Quaestio 2 (10)

COMMENTARIUS.

(a) Hic dicitur. Doctor in ista quaestione, primo recitat duas opiniones. Secundo improbat eas, et tertio ad quaestionem respondet. Circa primum est primo una opinio Henrici, quodlib. 5. quaest. l4. quae opinio in sententia stat in hoc, quod in Angelo, puta Gabriele est tantum unus habitus numero concrea!us sibi, qui est ralio repraesentandi omnes quidditates crealas alias ab ipso, et hoc in ratione objectorum actu intelligibilium, est etiam ralio causandi saltem partialiter illarum quidditatum cognitionem.

Expono tamen litteram, quia est aliqualiter difficilis. Cum dicit: Modus ponendi est iste, quod licet. habitus sit in. intelleclu,etc. id est, quod quamvis iste habitus, qui ponitur ratio repraesentandi quiddilates, sit formaliter impressus in intellectu, sicut forma accidentalis in subjecto, objecium tamen repraesentatum per ipsum habitum, puta quidditates create, non sunt in intellectu formaliter, sed tantum objective, id est, quod per illum habitum habent rationem objecti actu intelligibilis, quia ante illum habitum nullo modo erant praesentes in ratione objectorum intelligibilium, id est, quod potentia propinqua actu possent intelligi, sed per talem habitum fiunt sic praesentes. Sequitur:

(b) Et si quaeratur, qualiter per habitum possit objeclum esse praesens tanquam resplendens, id est, in ratione objeeti actu intelligibilis. Dicitur, quod habitus scientiales, licet sint habitus de prima specie Qualitalis, tamen super ipsam scientiam fundatur respectus essentia lis ad scibile, qui ab ea absolvi non potest, tanquam ad aliquid, a quo in essentia et in suo esse dependet, id est, quod talis habitus ultra hoc, quod est vera qualitas, necessario in: cludit quemdam respectum, sive relati: onem tLerminatam ad qualitates scibiles, quae necessario in esse et conservari dependet a tali habitu, et sic habitus ut includens talem respectum, necessario re- fertur ad ipsum scibile, dependet etiam necessario ab ipso objecto scibili, sicut relalio dependet a termino, et est talis necessilas illius relationis, quod intellectus non potest capere illum habitum scientialem, quin capiat talem relationem, et per consequens necessario ipsum scibile, respectu cujus est talis habitus, et hoc propter naturalem ecolligantiam correlalionis, quam habet ad illud, quare talis habitus necessario refertur ad scibile. sequitur:

(c) Et licet ibi sit divinitus indita, scilicet talis qualitas scientia lis, ?on minus habet respectum illum, etc. Hic respondet tacite objectioni, quasi quomodo est possibile, quod ex quo talis qualitas scientialis non est causata a quidditate scibili, quomodo dicit respectum essentialem terminatum ad ipsum scibile? Ponimus enim speciem intelligibilem dicere necessario respectum ad scibile, quia est causata ab ipso; ista autem qualitas scientialis est tantum divinilus causata.

Respondet, quod licet ita sit, tamen ex natura habitus scientia lis resplendet semper scibile ab eo, cujus est in ipso intelleelu multo naturalius, quam possibile esset fieri per speciem.

(d) Et s quaeratur, quomodo per unum habitum sunt plura objecta prasentia ? Respondetur,quod unicus habitus scientia conLinet virlualiter multa, etc. id est, quod Sicut un» species intelligibilis esset ratio repraesenlandi unum objeetum, et similiter esset ratio cognoscendi, et alia aliud, et sie de aliis; tamen iste habitus propter sui simplicitatem est ratio repr:esentandi omnia objecta nata reprsesentari per proprias species, et similiter est ratio cognoscendi omnia illa etiam ia infinitum unum posl aliud, id est, quod si essent objecta infinita non actu, cum sit impossibile, sed suecessjve unum post aliud, adhuc esset ratio repraesentandi et cognoscendi omnia illa in infinitum. Sequitur: et Aoc tanto facilius, etc. Vult dicere, quod sicut aliqua causa quanto est illimitala et indeterminata ad plures effectus, tanto plures effectus producere potest, ita et habitus scientia lis, quanto est indeterminatus el illimitatus, tanto plura objecta erunt repraesentabilia et intelligibilia per ipsum, cum ergo talis habitus inditus Angelo sit simpliciter illimitatus respectu omnium quidditatum intelligibilium, etiamsi essen! infinike, sequitur quod erit ratio represenlandi et cognoscendi eas.

(e) Si autem quaratur, quomodo iste habitus reducit intellectum Angeli de polentia. intelligendi ad. actum intelligendi, id est, quomodo intellectus Angeli per illum habitum actu potest intelligere illas quidditates ? dicitur, quod intellectus Angeli, etc.

Sed si quaeratur, quomodo ergo per illum habitum magis actu intelligit unum objectum quam aliud, dicit quod magis intelligit illud, ad quod magis talis habiLus inclinat.

Etsi ultra quaeratur, quare magis ille habitus inclinet ad unum quam ad aliud? Dicit, quod tanto magis inclinat ad unum quam ad aliud, quanto essentia lius dependet ab uno quam ab alio, sive quanto magis essentialius ordinatur ad unum quam ad aliud; et quia talis habitus essentialius ordinatur ad perfectiorem quidditatem, ideo magis inclinat intellectum ad cognoscendum illam, cum illa habeat plus intelligibilitatis.

Sequitur: et tunc, cum intellectus sit faclus in actu primo ad intelligendum primum, id est, cum intellectus, primo habuerit notitiam primw quidditatis creatae, Lune bero arbitrio voluntatis ex habitu discurrit ad. singula objecta tam complete, quam. incomplete cognoscenda. sive perfe- cte vel imperfecte discursu, dico cognoscendo hoc post hoc, non cognoscendo hoc ex hoc,id est, quod habita actuali cognitione primi objecti per talem habitum, tunc discurrit per alia objecta, puta per A et B, et C, cognoscendo unum post aliud, quia simul non potest cognoscere plura perfecte, sed cognito uno immediate potest cognoscere aliud, et hoc modo discurrit inter objecta; non autem discurrit inter objecta, cognoscendo unum ex alio sic, quod cognitio 4 sit ratio cognoscendi P, sed iste habitus est simpliciter ratio cognoscendi 4, et. B, et C, licet per prius sit ratio cognoscendi unum quam aliud.

Sequitur: et secundum quod ex imperio voluntatis ad aliquid tendit. determinate ad illud, idem habitus inclinat determinate, id est, quod si voluntas determinate imperat intellectui ad cognoscendum Z, habitus inclinat ad cognoscendum P, talis habitus inclinat intellectum ad ipsum B, et sic. de aliis.

COMMENTARIUS.

(a) Alia opinio dicit. Hic recitat opinionem Thomae n prima parte summa. quasl. 55. artic. 3. quaexe opinio stat in hoc, quod Angelus, puta Gabriel non cognoscit omnes quidditales creatas alias a se per distinelas rationes, ita quod quaelibet quiddilas habeat propriam et distinctam rationem distincte repraesentandi ipsam, et partialiter vel totaliter causandi cognitionem illius quidditatis. Sed ponit quod pauciores rationes repraesentandi sunt in Gabriele, quam in aliquo intellectu alio inferiori, ita quod si mille quiddilates distincte cognoscuntur per decem rationes ab aliquo Angelo inferiori per pauciores rationes cognoscuntur a superiori, et lanlo per pauciores, quanto a superiori cognoscuntur, et hanc suam positionem probat, et auctoritate, et per duas rationes, qui postea solventur.

(b) Ista opinio widetur coincidere, etc. vel saltem devenietur ad aliquot paucas species, qui? supple erunt rationes cognoscendi omnes quidditates, e/ ?a quotcumque quiddilates inferiores possent [ieri, possenl cognosci per Lot species, quia quaelibet nata esset cognosci per propriam speciem, et ita attribuendo uni speciei aliquam certam mulliludinem quiddilatum cognoscibilium, id est, quae esset ratio cognoscerdi plures quidditates, tunc non esset ex parLe ejus, scilicet talis speciei Znven?re, unde essel. ratio cognoscendi tot, et non plura, quia sicut si una species ponitur ratio cognoscendi mille quidditales, non videtur ralio ex parte ejus, quin etiam possit esse ratio cognoscendi plures quam mille. Sequitur:

(c) Et licet ista. opinio secunda posset aliquo modo vitare hanc conclusionem, quia possel dicere, quod quanto una species est perfectior, lanlo est ratio cognoscendi plura, puta quod si est perfectionis ut oclo, erit ratio cognoscendi tot, et non plura; et non sequitur ex hoc, quod una possit esse ratio cognoscendi infinita, quia forte status esset ad aliquam unam, quae esset praecisa ratio cognoscendi toL, et non plura.

Sequitur: tamen contra ipsam, scilicet opinionem secundam, licet non sit. prima ratio, quam ponam, erunt tamen cotra eam alia (res, sicut. contra primam. sta enim prima ratio de directo est contra opinionem Henrici ponentis illum habitum ex parte sua esse rationem repraesentandi, et intelligendi infinita objecta.Et per hanc rationem deducit ad hoc inconveniens, quod unus et idem habitus numero essel formaliter infinitus.

(d) Probo igitur primo. Prima ergo ratio stat in hoc, quia ubi pluralitas numeralis requirit majorem perfectionem,ibi infinita pluralitas, sive numeralis infinitas requirit infinitatem perfectionem. Hae proposilio declarata est in primo,disl. 2. quast.1. Sed aliquid esse rationem distincte cognoscendi distinctas quidditates concludit majorem perfectionem in ipso, quam esse rationem cognoscendi tantum unam, patel, quia accipiatur propria ratio repraesentativa, puta humanitalis, aliquam perfectionem ineludit, inquantum est ratio repraesentativa istius; patet, quia per ipsam non tantum habetur praesentia humanitatis in ratione objecti intelligibilis, sed etiam est ratio cognoscendi sive causandi noliliam illius, quia quod communiter ponitur ratio repriesentandi aliquid in ralione objecti actu intelligibilis, ponitur etiam ratio cognoscendi illud; si ergo eadem species esset ratio repraesentandi naturam hominis et asini,cum illie rationes sint simpliciter alterius rationis, sequitur quod dicunt aliam et. aliam perfectionem alterius et alterius rationis; patet, quia species intelligibilis propriae nature asini, quae ponitur ratio repressentandi naturam asini in ratione objecti actu intelligibilis, et similiter ratio coenoscendi illam dicit perfectionem formaliter et! essentia liter distinctam, et alterius rationis a perfectione, quam includit species intelligibilis proprie nature hominis; ergo si una species esset ratio quae perfecte repraesentandi naturam hominis et asini, illa eminenter includeret perfectionem utriusque speciei; ergo si esset ratio reprosentandi infinita objecta, quorum quodlibet natum esset habere speciem propriam alterius rationis ab alia, esset infinite perfectionis intensive. Et addit, quod sint alterius rationis, quia si esset, una species intelligibilis ratio reprsiesentandi infinita individua alicujus speciei non esset infinila intensive, quia ille rationes repraesenlandi individua non essent alterius et alLerius rationis,. sed simpliciter ejusdem speciei, quia species intelligibilis Francisci et Joannis essent simpliciter ejusdem speciei, sicut Franciscus et Joannes, et per consequens continens plures tales, non dicitur essentialiter majoris perfectionis. Sed de hoc, an pluralitas numeralis arguat majorem perfectionem, dictum est in primo, dist. 2. q. 1.

(e) Secundo probo. Secunda probatio, iste. rationes sequentes directe sunt contra Henricum et Thomam, et intendit probare Doctor quod impossibile sit esse unam rationem distincte cognoscendi duas quidditates specie distinctas, nec etiam duo individua distincta, licet de individuis hic non dicat expresse, tamen palebit infra quaestione ultima hujus distinctionis, quod iste rationes concludunt etiam de individuis. Et primo arguit sic: omnis ratio una cognoscendi potest habere aliquem unum actum intelligendi adaequatum sibi, et pro clariori intelligentia suppono aliqua:

Primo, quod ratio intelligendi, et objectum intelligibile aliquo modo differunt.

Secundo, quod ratio intelligendi est duplex, sicut est duplex cognitio, scilicel intuitiva et abstractiva; ratio enim intelligendi in cognitione intuitiva est quidditas rei inquantum existens, objectum vero intelligibile intuitive est ipsa res existens; ratio vero intelligendi in cognitione abstractiva species intelligibilis objeeti, et objectum ipsum dicitur intelligibile.

Tertio suppono, quod sicut ratio inlelligendi in cognitione intuitiva est quidditas inquanium existens, et est causa partialis cognitionis intuitivie, sic species intelligibilis, sive sit primo objecti universalis, sive sit primo objecti singularis, de quibus infra quaest. ultima hujus distinctionis, est causa partialis cognitionis abstraetivae, ita quod si est species intelligibilis objecti universalis, primo est causa partialis cognoscendi illud, si singularis primo est similiter causa.

Quarto suppono, quod ratio cognoscendi, puta A4 inluitive est sic ratio, et causa parlialis talis cognitionis, quod nihil aliud potest esse ratio cognoscendi ipsum .4, nisi virlualiter et eminenter conlineat illud secundum totam suam entitatem, ut alias exposui 7n» primo, disl. 9. sic. species intelligibilis, puta hominis, est causa partialis cognoscendi ipsum hominem, quod nihil aliud ab ipsa potest esse causa cognitionis abstraeliv: ipsius hominis sub ratione propria et distincta, nisi virlualiter vel eminenler contineat ipsum hominem secundum lotam enlitatem suam; et tale continens potest causare speciem intelligibilem hominis, et sic Deus posset causare speciem intelligibilem ipsius hominis, et forte nulla alia creatura posset causare.:

Quinto, ex his sequitur quod sicut ratio intelligendi hominem intuitive non potest esse ratio intellieendi aliud ab homine, nisi virtualiter, vel eminenler, vel essentia liter contineatur in ipso homine, sicut patet de Deitate, qua est ralio formalis quasi producendi cognitionem ipsius Dei et omnium intelligibilium; ideo enim sic est ratio, quia omnia intelligibilia alia a Deo virtualiter, et eminenter secundum totam entitatem eorum continentur in Deo, sic ratio cognoscendi, puta hominem, abstractive, distincte tamen, sic est causa parlialis lalis. cognitionis, quod non potest esse ralio, sive causa parlialis cognoscendi vel repraesentandi aliud objectum ab homine, nisi virtualiter, vel eminenter, vel essentialiter contineatur in eo. Sexto suppono, quod differentia est inter rationem formalem cognoscendi aliquid intuitive, et rationem formalem cognoscendi aliquid abstractive, quia ralio formalis in cognitione intuitiva prior est natura, vel saltem secundum intellectum ipso objecto cognito intuitive; ralio vero formalis in cognitione absliractiva posterior est. ipso objecto cognito, patel, quia semper species intelligibilis causatur ab objecto cujus est, saltem remote. Exemplum, nam natura albedinis movet potentiam visivam causando speciem sensibilem in ea, qua causata, post causatur species sensibilis in phantasia, quae dicitur phantasma; ipsum vero phantasma parlialiter causal speciem intelligibilem receptam in intelleclu possibili repraesentantem albedinem ut albedo est, ut patet a Doctore in multis locis, et sic patet. quomodo species intelligibilis est posterior ipso objeclo intelligibili, quai tamen est ratio inlelligendi ipsum; patet ergo quomodo unitas speciei in repraesentando et in causando cognitionem objecti dependet ab unitate objecti, quod enim mensuratur praecise ab aliqua mensura, non po- test mensurari ab alia mensura; patet, quia sicut unitas effectus non potest esse a pluribus causis tolalibus, ut alias diximus n primo, dist. 9, sic nec unilas mensurari potest esse a pluribus totalibus, et sic species intelligibilis ipsius hominis non potest esse species intelligibilis ipsius asini, quia lune illud in ratione mensurati dependeret a pluribus mensuris; una ergo species inlelligibilis tantum erit ratio intelligendi abstractive cujus est, et omnium contentorum virlualiter vel eminenter, et forte essentialiter. Et dico forte essent? aliter, quia Doctor dixit in primo, dist. 3. quasi. 1l. quod sensibile causal speciem intelligibilem sui, et forte omnium superiorum, vel causat aliam et aliam speciem intelligibilem; cum ergo nulla sit creatura, quae virlualiter, vel eminenter, aut essentia liter contineat omnem aliam creaturam, sequitur quod non poterit esse aliqua species intelligibilis in aliquo Angelo, vel due vel tres, ut posuit Thomas, vel unus habitus numero, ult posuit Henricus, qui sit ratio intelligendi ila alia objecta ab ipso Angelo, et sic patet ista ratio.

Sed difficultas est, an objecta contenta virtualiter vel eminenter in aliquo objecto possint cognosci per speciem intelligibilem repraesentantem ipsum objectum, vel per aliam et aliam speciem intelligibilem. Dico, quod utraque via est sustentabilis, sic intelligendo, vel quod una species intelligibilis est ratio cognoscendi hominem abstractive, et omnium virtualiter contentorum, vel quod sicut ipse homo causal! speciem intelligibilem sui, ita potest causare aliam et aliam speciem respectu alterius et alterius contenti.

Sed difficultas est de cognitione intuiliva, an eadem esset ratio cognoscendi inluilive, puta objectum, et omnia contenta in ipso 4. Dico duo, primum, quod si objecta contenta habeant propriam existenliam aliam ab objecto continente, sic. dupliciter possum cognoscere intuitive.Primo per rationem formalem ipsius objecti continentis parlialiter causantis cognitionem lalis objecti et omnium contentorum. Secundo per naturam existentem, quae est causa parlialis cognitionis talis intuitiva, et patet exemplum, quia essentia divina est ratio intelligendi se, et omnes creaturas intuitive,et tamen ips: creature respectu intellectus nostri possunt habere propriam motlionem fpartlialiter causantem cognitionem intuitivam sui; patet a Doclore in primo, q. 1. prolog. dist. 3. q. 1. dist. 8. q. 1. et in secundo, dist. 3. Si vero hujusmodi contenta non habent propriam existentiam realiter distinctam, dico quod tantum intuitive cognoscuntur per quidditatem existentem objecti continenlis; et loquor semper de existentia entis absoluti, quia forte existentia relationis non potest intellectum aliquem ad cognilionem sui immutare, de quo alias.

Si quaeratur, an voluntas divina possit producere aliquam speciem intelligibilem in intellectu Angeli, quae sit ratio reprasentandi distincte, et causandi partialiter distinctam cognitionem omnis quiddilatis distincte essentialiter ab Angelo? Dico quod non, non quod sit repugnantia ex parte voluntatis divinz, sed est repugnanlia ex parte talis effectus, quia tunc esset formaliter infinitus, ut supra probavi; infinitas, vero repugnat creature, ut patet a Doctore in pluribus locis.

Si iterum dicatur, an potest producere aliquam speciem intelligibilem repraesenlantem duas naturas iantum, et non infinitas ? Dico quod non,quia si talis posset dari, non repugnaret sibi posse repraesentare infinita, ut in simili patet a Doctore in pluribus locis.

Si dicatur, quod hoc videtur possibile, scilicet quod possit repraesentare infinita, quia sicut Deus posset facere aliquod corpus esse in infinitis locis simul, et tamen non esset immensum, ut patet in quarto, dist. 10. quaest. 3. et posset facere unum Angelum simul esse in infinilis locis, et tamen non esset immensus, ut patet m secundo, d. 2. Hoc etiam potest elici a Doctore in quarto, d. 49. nam immensitas, ut dicit Doctor est esse in omni loco ex natura propria, sic in proposito videtur dicendum, quod quamvis talis species vel habitus ex se non posset repraesentare infinita, participative tamen posset repraesentare, inquantum particicipat tale esse a Deo.

Dico, quod non est simile, quia esse in infinitis locis passive per potentiam aclivam ipsius Dei, nullam perfectionem dicit, quia tantum est esse sub infinitis respeclibus ubicalibus, ut patet a Doctore in quarlo, dist. 10. quast. 3. Quod enim lapis virtute divina simul sit in duobus locis, nullam perfectionem arguit in lapide, sed tota perfectio est in causa effectiva, IIoc idem dico de Angelo, non sic est de specie intelligibili vel habitu, quia distin - cte repraesentare quidditatem a quocumque habeat, illud dicit perfectionem formaliter in ipso repraesentante, et similiter partialiter causare cognitionem objecti, dicit aliquam perfectionem formaliter in illo a quocumque sit talis perfectio. Exemplum: Intellectus est immediate creatus a Deo, et quod modo possit esse causa parlialis cognoscendi aliud et aliud objectum, hoc idem esta Deo, et tamen posse sic causare, dicit formaliter perfectionem in illo.

Sed restat major difficultas, videtur, enim quod Deus possit causare aliquam speciem intelligibilem, quae sit partialis causa cognoscendi infinita objecta, patet per argumentum a fortiori. Nam intelleclus est causa partialis, ut patet a Doctore quast. 1. prologi, et an primo, dist. 3. q. 1. 7. et 8. et 9. et dist. 9. dist. 8. q. 1. ejusdem primi, et in. secundo, dist. 3. q. 6. et ipse intellectus est causa magis principalis respectu objecti tamen imperfectioris, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. q. 8. et in secundo, dist. 3. ergo si intellectus nosler potest esse causa partialis, et magis principalis respectu infinilorum objectorum, sequitur quod erit formaliter infinitus, si ratio Doctoris contra Henricum probaret.

Respondeo et dico primo, quod hoc non sequitur, quia etsi sit causa partialis infinitorum cognitorum, hoc erit tantum successive; tum, quia non potest habere omnia objecta simul, et perfecte praesentia in se, nec in cognitione abstractiva, ut patet a Doctore in primo, dist. 3. ubi vult, quod illud prius intelligatur, cujus species intelligibilis forlius movet, et vult etiam ibi quaest. 1. et 8. quod illa species fortius movet intellectum, cujus singulare fortius movet sensum. De cognitione inLuitiva etiam palel, quia non omnia sunt simul praesentia in ratione intelligibilis inLuitive, accipiendo intel/gibile actu, quod est potentia propinqua ad movendum inLellectum, ut exposui supra dst. 3. hujus. Si dicatur, nonne hujusmodi objecta possunt esse potentia in essentia divina respeclu intellectus nostri, dico quod sic, et lamen, ut ibi non movent ad cognitionem intuitivam; tum, quia ut ibi non cognoscuntur intuitive ab intellectu nostro, ut patet infra quaest. wliama hujus dist. tum, quia ut ibi licet perfectius cogno: scanlur, non tamen proprie movent, sed voluntas divina, ut patet a Doctore 2» prmo in pluribus locis. Non valet ergo, inLellectus. nosler est causa partialis el principalis producendi infinitas cogni- tiones infinitorum objectorum successive, ergo est infinitus formaliter. EL quod non valeat, patet a Doctore 2» primo, dist. 9. quat. 1. ubi arguil intinitatem Dei ex hoc, quod habet in potestate sua simul posse producere infinita.

Secundo dico, quod posilo ( per possibile vel impossibile) quod essent infinita objecta, et perfecte praesentia, et actu intelligibilia, et quod intellectus simul concurreret, ut causa parlialis ad cognitionem omnium illorum, adhuc non sequitur, quod sit formaliter infinitus, et ratio hujus est, quia aliud est esse rationem formalem producendi aliqua plura, quorum quodlibel specialem perfectionem requirit in causa, etc. aliud est esse ralionem formalem producendi aliqua plura, quorum quodlibel non requirit specialem perfectionem in causa parliali. Sic dico in proposito, quod species intelligibilis, quae est causa partialis producendi cognilionem hominis, requirit tantam perfecti - onem, ita quod minoripsa non possit esse causa partialis, et similiter species inLelligibilis asini requirit aliam perfectionem in ipso, et talem perfectionem,quod alia species intelligibilis, puta hominis, non potest esse causa parlialis cognilionis asini, et sic se uitur quod si essel causa parlialis cognoscendi infinita, in se esset formaliter infinita; intellectus vero non requirit sic aliam et aliam perfectionem, quia idem intellectus sic partialiter concurrit ad cognitionem objecti imperfectioris, sicut ad cognitionem objecti perfectioris.

Et si dicatur, causa potens producere simul infinita, est formaliter infinita, quorum productorum quodlibet dicit aliquam perfectionem; ergo cum infinile intellectiones sic se habeant, quod dicunl perfectionem aliquam, ut patet, Dico. quod ex hoc non sequitur infinita perfectio in causa, nisi tales perfectiones productae requirant aliam et aliam perfectionem in causa, et sic arguit Doclor dest. 9. primi. Et ex hoc sequitur, quod si Franciscus simul produceret infinilos homines, non diceretur infinite perfectionis, cum alius et alius homo non requirat aliam et aliam perfectionem in producente, quod patet, quia producto homine a virtute, ut A4, eadem virtute producitur alius homo, sic in proposito.

Si dicatur, iste intellectiones sicut specie distinguuntur, ita una est perfeelior alia essentia liler; ergo si homo possel producere simul infinita specie distinela, esset formaliter infinitus, ut patel a Doctore in simili dsl. 2. quast. 1. primi. Dico, quod intellectiones inlinitorum objeetorum distinctorum specie sunt specie distincte, sed hoc non habent ab intellectu, sed ab objectis, ut patet a Doelore ?n primo, dist. 3..quast. 6. etl 7. et quamvis una sit perfectior essentialiter alia, major et minor perfectio essentialisin intellectionibus non esta majori vel minori perfectione ipsius intellectus, sed ab objeclis; et sic quando intellectus concurrit cum ob;ecto perfectiori et imperfectiori aequali conatu hine et inde causatur intellectio perfectior objecti perfectioris, sed talis perfectio principaliter est ab objecto, loquendo de perfectione specifica.

Si dicatur: Ex quo intellectus est causa principalis intellectionis, et objeclum est causa minus principalis; ergo videtur quod erit causa principalis intellectionis, et quantum ad substantiam, etl quantum ad inlensionem ipsius, ut patet a Doctore in simili de potentia et habitu respectu operationis in primo d. l7. ergo videtur, quod perfectio intelleetionis specifiea priucipaliter sit ab in- tellectu, et si sic, poterit esse infinitus producendo infinitas cognitiones infiniLorum objectorum specie distinctorum.

Dico, quod etiam hoc concesso, non sequitur infinitas intellectus, quia istae perfectiones, ut partialiter sunt ab intellectu, non requirunt aliam et aliam perfectionem in intellectu. Nam idem intellectus perfectionis ut septem, et comparaius. ad objecta infinita, quorum nullum excedat perfectionem ut septem, ita quod aliquod illorum sit perfectionis ut unum, et sic ascendendo, ita quod omnia ila semper dicantur perfectiora; tunc intellectus erit causa principalis, quia semper perfectior, et ut talis perfectionis polerit producere hujusmodi cognitiones partialiler, et sic non sequitur infinita, si tamen suppleret causalitatem alicujus objecti, puta asini, de necessitate requireretur major perfectio, quia ille gradus intellectionis, si potest dari qui est ab asino, est lante perfectionis, quod a nullo potest causari, nisi ab ipso asino vel a continente virtualiter, vel eminenter ipsum, et sic patet solutio.

Sed est alia difficultas, quia supra dictum est, quod si intellectus simul possel concurrere cum infinitis objectis parlialiter; ergo simul posset recipere infinitas perfectiones, et sic esset formaliter infinitus.

Respondeo et dico primo, quod dixi supra, quod ad producendum parlialiter hujusmodi effectus, non sequitur infinitas in intellectu; quod modo possit recipere infinita, est alia difficultas, et diceretur quod non possit coagere infinitis objectis, quia illa non possunt esse intelligibilia actu simul. Secundo, quod si etiam reciperel infinilas intellectiones, quod ex hoc non sequeretur ipsum esse formaliter et. quidditative infinitum, quia recipere passive nullam perfectionem dicit. Nam si lapis posset recipere a Deo infinitas albedines, non esset perfectior in se quidditative, quam esset si non reciperet, si tamen intellectus posset recipere, diceretur infinitus tantum denominative, sed casus est impossibilis, quia infinibe intellectiones simul non possunt esse in aliquo intellectu, et hanc glossam nota.

(f) Praeterea secundo omnis ratio. Ista ralio stat in hoc, quia ratio formalis producendi cognitionem, habet actum sibi adaequatum, vel intensive, vel extensive, ut patet. Nam species intelligibilis hominis est sic ratio formalis producendi cognitionem hominis, quod non potest esse formalis ratio producendi cognitionem alterius objecti non contenti virQualiter in ipsa, et sic extensive tantum erit una cognitio specie, et intensive, et erit tante. perfectionis quod majoris perfectionis non poterit esse, ut probat Doctor infra de memoria fecunda, quae probatio clara est; sed unus habitus numero, ut ponit Henricus in Angelo, vel una species intelligibilis, vel dux, ut ponit Thomas, non possunt habere simul actum adaequate unum respectu omnium objectorum, quod patet. Non extensive, quia si esset ratio formalis cognoscendi plura objecta, tunc posset sibi cooperari intellectus ad eognoscendum illa plura distinele, quod tamen ipsi negant. Sed forte diceret Henricus, ut patet supra, quod talis ratio primo inclinat ad unum, postea ad aliud. Et forte diceret Thomas quod quamvis talis ratio sil plurium objectorum, non tamen est ralio formalis producendi cognitionem distinctam illorum, et haec simul, sed tantum successive, et sic intellectus non intelligeret plura simul.

Haec responsio nulla est, quia si per possibile, essent duo objecta perfecte praesentia alicui intellectui in ratione objecli, ipse intellectus, cum sit causa mere naturalis, statim intelligeret illa simul, licet forte non «que perfecte; cum ergo per talem habitum secundum Henricum, et per speciem secundum Thomam, sint plura objecta perfecte praesentia intelleclui, erit ratio simul producendi distinclam cognitionem illorum objeetorum; quod enim agens non producat plura simul, puta quod homo non producat decem homines simul, hoc potest contingere ex indispositione agentis, vel ex indispositione passi. Nam si agens et passum essent perfecte disposita respectu plurium effectuum, simul illi effectus producerentur, sic in proposito. Nam ex quo talis habitus secundum Henricum, vel species secundum Thomam, sit praesens perfecte intellectui Angelico in ratione perfecti repraesentativi, sequitur quod talis intellectus simul plura objecta cognoscat, quod negant; neque intensive, patet, quia s Henricus diceret, quod habet unum actum intensum respectu omnium objeetorum aliorum ab Angelo, tunc ille actus esset formaliter infinitus, vel posset esse, si objecta repraesentata essent infinita. Hoc patet per probationem Doctoris, quam facit probando actum intellectus divini esse formaliter infinitum. Vide n primo, d. 9. q. 1. Si etiam diceret Henricus quod objecta repraesentata non sunt infinita, el pono quod tantum sint mille; si ille habitus haberet unum actum adaquatum inLlensive respectu illorum objectorum quantum est ex parte sua, non repugnat sibi infinitas formalis, quia si potest esse una intellectio aeque perfecta, et «que inlensa respectu plurium objectorum simul sumplorum, quorum quodlibet requiriL specialem perfectionem in actu coenoscendi, sicut cujuslibel seorsum sumpti, ex parte sua non repugnaret esse in- finitorum. Et hoc posset probari per dicla Doctoris in primo, dist. 9. et a simili per Philosophum 4. PAys. quia si duo corpora possunt esse in uno loco; ergo et infinita, sic in proposito eodem modo arguatur de specie, quam ponit Thomas.

(g) Contra istas duas rationes. Hic Doctor instat econtra secundam et lerliam rationem. Contra secundam, in qua dictum est, quod ratio intelligendi habet unum objectum adsequatum sibi, in quo includuntur omnia scibilia per rationem illam. Hic dat instantiam contra, quia in Sole est tantum una forma, sive una ratio formalis producendi generabilia in istis inferioribus, et tamen Sol non habet unum objectum primum, in quo contineantur omnia alia objecta virtualiter; non enim omnia generabilia a Sole virtualiter con!inentur in aliquo uno objecto, quod respiciat Sol ut ad:equatum, et ut virtualiler conlentivum. omnium generabilium a Sole. Deinde instat contra tertiam rationem ibi, nec etiam oportet, nam tertia ralio probabat, quod una ratio formalis cognoscendi potest habere aliquem unum actum intelligendi adsequatum sibi. Et Doctor instat ibi: Nec etam oportet, etc. Dicit, quod non est necesse unam ralionem formalem habere unum actum sibi .adiequatum, et patet de forma Solis, quae est ratio producendi plures effectus.

(h) Respondeo virtus productiva illimitata. Hic Doctor solvit instantias istas, et Solutio stat in hoc, quod non est simile de ratione formali intelligendi, et de ralione formali producendi alium effectum, quia in cognitione abstractiva, objectum habet rationem prioris naturaliter respeclu ejus, quod est proxima ratio intelligendi, scilicet respectu speciei intelligibilis, quae est proxima ratio intelligendi abs(ractive, ut patuit in primo, distinct. 3. quast. 6. et. 8. et in praesenti, distinct. qwesl. ult. et ideo unilas posterioris dc necessitate dependet ab objecto priori. el, non potest esse unilas posterioris cuu distinctione prioris; ex quo ergo objectum est prius specie intelligibili, et causa illius, ut supra declaravi, et aliud objectum est causa alterius speciei, si est unitas speciei intelligibilis, erit tantum ab unitale objecti, cum dependeat ab ipso essenlialiter; ergo species intelligibilis, puta lapidis, non poterit esse ratio reprwsentandi aliud objectum a quo non dependet, nec proxima ratio intelligendi illud; patet per unam propositionem Doctoris in primo, dist. 9. quaecst. 6. omnis species impressa ab objecto (loquendo de ratione formali objecti ) reprisentat illud sub illa ratione, qua imprimitur ab eo. Si dicatur, quod pluralitas objectorum stat cum unilate speciei intelligibilis, contra, quia ex quo objectum se habet ad speciem in ralione cause, tunc sequeretur quod eadem species dependereta pluribus causis ejusdem ordinis, quod est impossibile; et sic oportet dicere, quod una ratio intelligendi in cognitione abstractiva erit unius objecti adaequati, et si sit ratio intelligendi plura,illa plura virtualiter continentur in illo, et hoc est quod dicit.Sed de hujusmodi Specie intelligibili, quomodo causetur ab objecto, an proxime, an remote, vide qua exposui in primo, dist. 3. q. 2. et 6.

(i) In operationibus autem, qua non sunt productiones, etc. id est, in quibus non correspondet aliquod productum ut terminus, ut sunt intellectiones et volitiones, quae tantum dicuntur operationes, ut palet a Doctore in primo, dist.9. parte 9. quast. 3. operationes vero, quae sunt productiones, sunt ille quibus correspondet aliquod productum ut terminus, ut patet de generatione cui correspondet genitum.

Dicit ergo hic Doctor quod in huiusmo- di operationibus objectum habet ibi rationem prioris naturaliter respectu ejus, quod est proxima ratio operandi. Hoc non debet intelligi absolute, quia in cognilione intuitiva ratio producendi hujusmodi cognilionem est prior objeclo, ut supra declaravi, sed habet veritatem in cognilione abstraetiva.

(k) Similiter etiam talem formam productivam, etc. Hic solvit secundam instantiam, et dicit quod Sol vel forma productiva Solis, non habet aliquod passum sibi adgequatum, neque intensive neque extensive, quod sit receptivum actionis su: adequate. Hic autem memoria (puta species intelligibilis cum intellectu) habet passum sibi adaequatum, et sic memoria operativa respectu intellectionis hominis, et forte contentorum in illo, non potest esse ratio producendi intellectionem alterius objecti non contenti in illo, cujus est prima species, et habet passum sic adaequatum, puta intellectum possibilem, quod potest recipere a tali memoria, nisi tantum cognilionem hominis, et. contentorum in illo, aliter non se caperent mutuo partes imaginis. Prima enim pars imaginis est memoria fecunda, videlicet species intelligibilis et intellectus, respectu tamen cognitionis abstractivie; sed respectu cognitionis intuitivie, memoria fecunda est objectum in se praesens intellectui in ratione objecti actu intuitive intelligibilis. Secunda pars imaginis est intellectio adaequata tali memoriae, sic enim adequantur, quod talis memoria non potest habere nisi talen intellectionem, et talis intellectio non potest esse nisi a tali memoria, nisi tale objectum virtualiter contineatur in alio, quia tunc cognitio illius posset, esse ab objecto virtualiter conlinente; est ergo operatio praecise adeequata memorix fecundi, tam intensive quam extensive. Ex his ergo patet, quomodo prima instantia nihil con- cludit contra secundam rationem, quia virtus productiva Solis illimitala aliquo modo ad aliquos effectus est equivoca, et ideo est simpliciter nobilior et superior quolibet suo effectu, propter quod unilas ejus non dependet ab unitate effectus; sed effectus dependent a causa ista, et effeclus possunt esse plures a causa Solis existente una, quia in posterioribus potest esse pluralilas cum unitale naturaliter prioris, sed non est sic de ratione proxima cognoscendi abstractive.

(l) Tertio arguo sic. Haec quarta ratio specialiter est contra Henricum, qui dicit H: quod Angelus per unum habitum cognoscit omnia alia a se, et Doctor probat hic, quod hoc non est necesse, quia poleril cognoscere, puta hominem, non habitualiter, id est, non mediante habitu, ut ratione formali cognoscendi. Dicit ergo Doclor sic: Ille ?ntellectus non eodem, supple habitu, formaliter, novit habitualiter plura, qui sine contradictione poles( mosse hoc habiiualiter, e. non nosse illiid, id est, quod nihil idem est necessario ratio formalis proxima cognoscendi habitualiter plura, si unum illorum potest cognosci, et non per talem rationem. Sed omnis intellectus creatus potest noscere unum objectum non noto alio, patet, quia si non posset noscere habitualiter 4 absque hoc, quod cognosceret P sine contradiectione, aut hoc esset ex parte intellectus talis, quod est falsum, quia potest noscere unum habilualiter, et non aliud, aut ex parte necessaric colliganti: objecetorum, quod falsum est, quia unum illorum intelligi potest ab intellectu noslro, alio non intellecto; ergo Angelus non necessario eodem habitualiter novit illa plura.

COMMENTARIUS

(a) Praeterea in speciali, etc. Henricus dixit, quod ille habitus habet respectum essentialem ad objectum praesentatum. Et hioc Doctor improbat, quia tunc sequeretur quod talis habitus esset essentialiter et quidditative relatio; et sic videtur conlradicere Augustino, qui vult, quod omne quod. relative dicitur, est aliquid excepto relativo, id est, quod omne illud quod relative est ad aliud, de necessitate includit aliquod absolutum, quod est fundamentum vel subjectum talis relationis, ut prolixe exposui in praemo, dist. 1. quast. 9. Si ergo ille habitus necessario refertur ad subjectum, ergo includit aliquod absolu. tum, in quo fundatur relatio ad sub jeclum, et tale absolutum non potest esse essentia liter relatio. ,S? zgitur 2ste AabiLus est quedam qualitas et entitas absoluta, non habet respectum ita essentialem, quin possel sine ipso intelligi, et praecipue loquendo de respectu quem habet ad objecla, quidquid sit de respectu quem habet ad Deum creantem, et conservantem illum habitum, qui ponitur idem realiter cum creatura. Sed iste respectus ad objecta non videtur esse idem cum habitu, patet, quia omnis relatio, cujus fundamento non repugnat posse esse sine termino, realiLer distinguitur a fundamento, ut patet a Doctore 2» isto secundo, dist. 1. q. 5. sed non repugnat tali habitui creato, posse esse sine tali vel tali objecto, ergo.

(b) Praeterea,si respectus ponatur idem alicui, etc. quia Henricus forte diceret, quod talis habitus dicit respectum essentialem, sic intelligendo non quod sit de essentia illius, sed quod sil intrinsecus, elidem realiter illi habitui. Et Doctor probat hie, quod non potest esse idem realiter illi. quia relatio. quae identifiea- tur fundamento, ex hoc identificatur illi, quia ipsum fundamentum dependel in esse et conservari ab aliquo priori, ad quod prius terminatur talis relatio, ut patet de relatione creaturae:e. ad Deum; lalis enim relatio creature ad Deum ex hoc identificatur realiter creature, quia ipsa dependet in esse etin conservari ab ipso Deo. Sed iste habitus non est ad objectum tanquam ad aliquod prius, a quo dependeat in esse et conservari, patet, quia ipse Henricus posuit illum habitum immediate «creari a Deo.

(e) Secundo contra hoc, quod posuit objectum, etc. Hic Doctor intendit improbare Henricum quantum ad hoc, quod dixit per illum habitum habetur praesentia objecti sub ratione actu intelligibilis, et. adducit primo rationem Henrici contra Scotum. Probat enim Henricus, quod species intelligibilis non potest esse ratio praesenlide objecti, quia perficit intellectum, ut ens quoddam, sicut forma materiam, et per consequens non perficit intellectum, ut intellectus est, nec per illam erit intelligibile praesens, inquantum intelligibile, multo magis potest hoc argui de habitu, quia habitus inquantum habitus, est perfectio potentiae, ut patet.

(d) Praeterea secundo sequeretur, quod habitus noster scientialis esset illud, per quod objectum intelligibile pr:sens esset, et ita adepto habitu scientiali, non requireretur conversio ad phantasma ad actualem intellectum, quod ipse negat. Vult enim Henricus quod intellectus noster non potest habere actualem intellectionem, puta albedinis, nisi fiat conversio ipsius ad phantasma albedinis, in quo relucet objectum, qui opinio est improbata supra in primo, dist. 3. q. 6. et 7. et dist. 97. et « hoc vult, quia praesentia objecti non, oolest haberi nisi virlule phantasmatis. flic ergo Doctor arguit contra ipsum, quia si objectum est perfecte prüsens per habitum; ergo adepto tali habitu objecti poterit ipsum objectum intelligi, cum ' Sit ibi perfecte praesens absque hoc, quod fiat conversio ad phantasma illius objecti, quod tamen ipse negat.

(e) Respondetur, quod intellectio nostra dependet a, sensibus, non sic intellectio Angeli. Diceret Henricus quod non est simile de intellectu. nostro et de intellectu Angeli, quia intellectio nostra dependet a sensibus, et per consequens non potest haberi pr:esentia objecti in ratione intelligibilis, nisi per aliquod phantasma repraesentans illud; sed intellectio Angeli nullo modo dependet a sensibus, et ideo potest habere praesentiam objecti absque tali phantasmate.

(f) Contra, si necessaria colligatio. Hic Doctor arguit a fortiori, probando ex dictis Henrici quod per habitum scientialem nostrum, magis habeatur praesentia objecti in ratione intelligibilis, quam per habitum concreatum ipsi Angelo, et ratio stal in hoc. Henricus vult, ut supra patuit, quod per habitum concreatum, inquantum habel respectum essentialem ad objeclum, habeatur praesentia objecti in ratione intelligibilis; ergo a forliori, cum habitus nosler scientialis dicat respectum magis essentialem ad objectum, patet, quia habitus noster scientia lis essentialiter dependet ab objecto, sed non sic habitus concreatus Angelo; ergo magis habetur presentia objecti per habitum nostrum, et si sic, ergo prwsentia objecti in ratione intelligibilis non habetur praecise per phantasma illius objecli.

(g) Tertio contra hoc quod. dicit, quod omne objectum intelligibile creatum. est praesens per istum habitum. Et ratio. stat in hoc, quia si Angelus esset creatus in puris naturalibus, sequeretur quod non posset nec se, nec aliud intelligere, et sic esset imperfectior intellectu nostro, qui sine tali habitu concreato potest plura objecta cognoscere.

(h) Praeterea habitus, secundum istum, ideo, etc. Hic Doctor vult probare, quod Angelus non cognoscat omnia simplicia per illum habitum, quia non terminos simplices. Et hoc probat ex dictis Henrici. Dixil enim ipse, quod ideo habitus non reprasentat singulare, quia non est natus generari immediate ab ipsa re cujus est; species vero intelligibilis repr:esentat singulare, quia est nala causari immediate a re, cujus est. Et vult quod habitus noster sil natus causari tantum per actum intelleclus conferentis unum objectum ad aliud, et sic talis habitus praesupponit cognitionem objectorum simplicium. Et Doctor hic accipit rationem Henrici, quam facit contra speciem, probando quod ipsa non repraesentat universale, et ratio sua talis esi: quando aliquod generatur a sua causa naturali, natum est sic repraesentare a quocumque imprimatur, semper sic repraesentabit; sed species intelligibilis si generaretur, puta ab albedine, nata essel repraesentare tanlum albedinem singularem, et per consequens a quocumque imprimeretur talis species intelligibilis, sive a Deo, sive ab alio semper repraesentaret eamdem albedinem. Ex hoc arguil Doctor contra ipsum, quia si habitus immediate generaretur ab actu conferente unum objectum ad aliud objectum tantum repraesentaret complexum; patet, quia ille actus causativus habitus praesupponit cognitionem objeclorum, ergo si talis habitus imprimatur a Deo, tantum erit ratio cognoscendi complexa, et non terminos simplices; ergo Angelus saltem potuil cognoscere terminos simplices vel quidditates sine tali habitu.

(i) Quod etiam dicit, quod naturaliter in clinat. Dixit Henricus supra, quod volun- tas inclinat habitum ad aliud et aliud objectum, et imperando dat sibi talem inclinationem naturalem, quod videtur impossibile, quae ?Iieus habitus, ut forma naturalis est naturalis inclinatio delermina(a, sicut gravitas, quae est forma naturalis habet determinalam inclinationem ad cen0rum, et sic talis habitus, cum sit forma naturalis, habebit delerminatam inclinalionem ad aliquid. Si dicatur, quod in tali habitu sunt mille inclinationes ad diversa, ordinate tamen sic, quod una est prima ad unum objectum, et alia ratio ad aliud, et sic de aliis.

Contra hoc arguit Doctor ibi: et per consequens uti eo, etc. Pono casum, quod primo inclinet ad cognitionem Angeli. Secundo ad cognitionem hominis, si voluntas utitur tali habitu, inclinando ipsum ad hominem, tunc ipsa facit ipsum esse inclinatum ad aliquod, quod est contra primam inclinationem ejus naturalem, et si sic talis habitus non mere naturaliter inclinabitur ad hominem, nec videtur rationabile, quod una forma naturalis quanlum ad inclinationem suam naturalem subsit voluntati create. Si enim grave manens actu grave moveretur sursum a Deo, et posito quod sit in perfecta potenlia obedientiali ad Deum, non tamen videlur moveri passive naturaliter ex parte sua, id est, quod non habet naturalem inclinauionem ad talem motum. Sequitur ibi: Ft quidquid sit ibi non videtur, etc. Hoc dicit Doctor, quia dixit paulo ante, quod grave motum sursum a Deo non videtur moveri naturaliter ex parte sua, posset aliquis arguere; ergo movetur violenter. Diceretur forte, quod non sequitur, quia ipsum grave est in perfecta potentia obedientiali ad Deum, nam sicut tota enlilas gravis est in perfecta potentia obedientiali ad Deum, ita quod potest illam conservare et destruere, si vult ita quod- libet consequens talem entitatem. Nam dicit Doctor in tertio, dist. l. quost. 1. quod natura humana habet naturalem inclinationem ad proprium suppositum, et sic si est in supposito divino, esset ibi violenter. Diceretur quod non, quia ipsa natura humana est in perfecta potentia obedientiali ad ipsum Deum, ut patebit Zn tertio, dist. 1l. q. 1l.

(k) Praeterea. HicDoctor intendit salvare magis inclinationem naturalem ad aliud et aliud objectum per aliam et aliam speciem, quam per ipsum habitum concreatum, et ideo dicit quomodocumque ipse Henricus posset dicere, quod per imperium voluntatis habitus repraesentet aliud et aliud objectum, multo melius potest poni, etc.

COMMENTARIUS.

(a) Ad quaestionem igitur. Hic vult Doctor quod Angelus cognoscat alias quidditates ase, loquendo de cognitione abstractiva per aliam et aliam speciem intelligibilem, quae est ratio repraesentandi illam quidditatem, et causandi partialiter cognitionem illius quidditatis, ita quod si sunt dux na[ure sic distinelae, quod una non contineatur in alia virtualiter, nec contineantur ips: in aliis quidditatibus, Angelus de necessitate habet aliam et aliam speciem intelligibilem. Et sicut dixi de duabus quidditalibus, sic de omnibus aliis dico. Et vult etiam Doctor quod Angeli habeant species intelligibiles respectu quidditatum universalium concrealas, ita quod in eodem instanti quo Angelus creatus fuit a Deo, simul omnes species intelligibiles quidditatum universalium conereale fuerunt a Deo. Sequitur:

(b) Et si aliquibus, etc. Hic nola quod habitus in proposito accipitur dupliciter. Primo, ut est habitus ex pluribus cognitionibus, vel saltem ex una valde inlensa, ut dicit Doctor alibi. Talis ergo habitus cognoscitivus acquisitus in nobis includit hoc, quod sit qualitas sequens cognitionem, et sic qualitas permanens, dum vero ex pluribus cognitionibus causatur quaedam habilitas in intellectu, et non habens perfectam permanentia m in ipso, voeatur dispositio. Secundo accipitur habitus, ut est. qualitas permanens et fixa, non tamen causata ab actu intelligendi; et hoc modo species intelligibilis potest dici habitus, quia est quaedam qualitas permanens in ipsa anima, et sic permanens, quae nunquam deletur, ut patet a Doctore 7n primo, dist. 3. Hec tamen qualitas non est causata ex frequentalis cognitionibus, neque ex una valde intensa, imo ipsa est causa partialis prim: cognilionis abstractive ut patet in primo dist. 3. quaest. 6. et 8. et dist. 17. et accidit tali speciei intelligibili talis permanentia seu fixio; potest ergo dici talis species habitus in generali, accipiendo habitum pro qualitate permanente. Sequitur: Sed hoc non dicitur in. quid, etc. id est, quod qualitas, ut permanens, non praedicatur in quid de hac qualitate, quae est species intelligibilis, nam qualitas ut permanens est unus conceptus per accidens, ut patel; et talis conceptus non praedicatur nec in quid, nec per se de aliquo, ut patet a Doctore in primo, dist, 9. 9.29. vel si accipiatur ipsa permanentia in se non praedicatur in quid, nam accidit speciei intelligibili quod sit permanens, non enim hoc est de ratione sua intrinseca, ut patet. Sequitur, sicut habitus, id est, quod sicut habitus, qui includit permanentia m, non praedicatur in qw/d de specie intelligibili, sic nec talis permanentia non praedicatur in quid, cum accidit sibi; et quod sibi accidat, patet etiam de qualitate absoluta, qua dicitur habitus, nam eadem qualitas absoluta aliquando dicitur dispositio, et sic de facili mobilis, aliquando habitus, et sic de difficili mobilis.

(c) Similiter habitus est. universale, etc. Quia haec est vera, quod talis species intelligibilis est habitus, accipiendo Aabitum pro qualilale fixa, et non e contra, quia non omnis habitus, ut etiam dicit qualilatem fixam, est species intelligibilis; patet de habitu scientifico, qui est, qualitas fixa in anima, et tamen non est species intelligibilis, sic Doctor dicit m primo dist. 3. quasi. 6. quod species intelligibilis hoc modo dicitur habitus. Sequitur: /mo nec habitus intellectualis. Doctor probat quod habitus intellectualis, sive scientificus differat specie a specie intelligibili, et sic patet quod species intelligibilis non est habitus seientifieus sive inLellectualis, de quo loquitur Henricus.

(d) Sic igitur per accidens, etc. id est, quod ipsa species intelligibilis dicitur habitus modo exposito. Sequitur: Per se autem, essentialiter, id est, quod loquendo in parliculari, et secundum rationem formalem, talis qualitas debet dici propriissime species intelligibilis. Sequitur: quia in hoc proprüisime, etc. id est, quod talis qualitas propriissime exprimitur per speciem intelligibilem, et per accidens exprimitur per habitum; et dicitur species intelligibilis, quia per ipsam objectum est actu intelligibile, quia per ipsam et in potentia propinqua ut intelligatur, ut supra declaravi. EL quia talis qualitas, ut talis, est repraesentativa objecti intelligibilis, et parlialis causa cognitionis illius, et per habitum, ut habitus non est prasens inlelligibile ut intelligibile, ideo propriissime talis. qualitas dicitur species intelligibilis. Sequitur: Magis proprie, etc. id est, quod talis qualitas magis exprimitur per hoc, quod dicitur species intelligibilis objecti, quam si diceretur similitudo objecti, quia simile non est ratio repraesentandi aliud simile, ut patet, nec etiam similitudo est ralio intelligendi objectum, nec objecturm dicitur actu intelligibile, per hoc. quod 4 est sibi perfecte simile.

(e) Quod autem. talem, etc. Hic Doctor probat primo, quod Angelus (loquendo de cognitione abstractiva) per aliam ralionem cognoscendi,cognoscil aliam quidditalem a se, quam per essentiam propriam. Et secundo probat, quod sicut unus Angelus potest cognoscere alium abslractive per speciem intelligibilem repraesentantem illum alium, et intuitive per existentiam alterius sibi praesentis, sic etiam potest cognoscere seipsum abstractive el intuitive. Probat ergo primo, quod cognoscal per species intelligibiles, quia si ille quidditates non essent actu existenLes, cognosceret eas, non intuitive, patel; ergo abstractive, ergo per species intelligibiles. Patet consequentia, quia hoc est perfectionis in intellectu noslro, sic posse cognoscere rem, quando non exislit, el talis cognitio non potest haberi naturaliter, nisi per speciem illius rei, loquendo de cognitione distincta abstraetiva, nisi forte talis res virtualiter et adaequate conüneatur in alio objecto, et sic per speciem illius posset cognosci.

Quod autem in tali cognitione requiratur species, patet, quia per speciem illam habetur praesentia objeeli in ratione aelu intelligibilis, ut patet hic, in primo. dist. 3. q. 6. et 8. id est, quod ipsa est ratio formalis cognoscendi abstractive tale objectum, ut alias exposui; si igitur hoc est perfectionis in intellectu nostro, magis erit perfectionis in intelleelu Angeli. Secundo probat, quomodo etiam Angelus possit cognoscere se, non tantum intuitive, sed etiam abslractive per speciem intelligibilem sui, quia Angelus superior polest habere cognitionem per speciem de inferiori Angelo: ergo et inferior de se- ipso, quia nulla cognitio ex suo genere imperfecta convenit superiori Angelo, quin inferior possit habere de eodem imperfectiorem secundum genus, scilicet abstractive cognitionis.

COMMENTARIUS.

(a) Ad argumenta principalia. Ad primum, dicit Doctor quod auctoritas Philosophi non est ad propositum, quia loquitur ibi de speciebus subalternis, quod patet per primam conditionem et comparationem distinctionis, ut supra declaravi in primo, dist. V7. quaest. ult. nam sicut numerus resolvitur ad indivisibile, puta ad unitatem, sic definitio speciei tandem resolvitur ad aliquid omnino indefinibile; quod patet, quia si definiatur homo, quod est. subslantia corporea, animala, sensibilis, rationalis; dempto rationali, adhuc restat definitio animalis, quia substantia corporea, animata, sensibilis, et sic superius ad hominem adhuc est definibile; el dempto sensibili, adhuc restat definitio animati, et sic animalum est definibile; dempto a«nimalo, adhuc restat definitio corporis; dempto autem corpore restat ipsa substantia, quae non est definibilis, el sic loquitur Aristoteles de speciebus subalternis, includendo etiam speciem specialissimam, quod landem devenitur ad aliquod omnino indivisibile.

Si dicatur, substantia non est species, dico, quod accipit ibi Doctor ordinem superioris et inferioris, ita quod est deveniendum ad aliquod superius, quod. om nino est indivisibile, id est, indefinibile, sicut etiam numerus resolvitur ad unitatem omnino indivisibilem. El non loquitur Aristoteles de speciebus specialissimis, quia non dicimus quod una species resolvitur in aliam, nec quod sil definibilis per aliam, sicut numerus resolvitur in unitatem, et sic patet, quod illa auctoritas non est ad propositum. Sequitur: Tamen si de illis accipiatur. Dicit quod forte secundum veritatem species specialissimae habent se sicut numeri, ut expositum est supra. Et cum infertur, ergo sicut major numerus contine minorem, ita species perfectior continet minus perfectam. Dicit Doctor quod species perfectior, puta Angelus, non continet imperfectiorem, puta lapidem secundum suam enlitalem; et sic dicit, quod non sic contingit, ita quod inferior non differal ab eo, nisi per negationem, puta, quod lapis, qui est perfectionis ut octo, et Angelus qui est perfectionis ut decem, differat ab Angelo tantum per negationem majoris perfectionis in Angelo. Sed dicit, quod ipse lapis differt ab eo positive, scilicet per propriam rationem formalem, puta per ultimam differentiam constituentem lapidem in esse specifico.

Sed hic oriuntur alique difficultates. Prima est ista, nam dicit Doctor ?n quarto, dist. 1l. quod species perfectior eminenter vel virtualiter continet imperfectiorem, et hic dicit oppositum.

Item, in d. 9. q. 1. primi, dicit quod causas essentia liter ordinat: sic se habent, quod superior est perfectior essentia liter, et inferior agit in virlule superioris; si sic, ergo species superior conlinet virtualiter inferiorem, quia agit in superioris virtute.

Item, in prologo quast. penult. de scientiae subjecto, dicit, quod continere virtualiter est continentia causalilalis, sed una species superior, puta, Sol causat aliquem inferiorem, sive mulla individua alicujus inferioris; ergo conlinet virtualiter, cujus oppositum hic dicit.

Item, ipse vult quod relatio cognoscatur per se ratione termini et. fundamenti, ita quod terminus et fundamentum sunt ratio formalis intelligendi illam, ut patet a Doctore, in primo, dist. 8. quast. 3. et potest elici ab ipso in prologo q. 1l. et an primo, dist. 3. quast. 3. Et tamen vult, quod objectum faciens notitiam alterius contineat illud virlualiter, ut patet ab ipso in primo, dist. 3. quast. 1.et potest elici quasl.3.eL( 7. et patet expresse dist. 8. quaest. 2. el.9. et in secundo;- disl. 8. quasi. 9. et tamen fundamentum et terminus distinguuntur specie ab ipsa relalione, cum sint diversorum Praedicamentorum.

Respondeo quod Doctor, n quarto, vult quod species superior contineat eminenter inferiorem, sed talis eminentia est duplex. Nam quidam est eminentia per essentiam, et nullo modo per participationem, sicut essentia divina, ut hae, continet virtualiter, et secundum omnem entitatem, quamlibet aliam entitatem, ita quod ipsa est simpliciter, et prima ratio essendi cujuslibet alterius quidditatis, et sic potest esse ratio cognoscendi omnem aliam. Alia est eminentia participata, el hec duplex, quaedam est eminentia, inquantum est in eorrespondentia majoris perfectionis, non tamen illa major perfectio conlinet minorem secundum totam entitatem, cum non possit illam producere in esse secundum totum suum esse, nec conservare illud; et hoc modo Angelus non continet aliquam speciem, quia nullus Angelus potest generare aliquam formam immediate, ut patet. secundum Philosophos, et etiam Theologos. Et hoc Doctor infra. dist. S. et in. quodlib. et sic patet quod essentia Angeli non est ratio cognoscendi essentiam inferiorem, cum nor contineat illam virtualiter modo praedicto.

Si dicatur, nonne Angelus potest generare mediate, quia mediante motu coeli fi! generatio. ut patet prZmo de Generatione, ergo si coelum generat, vel Sol, ergo in virtute Intelligentivte moventis illum.

Dico, quod non generat fornam nec mediate, nec immediate, sed tantum movendo Solem applicat illum ad aliud et aliud passum, et essentia Solis est ratio generandi, non autem motus ipsius, ut alias exposui.

Ad illud de causis essentialiter ordinatis, dico absolute, quod causa superior continet inferiorem, sed Angelus non est hujusmodi causa, et forte loquendo proprie de causa superiori, in cujus virtute agit secunda, et eo modo movet quo movetur a prima, forte non reperitur alia nisi Deus.

Si dicatur 2. Physicorum, Sol et homo generant hominem, videtur, quod homo generet in virtute Solis; dico, quod non, quia per impossibile destructo Sole, stante natura hominis posset generare alium hominem, patet in quarto, dist. 47. in simili, bene verum est, quod Commentator /m secundo Metaph. posuit sic ordinem essentialem causarum, quod superior non possit agere nisi agente inferiori, quae positio est simpliciter falsa, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. quaest. 1l. dist. 8. quast. 4. et in secundo, et in quodlib. quast. 7. et semper loquor de ordine essentia li causarum simpliciter et perfeclo. Si etiam poneretur ordo essentialis inter Deum, Solem et hominem, etc. posset distingui de ordine essentiali causarum. Primo, quod posterior licet agat in virtute superioris, non tamen superior continet inferiorem secundum totam quidditatem suam in essendo, licet in operando, ut ali- qui dicunt. Alio modo ut superior continet secundum totam entitatem inferiorem, et isto secundo modo non est ordo essentialis inter Solem et hominem. Primus tamen modus non videtur possibilis, quia continens causalitatem alicujus, perfecte conlineL etiam entitatem illius perfecte virtualiter, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. quast. 1.

Ad aliud de subjecto scientiv, dico, quod continentia virlualis est duplex. Quasedam est per adaequationem et praecisionem, et sic subjectum adaequate el praecise continet propriam passionem el notitiam illius; et hoc modo loquitur Doctor ibi, quod talis continentia est ratio cognoscendi contentum, et licet Deus non possit causare cognitionem subjecti, ipso subjecto non concurrente, tamen potest causare notitiam perfectam illius passionis, quia virtualiter continet lotam entitatem hominis, et etiam passionis, si illa esset causabilis immediate.

Si dicatur, nonne Deus potest. supplere causalitatem cujuscumque causae extrinseca.

Dico quod sic, secundum omnes Theologos, ut patet a Doctore in pluribus locis; ergo potest supplere causalitatem subjecti respectu passionis. Dico, quod potest supplere omnem causalitatem cujuscumque caus? secunde, loquendo de causa proprie sumpta, quaae producit aliud inquanlum aliud, subjectum vero non est proprie causa effectiva passionis, quia tunc passio realiter distingueretur ab ipso, de quo alias dictum est. Alia est. continentia virtualis, quae non. est secundum adaequalionem et praecisionem contenti, et hoc modo Sol potest continere mulla virtualiter, et talis continentia non est ratio cognoscendi contentum. Doctor vero loquitur de continentia secundum totam enlitaLtem, ut expresse dicit in secundo.

Ad ultimum patet, quia fundamentum et terminus conlinent ipsam relationem secundum (totam entitatein, cum de necessitate naturae oriatur positis fundamento et termino; et non negat Doctor quod una species non contineatur in alia virtualiler, sed. negat quod Angelus contineal virtualiter aliquam speciem inferiorem secundum totam suam entitatem; el non valet dicere, species imperfectior polest. continere, ergo et perfectior, quia ignis conlinet calidilatem, quae est de Predicamento Qualitalis, et tamen Angelus non continet, et rationem supra assignavi.

Secunda difficullas principalis in liltera Doctoris est, quia dicit, quod Angelus non continet virtualiter speciem inferiorem, ita quod inferior non differt ab eo nisi per negationem, etc. Ex quo enim homo non tantum differt ab eo per negationem majoris perfectionis, sed etiam per propriam rationem, quia rationalitas est ratio distinguendi hominem a Deo; igitur ex ista littera videtur, quod homo non continealur virlualiter secundum totam entitatem ab ipso Deo.

Dico, quod hzxee littera non habet hunc sensum, intendit enim Doctor sic: una species differt ab Angelo per propriam ralionem formalem, per quam illa species non potest contineri secundum totam enlitatem in ipso Angelo, non sic respectu Dei.

(b) Ad ud secundi de Anima. Dicit quod hoc est dictum speciale de anima intellectiva, quia ipsa in eodem homine virlualitler continet vegelativam et sensitivam, patet, quia ipsa, ut unita corpori potest habere easdem operationes, qui habentur per vegelativam et sensitivam. Ex speciali autem non sequitur generale, quod species perfectior contineat virtualiler jimperfectiorem: et ista auctoritas Phi- losophi habet tantum veritatem de eadem anima intellectiva respectu vegetative et sensitive, quae inessent eidem homini, sed superfluunt propter adventum intellectivs, elt non habere veritatem respectu alterius, non enim intellectiva hominis continet virlualiter sensitivam bruti, vel vegeltativam, de quo alias.

(c) Ad secundum. "Tamen in ista littera occurrunt due difficultates. Prima est in hoc quod dicit, quod species intelligibilis rei corporalis dependet etiam ab intellectu Angeli uta causa partiali, quia ipse vult in Quodl?betis q. 15. et in primo, disi.9. quast. 7. quod species .sensibilis causatur a re sensibili extra, ut a causa totali, quare etiam species intelligibilis non eque immediate causatur a re materiali ut a causa totali. Si dicatur quod species intelligibilis non immediate causatur a re materiali, sed a phantasmate, eltale phantasma concurrit tantum partialiter, quia in proposito species intelligibilis non causatur in intellectu Angeli ab aliquo phantasmale, cum tale non possit esse, sed praecise ab ipsa re materiali.

Respondeo quod aliud est loqui de sensu exteriori et intellectu, quia species sensibilis, ut a totali causa causatur immediate in medio illuminato a re sensibili, et illa causat aliam in alia parte medii, et tandem illa qua est propinquior organo sensus, causat aliam in ipso organo ejusdem rationis, quae immediate recipitur in ipso organo, et sic non est necesse polenliam sensitivam concurrere; sed species intelligibilis immediate recipitur in intellectu possibili, qui sic se habeat respectu intellectus agenlis, quod nihil potest recipere nisi ab intellectu agente. Potest etiam dici, quod quia species intelligibilis est talis entitas, ideo non potest causari, nisi in intellectu possibili concurrente intelleclu avaente ut causa partiali, et spe- cies sensibilis est. talis entitas, quae potest causari in organo sensus, non concurrente potentia sensitiva, neque ut causa totali, neque ut partiali. Sed de hoc satis diclum est in primo, dist. 3. quest. 6.

Secunda difficultas est in hoc quod dicit, quod species intelligibilis albedinis excedit albedinem tantum secundum quid. Hoc non videtur, quia qualitas spiritualis excedit quamcumque qualitatem corporalem, hoc patet, species albedinis est hujusmodi; tum, quia immediate recipitur in subjecto spirituali, scilicet in intellectu possibili; tum etiam, quia est simpliciler inextensibilis.

Dico breviter, quod aliud est loqui de qualitate spirituali tantum genita a re spirituali, et aliud de qualitate spirituali genita a re corporali, sive a causa totali sive partiali. Primo modo qualitas spiritualis excedit omnem corporalem simpliciter, cujusmodi est species intelligibilis, et actus intelligendi rei mere intelligibilis; sed secundo modo non sequitur. Sed si aliquo modo excedit, hoc erit, quia partialiter et principaliter erit a re spirituali, et sic quodammodo denominatione extrinseca diceretur perfectior. Sed de hoc alias erit sermo.

(d) Ad ultimum. Respondet Doctor, quod simul stant, etc. Vult dicere quod sicut Angelus potest se cognoscere per essentiam suam, ita quod essentia sua est ratio formalis cognoscendi se, ita potest cognoscere alia, puta lapidem per essentiam ipsius lapidis, ita quod essentia lapidis erit ratio cognoscendi lapidem, saltem partialis, loquendo semper de cognitione intuitiva. Similiter sicut. Angelus potest cognoscere seipsum per speciem intelligibilem, ita etalia per propriam speciem intellivibilem aliorum, et hoc naturaliter. Et quod dicit excepta essentia divina, debet sic intelliei, quod Aneelus non potest na- turaliter cognoscere essentiam divinam per essentiam ipsius essentiae, habita tamen specie intelligibili ipsius essentia supernaturaliter infusa per ipsam, potest cegnoscere essentiam divinam abstractive, ut supra patuit.

Arguitur quarlo ex prima propositione de Causis: Omnis causa primaria plus influit in causatum, quam secunda, cum ergo essentia Angeli respectu rerum corporalium habeat rationem causs primari:, sequitur quod erit magis ratio cognoscendi res corporales per essentiam suam, quam per species intelligibiles illarum rerum, vel saltem species intelligibilis ipsius Angeli, cum sit perfectissima, erit ralio cognoscendi omnia creala corporalia abstractive.

Dico quod non se habet,nec essentia Angeli, nec species intelligibilis ipsius respectu aliorum objectorum, quantum ad eorum cognitionem, ut causa simpliciter primaria, quia tunc non tantum magis influereL in effectum, sed virtualiter et eminenter contineret entitlales eorum, similiter et causalitales, quod est impossibile.

Et cum dicit in illa confirmatione, quod intellectus humanus perspicacior plura intelligit in una ratione intellirendi quam minus perspicax; dico quod hac propositio est simpliciter falsa, quia intellectus perspicacior hominis intelligit objecta eo modo quo nata sunt intelligi, et quantum ad causalitatem cognitionis eorum. Non enim intellectus Aristotelis magis per unam rationem intelligendi intelligit hominem et asinum, quam intellectus alicujus rustici, quia hoc repugnat intellectui humano, sed diceretur perspicacior, non ex natura intellectus, sed propter vel majorem dispositionem in corpore, vel propter assueludinem, etc.

Contra, intellectus divinus. secundum multos. Nota pro hoc argumento faclo ad oppositum, et pro conclusione affirmativa, q in qua tenet, quod Angelus cognoscit quidditales creatas alias a se per aliam el aliam speciem intelligibilem, quod licet hoc firmiter teneat, tamen per hoc argumentum non concludit propositum, cum dicit quod intellectus divinus plura intelligit distincta per plures rationes, respectu plurium intelligibilium, quia hoc esset contra ipsum 7n prologo quast. penult. et dist. 3. quaest. 1. in quodlib. quaest. 14. et similiter in primo, dist. 35. de ideis, ubi vult, quod essentia divina sil simpliciter ratio cognoscendi omnia alia a se, et non per aliam et aliam. rationem respectu alterius et alterius objecti. Hoc ergo argumentum concludit ad hominem, quia dicit Henricus quod Angelus praecise per unam ralionem intelligendi intelligit alias quidditates ase, ut supra paluit. Ex alia parte lenel, quod essentia divina intelligit alia objecta a se per aliam et aliam rationem, ut patet ab ipso quodlib. 5. quast. 3. et quodlib. 8. et 9. quast. 9. quia opinio exposita est supra nm primo, disl. 35. et 36. Si ergo Henricus ponit essentia m divinam cognoscere aliud et aliud objectum per aliam et aliam rationem intelligendi, habet hoc ponere de Angelo.

COMMENTARIUS.

Nunc solvende sunt rationes facte n. 5. pro opinione Henrici quibus probat, quod Angelus per unum habitum cognoscit omnia alia a se.

(a) Ad primum argumentum. Respondet Doctor concedendo, quod habitus potest praedicari de specie intelligibili, tanquam praedicatum usiversale et per accidens, quod satis expositum est respondendo ad quaestionem.

(b) Ad secundum. Respondet quod Angelus non potest generare in se habitum ex actibus, etc. Et cum dicitur, quod si talem habitum posset habere, quod esset in potentia ad actum primum, scilicet ad ipsum habitum, et ad actum secundum, scilicet ad operationem, dicit Doctor, quod habitus, qui ponitur habilitas quadam, praesupponilt actum; species vero intelligibilis praecedil actum secundum, de qua prolixe dictum est 7n primo, dist. 3. q. 6, et 7. |

Occurrit tamen hic aliqualis difficultas in hoc, ad quod Doctor declinare videtur, scilicet quod in Angelo non possit acquiri habitus ex frequentalis actibus, cum sit summe habilitans, quia in hoc videtur sibi conlradicere, Nam expresse ipse vulli in primo, dist. 17. et in tertio, d:st. 97. quod potentia habituatla agens aequali conatu, perfectius operatur potentia non habituala, si tamen ille potentiae sunt ejusdem rationis. Ex hoc ergo videtur, quod Angelus perfectius operetur per habitum scientiaecum acquisitum sine tali habitu.

Respondeo et dico, quod producere inlellectionem contingit dupliciter. Uno modo quantum ad substantiam illius. Alio modo quantum ad intensionem, et utroque modo adhuc dupliciter; vel quantum ad substantiam et intensionem actus absolute; vel quantum ad facilitatem et promnplitudinem et expeditionem ipsius actus, et sic licet habitus non requiratur in Angelo isto secundo modo, tamen ponitur primo modo propter majorem perfectionem actus. Dico secundo, licet incidat quasi in idem, quod habitus potest dupliciter considerari. Uno modo, ut est ratio habilitandi potentiam .ad operandum, tam ad substantia m actus quam ad intensionem illius. Alio modo ut est causa parlialis, tam substanti: actus quam intensionis ejus, et tunc dico, quod intellectus Angeli, nec quantum ad substantiam inLellectionis, nec quantum ad intensionem ilius, loquendo de intensione absoluta; non determinando ad tantam inlensionem: non indiget habitu acquisito tanquam habilitativo. Dico tamen, quod quantum ad perfectiorem intellectionem indiget forte habitu ut causa partliali, et sic talis potentia sic habituata perfectius operatur, quam non habituata, et hoc modo intelligit Doctor in locis pr:eallegatis de habitu; hie vero intelligit de habitu, ut est quaedam habilitas.

Dico secundo, quod in intellectu Angeli, respectu cognitionis abstractive, non requiritur habitus, neque ut habilitas, ne.que ut causa partialis, quia quidquid poLest operari circa objectum coenosvcibile mediante habitu, aeque perfecte potest mediante specie intelligibili sibi concreata, vel de novo acquisita, cum illa sil valde perfectior in Angelo quam in nobis. Et quando Doctor loquitur in primo de habitu, etc. loquitur ibi de potentia nuda, qui imperfectius operatur non habiluata quam habituata. Hic autem ponitur species intelligibilis, supplens vicem habitus, et ideo Doctor dicit infra, quod quando habitus in aliquo est perfectus, actus sequenles illum habitum non intendunt illum, cum illi actus sequantur ex maxima perfectione illius habitus; sic in proposito, intellectio sequens speciem intelligibilem in Angelo, in ipso intelleclu non causat aliquem habitum magis et magis habilitatem — potentiam, cum intellectus cum tali specie sit causa perfecta, imo nec credo, quod tales intellectiones sequentes intendant speciem intelligibilem in Angelo, sicut intendunt in nobis, utl patet a Doctore in primo, dist. 9. quaest. 6. et 7. et dist. 17.

(c) Quia si supremum in elemento, etc. Perfectio est supremum in inferiori generare sibi simile, ut patet de igne: £unc enim unumquodque perfectum est, cum potest generare sibi simile, ex secundo de Anima, nec tamen sequitur, quod infimum in superiori possit generare sibi simile, patet de lapide. Sunt enim duo ordines in corporibus, scilicet inferioi et superior; inferior est simplicium corporum, ut elementa, superior est corporum mixtorum, quia corpus mixtum est perfectius corpore simplici, et loquor semper de corporibus generabilibus et corruptibilibus.

(d) Ad ultimum dico. Hesponsio clara est, nam facit duas consequentias: Prima est ista, voluntas non habet objecta sibi praesentia per aliam et aliam rationem, quae sit alterius et alterius objecti; ergo nec intellectus. Negat antecedens, quia per easdem rationes, per quas objecta sunt praesentia intellectui, sunt etiam praesentia voluntati; sed illee rationes sunt ali: et, alie inter se respectu diversorum objectorum, et sic negat antecedens, et concedit consequentiam, quia per eamdem rationem, per quam objectum est praesens intellectui, est etiam prwsens volunlali. Secunda consequentia est ista: Voluntas non habet objecta sibi praesentia per aliam et aliam rationem, loquendo de alia et. alia ratione, non tantum respectu alterius et alterius objecti, sed etiam de alia et alia ratione ab illis, per quas objecta sunt praesentia intellectui; hoc modo concedit antecedens, et negat consequentiam, quia objectum est tantum praesens voluntati per eamdem rationem, per quam etiam est praesens intellectui.

Si dicatur, quia per speciem intelligibilem in cognitione abstractiva objectum est praesens intellectui in ratione intellectus, ut patet a Doctore in praemo, d. 3. quast. 6. et. 7. et 27. et tamen ut sic, non est praesens voluntati, sed objectum est praesens sibi inquantum cognitum, ut patet a Doctore in primo, dist. 9. et 6. et. dist. 3. et disl. 7. ergo sequitur, quod per aliam rationem sit sibi praesens, quam per illud quo est praesens.

Dico, quod ipsum objectum est presens voluntati, inquantum actu intellectum, et similiter est praesens intellectui objectum inquantum intellectum; ergo duplici praesentialitale est praesens intellectui primo tantum in ratione objecti intelligibilis, et sic est praesens per speciem intelligibilem. Secundo, inquantum intellectum, et sic est praesens per intellectionem, nam ipsa intellectio est similitudo objecti intellecti, ut patet in primo, dist. 3. q. ult. et in quarto, dist. 45. el aliud objectum, ut coenitum est sibi prax- sens per aliam et aliam intellectionem; dico ergo, quod objectum est sibi pr:sens per speciem intelligibilem, loquendo de praesentialitate remota.

COMMENTARIUS.

(a) Ad argumenta alterius opintonis. Solutio patet, quia accipit Dionysius universalitatem scienti? per totalitatem, id est, quod scientia Angeli dicitur perfecta, sicut etiam totum dicitur perfectum respectu partium. et sic Angeli superiores perfectius et limpidius cognoscunt hominem quam Angeli inferiores, et non tamen per pauciores rationes; imo sicut unus AngeIus inferior cognoscit hominem per unam speciem intelligibilem, et asinum per aliam, sic superior de necessitate cognoscit hominem et asinum per aliam et aliam speciem intelligibilem, licet limpidius et clarius.

(b) Ad illud, etc. Illa auctoritas non est ad propositum, quia non sequitur: prior causa plus influit in effectum quam secunda; ergo prior causa cognoscit secundam per essentia m suam, quia si Sol et homo concurrerent ad produelionem corporis organici, et Sol sit causa superior, et magis influat; ergo Sol est ratio cognoscendi ipsum hominem, non sequitur, et si aliquando hoc est verum, hoc erit quando causa secunda secundum totam suam entitatem virtualiter dependet a superiori, ui dixi supra.

(c) Ad ultimum. Ista responsio clara est, sed quia magis species intelligibilis reprcesentat universale quam species sensibilis, cum ulraque sit causata a natura universali, tanquam a ratione formali agendi, ut patet. a Doctore 2» primo, distinct. 9. quast. 6. dico, ut ibi dictum est, ut ego glossavi.