Lectio 51, de Fruitione

Inter difficultates introductas circa primum distinctionem aliquae fuerunt tractatae et aliquas intendo Reservare pro aliis distinctionibus et materiis suo loco ut materiam de libertate voluntatis intendo Reservare usque ad materiam de praedestinatione, et etiam materiam de praeventione[?], ut citius passim venire ad materiam trinitatis.

Inter tamen alias rationes fuit facta una ratio de fine naturali, scilicet, utrum deus sit finis naturalis creaturae rationalis, et etiam cuiuslibet. et utrum quaelibet creatura naturali tendentia tendat in deum tanquam in summum bonum et ex sua capacitate naturali fruatur deo quantum potest.

Et circa istam materiam recitabo opinionem cuiusdam doctoris antiqui secundum Altissiodorensem in principio secundi. Unde iste doctor in principio secundi ponit quod dilectione naturali creatura diligit se propter se.

Unde consequenter tractando materiam de angelis introducit, Utrum dilectione naturali angelus diligat deum super omnia et tenet conclusionem negativam quod angelus in statu innocentiae, scilicet, ante confirmationem plus diligebat se et consequenter dicit quod Adam in statu innocentiae diligebat se ultimate, scilicet, diligendo deum suum esse vivere conservari.

Et alia bona quae faciebant ad conservationem sui et conferentia ad sui bonitatem et perfectionem verum est quod ista positio prima facie videtur esse contra augustinum, qui ponit ordinem duarum civitatum Unde civitatem dei fecit amor dei usque ad contemptum mundi. et civitatem diaboli fecit amor sui usque ad contemptum mundi, ut tamen habeatur intellectus istius doctoris ipse distinguit tres modos diligendi se.

Primus modus est solum propter utilitatem, ut isto modo creatura diligat suam utilitatem et illa quae sunt necessaria ad sui conservationem et ista est dilectio licita ut dicit.

Alia potest esse dilectio proprie excellentiae et ista est superbia secundum ipsum. Advertendum tamen quod dilectio proprie excellentiae potest dupliciter considerari. Uno modo quantum ad illa quae requiruntur ad integritatem sui status secundum modum illius rei, et sic creatura diligit licite excellentiam sui status, quia creatura diligit utilitatem et illa quae sunt necessaria ad sui conservationem. intelligit tamen iste doctor quod amor excellentiae non debite est superbia ut si appeteretur alius amor quam sit debitus suae excellentiae, tunc esset superbia.

Alius est amor temporalium, ut pulchritudo corporum, et isto modo amor sui est illicitus et ad istud propositum dicit Augustinus quod amor sui usque ad contemptum dei fecit civitatem diaboli, et ista est positio istius doctoris.

Contra istum doctorem pono Recte contrarium et breviter arguitur contra ipsum, quia omnis dilectio praecipue deliberata est usus vel fruitio, ergo huiusmodi dilectio, quae est ad se, si non Referatur ad aliud est fruitio sui, ergo summa perversitas, quia secundum Augustinum illa est summa perversitas frui utendis et uti fruendis.

Secundo ista imaginatio procedit ex ignorantia habitudinis creaturae ad deum, quia, ut dictum est alias, creatura est totaliter dei et totaliter dependens ab eo, quia nullo modo habet rationem finis, ergo nullo modo potest esse obiectum diligibile propter se.

Item, si ita esset sequeretur quod realiter gratia, esset violenta et natura contraria. Consequens est falsum quia gratia non corrumpit naturam, sed perficit. Probatur consequentia quia dilectio naturalis est ad se et dilectio caritativa est ad Deum, et sic dilectio caritativa movet ad contrarium, et sic dilectio caritativa esset simpliciter naturae contraria quia movet in deum et tendentia naturalis creaturae est ad se, et sic sunt ad contraria.

Item, sequeretur quod status innocentiae tam primi parentis quam angeli fuisset inordinatus patet quia quod aliqua dilectio terminetur ad creaturam, quae nullo modo habet rationem terminari hoc est inordinatum, quia in illa creatura nullo modo est ratio ultimi, et sic illa dilectio erit innaturalis.

Item sequeretur quod beati de facto quantumcumque esset beati violentiaretur[?] nam dilectio naturalis de directo est ad contrarium, quia est ad se et illa est inseparabilis. et numquam potest Removeri a creatura, ex quo est naturalis et tamen distinctio beatorum est ad contrarium, puta ad Deum.

Item, creatura, ut alias dictum est non sufficit sibi ad esse, ergo nec ad bene esse, ergo nec habet rationem finis, quia finis habet rationem optimi. ergo ista positio est irrationabiliter fundata.

Sit ergo contraria quo hoc primariae naturae impetus ad deum super omnia terminatur ultimate, licet caritas ad idem incomparabiliter moveat nobilius.

Secunda pars patet, quia caritas elevat naturam supra se. Unde secundum doctores caritas gustum spiritualem acuit et perficit et Redditur altiorem speciei quam sit in natura sua propria. Et ex caritate magis movetur creatura ad diligendum deum quam ex natura propria et per caritatem magis quietatur.

Prima pars patet, quia creatura agit directa ab intelligentia non errante, ergo ordinatione agit, ergo quidquid agit agit propter finem, ergo quidquid agit. agit propter deum et propter hoc dicit philosophus primo ethicorum "omnia bonum appetunt". Et eustratius dicit in commento quod quaelibet creatura appetit Deum tamquam summum bonum.

Et ultimum, et boetius in libro de consolatione dicit quod recta est naturalis intellectio, et quod est unicus finis naturae, licet varii eligant calles, scilicet, vias veniendi ad felicitatem, tamen semper est una felicitas, licet propter errores varios diversi varios ponant modos veniendi ad felicitatem. Ideo dicit Boetius "nihil antiqua lege solutum" etc.

Ad idem est Philosophus in libro De bona fortuuna.

Ad idem est Tullius in libro De Tusculanis quaestionibus.

Ad idem est Guillelmus Parisiensis in libro De fide et legibus et in libro De universo. Unde ponit quod rerum tendentia est in Deum propter se sive animatarum sive inanimatarum sive rationalium sive irrationalium. Et in libro de fide et legibus dicit tria dona exponendo illud Iacobi "omne datum optimum et omne donum perfectum de sursum est" etc.

Unde dicit quod aliqua sunt dona optima, quia optime dirigunt in finem ultimum Immediate.

Alia sunt dona meliora et ista sunt virtutes naturales naturaliter nobis innatae, et cuilibet iuxta capacitatem suae speciei datae sunt inclinationes naturales. et utrum illae inclinationes naturales sint deus vel creatura non distinguo pro nunc.

Alia sunt dona bona simpliciter ut virtutes consuetudinales[?] et morales et virtutes naturales praefert ad virtutes morales. et sic ordo naturae est in deum ferri secundum capacitatem suae naturae et speciei.

Sed forte contra ista argueretur, quia si ita esse sequeretur quod aliquis ex puris naturalibus posset frui deo, patet statim, quia virtutes naturales nobis innatae inclinant fortiter et fortius quam morales ad diligendum deum fruitive. Et sic posset creatura frui deo ex puris naturalibus absque dono specialiter dato.

Item, creatura faciliter fertur in dilectionem temporalium, ergo fortius poterit ferrit in Deum. Consequentia tenet, quia ex quo inclinatio naturalis est ad deum et non ad creaturam sequitur quod fortius deum diliget quam creaturam.

Respondendum est quod multiplex est causa quare creatura rationalis facilius diligit creaturam quam deum non obstante naturali inclinatione in Deum.

Prima causa quia ad hoc quod creatura rationalis feratur in Deum requiritur consideratio et deliberatio et divinae bonitatis cognitio, quae non acquiritur sine difficultate magna.

Ad hoc autem quod creatura diligat bonum temporale non Requiritur discursus. Ideo dicit Origenes, virtus est tarda vitium vero princeps. Propter quod dicit philosophus quod difficile est attingere signum. ideo opera virtutum sunt difficilia quia non nisi uno modo attingitur signum et medium virtutum, sed infinitis modis contingit deficere et recedere a signo. Et sic virtus est tarda propter difficultatem operationum, quae attingunt medium virtutis. sed vitium dicitur princeps propter facilitatem quae contingit multipliciter deviare et multipliciter contingit recedere a bono et peccare.

Secundo ad diligendum Deum super omnia requiritur mentis elevatio et corroboratio. Ad diligendum autem bonum temporale creatura se ipsa immediate potest. Ideo dicit virgilius eneyd, "facilis decessus Averni" etc.

Item, quia ergo dilectio fruitiva dei excedit humanam facultatem, quia Requiritur caritas, ideo difficile est exire in huiusmodi actum. Sed exire in actum illecebrae vel delectationis carnalis non est difficile.

Tertia causa est quia temporalia intuitive et immediate se ostendunt delectabilia et alliciunt voluntatem. deus autem non videtur intuitive, et hoc in via de communi cursu. ideo non diligitur deus immediate, ideo difficile est deum diligere, quia non movet immediate intuitive temporalia vero movent immediate, intuitive.

Causa quarta et principalis est cupiditas vel fomes peccati originalis, quae inclinat de directo contra caritatem ad dilectione sui ipsius quae maior est quam inclinatio virium naturalium inclinantium ad contraria.

Ex ista conclusione sequuntur aliqua corollaria.