Lectio 11, De fide

Continuando materiam de intellectus nostri debilitate, quia est valde lata, pono istam conclusionem pertinentem ad propositum: quamvis intellectus humanus ratione suae infirmitatis plus moveatur apparentiis falsis quam veris, processu tamen artis nihil concludere potest contra articulos fidei.

Prima pars huius conclusionis patet per exemplum prius positum de gustu, nam sicut est de gustu corporali sive sensuali, ita videtur esse de gustu intellectuali, sed infirmitas organi sensitivi sic immutat gustum corporalem quod facit apparere dulce amarum et e contra. Et ita videtur esse de gustu intellectuali, ut alias allegatum fuit Isaiae quinto: "Vae qui dicitis bonum malum et malum bonum". Item posset probari per comparationem affectivae ad intellectum, nam post lapsum, affectiva semper tendit ad ima dimissa suae naturae et magis tendit in creaturam quam in Deum, in malum quam in bonum, ergo etiam intellectus magis movetur falso quam vero. Et in ista radice fundatur positio sanctorum doctorum antiquorum, qui omnino conveniunt in hoc quod: stando omnino in experientiis naturalibus sine speciali dei gratia hoc non potest bene mortaliter agere sive operari sicut fuerit Origenes, Lactantius, et Augustinus. Et si non ita loquuntur doctores moderni de gratia gratum faciente, tamen dicunt quod requiritur specialis Dei gratia gratis, data sicut fuit Bradwardinus et alii.

Secunda pars conclusionis probatur ex ista radice, quod ars in suo processu non supponit principia falsa, quia alias non esset ars. Ergo nihil infert falsum ex suis principiis. Tenet consequentia quia in bona consequentia ex vero non sequitur, nisi verum, ita quod si aliqua conclusio falsa concluditur ex principiis falsis artis, non sequitur ex illis principiis, et si inferatur ex illis sophisticis in logica, quia non bene infertur in bona consequentia, ita quod si aliquid inferunt contra articulos fidei, non inferunt ex principiis alicuius artis, vel si inferant ex illis principiis, hoc non est in bona consequentia, sed solum sophistice.

Ex istis, infero aliqua corollaria. Primum corollarium: quod nulla veritas investigationis humanae repugnat sacrae theologiae vel fidei. Patet corollarium, quia omne verum omni vero consonat.

Secundum corollarium: contra Holcot quod articuli fidei non sunt contra rationem naturalem, sicut Deum esse incarnatum. Ipse enim Holcot expresse ponit oppositum, dicens quod "articuli fidei repugnant rationibus naturalibus, sicut Deum incarnari, virginem parere quia, sequendo rationem naturalem, oppositum sequeretur sive concluderetur quod virgo non posset parere". Et in hoc salva sui reverentia videtur defecisse. Et ideo, si ex veris principiis artis concluderetur quod virgo gloriosa non posset parere, sophisticaretur nec sequeretur ex ratione naturali; fides enim non est contraria principiis scientiarum de quorum ratione est quod sint vera, ergo nec contraria scientiis ex eisdem principiis introductis.

Sequitur ulterius quod istae propositiones Deus non est trinus et unus et quod ab eodem uniformiter se habente non possunt produci diversari effectus in mediante non sunt conclusiones philosophiae, immo sunt contra philosophiam, ita quod sunt quaedam propositiones falsae praesumptiose assumptae absque hoc quod sequerentur ex principiis naturalibus. Et maxima secunda, quae est principium omnium errorum in philosophia, et propter hoc dixerunt antiqui quod a voluntate antiqua non procedit actio nova, quia tunc mutaretur. Per hoc etiam tolleretur libertas primae causae; propter hoc etiam Avicenna finxit primam causam solummodo producere unam intelligentiam. Et de isto magis videbitur in materia de Trinitate, quia istam viam secuti sunt haeretici in illa materia. Ex quo patet quod falsum est aliquam propositionem esse falsam in philosophia et esse veram in theologia vel e contra, quia ex veris principiis non sequitur nisi verum. Ideo si aliqua propositio est vera in philosophia, est vera simpliciter; modo omne verum omni vero consonat.

Sequitur ulterius quod omnes leges humanae consonant legi divinae. Patet quia leges humanae non sortiuntur denominationem nisi inquantum sunt directivae homini per rectam rationem, modo ratio semper consonat veritati fidei, quare sequitur propositum. Unde notandum est hic quod denominatio legis est proportionalis denominatio sicut denominatio esse ita quod imaginandum est quod sicut nulla causa secunda potest aliquid agere nisi prima causa illud concauset sic nulla lex sortitur denominationem legis, nisi a prima lege. Et hoc testatur Tullius, qui fuit legista Romanarum legum, ubi est notandum quod tres sunt leges. Prima est lex divina. Secunda lex est humana ratio. Tertia lex est humana positiva. Primae semper est obediendum. Secundae etiam, quia conformatur primae legi, nisi in casu in quo deviaret a prima lege sic, scilicet quod crederetur aliquod iudicum esse rationale dictamen. Si tamen appareret quod non esset conforme legi divinae, non esset illi dictamini obediendum, sed legi divinae.

Ulterius vero in casu in quo lex rationis et lex principis discordarent, non esset obediendum legi principis, immo rationi, quia ratio habet superioritatem essentialem ad legem principis, quia eo ipso quod lex humana positiva sive lex principis discordaret rationi non esset lex. Ideo non esset obediendum ei in illo casu, sed rationi. Ideo auctoritas principis non debet repraesentari causa legis positivae humanae, sed ratio ipsa dictans sic esse faciendum. In certis etiam casibus esset obediendum legi principis, et non rationi, scilicet, in casu in quo contingit quod ratio non est lex absolute propter indifferentiam actuum rationis; et in illo casu ratio non elicit aliquam partem, sed permittit Principi; adhuc tamen secunda lex derivatur a ratione pro tanto quod reliquit hoc suae voluntati.

Sequitur ulterius quod omnes leges humanae consonant inter se. Patet, quia consonant rationi.

Sequitur ulterius quod in secta mathematici sunt traditae plures leges quae nulli ratione proprie sunt conformes, ita dicendum est de tyrannis qui multas leges introduxerunt, quae nulli legi consonant, immo sunt contra leges. Habeo enim testem idoneum de primo, scilicet, Senecam, qui dicitur fuisse de secta mathematici et de progenie sua. Unde dicit quod leges corporis sive voluptatis bene tradidit propheta noster machometi, sed leges animae altius tradidit theologia, et lex ista animae contradicit primae legi, scilicet, legi corporis et voluptatis quia docet tollere voluptates. Intantum quod propter evitationem voluptatum et huiusmodi quis secundum legem animae posset devenire ad spiritum propheticum quod cognosceret talis de futuro, et hoc expresse testatur Seneca.

Sequitur ulterius quod lex humana aliter consonat legi naturali quam lex divina. Ubi advertendum est quod lex humana positiva derivatur a lege naturali et est quasi consequens ad suum antecedens, ita quod lex naturalis debet imaginari per modum antecedentis inferentis, legem humanam per modum consequentis.

Ex praedictis, patet quod peccat in processu naturalis investigationis concludens virginem non posse parere. Patet ex dictis etiam ex alia causa quia talis peccat dupliciter. Primo quia praesumptiose contra divinam potentiam concludit quod tota resolutio philosophorum est in hoc, quod non sunt ita experti, igitur ita non est modo. Ista consequentia non valet: non est expertus quod ita sit, ergo ita non potest esse. Unde non esset vere philosophus, qui a proprietatem negaret a planta vel huiusmodi, ita quod impossibile est quod philosophus experiatur istam negativam, herba vel planta non habet istam proprietatem a, quia ad hoc requireretur applicatio a ad omnia passa, modo hoc esset sibi impossibile, immo dato quod applicaret haec forte quod ibi esset aliqua influentia vel aliquod agens particulare impediens eius actionem.

Item dato quod non esset aliquod impediens, adhuc bene staret quod A haberet aliquam actionem cum alio quam non haberet se sola. Et sic, si adhuc dato quod philosophus posset experiri omnes proprietates convenientes sibi soli, non tamen cum aliis quia staret quod se sola esset productiva unius effectus et cum alio agente sit productiva sui oppositi, ergo si non experiatur virginem parere, non habet negare a Deo quin Deus posset hoc facere.

Item possibilitas naturae non est cognita a philosopho. Et hic est advertendum quod possibilitas naturae est secundum quod congruit decori universi ex divina Dei providentia, nam capiamus aerem vel aliquod aliud ens imperfectum; certum est quod potentia finita eius motiva videtur esse infinitam, quia subito movetur ad repletionem vacui; modo istud arguit infinitatem potentiae quia potentia quantificatur penes quantitatem actus, ergo ubi congrueret decori universi natura esset mirabilis activitatis. Et sic, si propter bonum universi in specie humana congrueret virginem parere, philosophus non haberet hoc negare, ita etiam credo ad imaginationem. Et hoc haberet dicere philosophus, si non esset nisi una mulier adhuc ipsa pareret, et si omnes homines essent annihilati, quod adhuc reproducerentur homines. Ideo videtur esse ita in proposito. Per istam deductionem volo investigare, utrum posset salvari quod virgo peperisset virgo? Et non est dubium quod illud fuit miraculum, ideo non teneo unam partem nec aliam, tamen dico quod philosophus non habet negare hoc vel quod saltem negando transgreditur modum vere philosophandi.

Alia exempla habebantur in quibus apparere poterat quomodo natura in casu necessitatis vel congruentiae decoris universi est mirabilis activitatis. Unum est de quod puero, qui erat mutus, cuius pater fuit devictus in bello et adversarii volebant eum occidere, credebant quod non esset nisi unus simplex miles quando puer ille, qui mutus erat, locutus est et illud bene potest reduci ad providentiam naturae.

Ex praedictis patet quod articuli fidei relinquendi sunt neuter apud vere philosophantes, id est, quod ex puris naturalibus philosophus vere philosophando non potest devenire ad notitiam articulorum, et sic non potest determinare quae pars sit vera vel non. Ideo debet relinquere eos neutros, id est, non determinans unam partem nec aliam. Dico ulterius quod philosophus, vere philosophando, bene potest adhuc devenire quod sciret se non posse devenire ad notitiam seu determinationem articulorum fidei. Patet consequenter quod, vere philosophando, essent paucae propositiones scitae in philosophia excepta mathematica, immo quasi nullae, immo scientia naturalis esset quaedam hypothesis ex quadam hypothesis. Etiam ponendo materiam primam, fingendo eam ad imaginationem, et sic per istum modum salvarentur omnes actiones et passiones quas experiuntur melius quam per modum Anaxagorae ponentis quodlibet esse in quolibet

Sequitur finaliter quod ad vere philosophandum requiritur theologia, immo ipsa est vera philosophia.