscere illam, et tan» dem per illam poterit cognoscere tale revelatum; et sic videtur sequi, quod Angelus inferior non possit cognoscere illud revelatum, nisi prius convertat se ad intellectum Angeli loquentis, et ad notitiam quam habet de ipso revelato.

Secundo potest dici, quod si cognitio ilius revelati non maneat in intellectu superioris, quia cognitio tamdiu est, quamdiu causatur, sive continuatur, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. quast. wlt. et in isto secundo, dist. 9. quast. A. et quast. 13. quodlib. tunc virtute intellectus et talis cognitionis poterit causari vel derelinqui aliqua species intelligibilis perfecte reprasentans hujusmodi cognitionem, et hoc prolixe patebit in quarto, dist. 45. et tunc intellectus Angeli superioris cum tali specie intelligibili supplente vicem objecti, poterit causare cognitionem in intellectu Angeli inferioris, quae» cognitio terminabilur ad cognitionem objecti revelati exislentem in intellectu Angeli superioris, quia non posset loqui de tali revelatione, nisi ut actu cognoscens, ut supra patet, et sic poterit cognoscere illam, et per ilam poterit tandem cognoscere ipsum revelatum.

Sed tunc videtur difficile, quia non videtur necesse, quod intellectus, cui immediate — revelatur aliquod — verum, se convertat prius ad intellectum revelantem, ad hoc ut possit cognoscere tale revelatum.

Respondeo primo, quod forte non esset inconveniens ponere talem intellectionem, qui est in Angelo revelante, posse parlialiter causare notitiam talis revelati, ut praecise habet esse revelatum, quia licet prima cognitio illius revelali, quae habetur in intellectu revelante, non possi! haberi nisi virtute continentis tale reve latam, tamen habita illa, non videtur forte inconveniens, quod possit alia cau- sari similis illi primo, per quam immediate cognoscat tale revelatum, et sic possel concedi, quod talis cognitio partialiter causans, virtualiter contineat objectum revelatum sub illa ratione, qua est revelatum, licet non absolute contineat.

Dico secundo, quod ex quo secunda cognitio in intellectu audiente est ejusdem rationis cum illa alia, et praeeeise causata parlialiter a notitia ejusdem revelali, quod poterit immediate terminari ad ipsum revelatum. Secundo principaliter potest secundum aliquos dici quod Angelus superior sufficienter possit illuminare Angelum inferiorem de vero revelato, nullo alio concurrente in ratione objecti intelligibilis. Responsio tamen prima videtur magis ad propositum.

(b) Sed est dubium, utrum superior illuminans, etc.

In ista littera occurrunt aliquae difficultates. Prima in hoc, quod cognitio Verbi est mere supernaturalis, ita quod non subest causalitati alicujus causae creas, quia quaero: aut Doctor in ista littera absolute intelligit, quod visio ipsius Verbi in se a nulla causa creata potest causari, ut a causa totali; aut intelligit quod intellectus habens visionem Verbi in se, non possit similem causare in intellectu alterius. Primo modo non est ad propositum litterae, ut patet. Si secundo modo intelligit, contra, quia intellectus habens hujusmodi visionem, potest causare similem visionem in intellectu alterius Angeli, et lalis visio causata videtur posse terminari ad Verbum in se, sicut et. prima. El praeterea intellectus habens visionem causatiam ab illa prima, potest se convertere ad illam primam, et tandem videre objeclum visionis prime, sicut et Doctor dixit supra, quod ullima perfectio intellectus audientis, quod habita cognitione quae dicitur auwditio, potest se converlere ad intellectum loquentis, ut ad notitiam objecti, de quo loquens loquitur, et tandem per illam ab objectum, de quo loquitur, sic erit in proposito. Praeterea hoc videtur esse contra illud, quod supra dixit, videlicet quod intellectus Angeli potest videre in intellectu alterius aliquid intuitive; ergo similiter videtur sequi, quod si unus Angelus videt Verbum intuitive, quod illud idem poterit videre intellectus alterius Angeli in intellectu ipsius videntis.

Respondeo, quod intelligendo litteram primo modo, adhuc stat propositum littere, quia sicut nullus intellectus creatus potest causare visionem Verbi, ita nec visionem lapidis, ut in Verbo. Loquendo tamen de alio sensu, qui magis videtur ad propositum littere, dico primo, quod concesso unum Angelum posse causare similem visionem, quam in se habet de Verbo, illa tamen visio causata non erit visio Verbi, sed erit visio alicujus creaturae, scilicet illius visionis prime, ut supra patuit, et sic non sequitur quod per illam videat Verbum in se. Et cum dicitur, quod habita illa visione potest se convertere ad visionem primam, conceditur. Et cum infertur, quod visa illa prima potest videre Verbum in se, negatur, quia videndo illam, videt in ratione objecti visibilis, si enim debeat videre Verbum in se, oportet habere visionem, quae immediate terminetur ad Verbum in se, et patet, quia nec Angelus refleetens se super visionem, quam habet de Verbo ex tali visione reflexa praecise cognoscil primam visionem. Et cum dicit Doctor quod «udiens ut convertit se, etc. videl objectum, etc. non dicit quod cognoscendo cognitionem, quae immediate terminatur ad objectum, cognoscat illud objectum, sed bene per illam cognihionem habitam poterit postea invesligare objeclum, cujus est talis cognilio, et tandem per aliquam aliam co- gnilionem cognoscit illud. Dico etiam, quod aliud est cognoscere cognitionem aliquam absolute, et aliud cognoscere ipsam sub illa ratione, qua terminatur ad objectum, ut sic dicat relationem realem ad objectum, et sic terminat, inquantum existens, ut dicit Doctor in quodlib. quaest. 14. art. 3.

Concedo igitur, quod Angelus videns Verbum in se, potest causare in intellectu allerius Angeli similem visionem, quae terminetur ad visionem quam habet, ut ad talem entitatem absolutam, sed non potest causare illam, ut terminetur ad visionem quam habet sub illa ratione, qua terminatur ad Verbum in se, quia cognitio talis relationis praecise dependet ab illa prima notitia, et ab ipso Verbo in se, tanquam a fundamento et termino, et sic visio Verbi non poterit causari in aliquo intellectu ab alio Angelo, etiam vidente in se Verbum.

Dico tertio, quod posito quod similis visio posset causari in alio Angelo, non tamen sequitur quod ille alius Angelus per illam visionem causatam nec per aliam, cujus est talis visio causata, possit cognoscere Verbum in se, quia ultra haec omnia requiritur praesentia Verbi in se, quia praesentia nulli creature quantumcumque perfecte subest; et ultra etiam posita tali praesentia in ratione objecti intelligibilis, adhuc requiritur quod voluntas divina velit concurrere ad visionem Verbi in se, supplendo vicem talis objecti in se, quae omnia a sola voluntate dependent, et ex his patet, quod etiam loquendo secundum illum sensum, magis videtur ad propositum litter», quod visio Verbi nullo modo subest causalitali cujuscumque caus: secunda.

Secunda difficultas est ibi, quod nulla visio alicujus creature in Verbo subest causalitati create. Pono enim, quod nullus Anvelus videat in Verbo lapidem. tune videtur, quod possit causare cognitionem lapidis, ut in. Verbo; patet, quia Angelus habens lapidem perfecte praesentem in Verbo, potest immediate causare visionem ipsius lapidis, concurrente ipso lapide, ut alia causa partiali, quae visio immediate Lerminabitur ad lapidem, ut in Verbo.

Dico, quod habere lapidem praesentem, ut in Verbo, est ipsum habere praesentem praecise virtute ipsius Verbi, vel virtute perfecte supplentis vicem ipsius Verbi, et sic ipse lapis praecise fit praesens illi intellectui, ut in Verbo, a voluntate divina, et sic talis praesentia per nullum creatum haberi potest. Similiter dico, quod videre lapidem, ut in Verbo, talis visio mere dependet, saltem ut a mera causa partiali, ab ipso -Verbo, vel ab aliquo perfecte supplente vicem Verbi, cujusmodi est voluntas divina; licet ergo unus Angelus posset causare notitiam lapidis in se existentis, et in proprio genere, sic quod concurrat partialiter ad. hujusmodi notitiam, est tamen simpliciter impossibile, quod possit causare notitiam intuitivam lapidis, ut in Verbo, sic quod per ilam videatur lapis in Verbo, praesentia enim lapidis, ut in Verbo, ratione objecti intelligibilis respectu intellectus creati principaliter dependet a voluntate divina, et Sic patet solutio difficultalis. Possent adduci aliquae diffieultates, quas brevitatis causa, ne legentibus tedio sim, omitto.

(c) Ad argumenta prima quaestionis.

Ad primum respondet Doctor, quod potest causare illam auditionem, id est, visionem perfectivam in esse secundo, et tamen non sequitur quod creet eam, quia crealio est actio non concurrente alia causa alicujus generis, nisi tantum primo efficiente et primo fine. Licet enim ilius auditionis nihil prefuerit, non ta- men dicitur creari, quia aliquam causam posse creare ultra hoc, quod producit effectum de nihilo sui, excludit etiam omnem aliam causalitatem. Modo Angelus superior non potest excludere causam primam, nec etiam potest excludere causam materialem, quia non immediate potest causare, nisi praesupposita materia, sive receptivo, et quod tale sic praesupponens non dicatur creare, patebit infra dist. 18. et 4. dist. 1. quaest. 1.

(d) Ad secundum dico, quod visio, etc. Sequitur: Potest tamen concedi, quod sicut in potentia sunt ad aliquid, quod est lumen, id est, quod sicut Angeli sunt in potentia ad notitiam lapidis, quae dicitur lumen, ita suntin potentia ad carentiam ipsius, quae carentia dicitur tenebra, et. hoc non est inconveniens. Caetera patent.

COMMENTARIUS.

(a) Ad argumenta. Nunc solvenda sunt argumenta principalia quaestionis secundie, quia est de locutione Angelorum.

Primo enim arguit Doctor, probando quod unus Angelus non loquatur alteri. Et prima ratio stat in hoc, quia si Angelus A possit videre intuitive essentiam Angeli P, a fortiori, et omnem intellectionem existentem in eo, et per consequens non est necessaria locutio.

Antequam respondeat, praemittit responsionem aliquorum, qui dicunt quod licet Angelus audiens videat essentiam Angeli loquentis, non tamen sequitur quod videat intellectionem illius objecti, de quo loquens vult loqui, quia ipse loquens potest occultare per voluntatem suam ipsam intellectionem, vel non occultare, et istud non occultare est loqui.

Tunc Doctor improbat hanc responsionem tripliciter:

Primo, quia si essentia Angeli loquentis est perfecte praesens intellectui audientis, et per consequens eiiam erit perfecte praesens intellectio objecti, de quo loquens vult loqui; et sic de necessitate in intellectu audientis causatur, vel intellectio intuitiva objecti, si objectum est in se praesens; vel si est praesens per speciem intelligibilem, necessario causatur cognitio abstractiva talis objecti; vel neutro modo sit praesens, sed tantum intellectio loquentis sit perfecte praesens intellectui audientis, tunc a tali intellectu audientis, et tali notitia praesente, vel causatur notitia objecti, vel saltem causatur notitia illius noti- tiae primae, sicut dixi supra, sicut etiam si objectum est praesens, vel species intelligibilis, quia activo naturali et passivo debite approximatis, et non impeditis, de necessitate sequitur actio, ut supra patet quest. prima prolog. ergo si essentis unius Angeli erit perfecte praesens in ratione objecti intellectui alterius Angeli, qui dicatur A, sequitur quod etiam intellectio objecti fundata in alio Angelo, qui dicatur B, erit perfecte praesens ipsi A4 in ratione motivi, cum sit verum ens reale et absolutum, ut pftet a Doctore, quest. 23. Quodlibetorum, et per conse. quens ipsa intellectio ut causa partialis, causabit in intellectu A intellectionem sui, vel objecti concurrente intellectu ^4, ut alia causa magis principalis; nam stante tali praesentia utriusque non potest impediri, quin causetur talis intellectio in intellectu 4, quia stante approximatione agentis naturalis et passi, debita approximatione, a nullo agente creato potest impediri actio, ut Doctor ostendit in 4. dist. 49. et sic non erit in potestate Angeli loquentis, stante praesentia talis intellectionis, quod Angelus A non videat talem intellectionem.

(b) Secundo improbatur illa ratio ibi: Nec videtur major ratio, quare per voluntatem suam, etc. Dicit Doctor, quod si essentia B per actum voluntatis potes! occultare talem intellectionem, |. quare etiam non possit occultare essentiam propriam cum illa sit intimior, non videtur ratio. Si enim aliquod corpus sit perfecte praesens potentiae visivae, nullo modo impedit:e, ita quod secundum se totum sit perfecte praesens, et in tali corpore sit aliquis color perfectissimus, voluntas existens in talicorpore, ut est perfecte presens potentiae visivie, non potest ipsum occultare, sequitur quod nec etiam poterit occultare colorem existentem in corpore.

(c) Tertia ratio est ibi: Quare etiam alius Angelus, cui vult occultare intellectionem suam, etc. Dicit posito, quod A non videat cognitionem objecti, de quo 5 vult loqui, quia P potest ipsum occultare per aliquam volitionem, quae dicatur C, quiero, an A videndo P videat perfecte C. Si sic, habetur intentum, quia videndo talem volitionem terminatam ad intellectionem, videbit etiam ipsam intellectionem. Si non, igitur ipsa volitio occultabitur per aliam volitionem, et sic vel erit processus in infinitum in volitionibus, vel standum est ad unam, qua visa occultativa, videbitur etiam cognitio occultata.

Si dicatur, ut dicit quidam Doctor, quod non sequitur quod si videam occultativum, quod videam etiam occultatum, et ponit exemplum, quia videtur sequi quod si video capsam, quod videam contenta in illa. Sed hoc exemplum non est ad propositum, quia nulli dubium est, quod si videam tantum in superficie, quod non videam contenta, si tamen viderem ipsam perfecte intus et extra, viderem etiam contenta in illa. Hic autem in proposito, cum essentia Angeli sit omnino indivisibilis, quia est praesens alicui, et secundum se totam perfecte praesens, et sic videns ipsam videt perfecte intus et extra, licet non sit ibi intus et extra, cum sit omnino indivisibilis, et sic ipsa visa poterit videri omne contentum in illa.

(d) Et ideo si. concedatur, etc. In ista littera. dicit Doctor tria. Primum, posito quod A possit videre B, et cognitionem existentem in illo, tamen locutio est adhuc necessaria, quia si A videret ipsam cognitionem in se, tunc haberet cognitionem de illa partialiter causata ab illa in intellectu A, et talis cognitio est auditio, quia sine expressione non cognoscetur cognitio illa, quae est auditio; requiritur ergo quod talis notitia, quae est auditio, exprimat A loquentem, inquantum intelligens, ut supra patet.

(e) Et si dicas, quod tunc saltem potest frustra loqui, etc.

Dicit Doctor, et hoc erit secundum notandum in illa littera, posito quod A prius cognoverit Antichristum fore, et postea hoc verum revelatur P, adhuc P potest loqui ipsi 4 de tali vero sibi revelato, nec tamen sequitur quod talis locutio sit fruStra, quia locutio est principaliter ad hoc, ut loquens liberaliter exprimat audienti, et tunc talis notitia esset perfectio communicata ab A ipsi P liberaliter; adhuc enim potissime est locutio in intelligentibus, ut liberaliter et libere communicant sibi invicem conceptus suos. Si enim cogitatio hujus videretur in B, tunc P non communicat liberaliter conceptum suum alteri. Si enim se haberet P in ista visione sicut non intelligens et non volens, cum illa cogitatio sit naturaliter visibilis, modo naturaliter activum et motivum ad sui visionem simili modo agerent, si non esset in intelligente et volente.

(f) Similiter. Tertium dictum est ibi: Similiter etiam auditio quando prcecedit, excitat ad. intellectionem visionis Angeli loquentis, ita quod. licet illa visio posset esse sine exercitatione, non tamen communiter es sine ea, ut supra patuit, quia habita notitia, quae dicitur auditio, excitatur intellectus audientis, ut convertat se ad intellectum loquentis, et ad visionem existentem in eo, ut supra dictum est.

Si dicatur, si P vult loqui A, puta de objecto C, et A habeat notitiam actualem objecti C, tunc quaero aut B. scit hoc, aut non? Si primo, ad quid ergo P vult loqui A, cum ipsum A non possit audire, quia stante cognitione de objecto C, aliam non potest recipere, ut supra patuit, quid ergo causabitur in A. Si nihil, ergo B. non loquitur ipsi A, quia P loqui A, est causa- re in A cognitionem objecti, de quo loquitur, ut. supra patet.

Si secundo, non videtur quod Angelus loquens ignoret, et posito etiam quod ignoret, adhuc non poterit loqui, quia stante cognitione de C, nullam aliam recipere potest de ipso C. Dico, quod loqui contingit dupliciter: Uno modo proprie, quod est causare cognitionem in audiente illius objecti de quo loquitur, et hoc modo £5 non loqueretur ipsi A, si A haberet actualem cognitionem de tali objecto. Alio modo potest ex parte sua facere se praesentem audienti, et ex parte sua velle ostendere omne sibi revelatum, quamvis nihil causet in audiente, cum non possit recipere stante perfecta notitia objecti in ipso audiente, et hoc modo Saneti loquuntur Deo, et tamen non possunt aliquid ei facere manifestius quam prius.

(g) Ad tertium argumentum principale. Primo respondet ad argumentum in se. Secundo ad omnes instantias de specie intelligibili.

Quantum ad primum, dicit primo quod si species quidditatum non essent concreat? Angelo, posset eas acquirere, et ex hoc nullum esset inconveniens, imo hoc esset perfectionis supplentis imperfectionem. Perfectionis enim est in potentia ordinata ad cognoscendum plura objecta abstractive, quod in se possit habere principium —productivum talis notitiz; et perfectionis est, quod habeat virtutem activam acquirendi tale principium — productivum, cujusmodi est species intelligibilis, ut supra patuit in primo, dist. 3 quest. "I. et 8. et dist. 11.

(h) Similiter etiam. dato. Secundo dicit, quod etiam dato quod habuerint species concreatas omnium quidditatum, non oportet tamen dicere quod habuerint specles concreatas omnium singularium, sed illas possunt acquirere, ut supra prolixe expositum est d. 3. q. ult.

(i) Dato etiam. Tertio dicit, quod etiam posito quod haberet species concreatas, tam quidditatam quam omnium singularium, adhuc posset acquirere notitiam intuitivam singularium in proprio genere, quia non habetur de ipso singulari, nisi ut actu existente et praesente.

(K) Et dato quarto. Quarto dicit, quod ultra omnia ista, adhuc esset necessaria locutio de complexis contingentibus, quia licet extrema possint cognosci per species innatas, vel etiam intuitive, adhuc requiritur cognitio de complexione extremorum, sive de unione eorum, quae unio non est ex ratione formali terminorum, sed a causa extra uniente talia extrema, ut supra patet 2m gprolog. q. 93. et in 1. dist. 39.

(D Ad probationes. Quantum ad secundum principale, respondendum est ad illas rationes quia probant, quod Angeli non possunt acquirere speciem intelligibilem de novo. Ad primam concedit — quod habet intellectum agentem — et. possibilem, etc. et hoc loquendo de objecto non terminative, sed de objecto motivo, quia quodcumque ens natum causare cognitionem sui in aliquo intellectu, natum est movere intellectum Angelieum ad sui cognitionem. Similiter si tale objectum non sit sufficiens ad causandum cognitionem sul, sed potest causari ab aliquo continente ipsum virtualiter vel essentialiter, tale continens poterit movere intellectum Angelicum ad cognitionem tam virtualiter quam essentialiter contentorum in eo. Et addit Doctor quod licet essentia sua sit actu. intelligibilis, etc. Vult dicere, quod licet essentia Angeli sit perfecte praesens intellectui suo in ratione objecti intelligibilis, et hoc est esse actu intelligibi-: le, loquendo de intellectione intuitiva,: quia ut est sic perfecte praesens in se, potest movere intellectum- ad sui notitiam intuitivam; potest etiam esse actu intelligibilis abstractive, quia potest esse perfecte praesens intellectui suo in aliqua specie intelligibili, ut etiam patet d. 3. quest. ultima, et ut sic praesens, habet rationem objecti intelligibilis abstractive. Quamvis ergo sic sit actu intelligibilis, non tamen singulare sensibile, et supple sic actu intelligibile, singulare enim sensibile, ut est in se praesens intellectui Angelico in ratione objecti intelligibilis, tunc est actu intelligibile intuitive, quia statim potest sequi cognitio intuitiva, cum ut sic, sit principium productivum notitiae intuitive, una cum intellectu Angeli. Si vero non sit in se praesens, non erit actu intelligibile abstractive, nisi per speciem intelligibilem, qua habita statim potest causari cognitio abstractiva, quia ipsa cum intellectu sunt perfectum principium productivum talis notiti:e. Et cum dicit, tal? quali cognoscitur universale, non vult dicere, quod mediante illa specie intelligibili cognoscat praecise singulare sub ratione universali, imo per illam cognoscit ipsum distincte sub ratione propria, ut ostensum est supra dist. 3. quest. ultima. Sed vult dicere, quod talis notitia abstractiva est similis illi, quae habetur de universali, quia sicut illa quae est de universali, non requirit praesentiam objecti in se, sel tantum in specie intelligibili, ita ista non requirit priesentiam singularis in se, sed tantum in specie intelligibili.

(m) Cum etiam improbatur de intelleclu possibili, quod non est in potentia ad actum primum, puta ad speciem intelligibilem, quae dicitur actus primus respectu notitiae abstractivee partialiter causat: ab illa:

Dicit, quod posito quod intellectus Anceli haberet omnes species concreatas, adhuc talis intellectus esset vere receptivus illarum, quia non est de ratione receptivi, quod sit prius de ratione recepti, sufficit enim quod sit prius natura; est tamen de ratione receptivi, loquendo proprie de receptivo, quod sit recepti perfectibile sive actuabile, et semper inter recipiens proprie, et receptum est realis distinctio, ideo non concedimus proprie subjectum recipere passionem, cum sit eadem realiter, sed quasi recipere.

(n) Ad secundam probationem de specie. Dicit Doctor, quod aliud est dependere a corpore ut ab objecto in operando, et aliud est dependere a corpore, puta ab organo in operando. Primo modo non est inconveniens Angelum dependere a corpore, quia Angelus non habet in se eminenter, et per virtualem continentiam totam perfectionem objectorum — corporalium, imo nec alicujus corporis, et ideo ex se solo non potest causare notitiam, nec intuitivam, nec abstractivam alicujus rei corporalis; nec similiter speciem intelligibilem, quia si aliquid istorum posset causare, tunc perfecte virtualiter contineret totam entitatem talis rei corporalis, ut supra exposui dist. 3. quest. 10. et similiter in. primo, dist. 3. quest. 1. et ideo non est mirum si in intelligendo rem corporalem, cujus non habet speciem concreatam, dependeat a tali re corporali et objecto. Esset bene inconveniens, si dependeret ab aliqua potentia organica, sic quod non possit cognoscere aliquod corporale, nisi prius tale corporale fuerit phantasiatum, sive imaginatum a virtute phantastiea.

Et cum dicitur de unione animc ad corpus, dicit Doctor quod anima non tantum unitur corpori ut operetur circa corpus ut objectum, sed unitur ut totam compositum sit, cujus ipsa est pars, ita quod totum operans habet corpus non tantum pro objecto, sed pro parte operationis, non sic autem Angelus; et ratio est, quia operatio attribuitur toti composito, et non solum ipsi anim:e; compositum enim per se intelligit, ut patet a Doctore in 4. dist. 44. quest. 1. et in primo, dist. 3. q. 6.

(o) Ad tertiam. Hic solvit tertiam rationem, et solutio stat in hoc, quod si singulare sub ratione singularitatis non possit. intelligi, concluderetur quod Deus non posset singulare intelligere, quia non posset habere objectum in esse imaginabili. Dico ergo quod illud, quod est medium agenti inferiori, non erit medium agenti superiori, ut patuit dist. 2. q. ult. hujus, et sic erit in proposito, quia intellectus agens perfectior, potest statim una cum objecto sensibili causare speciem intellisibilem, in qua res habeat esse, ut actu intelligibilis, licet virtus imperfectior requirat esse imaginabile, sicut dispositionem mediam ad esse intelligibile, et hoc non convenit tali virtuti et imperfectiori ex natura potentiae, necetiam ex hoc quod est in corpore, quia separata potest intelligere immediate rem corporalem, et similiter ut, unita corpori elorioso; sed hoc convenit ei praecise ut est in corpore pro statu isto, quia Deus sic statuit, ut nihil immediate intelligat, nisi prius fuerit imaginatum sive phantasiatum, et hoc loquendo de objecto, quod primo movet potentiam, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. q. 3.

(p) Aliter posset responderi, etc. Doctor dicit, quod respectu cujuscumque objecti tam sensibilis quam imaginabilis, dantur simpliciter duo extrema, scilicet aut est intelligibile in actu, supple in potentia propinqua, quae tunc est respectu notitia: intuitive, quando est in se priesens, et respectu abstractivie, quando est in aliqua specie intelligibili praesens; aut non est intelligibile in actu, quod tunc est quando nullo istorum modorum est praesens intellectui; idem igitur sensibile, ut est praesens intellectui, aliquo istorum modorum dicitur actu intelligibile; ut vero nullo istorum modorum est praesens, dicitar non actu intelligibile, et sic ista dicuntur extrema. Quod modo idem sensibile prius sit imaginabile, sive prius sit in imaginatione quam sit actu intelligibile, accidit sibi; non est enim hoc ex natura sua, sed tunc accidit, quando comparatur intellectui existenti in corpore pro statu isto qui intellectus non potest immediate moveri ab aliquo sensibili, nisi prius tale sensibile fuerit sine aliquo sensu exteriori, et prius in virtute phantastica, et si intellectus est separatus, idem sensibile immediate moveret talem intellectum.

Sic dico in proposito de quacumque re, qua nata est percipi ab aliquo sensu exteriori, et a virtute phantastica potest immediate movere intellectum Angeli, et non est necesse quod prius percipiatur ab aliquo sensu exteriori nec interiori, quia hoc sibi praecise convenit ut comparatur ad potentiam existentem in corpore corruptibili; et hoc est quod intendit Doctor in illa littera, et similis ressponsio data est supra dist. 3. quest. ult.

(q) Et cum postea accipitur, quod tunc objectum ageret ad intellectionem Angeli. Concedo quod agit partialiter, et eodem modo, sicut dictum est ?n primo, dist. 3. quest. "1. de sensibili respectu intellectus conjuncti.

Et cum accipitur quod duo diversa genera non possunt esse causa unius effectus, dicit hoc esse universaliter falsum. Non enim unum individuum agit in virtute alterius individui alterius speciei, sic quod in agendo dependeat ab illo, quia tunc unum esset essentialiter prius alio, quod etiam est contra Aristotelem, /ertic Metaphysicorum, text. comm. A1. Non es! (inquit) Aoc prius, illud posterius, et vide expositionem quam feci supra dist. tertia, quest. 1.

Et nota, quod Doctor non negat quod duo individua ejusdem speciei possint convenire ad eumdem effectum, ut patet dn primo,dist. 3. q. 8. Negat tamen quod duo individua ejusdem speciei possint producere eumdem effectum sic, quod essentialiter dependeat ab alio in producendo; velsi sunt du: caus: partiales, negat quod sic se habeant, quod una coneurrat de necessitate, ut perfectior essentialitae cum alia, sic, quod una per quameumque intensionem posset supplere causalitatem alterius ut patet de objecto et potentia. Sed quando una partialis per intensiorem virtutem — potest supplere causalitatem alterius partialis, concedit quod tunc duo individua ejusdem speciei, quorum neutrum sit sufficiens ad producendum effectum, sed ut sunt simul, possunt producere eumdem effectum, ut patet de duobus trahentibus navem.

(r) Neque ordo essentialis causarum est diversarum specie. Vult dicere Doctor, quod species diverse sub eodem genere immediate contentae non ponuntur causa respectu ejusdem effectus, ut patet de contrariis et de speciebus intermediis, que nunquam uniuntur ad invicem ad producendum aliquem unum effectum. Et non intelligit hic de diversis speciebus sub diversis generibus contentis subalternis, patet, quia Sol praecise continetur sub corpore, et homo immediate continetur sub animali, et tamen Sol et homo concurrunt ad eumdem effectum, ut caus:€ essentialiter ordinatae, et hoc est quod dicit Doctor ibi: ergo omnes causae effi- cientes diverse essentialiter ordinata sunt diverse genere.

(s) Et cum probatur ulterius. Dicit, quod utrumque membrum potest dari, et si detur quod requirantur inquantum diversa genere, non sequitur quin effectus sit simplex,ut patet de eodem effectu causato a causis essentialiter ordinatis, que semper differunt genere; nam idem calor potest gigni a corpore coelesti et igne, qua differunt genere Physico, licet forte non differant genere Logico, cum utrumque sit species corporis ejusdem Pr: edicamenti; genus autem Physicum est materia transmutabilis. llla enim dicuntur eadem genere Physico, quae communicant in eadem materia transmutabili, cujusmodi sunt. generabilia et corruptibilia, quia ergo corpus eceleste non communicat cum aliquo generabili in materia transmutabili, ideo ab omni generabili differt. genere Physico. Posito etiam quod in corpore coelesti sit materia ejusdem rationis cum materia generabilium, et talis materia quantum est ex se est vere transmutabilis ab una. forma in aliam, ut infra patebit dist. 44. et. in 8. Metaphysicce suc, quia tamen a nullo agente naturali talis materia est transmutabilis, cum corpora coelestia non possint corrurapi ab, agente naturali, ideo ponimus corpus coleste non communicare in materiam cum generabilibus, ut talis materia pr:cise comparatur ad agens naturale, quia tamen Philosophus negat materiam in corporibus celestibus, ut patet 8. Metaph. ideo negaret expresse corpus celeste posse quovis modo communicare cum materia generabilium. Patet etiam de diversis genere Logico, nam calor potest generari a subjecto et a qualitate, quae differunt genere generalissimo, et quod possit generari a substantia, supra patet a Doctore in primo, dist. 2. part. 9. quest. 3. et magis ?n quarto, dist. 12. et tamen ille calor causatus est simplex et non compositus ex rebus diversis genere.

(t) Si hoc est. universaliter falsum, quod. effectus ordinati ab aliqua causa requirant duas naturas in effectu, quarum una sil causata a superiori, et alia ab inferiori, id est, quod effectus, qui producitur a duabus causis, inter quas est ordo essentialis non includit necessario duas naturas constituentes eum, sic quod una sit a causa superiori, et alia a causa inferiori, quia talis effectus non esset a duobus essentialiter ordinatis. Patet quia una natura esset praecise ab uno, et alia praecise ab alio, effectus enim productus a duobus essentialiter ordinatis est secundum esse suum ab utroque productus, licet perfectius ab uno quam ab alio.

(u) Si autem detur. aliud membrum, quod non requirantur, inquantum altera genere. Exemplum de mare et femina respectu ejusdem prolis. Patet etiam de duobus intellectibus ejusdem speciei concurrentibus ad eamdem intellectionem, quorum unus concurrit ut potentia, et alius ut objectum intelligibile, quia unus eorum non potest ita intendi, quod possit supplere vicem alterius, ut patet a Doctore tnm pmo, "disti 92. guest; (8, et dist. 11.

(x) Sed non curando de consequentis, quae non valent ad veritatem, supple faetis contra illa membra, videlicet, quod nec inquantum diversa genere, nec inquantum eadem genere, quae consequentiae ut supra patuit, nihil valent. Dicit quod non requiruntur per se, inquantum diversa genere, diversitate absoluta, etc. Ilic adverte, quod quando idem intellectus intelligit se iater ipsum intelligentem et intellectam in ratione objecti, nulla est distinctio ex natura rei; talis enim intellectio qua intellievit se. potest immediate causari a Deo, et sic recipiendo illam | seipsum intelligeret, quia intelligere for-; maliter est quoddam pati, ut expositum est in primo, dist. 3. quest. "1. sed ad hunc sensum non loquitur Doctor. Sed loquitur de eodem intellectu causante intellectionem sui in seipso, ita quod idem intellectus numero partialiter concurrit ad intellectionem sui in ratione potentice intellectivde, idem etiam respectu ejusdem intellectionis partialiter concurrit in ratione objecti intelligibilis, non quod dentur ibi dux caus:e partiales praeter omne opus intellectus, cum ibi nulla sit distinctio. Sed datur ista distinctio ex alia et alia comparatione, quia idem ut consideratum sub ratione magis communi, differt a selpso ut consideratur sub ratione magis speciali, et sic idem intellectus numero, ut praecise consideratur in ratione objecti intelligibilis, consideratur sub ratione communi, quia esse per se intelligi-- bile convenit omni enti. Et loquitur hic Doctor de objecto intelligibili motivo, quod partialiter concurrit ad intellectionem, et hoc modo omae ens habet rationem objecti intelligibilis, vel in se formaliter, vel saltem continetur in aliquo essentialiter vel virtualiter, quod potest supplere vieem talis objecti, causando partialiter notitiam ejus, ut prolixe exposui in primo, dist. 3. quest. 3. Sic ergo ut idem intellectus consideratur in. ratione objecti intelligibilis, et partialiter motivi, consideratur sub ratione communi omni enti, uL vero consideratur in ratione potentia intellectivae partialiter concurrentis ad intellectionem, consideratur in ratione speciali, ae non communi omni enti, sed tantum substantiis intellectivis. In re tamen idem intellectus numero est totalis causa intellectionis su:e, et idem est totalis causa receptiva, licet ut priesens sibi in ratione obieeti intelligibilis ceonsidere- tur in ratione communi, et ut potentia intellectiva consideretur sub ratione speciali.

(y) Non ergo requiruntur per se ad causandum, inquantum differentes genere, diversitate absoluta,supple inquantum sunt nature absolutae genere distinctae, quia idem intellectus numero in ratione objecti et in ratione potenticae concurrit, ut duce caus: partiales ad. eamdem intellectionem,modo praeexposito.

(z) Nam ubi est illa entitas, id est, quod idem intellectus numero respectu intellectionis su:e, qua seipsum intelligit ex natura rei, qua est totalis causa ut objectum intelligibile, et idem ex natura rei est totalis causa ut potentia intellectiva, licet possint dici alia et alia causa partialis secundum aliam et aliam considerationem, ut supra dixi.

(a) Sed adhuc objicitur, etc. Doctor dicit, quod si arguitur ex ratione diversitatis genere, sic quod sit medium in arguendo d?versitas genere, et istud medium applices ad sensibile et intelligibile, quasi ipsa maxime genere distent, et ex hoc ab eis non possit causari. idem, dicit, quod in hoc argumento receditur a medio, quia sensibile et intelligibile non tantum differunt genere, quod non possit idem fieri ab eis, quia sunt ejusdem generis generalissimi, scilicet substantia sensibilis, et substantia intelligibilis, et tamen a substantia et accidente aliquid potest causari, ut ignis et calor, multo magis a substantia intellectuali et a substantia sensibili potaeit causari eadem intellectio.

(b) Talis autem actio est immutare inlellectum, et ideo accidit, etc. id est, quod aecidit sensibili, ut immutat intellectura, ut sit diversum genere ab intelligibili, non enim dicimus quod ideo senaesibile immutet intellectum, quia sensibile non est intelligibile, et quia differt ab intelliei- bili, imo si sensibile esset intelligibile, et non differet genere ab intelligibili, adhuc immutaret intellectum, et ita accidit sibi differentia generis in hoc, quod immutat, imo immutat in eo quod ens, et ut sic, convenit cum intelligibili, nec sensibile in tantum potest differre genere ab intellieibili, ut sit in genere disparato, id est, in genere non intelligibili, quia cum sit ens, necessario est intelligibile; et patet, quia si sensus potest cognoscere sensibile, multo magis intellectus potest illud intelligere. Quidquid. enim potest virtus inferior, per se, et non primo, hoc potest superior, virtus et. primo; concedit igitur Doctor quod sensibile est etiam intelligibile. Et cum arguitur, si est sensibile, igitur non est intelligibile, negatur consequentia, quia tam ratio intelligibilitatis, quam sensibilitatis concurrit in eodem. In eo enim quod color est visibilis, in eo quod ens est, est. intelligibilis; intellectus enim iuntelligit albedinem, et sub ratione coloris et albedinis et entis, et ita neganda est illa propositio, scilicet quod illa diversa cenere, supple sensibile et intelligibile, non possunt causare eamdem intellectionem, ut supra patuit.

(c) Et cum addis, quod unum agit in virtute alterius, etc. Adverte, quod ultra formam pr: ceptam a superiori qua possit agere, ad hoc ut agat in virtute superioris, requiritur quod in agendo dependeat a superiori, de quo vide Doctorem in 4. d. 1.quest. 1. et vide ea qua dixi super primo dist. 2. quest. 1. respondendo ad objectiones Occham quas facit contra Doctorem de ordine essential! causarum. Quamvis igitur Doctor hic hoc expresse non dicat, alibi tamen ( ut dixi ) expresse dicit. Sequitur: Sic agentia naturalia ordinata. habent formas suas ordinate, ita quod. elementum accipit formam suam aliquo modo a corpore coelesti, ut a. superiori agenti. Quod tamen bene nota, quia forte elementum ut elementum est in se, non recipit formam elementarem a corporibus coelestibus, nisi forte secundum partes, quia ut sic, sunt generabilia et corruptibilia, sed de hoc alias erit sermo.

(d) In proposito autem, nec actum primum, etc. Quod tamen intellige de causis partialibus respectu ejusdem effectus, ut patet a Doctore in 1. dist. 3. quest. S8. sed non de causis totalibus essentialiter ordinatis, quia tunc necesse est unam agere in virtute alterius, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. quest. 4 dist. 2. quest. 8. et in quarto, dist. 1. quest. 1.

(e) Sed si arguatur de intellectu nostro, quod. phantasma in nobis, quod. est objecti singularis, gignit speciem intelligibilem, supple in intellectu possibili; igitur. reducit intellectum possibilem ad actum respectu singularis, id est, quod talis species intelligibilis, una cum intellectu causabit cognitionem singularis sub ratione propria, quod est falsum. Dico, quod talis species intelligibilis, quia principalius est ab intellectu agente quam a phantasmate, quod patet a Doctore n primo, dist. 3. quest. 8. ideo ab ipso habet quod reprcsentet objectum primo sub ratione communi, et de hoc vide quae dicit Doctor n primo, dist. 3. quest. 6. et vide quae ibi exposui. Declaro tamen cum dicit: In illatione est fallacia consequenlis, quia non sequitur, phantasma gignit speciem sibi similem et repraesentativam objecti similitudine naturali, igitur et similitudine indeterminstionis, id est, quod sicut phantasma naturaliter repraesentat, ita species intelligibilis naturaliter repriesentat, non tamen si phantasma naturaliter repraesentat, singulare, ita species intelligibilis repraesentat naturaliter objeetum sineulare: necatur consequentia quia species intelligibilis repreesentat - primo sub ratione universalis, et ideo non est similitudo inter illa, scilicet determinationis et indeterminationis; indeterminatio enim in repraesentando in specie intelligibili, est principaliter ab intellectu agente, ut dixi supra.

salvatur in singulari, sicut in universali, id est, quod si accipiatur universale pro ente, cui accidit talis universalitas, illud est addequatum objectum, ut supra patuit in 4. dist. 3. q. 3. et tale ens eeque salvatur in natura singulari et in natura universali, et sic sequitur quod sicut ens quod est homo sub ratione propria potest movere intellectum ad sui cognitionem, sic ens quod est Socrates, potest immediate movere intellectum sub ratione propria ad sui cognitionem. Sequitur:

(e) Quia eamdem rationem motivam includit universale, id est, quod sicut universale per se immediate potest movere intellectum, et non ut conjunctum alteri, ita et singulare immediate potest movere non ut alteri conjunctum.

(f) Ad tertium dico. Tertio principaliter arguit Henricus, et ratio stat in hoc, quod objectum debet esse proportionatum potenti cujus est; cum ergo singulare sit ultimate determinatum, sequitur quod intellectus erit determinatus, vel ex sua natura, vel per speciem quam recipit a singulari.

Respondet Doctor, quod. proportionalilas non. semper includit similitudinem, sed. multoties dissimilitudinem, de qua proportionalitate dictum est 2m primo, dist. 4. quest. 1. et vide quae ibi exposui, et similiter d?st. 3. quest. 5. et q. 3. contra Thomam. Patet etiam per multa exempla, quia agens est proportionale passo, quia agens est in actu, et passum in potentia receptiva, et materia est pro- portionalis forme, in quibus omnibus concluditur dissimilitudo. Jta ?nm proposito oportet potentiam proportionari objecto, etc. quia intellectus finitus cognoscit finite, scilicet cognitione in se finita infinitum ut infinitum, accipiendo infinitum intensive, quia forte non cognoscit infinitum extensive; et posito quod coenoscat, tamen non cognosceret illud secundum modum su: infinitatis, scilicet cognoscendo unum post aliud, et hoc loquendo de intellectu divino, licet intellectus creatus possit cognoscere unum post aliud, successive tamen. Sequitur: neque oportet potentiam esse determinatam, id est, finitam, si objectum sit finitum, quia intellectus infinitus infinite cognoscit finitum ut. finitum, supple cognitione formaliter infinita; quando igitur accipitur potentiam esse determinatam, quia objectum est. determinatum, si intelligatur, quod oportet eam sic esse determinati objecti, puta hujus objecti, quod non illius, et sic est verum, ut patet de potentia visiva, quie sic est determinati objecti, puta caloris, quod non soni. Sequitur: et tunc cum in minore accipitur, quod. intellectus Angeli non potest esse determinatus, scilicet respectu objecti determinati, falsum est, et concedo quod potest sic esse determinatus et ex natura sua et per speciem, quia sine specie potest cognoscere singulare intuitive sub propria ratione, et etiam per speciem intelligibilem abstractive. Caetera patent.