Caput 2

Caput secundum.

THeologiae scholasticae proprium munus, quantum & a maioribus accepimus, & huius facultatis alumni quotidianis fere congressibus experimur, illud primum est, vt quae in sacris literis Apostolorum traditionibus abdita continentur, ea in lucem, quasi e tenebris eruantur. Colligit enim Theologus ex principijs fidei a Deo reue latis conclusiones suas, atque in principijs ipsis implicitas per argumentationem naturae consentaneam explicat. Quemadniodum enim Mufica facultas ex ijs, quae sunt in Arithmetica posita, earatiocinando connectit, quae sunt in numeris sonantibus aut consona aut dissona, ita scholae Theologia ex his quae fides posuit, ea quae sunt consequentia, naturae ratione conficit, de Deo rebusque diuinis. Quod si Astrologia, Musica, perspiciendi facultas, atque aliae id genus disciplinae, tametsi ex alienis facultatibus quasi mendicae, sed habentur in pretio tamen, tanquam vtiles & necessariae: ecquisnam iste malus genius est, scholasticam disciplinam profligare veile, quae non ex Arithmetica, non ex Geometria, non ex Physica, sed ex sacris diuinisque & literis & institutis docet, quid consequens sit, quid contra repugnans? Nec vero audiendi sunt qui scholasticas quaestiones, vt curiosas reprehendunt, & scholae temeritatem insimulant, quod de rebus longe semotis a captu nostro audeat pronunciare, & tam multa definire, quae citra salutis dispendium vel ignorari poterant, vel in ambiguo relinqui. Huius generis exemplaponunt. Quid discernat Patrem a Filio, quid ab vtroque Spi ritum sanctum, quid intersit inter filij natiuitatem & spiritus processionem, vtrum Spiritus sancti a Patre & Filio proficiscentis vnicum sit principium, an duo. Ita censent id prae clari & magni Theologi esse, nihil vltra, q sacris literis pditum est, definire, hoc est, in Theologiae principijs hae rere, mentem a consequentibus & repugnantibus seuocare. Quorum sententia quid sibi velit, non intelligo. Pot est enim quicquam esse absurdius, quam sola disciplinae prin cipia habere definita, conclusiones vero, quae certo atque euidenti syllogismo ex illis conficiuntur, aut ignorari velle aut in ambiguo relinqui? Quod si in Geometria, Physica, Astrologiam ve quisquam alsereret, vere & iure stultissimus haberetur. Sed de his hactenus. Non libet enim mihi rem exploratam suadere, quod multi & hi docti saepe secerunt. Itaque pergamus ad reliqua.

Habet rursum haec disserendi in schola facultas alium propositum scopum, fidei nostrae aduersus haereticos defendendae. Est quippe doctoris scholastici, vt magister sentetiarum in prooemio ex Augustino tradit, scire, quemadmodum fides catholica & pijs opituletur, & aduersus impios defendatur. Quod si scholae doctor non possit docere fideles doctrinam sanam, & eos qui sanam non habent redarguere, apud vulgus theologus esse aliquando poterit, re vera nunquam erit. Atque ob eam causam scholasticorum disputationibus adeo sunt haeretici infensi, quod intelligunt, catholicam fidem, quam expugnare mo uuntur, horum studio doctrinaque muniri. Agnoscunt sane lupi canes, eosque odio prosequuntur: & scholae nomen istis inuisum est, quae lupos arceta gregibus, & eolum insidias porro cauet. Atque in hoc genere nihil est quidem idmirandum, illorum autem hominum genus mirari non desino, qui cum catholici & habeantur & sint, his plausus tamen excitare solent, qui nesciunt iuuentutem ad linguarum studium adhortari, nisi prius theologos scholasticos maledictis figant, totisque concidant voluminibus. At suauissime maledicunt. Venenum animi linguae mella fegunt, eoque perniciosius paratum, quo suauius obbipitum. At sunt morosi & prouxi scholastici theologi, si quaerimus anxie, etiam superstitiosi. Sed haec, vt dixi, morum vitia sunt, non scholae. At morositas tamen, & ea vitia quae theologis, obijciuntur, habent aliquid excusationis, vel iustae, vet quae probati posse videatur. Nam de rebus multis & varijs non solum in genere, sed singulatim etiam lisserentes, non potuerunt haec breui oratione conficereHinc autem myriades articulorum, quas isti reprehendunt, quae si essent adagiorum, non reprehenderent, sed suspicerent. Accedit, quod perspicuitas non solet esse communiuncta preuitati. Obscuri nanqe fiunt, qui breues esse laborant. Ita perspicui theologi esse cupientes, longiores aliquanto fuere. Adde quod res difficiles & obscurae, quas plurimas theologi edisserunt, paucis explicari non queunt. Rudibus quoque & imperitis schola sese attemperat, atque adeo plura & quaerit & definit, quae doctis hominibus, ijs etiam qui ingenio multum valent, superuacanea viderentur. Scholastico demum more in vtramque partem theologi disserentes, necesse est, vt quaecunque docent, longiore ea sermone complectantur. Anxia vero fuperstitio quae dicitur, religio est, non superstitio. Nempe non licet apud nos susque deque omnia ferri, sed scliolae norma decretoque vniuersos, qui aut disputare aut scribere de re theologica velint, certis oportet limitibus ac praescriptis lineis contineri. Hinc illae lachrymae. Illis libertas placet, imo vero licentia dicendi scribendique: nos cum de rebus theologicis disputamus, licentiam omnem & teme ritatem perhorrescimus. Sed totum hoc scholasticum disserendi genus spinosum est: & pes spinis confixus, gressum deinde figere non valet. Scilicet tenerrimi istorum pedes sunt: & quos errores non pungunt, pungit disciplina. Quami, vt ante dicere coeperam, ob id odio isti prosequuntur, quod ars est, quae doceat tum propugnare fidem, tum haereses expugnare. Id quoniam postremo libro sumus fuse ac diligenter explicaturi, breuiter & sine disceptatione modo ponendum est. Nec enim decet om nia eodem loco demonstrare.

Spectat denique ad scholasticorum functionem Christi ecclesiaeque doctrinam, quantum fieri potest, ex disciplinis humanis aut illustrare aut etiam confirmare. Nam, quod Augustinus docuit, vasa argentea & aurea caeteramque Aegyptiorum supellectilem, etiam si commodatam acceerimus, iure quasi nostra facere possumus, inque fidelium vsus vendicare: & alienigenam mulierem, vt Hieronymus admonet, rasis crinibus reiectisque superfluis, ad Dei populum introducere. Id quod si quo decet temperamento grauitateque fiat, nemo vt opinor, tam stultus futurus est, qui reprobet, nisi horum nihil vnquam reputauerit. Discunt theologi a Dauid extorquere de manibus hostium gladium, & Goliae superbissimi caput proprio mucrone truncare. Discunt a Paulo, vel inscriptionem fortuitam arte tolquere in argumentum fidei, & quae in alium vsum scripta sunt, ea ad emolumentum ecclesiasticae doctrinaes con uertere. Discunt cum Daniele ac Moyse Chaldaeorum Aegyptiorumque sapientiam, si non vt sequantur, at vt indicent atque conuincant. Nec aequum est, vt si aduersum Philosophos disputant, ignorent dogmata philosophorum: nam & si quispiam aduersus Mathematicos velit scribere imperitus Mathemaseos, risui patet. 37. d. c. qui de mensa. Possem persequi multa huius rei argumenta: sed ea ipsa quae dixi, sentio fuisse longiora. Ignoscet autem Lector. Nam & studio rerum nostrarum prouectus sum, & schola est paulo loquacior, ne ab omnibus eam vitijs videar vendicare. De his igitur hactenus. Egi enim secus atque initio dixeram: & in loco presso atque angusto spacia dicendi videor quaesijsse. Sed difficile erat re & ab alienis conscissam, & a quibusdam e nostris male tractatam, neleui quidem ratione sarcire.

Tres itaque fines verae theologiae constituendi sunt. Nec enim tantum de scholastica, sed de omni omnino theologia disputo. Lutheranorum autem haeresis, si sibi consentanea esse velit, de scholae instituto nihil queat di cere, in qua nunquam se exercuisse vel ipsa fatetur. Nemo autem audiendus est, qui de ea re, quam nec vsu nec ratione habet cognitam disputabit. Quod si tria illa verae theologiae sunt communia, ea vero schola omnia praestat, certe in ijs perniciosus est error, qui scholam negligendam esse existimant. Haec est enim vera theologia, in qua omnia insunt, quae sunt in theologo requirenda, scientia Dei, coelestium rerum cognitio, humanarum prudentia & vsus. Vt cum haec adsint, perfecta doctoris Christiani disciplina sit, & sine his esse non possit. Quod cum optimum maximumque sit, si id volumus adipisci, theologiae scholasticae opera danda est, sine qua nullam omnino perfectam in Ecclesia doctrinam consequi possumus, Ea vero negle cta qui se Theologos esse arbitrantur, tum se denique errasse sentient, cum eos aut disputatio cum hereticis, aut grauis aliquis & perplexus conscientiae casus experiri cooet. Nec vero quisquam scripturae sanctae studiosus Vereri debet, ne ex scholae studio, sacrarum literarum studium retardetur. Nam & ad hunc fructum ferendum non modo non retardat, verum etiam inuitat atque allectat scholaNosque ipsi quicquid ad sacras literas attulimus, si modo aliquid attulimus, a doctoribus atque doctrina scholastica, instructi ad eas & ornati accessimus. Sed iam tempus est, vt doceamus, quod est nobis hoc loco praecipuum institutum, an scholasticorum auctoritas firma argumenta theologo praestet, an infirma.