Et videtur, quod non: quia aut esseni composit ex materia & forma, aut ex es se & essentia, aut ex genere & differentia; sed nullo istorum modorum angeli videntur esse composit: ergo &c. Maior patet ex sufficienti diuisione. Minorem probabo quantum ad omnes suas partes. Quod enim angelus non sit compositus ex materia & forma, patet 12. metaph vbi philosophus ponit, quod quaelibet intelligentia sit purus actus immixtus & separatus ab omni materia. Quod autem non sit compositus ex esse & essentia, patet, quia secundum philosophum S. metaph. in vno & eodem potentia praece dit actum: Si ergo essentia angeli esset suum esse, tunc esentia esset in potentia ad esse, & per consequens angelus prius fuisset in potentia, quam actu fuisset, quod est in conueniens. Quod etiam non sit compositus ex genere & differentia, patet, quia in quo non est reperibilis ratio speciei, ibi nec potest reperiri ratio generis, nec differentiae, nam species includit genus & differentiam: sed in an gelis non reperitur ratio speciei, quae est praedicari de pli ribus differentibus numero in eo quod quid, quia non re periuntur plures angeli in eadem specie, ergo angeli nu lo modo sunt composit

Contra, illud, in quo est composito substantiae & acci dentis, hoc aliquo modo est compositum: quia forma sim plex subiectum esse non potest, vt patet per Boethium in de trini sed in omni substantia creata est composito sub stantiae & accidentis, cum in ipsa distarent substantia, vit tus, & operatio, ut patet perDio in de di. no. Hic quattuos sunt videnda, quae omnia implicantur in istis argumentis Primo, vtrum angelus sit compositus ex materia & forma. Secundo, vtrum angelus sit compositus ex esse & es sentia. Tertio, vtrum ex genere & differentia. Et quarto, vtrum in angelis inueniatur composito ex substantia & accidente.

RESO LVTI O Vera quidem composito ex materia & forma ab angelorum na tura penitus remonetur; licet vealis constitutio ex esse, & es- sentia, aut ex genere & differetia in tis verissime reperiaur

ARTICVLVSL. Vtrum Angelus sit compositus ex materia & forma

QVANTVM ad primum est aduertendum, quod m- teria ad praesens dupliciter potest accipi. Vno mo do positiuc, prout dicit subiectum pure potentiale, quod est aptum natum recipere omnem formam corporalem Alio modo negatiue, prout aliquid dicitur materia, vel materiale, eo quod non est purus actus: sed est aliquo mo do in potentia respectu alicuius actus, Et secundum hoc ponam duas conclusiones. Prima est, quod iuxta primum modum accipiendi materiam, materia non est in angelis, nec per consequens, vt sic, angelus est compositus ex ma teria & forma. Secundo autem modo loquendo de materia, pot in agelis poni materia, & materialis, composito. Prima conclusio potest probari sic.

1 Si angclus esset compositus ex materia primo mo¬ P dodicta, & forma, tunc in angelo esset quantitas conti¬ C rua consequens est falsum; ergo & antecedens Consequentia patet: nam multitudo talium compositorum pri supponit partitam & diuisam materiam, quod sine quantitate nullatenus fieri potest, cum materia de se sit penitus indiuisibilis: cum ergo plures sint ageli, necessario opor tet, quod eorum materia actualiter esset subiecta continuae quantitati, mediante qua posset diuidi & multiplica ri, vt plures angelorum formas posset recipere.

Forte ad hoc diceret aliquis contrariae opinionis, quod quilibet angelus habet materiam essentialiter distincta a materia alterius angeli: & ideo non oportet, quod huiusmodi matetia diuidatur mediante quantitate.

Istud non valet, quia tunc quilibet angelus differret ab alio angelo genere, nec essent duo reperibiles, qui es sent eiusdem genetis naturalis: nam si caelum differret genere ab his, quae sunt in sphaera actiuorum & passiuorum solum propter alium & alium modum recipiendi for mam in materia, puta quia in caelo recipitur sine priuatione annexa, in istis inferioribus cum priuatione anexa; multo maior esset differentia inter quoslibet duos ango los, si eorum formae reciperentur in diuersis materiis essentialiter distinctis. Falsitas etiam consequentis patet, quia secundum Boethium in libro de Hebdo. Communis animi conceptio est apud sapientes incorporalia in lo co non esse: & per consequens non poterunt esse quanta per incorporalia vero notat ipsos angelos.

2 Praeterea, si angelus esset compositus ex materia proprie dicta, & forma: tunc corpus posset mutari in ange lum & econuerso. consequens est falsum: nam, vt ait Aug¬ 7. super Gen omne quippe corpus in omne corpus muta ri posse credibile est, quodlibet autem corpus mutar posse in animam credere absurdissimum est. Et in eodi libro ait, Omne quippe corpus posse mutari, non defuerunt, qui assererent, corpus autem aliquod, siue terrenum siue caeleste couuerti in animam, fierique naturam incor poream, nec quemquam sensisse scio, nec fides habet: con sequentia patet, quia omnia, quae communicant in mate ria, illa saltem diuina virtute sunt ad inuice trasmutabilia

Forte dicetur, quod materia angelorum est alterius ra tionis, quam materia corporum, & ideo corpora & angeli non communicant in materia eade, nec per consequens sunt ad inuicem transmutabilia

lstud non valet: quia materia proprie dicta, de qua ad praesens loquor, cum sit pura potentia, non potest esse es sentialiter alia & alia, nam cum actus sit, qui distinguit, vt dicitur, ix. metaphysicae, & pura potentia sumpta praecise secundum essentiam suam excludat omnem actum, sequitur necessario, si materia proprie dicta est in angelis, quod sit eade in essentia cum materia reperta in reb corporalib

3 Praeterea, nullum materiale per essetiam potest ele uari ad cognoscendum: illud, quod est immateriale per essentiam: nam cum cognitio causetur per receptionem rei cognitae in cognoscere, & quicquid recipitur ad modum recipientis recipitur, ideo nullum materiale potest immaterialiter apprehendi a re materiali sed angelus ess eleuatus ad cognoscendum Deum per essentiam, ergo non est res materialis.

Sed contra istam conclusionem arguunt quidam mul tum apparenter.

1 Primo sic. Quicquid mouet se ipsum, est diuisibile in duas naturas, quarum vna est mouens, & alia est mota, & per consequens habet materiam partem sui: sed an gelus mouet seipsum: ergo &c. Maior patet, quia alias idem per idem, & respectu eiusdem esset actiuum, & passiuum. Minor patet ex dictis, quae dixi lib. 1. distin. 73.

2 Preterea, quicquid est in potentia, habet materiam, sec angelus est in potentia: ergo &c. Maior patet, quia illud, quod est primo tale in aliquo genere, est causa omnium ceterorum, & per consequens ipso deficiente non potest aliud ceterorum remanere: sed materia est primum om nium in genere potentiae passiuae. Minor similiter patet nam angelus non est semper coniunctus eisdem actibus & affectionibus: ergo respectu talium quandoque est in potentia

Praeterea, istud probant auctoritatibus; quia philosophus in meth. secundum translationem commenti ait de antiquis philosophis, quod modus erroris eorum fuit, quod posuerunt materiam elementum corporum, non corporum autem non.

Praeterea, cum philosophus. S, meth. dicat, quod intelligentiae sunt entes praeter omnem materiam sensibi lem & intellectualem, ait Commentator, quod sunt enres praeter omnem materiam naturalem & mathematicam: ergo videtur, quod Commentator solum neget ab intelligentijs materiam coniunctam actiuis & passiuis qualitatibus, & materiam quantam, & per consequens non neget omnem materiam.

Praeterea, Boeth in li, de vnitate & vno ait, quod aliuc est esse vnum simplicitate, sicut Deus: & aliud vnione sin plicium, sicut angelus: & anima, quae sunt vnum vnione simplicium, id est, materiae & forme.

Praeterea, August. 12. conf exponens illud Sen. primo. "in principio creauit Deus celum & terram, ait in prin cipio, id est, in verbo suo sibi coeterno fecit informen materiam spiritualis & corporalis creaturae"

Et 7. super Gen vult, quod sicut in corpore non querimus solum rationem quomodo factum sit: sed etiam materiam, di qua factum sit, sic & in productione animae non est requirenda sola ratio, sed etiam materia, de qua facta sit.

Item Augustinus 4. libr, super Gen. dicit, quod demones aerea dicuntur animalia: ergo ipse nititur probare, vt videtur, angelos habere corpora sibi naturaliter vnita & per consequens sunt composit ex materia, proprie dicta

Praeterea arouunt quidam alij sic. lllud, quod per se est in genere substantiae, est compositum ex materia & fo ma, angelus est per se in genere substantiae, cum sit perfecta species substantiae. Maior patet, quia materia & form. sunt per reductionem in genere. Ite patet ista maior per boethium in Commento super praedicamenta, vbi ait, Quia relictis extremis scilicet materia & forma, de medio, scilicet de composito agendum est.

Praeterea, in quocunque reperitur proprietas materiae, in illo reperitur materia: sed in angelo reperitur proprietas materiae, puta recipere actum & esse in potentia ad eum

3 Praeterea, esse angeli non est solus actus, quia tunc esset Deus, nec sola potentia, quia tunc esset prima mate ria: ergo est compositum ex duobus, sed nullae duae res faciunt vnam essentiam, nisi materia & forma, ergo &c

Sed ista non concludunt: quia si angelus esset compositus ex materia & forma, aut forma angeli esset separabilis, sua materia, aut non. Si primo modo, tunc angelus esset corruptibilis, quod est contra fidem, & contra veram philosophia. Si secundo modo, tunc forma angeli esset naturaliter imperfectior forma humana: quia quanto forma ma gis dependet a materia, tanto est imperfectior: sed si forma angeli esset inseparabilis a materia, tunc magis depo deret a materia, quam forma humana, quae est separabilia materia propter sui dignitatem & perfectionem: & istud etiam patet perDion in de dic no, vbi ait, quod angeli sunt omnino immateriales & incorporales. Et in de Angelica hierarchia vocat angelos immateriales mentes; Et Docth. in lib de duabus naturis ait, Natura incorporeae substantiae nullo materiae innititur fundamento

Ad primum ergo dicendum ad maiorem, quod non opor tet, quod diuidatur semper in duas naturas substantiales sed sufficit quod diuidatur in duas potentias, quae ambae sunt proprietates eiusdem simplicis substantiae, & sic es in ipso angelo, habet enim intellectum & voluntatem, & per vnam istarum potentiarum mouet seipsum ad agendum secundum operationem alterius potentiae, & econuerso

Ad secundum nego maiorem. ad probationem dico quod potentia materiae non est eiusdem generis cum po tentia, quae est in angelis: hoc enim nomen potentia de his duabus potentiis dicitur aequiuoce, Potentia enim materiae, est respectu formarum sensibilium, & corporalium: Potentia vero angelorum est respectu formarum spiritualium: Sicut ergo deficiente primo acuto in genere saporum, sic deficient omnia cetera acuta in genere sa porum, quod tamen non deficiet propter hoc aliquod acutum in genere magnitudinum, eo quod acutum in saporibus, & in magnitudinibus aequiuoce reperiatur. Sic in proposito &c.

Ad tertium dicendum, quod etror antiquorum in hoc fuit, quod posuerunt materiam esse elementum corpo. rum; id est, elementum, quod est corpus, siue elementum de numero corporum, sicut aliquid dicitur creatura salis. id est creatura, quae est sal, ita quod talis genitiuus non te netur possessiue, sed suppositiue; Ita in proposito: nam an tiqui posuerunt materiam esse substantiam sensibilem ictu existentem, ad quam positionem necessario sequitur uod materia sit corpus.

Ad quartum dicendum, quod Commentator, & philo sophus sufficienter comprehendunt per huiusmodi vert omnem materiam proprie dictam

Ad quintum dicendum, quod non sumitur ibi materia proprie, sed large, prout omne potentiale potentia passiua dicitur materia. Liber etiam ille dicitur non esse Doethij, quia ipse in li de duabus naturis, & vna persona Chri sti, quem fecit contra futhicem & Nestorium, expresse di cit, quod nulla natura incurporeae substantiae materiae innitur fundamento

Ad sextum dicendum, quod vt apparet ibidem ex dictis Augustini, ipse non loquitur ibi secundum opinionem propriam.

Ad secundum dictum Augustini dicendum, quod non loquitur ibi determinatiue; sed inquisitiue, quod apparet. uia postea oppositum istius concludit dicens, quod anima nec est facta de materia rationali: quia sic fieret anima de anima, nec de materia corporali.

Ad tertium dictum Augustini dico, quod Augustinus non dicit hoc assertiue: sed opinatiue recitando dicta alio rum, vt etiam apparet ex suo modo loquendi, quia ipse ibi dem dicit, Demones acrea dicuntur aimalia, non enim dicit sunt, sed dicuntur.

Ad septimum dicendo nego maiorem Ad probationem patebit in tertio articulo; ibi enim ostendetur, quomodo angelus componitur ex genere & differentia, & per conequens ostendetur qualiter sit in genere.

Ad octauum dicendum, quod potentia receptiua, quae ess in angelis non est proprietas materiae: quia est alterius ra tionis a potentia receptiua materiae

Ad nonum dicendum, quod potentia & actus prout refecuntur ad essentiam angeli, non dicunt diuersas res: sec dicunt vnam & eandem re, quae, vt infra patebit, vno modo considerata habet rationem actus, & alia modo considerata habet rationem potentiae, siue cuiusdam potentialis: & ideo essentia angeli secundum se non est composita ex his, nisi secundum rationem

Secundo dico, quod large loquendo de materia potes poni in angelis composito materiae & formae: quia, vt ait Auctor de causis, quaelibet intelligentia habet suum hy leachim, idest suum materiale, & vt sic, non est aliud ma teriam esse in angelo, quam ipsum deficere a pura actual ate. Et sic etiam poterunt glosari omnes auctoritates antiquorum, qui aliquo modo loquuntur de materia anelorum excepto Auicebron in libro sontis vitae, ubi ita expresse ponit materiam proprie dictam in angelis, seu intelligentijs, quod sua dicta glosari non possunt & ideo simpliciter est ibi negandus: Nec liber ille ess autenticus; Magis enim praedictus liber debet dici fons mortis, quam fons vitae, propter multas falsitates in ipso contentas, vt aliqui sollemnes doctores dicunt

ARTICVLVS I Vtrum angelus sit compositus ex esse ex essentia.

SVANTVM ad secundum principale dico, quod lo quendo de esse actualis existentiae, in angelis est realis composito esse & essentiae

1 Quia illa, quae in eodem posita realiter differunt, illa faciunt realem compositionem: sed in angelo essentia & esse realiter differunt, ergo &c. Maior patet: sed minorem probo, quia si essentia angeli esset idem, quod suum esse, tunc essentia angeli non posset non esse, & per con sequens esset necesse esse, impossibile enim est aliquid se parari a se ipso: ergo &c.

2 Praeterea, in omni composito aliud est esse, & ipsum quod est: sed omnis angelus est aliquo modo compositus. Maior patet per Boethium in libro de Hebdo, minor potest declarari ex uerbis philosophi 7. meth. vbi ait, quod multis rationibus demonstratum est, quod nihil fit nisi compositum: sed angelus factus est, vt patuit superius.

Praeterea, si angelus esset suum esse, cum angclus sit er se subsistens, sequeretur, quod esse ageli esset esse sul sistens, & per consequens esse purum, & illimitatum, quod est impossibile, ergo &c

Sed contrarium istius multi tenent, quorum vnus arguit sic¬

1 Sicut se habet res ad vnitatem, bonitatem, & verita. tem; sic se habet ad esse, siue ad entitatem: sed quaelibet res est vna per essentiam, vt patet. 4. meth. & bona per es sentiam suam, vt patet per Boethium in libro de Hebdo. & est uera per essentiam suam, ut patet per Augustinum, in de uera religione, ergo erit ens per essentiam suam

2 Praeterea, si essentia haberet esse, per esse, quod ess aliud ab ipsa, cadem ratione illud esse habebit esse per aliud esse, & sic in infinitum.

Praeterea, si esse angeli differret ab essentia eius, tuc illud esse aut esset substantia, aut accidens: sed nec sic, nes sic. Non substantia, quia omnis substantia aut est materia, aut forma, aut compositum, vt patet. 2. de anima: sed esse angeli nullum istorum esse potest. Nec est accidens quia esse substantiale substantiae non poterit esse accidens; substantia enim esset ens per accidens,

Praeterea, recipere presupponit esse: ergo si essentia reciperet esse, tunc essentia esset prius, quam heret esse

bed ista non concludunt: quia nuquam potest res con cipi cum opposito illius, quod est sibi idem essentialiter; sed intellectus potest concipere essentiam rei creatae cum opposito ipsius esse; Possum enim creaturam conci pere non esse, alias ipsa esset purum necesse esse

Ad primum dicendum, quod ens dicitur dupliciter Vno modo, vt est vnum de transcendentibus, seu, ut di scendit in decem praedicamenta, &sic quaelibet res est ens per essentiam suam, sicut est una, uel uera per essentiam suam. Alio modo sumitur pro existere ipsius rei, & ut sic, solus Deus est ens per essentiam suam: & ut sic, secundum Commentatorem 2. metaph. Deus est per se ens & per se verum: omnia autem alia sunt entia &uera, entitate & ueritate Dei. Primo modo res dicitur ens ab eise essentiae. Secundo modo ab esse existentiae: & ideo Commen tator. 5. met. ait, quod quaestio de ente uno modo collo catur in quaestione de genere substantiae, & hoc quantun ad primum istorum modorum. Alio modo collocatur in quaestione de accidente, & hoc quantum ad secundum modum.

Ad secundum dicendum, quod non erit processus in infinitum, quia essentia est, seu existit per esse suum, ipsum autem esse non existit, quia est illud, quo aliud existit. Posset etiam dici, quod ipsum esse non existit per aliud esse, sed per essentiam.

Forte diceretur, quod tunc esset circulus, quia essentia existit per ipsum esse; si ergo esse existeret per essentiam tunc essentia existeret seipsa, quod tu superius negasti.

Respondeo, quod essentia existit per esse, & esse per essentiam, aliter tamen & aliter: Nam essentia existit per ipsum esse formaliter, & perfectiue: sed ipsum esse existit per essentiam fundamentaliter, & subiectiue.

Ad tertium dicendum, quod esse substantiae non est ac cidens, nam cum sit quasi terminus substantiae, ipsum est n praedicamento substantiae, saltem per reductionem, sicut punctus in praedicamento quantitatis

Ad quartum dicendum, quod quamuis agere praesupponat esse, eo quod suppositorum sit agere, recipere tamen esse non praesupponit esse: alias enim potentia recipiens actum praehaberet actum, & materia recipiens esse per formam prehaberet esse. Potest etiam dici, quod recipere esse existentiae, praesupponit esse essentiae, non tamen duratione, sed natura

ARTICVLVS III. Vtrum Angelus sit compositus ex genere, & differentia

VANTVM ad tertium articulum, quamuis mu ta essent dicenda de distinctione generis logici & genctis naturalis, ratione tamen breuitatis immediate de scendo ad illud, quod iste articulus quaerit.

Dico ergo, quod in angelis est composito generis, & differentiae.

Quia illud, de quo aliquod genus essentialiter praedicatur, salua sua naturali distinctione ab omnibus aliis speciebus eiusdem generis, in illo reperitur composito generis & differentiae; angelus est huiusmodi: quia substantia, quae est venus generalissimum, essentialiter predicatur de angelo, & ipse intrinsece, seu ex sui natura est distin ctus ab omnibus aliis eiusdem generis: nam si istae res ma teriales habent esse distinctum, quanto magis substantiae spirituales, quae maxime sunt in actu, cum actus si qui distinguat

2 Praeterea, quandocunque aliquod genus aequalite diuiditur in aliqua duo, si vnum diuisorum est compositum ex genere & differentia, & alterum, sed genus generalissi mum substantiae prima sui diuisione diuiditur immediate, & aequaliter in substantiam corpoream & incorpoream cum ergo substantiae corporee, puta homo, equus, & cetera huiusmodi, sint compositae ex genere & differentia: er- go & angelus, qui est substantia incorporea

3 Praeterea, omnis natura finita & limitata, quae es conceptibilis conceptu confuso & determinato, in illa reperitur composito generis & differentiae, angelus est hu iusmodi; planum est enim, quod si angelus concipitur, vt substantia est, quod magis confuse concipitur, quam si concipiatur, ut spiritus, vel substantia spiritualis, etiam patet, quia ab illo conceptu communi, siue confuso sumitur ra tio generis, & a conceptu contrahente & determinanto illum conceptum communem & constituente speciem in esse determinato sumitur ratio differentiae

4 Praeterea, cum ipsa natura angeli nec sit actus purus; quia tunc esset Deus, nec potentia pura, quia tunc esset prima materia, oportet necessario, quod sit actus permixtus potentia; & ideo in ipsis angclis ratio generis sumen la est a tota natura, prout in ea reperitur rom potentialis ed ratio differentiae sumetur ab eodem tota natura, prou in ea reperitur ro actualis; & ratio speciei accipitut ab eadem natura, prout in se copulat rationem utriusque.

Aduertendum est autem, quod doctor noster frater AEgidius in secundo suo scripto loquens de ista materia ait, quod differentia sumpta in spiritualibus in quinque differt a differentia sumpta in corporibus. Primo, quia in corporalibus differentia non sumitur, rota natura, sed a parte naturae, scilicet a forma: sed in angelis, vbi natura partem non habet, necessario sumitur a tota natura

Secundo, quia in angelis de eo, quod significat diffo rentia, praedicatur ipsum genus, sed non de eo, quod sign ficat differentia in corporalibus. Nam totum non praedi catur de parte essentialiter loquendo; Anima enim, quam significatur per hanc differentiam, quae est animatum, no est animal: si enim totum predicaretur essentialiter de parte, cumvnum totum habeat multas partes, vnum totu esset multa tota, Et hinc est, quod dicit philosophus in topicis, Si genus praedicaretur de differentia, vnum animal esset multa animalia,

Tertio, quia si in sepatatis costitueretur predicamentum, differentia caderet in recta linea illius praedicamen ti, in corporalibus vero caderet ex latere. Nam de quo- cunque genus praedicatur essentialiter, illud cadit in recta linea illius generis.

Quarto, quia differentia in corporalibus pdicatur do specie solum denominatiue, eo quod dicat partem, in separatis autem praedicatur essentialiter,

Quinto, quia cum in separatis a materia genus & diffe rentia significent idem essentialiter: ideo coniungendo differentiam generis committitur nugatio, & non const tuitur ex hoc congrua diffinitio, in corporalibus econuer so. &c. Vnde quandocumque aliqua significant vnum & idem essentialiter, si vnum illorum significat illud per modum prioris & magis vniuersalis, & aliud per modum posterioris & minus vniuersalis, sicut est de ratione generis & speciei, addendo vnum alteri semper committi tur nugatio.

Quidam tamen dicunt, quod dicendo homo anima committitur nugatio: sed non econuerso, dicendo animal homo: quia terminus sequens contrahit praecedentem. Istud autem non valet. quia semper pro nomine po test sumi diffinitio: sed non minus expressa est nugatio cum dicitur, animal animal rationale, quam cum dicitur animal rationale animal, ergo non minor erit nugatio di cendo, animal homo, quam dicendo homo animal

Sed licet ista dicta sint subtilia, tamen ea, quae ponit iste venerabilis doctor in primo membro & quinto istiudistinctionis, non videntur esse conformia ceteris suis dictis

1 Nam in primo suo scripto. 2. quaestione prologi expresse dicit, quod differentia, per quam differunt singula dicit totam speciem & substantiam diffiniti, & hoc probat ibidem per philosophum. 7. meth. sed in primo mebro istius distinctionis dicit oppositum, saltem quantum ad differentiam rerum corporalium.

Praeterea, Iste venerabilis doctor in scripto super.: sententiam dicit, quod in angelis ratio generis sumitur a tota natura, prout in ea inuenitur ratio potentialis: ratio vero differentiae sumitur ab eadem tota natura inquam tum in ea inuenitur ratio actualis.

Ex hoc arguo contra quintum membrum distinctionis sue sic. Quandocumque aliqua significant eandem re sub diuersis rationibus, quarum vna aliam non includit; sed potius excludit, illa simul iuncta non faciunt nugationem. ista patet per Auerroem. 4 met. vbi vult, quod di cendo, ens vnum, non est nugatio: quia quamuis ens & vnum realiter significent idem, tamen ratio entis sumi tur a positone, & ratio vnius a priuatione: sed, vt iam pro tuit ex dictis istius, alia est ratio generis, & alia est ratio differentiae angelorum, nec vna includit aliam, cum oppositis sumantur conditionibus, puta vna a potentialitate, & alia ab actualitate, ergo simul iuncta non faciunt nugationem, nec per consequens impeditur vera angelo rum disfinitio, cuius oppositum iste doctor dicit in quin to membro praedictae distinctionis.

Et confirmatur: Nam cum secundum Boethium, species proprie diffiniatur, in angelis autem reperiatur vera natura specifica, vt patet per istum doctorem, ergo ange¬ lus proprie poterit diffiniri; sed, vt patet in topicis &mal tis aliis locis logice, &philosophiae; omnis propria diffini tio datur per genus, & differentiam: ideo coniugendo go nus & differentiam angelorum, debita videtur constitui diffinitio, nec ex hoc resultat nugatio, nec est simile de ratione generis & speciei: quia ratio speciei includit rationem generis; ratio autem geueris & differentiae etiam in ipsis angelis mutuo se excludunt, sicut iam patuit, & ideo coniungendo nomen speciei cum nomine genetis committitur nugatio.

ARTICVLVS IIIl Vtrum in Andelis inuematir composito ex substantia, & accidente.

QVANTVM ad quartum articulum dico, quod in A angelis est composito substantiae & accidentis quia Voluntas & intellectus fundata in substantia angeli realiter differunt ab ea, cum nulla substantia creata possit esset immediatum principium operationis, vt ait Con¬ mentator. 7. met

Ad argumentum principale dicendum, quod angelo conuenit composito ex esse & essentia, & ex genere o differentia. Ad probationem contra primum dicendum, quod essentia angeli est in potentia ad esse: talis tamen otentia non est abiiciens actum, sicut est potentia rerum generabilium & corruptibilium, quae producunrur ab agente naturali presupponente potentiam passiuam ma teriae. Ad probationem contra secundum dicendum, quo illa descriptio non est mensuralis quantum ad omne spo ciem, quia perfecta ratio speciei potest saluari etiam in vno solo indiuiduo, vt apparet in multis rebus creatis. Secundae particulae principalis huius distinctionis li cida subduusio, in qua angelorum conuenien tia inter se aperitur.

TSICVT in praedictis &c. Postquam magister tetigit aliqua, qui bus ab initio differebant ipsi ang li, hic tangit quedam: in quibus con ueniebant a primordio sui initijt. & diuiditur in tres partes; quia pri mo ostendit huiusmodi angelorum conuenientiam. Secundo recolliit ex praedictis eorum differentiam, Tertio innuit ad storum sufficientem cognitionem solummodo sufficere diuinam intelligentiam. Secunda ibi, In subtilitate vero Tertia ibi, Has distinctiones, Sequitur illa pars, lllud quo ue, In qua magister ostendit quales fucrint angeli creati quantum ad perfectiones morales, puta vtrum fuerint creati boni, vel mali, iusti, vel iniusti. Et diuiditur in tres partes: nam primo circa hoc mouet quaestionem, Secundo circa propositam quaestionem recitat quandam falsam opinionem, Tertio ponit veritatis determinationem. Se cunda ibi, Putant quidam. Tertia ibi, Aliis autem. Hec in duas: quia primo magister ponit secundum veram opinio nem praedictae quaestionis determinationem: Secundo ostendit incidentaliter, qualem ante sui confirmationem angeli habuerunt cognitionem & dilectionem ibi, Hisolet quaeri. Prima in tres: quia primo veram opinionem tirca saepe dictam quaestionem recitat: Secundo pra dictam falsam opinionem improbat, Tertio auctoritates, in quibus se praedicta opinio fundabat declarat & explanat. Secum da ibi, Ideo Aug. Tertia ibi, De inde qualiter, Hic quaero hanc quaestionem.

Quaestio I An omnes angeli sint eiusdem speciei.

VTRVM omnes angeli sint vnius speciei.

& videtur quod sic. Quia quale est ilud, quod destruitur, tale debet esse illud, per quod deperditum, seu destructum restauratur: sed ruina angelorum restauratur per ea, quae sunt vnius speciei specialissimae, puta per homines, ergo omnes angeli: qui ceciderunt sunt vnius speciei, & eadem ratione isti, qui remanserunt, erunt vnius speciei, quia de omni ordine aliqui ceciderunt. &c.

Contra, ea, quae differunt forma, differunt specie: quia formae sunt sicut numeri, vt dicitur. 8. met. non est aut aliquos duos numeros dare in eade specie: Sed angeli differunt forma, cum non habeant materiam, vel quantitate, per cuius diuisionem distingui possint: igitur non erunt aliqui duo angeli in eadem specie: Hic quattuor sunt videnda. Pri mo vtrum in angelis sit indiuiduatio. Secudo de eo, quod quaeritur. Tertio, vtrum angelorum sit certus numerus. uarto, quia cum predictis Magister tractat in ista tertia distinctione de modo cognoscendi angelorum: ideo videndum est, vtrum angelus intelligat per essentiam suam vel per species concreatas.

RESOLVTIO. Licet radicale principium indiuidu ationis in materialibus sit ipsa quantitas: in separatis vero a materia sit essentia eorum, qua m esse specifico veponuntur nihilominus de potentia Dei absolut a plures angelici spiritus in eadem specie esse possunt; quorum numerus natur ali cognitione apud nos incertus iacet, quamquam in patria erit nobis satis perspectus: intexea tamen ipsi angeli se per suam natuvram cognoscunt: alia vero a se nec per suam, nec per cognolcibilium essentiam, sed per species sibi contretas perfecte agnoscunt.

ARTICVLVS I Vtrum in Angelis sit induuduatio.

QVANTVM ad primum dicendum, quod duplex e est modus indiuiduationis. Vnus in rebus materialibus Alius in rebus immaterialibus. Ideo primo videndum est de primo, secundo de secundo.

Circa primum est aduertedum, quod appellando principium indiuiduationis illud, quo radicaliter contingit lura solo numero differentia esse in eadem specie modo naturali, sic quantitas est principium originale, siue radicale ipsius indiuiduationis, quia pro tanto plurificantur aliqua in eadem specle, quia diuisa est eorum materia; sed secundum modum, quem videmus, materia non diui ditur, nisi extensa per quantitatem: ergo non possunt naturaliter esse per quantitatem: Supernaturali tamen mo do distincta indiuidua materialia per diuinam potentiam ossunt fieri in eadem spetie sine omni quantitate, quia quaecum que potest Deus separata a quantitate distincta conseruare, illa potest Deus sine quantitate dictincte crea re, sed Deus potest annullata quantitate duorum lapidum formas eotum in suis materiis conseruare: igitur sine quan titate poterit supposita indiuidua illorum lapidum ex sua materia & forma constituta distincte creare.

Forte dicetur, quod ista indiuidua non essent distincta,i quia illa non possunt esse distincta, quae nullam penitus habent dissimilitudinem, sed isti duo lapides essent huiusmodi, quia nec ex parte materiae, nec ex parte formae, posset aliqualis similitudo concerni inter eos, & per consequens erunt penitus idem, quia vbi nulla est dissimilitudo, ibi necessario est identitas.

Respondeo, quod cum simile & dissimile non dicantur secundum quantitatem, sed potius secundum qualitatem, vt patet in praedicamentis, igitur annullata omni quantitate, adhuc per diuersas qualitates materiam disponendo Deus posset multas dispositiones creare in huiusmodi indiuiduis.

Sed vtrum circumscripta omni accidentali dispositone adhuc Deus possit talia indiuidua distincta creare, ac distincte creata conseruare

Quamuis haec difficilioris speculationis sit: tamen salso semper meliori iudicio ad presens teneo, quod sic quia Deus potest illa, quae sunt priora ordine essentiali, seruare sine suis posterioribus: sed natura materiae & natura for mae substantialis sunt priora ordine essentiali omnibus accidentibus corporalibus, quia vt dicitur primo physico rum, materia cum forma est causa omnium accidentium, quae fiunt in ea: sicut igitur materia, & forma, quae sunt na turaliter priora omnibus accidentibus, quae fiunt in eis, sic duae naturae duorum lapidum sunt naturaliter priores vmnibus accidentibus fundatis in eis, quia in coiunctio se formae substantialis, cum materia naturaliter prius re sultet natura substantialis, quam aliqua accidentalis natu ra causetur in tali subste ntiali natura: igitur Deus tales duas lapideitates simpliciter constitutas ex suis partibus essentialibus in esse incommunicabili potest conser¬¬ uare, omnibus accidentibus maxime absolutis penitus circum scriptis.

Sed contra primam conclusionem aliqui arguunt directe, aliqui indirecte Directe sic

1 Illud, quod alicui non est causa suae entitatis, hoc non est causa suae vnitatis, & per consequens non est causa suae indiuiduationis: quantitas non est alicui supposito praedi tamenti substantiae causa essendi, seu entitatis: igitur non rit causa indiuiduationis suae. Minor patet de seipsa; Pro batur maior, quia secundum philosophum 8. met. Simile est quaerere, quae sit causa vnius & quae sit causa essendi.

2 Praeterea, posterius non potest esse causa prioris: sed indiuiduum quantitatis est posterius indiuiduo substantiae: ergo indiuiduum quantitatis non potest esse principium indiuidui substantiae. Maior patet. Minor probatur; quia sicut substantia, vt est genus praedicabile, est essentialiter prior quantitate: sic, vt est genus subiicibile, puta indiuiduum substantiae, naturaliter est prior indiuiduo quantitatis

Praeterea, lllud, quo remoto, non minus res fit indiuidua, hoc non est principium indiuiduationis: sed re- mota quantitate, puta si forma substantialis non median te quantitate reciperetur in materia, non minus, sed matis constituitur indiuiduum: quia quantitas non est melium per se, & in perfici: sed solum per accidens & in fieri

4 Praeterea, si quantitas esset principium indiuiduatio nis, tunc indiuiduum praedicamenti substantiae esset ens er accidens, & per consequens non esset in praedicamen to, sed in praedicamentis; quae omnia sunt falsa. consequen tia patet, quia quantitas cum substantia non potest facero num per se, sed solum per accidens: ergo.

Sed quauis ista aliquo modo concludant contra illos, ui absolute dicunt quantitatem esse principium indiuiduationis: tamen non sunt contra me, quia dixi, quod quanitas est principium indiuiduationis, non quomodocumue: sed prout illud appellatur principium indiuiduationis, per quod originaliter reperiuntur plura indiuidua materialia in eadem specie: & ideo multi non bene intel ligunt fratrem AEgidium: cum hanc opinionem absolute dicant esse suam: quia ut apparet. 2. suo quolibet: vbi do ista materia loquitur, ipse ponit quantitatem esse princitium indiuiduationis cum moderamine supradicto, & istud euidenter apparet in scripto suo super 2. sententiarum, vbi expresse ponit materiam esse principium indiuiduationis, & dicit illam opinionem esse insufficientem, quae ponit absolute, quod quantitas sit principium indiuiduationis

Sed quidam illius opinionis de quantitate conantur eam probare sic, lllud debet attribui quantitati aosolute, quod sibi soli secundum se conuenit separatim etiam ab omni substantia: sed esse indiuiduum est huiusmodi Respondeo, quod haec ratio seipsam videtur impedire quia esse indiuiduum, & esse principium indiuidui suni oppositae conditiones, puta conditiones principij & principiati: sicut igitur gratia formae non esset bona consequi tia, si dicetur, quantitas est principiatum, ergo quantitas est principium,; sic non est bona consequentia gratia formae quantitas de se est indiuidua separata ab omni substantia ergo est principium indiuiduationis

Item non minus posset probari, quod substantia sit principium indiuiduationis: quia substantia separata ab omni quantitate de se est indiuidua; substantia enim Dei de se est indiuidua, & substantia cuiuscunque intelligentiae.

Item sicut quantitas in sacramento altaris separataa substantia panis de se est indiuidua, sic si Deus substantiam pa nis conseruaret, & quantitatem conuerteret, seu annihiareti, tunc substantia panis de se esset indiuidua separata a quantitate.

100

Si tamen praedicta ratio formaretur modo, quo ea vtitur doctor noster, tunc non esset contra praedictam conclu sionem, sed magis obsequeretur ei, puta sicut illud, quod conuenit alicui secundum se, siue secundum quod ipsum illud conuenit sibi primo & omnibus alijs per ipsum: sed habere partes eiusdem rationis, siue habere plura indiuilua in eadem specie existentia hoc conuenit quantitati secudum se: igitur omnibus alijs rebus materialibus, quae naturaliter plurificantur in eadem specie, hoc originaliter conuenit a quantitate.

101

Tlhetiam, qui tenent illam opinionem de quantitate id rationes praedictas, in oppositum possent respondere.

102

Ad primum dicerent, quod philosophus loquitur ibi de vno, quod conuertitur cum ente, non autem de vno, quod est principium numeri, de quo forte ipsi loquuntur; quia indiuiduum dicitur vnum numero, & tale vnum ortum habet a quantitate continua, quia ex decisione continui cau satur numerus, vt patet 3. physicorum.

103

Ad secundum dicerent, quod quantitas non est posterior substantia, quia numquam separatur a materia, & necessario praecedit formam substantialem in materia, vt probat Commentator in de substantia orbis.

104

Ad tertium dicerent, quod non est impossibile formam substantialem recipi in materia sine quantitate.

105

Ad quartum aliqui eorum dicerent, quod indiuiduum substantiae non est per se in praedicamento: quia includit in se accidentia, ita quod isti non reputarent consequens illud esse falsum.

106

Attamen potest dici cum doctore nostro & melius, quo indiuiduum substantiae non includit quantitatem, sed mo dum fortitum a quantitate, qui quidem modus non est re differens a substantia indiuidui; nec est quantitas, quamuis esse non possit sine quantitate: sicut enim ad impres sionem sigilli in aqua figuratur aqua, figuratio tamen aquae non est figuratio sigilli, sic in proposito &c.

107

Et potest consimiliter responderi ad auctoritates Doc.¬ thij, & ceterorum doctorum, quae videntur sonare, quod ndiuiduum includat accidentia. Dicit enim boethius in libro de tri. circa principium, quod in numero differentiam accidentium varietas facit, & subdit, quod tres homines neque genere, neque specle, sed suis accidentibus distant. Et Porph ait: Indiuidua dicimus huiusmodi, quoniam ex roprietatibus consistit vnumquodque eorum, quarum col latio numquam in alio eadem est.

108

Ad omnia talia potest dici, que indiuiduum non dicit de suo formali significato substantiam, & accidentia, quamis dicat substantiam sub accidentibus

109

Contra predictam conclusionem arguunt quidam etiam indirecte ex hoc, quod probant suas proprias positiones: sunt enim quidam, qui ponunt, quod praeter causam ex- trinsecam ipsius indiuiduationis, quae est agens reducens materiam de potentia ad actum vltimum completiuum, uo fit indiuiduum formaliter, est duplex negatio: vna re mouens ab intra omnem diuersitatem: alia remouens ab extra omnem identitatem: quia indiuiduum est in se in diuisum, & ab omni alio distinctum, & diuisum. Istae tamen egationes, vt dicunt, nihil rei addunt super essentiam, uam determinant, laree tamen loquendo possunt dici accidens.

110

Sed istud non ualet: quia nullum positiuum potest for maliter constitui in esse completo per aliquod priuatiuum. siue negatiuum.

111

Alij dicunt, quod forma rei substantialis est principium indiuiduationis.

112

quia illud, per quod res habet esse simpliciter, por illud habet in se indiuisum esse, & diuisum a quocumque alio, quod est esse indiuiduum: sed per formam substantia lem res habet simpliciter esse: ergo &c.

113

2 Praeterea, indiuiduum in inferioribus, quae sunt con iuncta materiae, debet fieri per aliquod proportionatum superioribus, scilicet a materia separatis: sed substantiae se paratae indiuiduantur per suas formas, cum eis nec sit materia, nec accidens materiale, ergo &c

114

3 Praeterea, Commentator 2. de anima dicit, qued indiui duum non est hoc nisi per suam formam.

115

Sed neque ista concludunt. 1 Quia sicut se habet species ad genus, sic se habet indiuiduum ad speciem: sed formale constitutiuum speciei nuquam includitur in ratione generis. ergo si forma substantialis esset formale constitutiuum indiuidui, ipsa non includeretur formaliter in ratione speciei, quod est simliciter falsum.

116

2 Preterea, lllud, quod est de principali significato spe ciei, non potest esse formale constitutiuum indiuidui: da oppositum, tunc idem esset de formali significato vtriusque uod est impossibile, cum sint oppositarum conditionum uae sunt, esse diuisibile in partes subiectiuas, & indiuisibi se in partes subiectiuas, & praedicari de pluribus, & non praedicari de pluribus: sed forma substantialis est de principali significato speciei: ergo &c

117

3 Praeterea, ld non est formale principium constitutiuum indiuidui, quo per se loquendo vnum indiuiduum conuenit cum alio iudiuiduo, quia singula quaeque distin uuntur ab inuicem principaliter suis principijs formalier constitutiuis: Sed indiuidua eiusdem speciei, sicut con ueniunt in specle, sic per se loquendo conueniunt in forma substantiali, a qua principaliter sumpta est ratio illius peciei: ergo &c

118

Ad primum igitur dicendum, quod si accipis in maiori diuisum esse a quocuque alio tam eiusdem speciei, quam alterius speciei: tunc maior est falsa: forma enim equi, vt orma equi est, non distinguit equum ab equo, quamus distinguat equum ab equo, vt haec forma est: huiusmodi autem haecceitatem non habet praecise a se; sed ipsam sor titur ex eo, quod recipitur in hac materia; Et ideo ait Con mentator. 7. met, quod forma non diuiditur nisi diuisione materiae

119

Ad secundum dicendum, quod cum maior sit distantia inter substantias separatas, & ista inferiora, quam inter corpora coelestia & inferiora: & tamen Commentatot dicit, uod ea, quae dicuntur de celestibus & inferioribus, dicun tur aequiuoce; igitur non requiritur proportio in principio indiuiduationis intelligentiarum & corporum inferiorum, cum totaliter differant genere naturali, & solum conueniant in genere logicali. Et si dicetur, quod effectus communis arguit causam communem; Dico, quod verum est de effectu communi communitate vnius generis naturalis

120

Ad tertium dicendum, quod dato, quod indiuiduum immediate sit hoc per formam, originaliter tamen huius modi haecceitatem forma habet materia & quantitate, per cuius diuisionem materia sic diuiditur, & partitur, quod potest recipere hanc & hanc formam.

121

Alij dicunt, quod materia est principium indiuiduationis. 1 Quia illud est principium indiuiduationis, quod est c oium aliorum primum receptaculum; materia est huiusmodi¬

122

2 Praet erea, omnia sunt vnum numero ex hoc, quod habent materi am: vt dicitur. 5. metaph¬

123

Preterea, principium indiuidui substantiae debet esse substantia: sed ad constitutionem indiuiduae substantiae non concurrit aliqua substantia nisi materia & forma: igi tur cum forma non possit esse principium indiuiduationis, quia ipse est principium speclei; nam illa, quae diffe runt forma, differunt specie:igitur materia erit principium indiuiduationis

124

Et confirmatur: quia ordine naturae materia praecedit formam, & per consequens est prius haec, quam forma, quae recipitur in ea: & ideo, vt dicunt, materia primo physicorum dicitur principium principii.¬

125

Sed licet ista opinio a multis & magnis teneatur: tamen quia non video, quod materia secundum cursum na turae, quem videmus sine inclusione modi sortiti a quantitate materiam extendente possit esse principium in diuiduationis; Ideo arguo contra eam sic.

126

Illud, quo indiuiduum formaliter constituitur, per illud aliis eiusdem speciei indiuiduis connumeratur, & ab ipsis distinguitur, sed per materiam secundum se acceptam nihil distinguitur, quia actus est, qui distinguit, vt di citur. 3. de anima, ipsa autem materia secundum se accepta est pura potentia: Et ideo. 5. metaph ipsa materia appellatur fundamentum naturae, in quo nihil est distinctum

127

2 Praeterea, idem secundum quod idem non potest es se principium intrinsecum distinctorum secundum quod distincta sunt, sed materia secundum se considerata est ea dem omnium habentium eam, vt saepius habetur per Ari sto. & Commentatore m; igitur ipsa secundum se conside rata non poterit esse principium indiuiduorum, quae secundum quod indiuidua sunt, ab inuicem sunt distincta.

128

Ad primum est dicendum, quod materia numquam reciperet diuersas formas distinctorum indiuiduorum si cundum se nude sumpta: sed hoc competit sibi prout ex. tensa quantitate diuiditur & partitur; ldeo. nm est tantum vnus sol: quia constat ex tota sua materia eo, quod sua materia est simpliciter indiuisa, vt patet primo de caelo & mundo

129

Ad secundum est dicedum, quod illa auctoritas pos set glosari ad sensum contratrium illius, quod ist i inter dunt, puta, quod omnia dicuntur vnum numero per materiam: quia in materia nulla penitus est distinctio, si nude, & secundum se consideratur

130

Ad tertium est dicendum, quod materia cum modis quos sortitur a quantitate & ceteris accidentibus, est sub stantia, nec propter tales modos trahitur extra genus sub stantiae: quia modus non trahit rem extra proprium genus: sed trahitur ad genus rei, cuius est modus, & quia ma teria cum tali modo est principium indiuiduationis; ideo &c.

131

Sed quantum ad indiuiduationem substantiarum se paratarum est aduertendum, quod secudum eos, qui quen libet angelum dicunt specifice differre ab altero angelo. oportet dicere, quod per idem angelus constituatur in esse specifico & in esse indiuiduo; Secundum eos au tem, qui plures ponunt angelos in eadem specie, esset dicendum, quod per proprietatem hypostaticam angelus constituitur in esse indiuiduali, Haec tamen clarius patebunt in sequenti articulo.

132

ARTICVLVS I Vtrum omnes augeli sint eiusdem speciet.

133

VANTVM igitur ad illum secundum articulum inquitam duo. Primum est de possibili, vtrum per diuinam potentiam possint esse duo angeli, vel plures in eadem specie. Secundum de facto, vtrum nunc sint plures in eadem specie¬

134

De primo dico, quod sic: quia diuinae potentiae nihil de bet denegari, quod non implicat contradictionem: quia hoc solo priuatur Deus ingenita sacere, quae vtique geni ta sunt. 8. ethicorum: Sed plures separatas substantias eius dem speciei in esse produci per diuinam potentiam, non implicat contradictionem: Ista patet de facto in animabus intellectiuis; quae solo numero differunt, & tamen a Deo producuntur.

135

Sed ad hoc respondent aduersarij, quod non est simile de animabus & angelis: quia anima indiuiduatur indiuiduatione corporis, in quo recipitur: & ideo sine contradictione plurificatur plurificatione corporum, non autem angelus.

136

lstud non valet, quia destructis corporibus animae separatae adhuc sunt eiusdem speciei, & solo numero distin guentur.

137

Ad hoc iterum respondent aliqui contrariae opinionis, quod anima separata non est indiuidua per seipsam, sed per aptitudinem ad corpus, cuius forma erat, ita quod diuersae animae separatae secundum istos distinguuntur numeraliter per diuersas habitudines, siue aptitudines ad diuersa corpora solo numero distincta.

138

S:d ista fuga quamuis aliquid apparet, in re tamen mo dicum valet.

139

Quia impossibile est dare effectum formalem in actu sinc causa formali in actu; sed effectus formalis indiuiduationi; actu ponitur in anima separata: illa autem aptitudo non est aliquid in actu: igitur &c

140

2 Praeterea, manentibus animabus solum numero distinctis, ista corpora in varias species transmutantur; cito enim mutatur corpus in vermes, vermes in terram, terra in aurum & argentum & alia mineralia, quae de terra ge nerantur, & per consequens si animae per aptitudinem ad corpora, a quibus separatae sunt, tantummodo distinguerentur, tunc mutaretur e rum distinctio ad mutationem corporum, quia illa aptitudo, cum sit quaedam relatio, ipsa variaretur ad variationem alterius extremorum, & quia fide tenemus anima: humanas separatas solo numero differre cum hoc ipsis per huiusmodi corpora non pos sit conuenire, oportet, quod intrinsece aliquo mon seipsis distinguantur.

141

Praeterea, Deus potest huiusmodi corpora totaliter annihilare, & tunc talis aptitudo erit relatio tantum mo do rationis: quia entis ad non ens non potest esse relatio realis, & sic non solum sequitur hoc inconueniens, quod indiuiduationes & distinctiones rerum absolutarum, quae verae & reales substantiae sunt, erunt per relationes; verum etiam sequeretur, quod reales indiuiduationes & distinctiones dictarum rerum fiant per entia rationis, quod est simpliciter impossibile

142

4 Praeterea, dato, quod Deus numquam creasset aliquod corpus in praeterito, nec crearet in futuro, adhuc Deus easdem animas, quas nunc creauit, potuit ab origine mundi creare, & tamen tunc solo numero differrent sicut & nunc¬

143

Forte ad hoc diceret aliquis, quod tales animae differ rent pr habitudines, quas haberent ad corpora, quae Deus creare posset, & si crearet, tales animae huiusmodi corpora informarent

144

Sed nec hoc valet.

145

Primo, quia etiam illae habitudines essent entia rationis. Secundo, quia relationes sunt posteriores suis fun damentis: ideo tales habitudines magis distinguerentur per ipsas animas, in quibus fundarentur, quam econuerso

146

2 Praeterea, Deus potest duas materias producere solo numero differentes sine formis substantialibus: ergo poterit duas formas producere solo numero differentesine materia substantiali, consequentia patet, quia cun materia non minus de se sit vna, quam quaecumque forma creata, si sibi non repugnat multiplicari sine forma, quae est substantia, nec tali formae repugnabit multiplicari fin materia, antecedens patet, quia circumscripta omni forma substantiali Deus posset duas materias creare, quae ab inuicem numero differrent per solos modos sortitos ab alia & alia quantitate, quibus huiusmodi materiae essent coniuncte.

147

3 Praeterea, accidentia spiritualia non minus sunt distinctiua, quam corporalia: sed plura possunt esse indiui dua eiusdem speciei propter solam distinctionem accidem tium corporalium: ergo plura possunt esse indiuidua in spiritualibus propter solam distinctionem accidentium spiritualium

148

Praeterea, substantia, quae non est sua essentia, & in qua differt, quod est, & quo est, illa non est sua singularitas, & per consequens sibi non repugnat in fuis singulari bus multiplicari: sed angelus non est sua essentia, & in ec differt quod est, & quo est, quia inter articulos Parisus per sententiam excommunicationis condemnatos arti culus. 76. est dicens, "quod substantiae separatae sint sua essentia, quia in eis idem est, quod est, & quo est error"

149

Praeterea, oppositum istius conclusionis inter eosdem articulos est condemnatum. 78. articulo; Ibi enim; vt patet, est error dicere, quod quia intelligentiae non habent materiam, Deus non potest plures eiusdem spe ciei facere.

150

4 Praeterea, omne, quod recipitur in aliquo receptio ne reali, est plurificabile in eadem specie, sed esse angelorum est realiter receptum in essentia, ergo est plurificabile in eadem specle, & per consequens etiam ipse angelus.; cuius est esse, erit plurificabilis. Maior patet, quia poten tia non adaequat actum in ipsa receptum: Omnis enim actus receptus distat a plenitudine suae actualitatis. Minor etiam patet ex dictis in quaestione proxima praecedenti, articulo secundo

151

Quidam tamen oppositum illius conclusionis tenen tes dicunt simpliciter contradictionem implicare plureesse angelos eiusdem speciei, & hoc probant sic

152

Quia differre forma est differre specle, & quiddita te, sed quicuque duo angeli producerentur, ipsi differreni forma: igitur si aliqui duo angeli differrent solo numero, illi differrent specle, & non differrent specle, quod es contradictio

153

2 Praeterea, In illa natura, in qua est idem esse specificum, & indiuiduale, non possunt indiuidua plurificari nis species plurificentur, sed substantia angeli est huiusmodi; quia secundum Auicen. metaphysicae suae, omnis natura, quae non diuiditur differentiis, sicut natura generis, nec diuiditur materia sicut natura speciei, nec diuiditur ac eidentibus, sicut natura indiuidui estvna numero species in esse indiuiduali subsistens

154

3 Praeterea, omnis indiuidualis distinctio in eadem specie, vel est per materiam, uel per quantitatem, vel per aliquam accidentalem proprietatem: sed angelorum distinctio non potest esse per materiam, quia materia carent nec per quantitatem, cum sint formae indiuisibiles: nec per accidentalem proprietatem, quia omnis talis proprio tas sequitur suppositum constitutum,

155

Sed ista non concludunt, nec videtur boni moris hoc denegari diuinae potentiae: quia etiam sancti ponunt is dubio, vtrum de facto sit; Ait enim Dama. lib. 2. Siue aequa les fint angeli secundum speciem, siue differentes, nescimus, Deus scit, Et hanc sententiam Dama tangens Hu go super angelica hierarchia sic ait: De hac re prae modicitate, &insufficientia nihil temere diffinio: cum loan Dam. de hoc loquens se fateatur ignorare

156

Ad primum igitur dicendum, quod minor non est vera: quia accipiendo formam pro quidditate specifica, tunposset Deus, si vellet, producere duos angelos, qui non dif ferret forma, sed proprietate hypostatica: Secus est enin differre forma, seu per formam, & differre in forma: duo enim angeli eiusdem speciei si darentur, bene differrent in forma, non tamen per formam, sicut Sortes & Plato differrent in humanitate, cum alia sit humanitas Sortis & alia Platonis, non tamen differunt humanitate, siue per humanitatem

157

Ad secundum dicendum est, quod ratio illa peccat in minori, maxime loquendo de eo modo essendi angelorum, quem Deus inuenire posset, si, vellet: nec auctoritas Auice, est contra me: quia tales angeli differrent proprie tatibus personalibus, quae quendam modum accidentium haberent

158

Ad tertium dicendum, quod talis distinctio esset per quasdam proprietates, quae quidem proprietates licet ali quo modo possent dici accidentales, non tamen oporteret eas esse de genere accidentis, sicut superius etiam dixi de esse existentiae, quod est in genere substantiae, lices non recipiat praedicationem substantiae, nec praesuppone ret illa proprietas suppositum constitutum, sed simul Deo crearetur cum natura illius angeli constitueret suppo situm indiuiduum

159

Quantum ad secundum in isto articulo videndum dico, quod quamuis dubium sit ad vtramque partem, credo tamen probabilius esse tenendum, quod nunc de facto omnes angeli differant specie¬

160

1 Quia secundum cursum, quem videmus, multitudo suppositorum in eadem specie est ad saluandam speciem in pluribus, quae in vno propter sui corruptibilitatem sal uari non potest: Ista patet. 2. de anima, Vnde etiam ai Auicen. 8. metaphysi, suae; Si possibile esset homines permanere, sicut permanet sol, & caelum, profecto non esset opus generatione; Sed angeli non sunt corruptibiles: ergo &c.

161

2 Praeterea, ista est expressa intentio philolophorum; uia Aristo. & Commentator ponunt. 12. metaphysi. quod ihil possit multiplicari in eadem specie, nisi per mariam ldem ponit Auicen. 5. metaph sue, Et Algaxel. 4. meta. suae circa finem. Verum est tamen, quod isti philosophi appellant omne illud impossibile, quod nec per humanum ingenium, nec naturaliter fieri potest: Et ideo aucto ritates huiusmodi philosophorum non derogant conclu sioni praecedenti, in qua modo christianae fidei locutus sum de his, quae fieri possunt per potentiam Dei absolutam Sed contrarium istius conclusionis antiquitus multi tenuerunt, aliter tamen & aliter: Nam sicut recitat bea¬ tus Augustinus. 2. de ci. Dei, Origines in libro, quem fecit de principiis, iposuit omnes spirituales substantias esse eiusdem speciei: sed quia aliquae substantiae tales sunt vni tae corporibus, & aliquae non, & aliquae sunt vnitae pulchri oribus corporibus, & aliquae vilioribus, & hoc est propter diuersitatem peccatorum talium substantiarum separatarum

162

Alia opinio est, quod quamuis angeli & animae differant specie, tamen omnes angeli sunt eiusdem speciei; E pro opinione ista videntur sonare multae sanctorum auctoritates. Dam enim in elementario suo ait, vnaquaequ species vna natura est, velut omnes angeli vna natura sunt, & omnes homines vna natura sunt, & altera natura hominum, & altera angelorum: Et in eodem libro ait, Hi postases sunt Michael, Cabriel, & reliqui secundum par. tem angeli: species autem contentiua ipsorum angelica natura. Item Ansel. li. 2 cur Deus homo ait, quod omnes an geli sunt eiusdem naturae

163

Tertia opinio dicit, quod omnes angeli, qui sunt in ea dem hierarchia sunt eiusdem speciei

164

Quarta opinio dicit, quod solum illi angeli, qui sunt eiusdem ordinis, sunt in eadem specie

165

Sed quia communius tenetur, quod omnes differani specie, ideo tenendo primam conclusionem ad praedictas auctoritates volo respondere.

166

Ad primum ergo dicendum, quod Dam. non loqui. tur ibi assertiue: sed inquisitiue: quia, vt patuit in aucto. ritate praecedente allegata, ipse dicit se de hoc nescire vo ritatem

167

Ad dictum Ansel. dicendum, quod ibi non sumitur na tura secundum speciem specialissimam, sed secundum sub alternam, iuxta quod quandoque dicitur, quod omnia corporalia sunt eiusdem nature.

168

ARTICVLVS III Vtrum Angelorum sit certus. numerus.

169

VANTVM ad tertium articulum est aduertendum quod de numero angelorum aliter locuti sunt naturales philosophi, & aliter doctores catholici¬

170

Nam Auic. posuit numerum angelorum non excede re numerum denarium: posuit enim nouem intelligentias ad mouendum nouem sphaeras caelestes, & decimam dixit preesse sphaerae actiuorum, & passiuorum, quam appel lauit datricem formarum.

171

Sed istud non valet, non solum loquendo theologice, verum etiam nec loquendo philosophicet, vel abstrologice veritatem tenet, quia multo plures sunt motus caeestes, quam nouem, vt patet. 12. metaph cum igitur secu dum philosophos & abstrologos cuilibet caelesti motui correspondeat determinatus motor, ideo &c

172

Aristo. vero quamuis quo ad determinatum numerum intelligentiarum de se nihil dicat tamen. 12. met. de hoc duas opiniones recitat, scilicet Eudoxii & Calippi, quorum primus scilicet Eudoxius posuit intelligentias esse. 47. Alius vero scilicet Calippus posuit eas esse: 35.

173

Astrologi vero licet ab his discordent in hoc, quod vbi isti duo posuerunt sphaeras voluentes &reuoluentes, ibi astrologi posuerunt circulos epicyclos & ecentricos, seu deserentes, & hoc ad saluandum diuersitatem nobis apparentem in caelestibus motibus: tamen in hoc conueniunt astrologi cum predictis, quod sicut illi dixerunt numerum ntelligentiarum non excedere numerum caelestium sphaerarum, sic isti, scilicet astrologi posuerunt numerum intelligentiarum non excedere numerum caelestium cor porum, & circulorum huiusmodi corporibus naturaliter inexistentium.

174

Sed nec ista imaginatio continet veritatem: quia non minus ordo vniuersi viget in substantiis separatis, qua in rebus corporalibus, seu materialibus, sed ordo vniuersi hoc requirit in corporibus, quod non omnia corpora habent pro appropriatis motoribus intelligentias, seu substantias separatas, sed solum suprema & nobilissima corpora, ergo similiter ordo vniuersi hoc requirit, vt non om nes substantiae separatae sint appropriatae motrices corpe rum, sed solum infimae, & illae, quae sunt inferioris ordinis in numero intelligentiarum, vt sic infima supremorum attingant immediate suprema infimorum. Et ista videtum esse intentio Dion. 5. de di non, vbi ait, quod ipsa deitas omnium effectiua semper est omnia concordans, & ess causa indissolubilis ordinis omnium, semper coniungens fines primorum principiis secundorum, vnam in omui- bus pulchre operans armoniam.

175

Catholici igitur doctores multo maiorem numerum intelligentiarum habent ponere, quam posuerunt philo sophi, vel abstrologi: eo, quod ipsa veritas, scilicet Christus Deus noster alloquens Detrum ait, Putas quia non possum rogare patrem meum, & exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum.

176

2 Et secundum Pedam & Strabum, caelum empvreum mox, vt fuit a Deo factum, sanctis angelis fuit repletum; Vnde propter multitudinem angelorum dicitur, Numquid est numerus militum eius, scilicet Dei a Propter quod ait Dio. I4. de angelica hierarchia, multae sunt beatae mi litiae supermundialium intellectuum superantes secun dum commensurationem numerorum infirtmam, & coar ctatam multitudinem materialium rerum

177

His praemissis pono duas conclusiones. Prima est, quod angelorum est certus numerus: qui Deus omnia fecit in numero, pondere & mensura: sed ea quae numerata, ponderata & mensurata sunt, illa in certo numero sunt: ergo cum angeli sint a Deo facti, sequitur quod sint in certo numero positi; ergo &c.

178

Forte contra illud dicetur, quod illa, quae excedunt se cundum commensurationem numerorum totam multi tudinem rerum materialium, illorum non videtur esse certus numerus, sed angeli excedunt secundum commesurationem numerorum totam multitudinem rerum materialium: ergo &c Maior patet: quia res materiales sunt quodammodo infinite, cum continuum sit diuisibile in infinitum, vt patet. 3. physi. ergo, quod excedit materialium, seu continuorum multitudinem, videtur esse infini tum, vel ad mins erit materialiter indeterminatum. Minor etiam patet auctoritate Dion. proxime allegata.

179

Respondeo, quod, sicut patet in eodem. 3. physicorum, omnes partes continui positae in actu sunt finitae, quamuis in potentia sint infinitae. Dio autem non comparat mus titudinem angelorum penes excessum ad multitudinem rerum materialium in potentia existentium: sed ad muitudinem earum, quae sunt actu; nec forte ad multitudinem indiuiduorum, sed magis ad multitudinem specierum rerum naturalium.

180

Conclusio secunda est, quod licet numerus angelorum sit certus in se, ac etiam in comprehesorum cognitione. tamen non est certus in cognitione viatorum, loquendo de viatorum cognitione naturali & absque diuina reuelatione: quia naturaliter nihil cognoscimus de angelis, nisi per effectus eorum, quos videmus in rebus corporalibus: sed vtrum plures angeli concurrant ad eudem effectum, vel vnus solus, hoc naturaliter cognoscere non possumus ergo &c: Maior patet. 8. physi. & 12. meta, minor etiam pa tet: quia cum homo vexatur a malo spiritu, nescimus vtr talis vexatio fiat ab vno, vel a pluribus; In vno enim homine semel fuit legio demonum, vt patet in euangelio: Tegio autem sunt sex millia sexcenta sexaginta sex, &ta¬ men si illi demones per se numerum non indicassent vnus purus viator aeque cogitasset, quod vnus demon fuis et in illo homine, sicut, quod plures. Vnde loquendo de naturali cognitione viatoris, tunc vera est illa sententia Aristo. 2. metaphysi. qua ait, quod sicut se habet oculus noctuae ad lucem solis, sic se habet animae nostrae intellectus ad ea, quae sunt manifestissima in natura, id est, ad an gelos, seu substantias separatas.

181

Forte contra istud dicetur, quod saltem bonorum an gelorum ex scripturis cognoscere possumus determinati numerum: quia omnes angeli, uel sunt ministrantes, vel assistentes, sed istorum omnium habemus certum nume rum, quoniam dicitur millia millium ministrabant ei, & decies centena millia assistebant ei

182

Respondeo, quod ista verba Danielis non sunt litteraliter intelligenda: sed mystice, Et dato, quod ipse uidisset tot ministrantes, & tot assistentes, tamen ex hoc non sequi tur, quod non fuerint plures: quia non est necesse dicere, quod viderit omnes angelos, sed solum illos vidit, quos sibi Deus reuelare voluit. Nec etiam istud est contra conclusionem: quia dato, quod Daniel uidisset in illa visione omues angelos Dei, hoc tamen non fuisset naturali cognitione, sed potius diuina, seu prophetica reuelatione, ergo &c.

183

ARTICVLVS IIII. Vtrum Angelus intelligat per essentiam sitam, vel per species concreatas.

184

VANTVM ad quartum articulum primo videndum est, vtrum angelus cognoscat quamlibet rem per essentiam suam. Secundo, dato quod non videbitur, vtrum rognoseat per species: Quo ad pritrum pono tres conclufior es

185

Prima, est quod angelus intelligit essentiam suam per seipsam: quia quandocum que obiectum actu intelligibile debite proportionatum alicui potentiae intellectiuae est per seipsum actualiter presens illi potentiae, tunc in telligitur a tali potentia per seipsum, nulla alia specie tamquam representatiuo medio requisita: sed essentia an geli est obiectu actu intelligibile debite proportionatum angelico intellectui pr seiptam actualiter praesens, ergo &c.

186

Forte dicetur contra maiorem, quod anima rationali est actu intelligibilis, cum sit substantia spiritualis, & actu est praesens humano intellectui, & tamen intellectus noster non intelligit essentia animae per seipsm, vt patet. 3. de aia

187

Respondeo, quod ad presens per actu intelligibilem in telligitur aliquid se habens per modum actus in genere intelligibilium, sed essentia animae rationalis non se habet per modum actus in genere intelligib ilium: sed per modum purae potentiae, quia sicut materia prima se habet in genere entium, sic anima rationalis in genere intelligibilium, vt ait Commentator. 3. de anima: lpse etiam in tellectus animae rationalis in sui primordio est sicut tabi la rasa, in qua nihil est depictum, vt patet per philosophi ibidemalgitur non est simile de essentia angeli, & essentia animae rationalis; nec de intellectu angeli, & intelle ctu animae rationalis, quia non solum essentia angeli, sed et intellectus angeli est actus in genere inelligibilium, & est etiam actiuatus speciebus intelligibilibus sibi concrea tis a primordio suae creationis, quibus speciebus res; qua sunt extra se, solet cognoscere, vt patebit infra.

188

Forte iterum dicetur, quod si esse actuum in genere in telligibilium facit ad hoc, quod aliquid intelligatur ab Angelo per suam essentiam sine specie media, tunc ange lus inferior intelligeret essentiam Angeli superioris per seipsam sine specle, quod est simpliciter falsum consequen tia patet, quia essentia Angeli superioris est actus in gend re intelligibilium, est enim actualior in tali genere, quam essentia Angeli inferioris.

189

Respondeo, quod licet fit actus tamen non est actualiter praesens intrinsece intellectui Angeli inferioris: & ideo ad hoc, quod essentia superioris intelligatur ab inferiori, nece sse est, vt sit sibi praesens mediante specie ipsi representante; si enim essentia vnius angeli per seipsam esset intrinsece praesens alteri Angelo, tunc illaberetur quod est falsum, quia nulla creatura per se existens per es sentiam illabitur alteri creaturae, talem enim illapsum Deus, quia oia intrinsece conseruat, sibi soli reseruauit

190

Forte adhuc dicetur, quod ex his sequatur, quod Ang lus naturali cognitione cognoscat Deum per essentiam suam, quod est falsum, quia tunc naturaliter esset beatus quia visio Dei per essentiam est beatifica visio consequen tia patet, quia essentia Dei est actu intelligibilis; est enin purus actus in genere intelligibilium, vt patet. 12. met. e est intrinsece praesens intellectui angelico per essentialem illapsum, vt iam dictum est, ergo &c

191

Respondeo, quod licet essentia diuina sit purus actus in genere intelligibilium, & sit intime praesens intellectui angelico; tamen Angelus essentiam Dei per essentiam scnicet, visione perfecta, quae est beat ifica naturaliter non cognoscit, eo, quod huiusmodi obiectum potentiae ange licae non sit naturaliter proportionatum: sed excedens & supereminens valde nimis, propter quod indiget Ango lus gratia naturam eleuante, ac lumine gloriae intellectu perficiente ad hoc, quod circa nudam diuinam essentiam perfctum actum eliuiat beatificae visionis

192

Patet igitur quomodo tribus particulis positis in maiori cauetur superficienter huiimodi tribus instantiis sci licet per primam primae, per iccundam tertiae, per tertiam secundae cauetur instantiae.

193

Conclusio secunda est, quod Angelus per essentiam suam non intelligit ea, quae sunt extra se: quia illud, quod est proprium solius Dei, hoc non angelo, nec alicui creaturae debet attribui, sed quod intelligens per essentiam intelligat ea, quae sunt extra se, proptium est solius Dei Maior est nota: minorem probo: quia cum cognitio fa per assimilationem, oportet illud esse exemplar coguit arum rerum, quod est ratio, per quam cognoscitur, sed so lum diuina essentia est ldea, seu perfectu exemplar omnium creaturarum, vt probaui superius in primo libro, ergo &c Forte dicetur, quod falsum assumitur in minori istius probationis, quia dicit Dionysius. 3. de di no, quod principaliora in entibus sunt exemplaria aliorum, sed Angeli sunt entia principaliorat ergo angeli erunt exemplaria ex tium inferiorum

194

2 Praeterea, ista conclusio videtur esse contra Aucto¬ rem de causis, qui. 8. propositone sui libri ait, quod intel ligentia scit res per modum substantiae suae. Ad primum dicendum, quod Angeli dicuntur aliorum exemplarta, non per essentiam, sed per species intelligibiles, quae sunt eorum intellectui concreatae.

195

Ad secundum dicendum, quod pro tanto dicitur Angelus res scire per modum substantiae suae, quia nihil intelligit de rebus creatis, quae sunt extra se, nisi intelligendo se. lste enim est ordo cognitionis angelicae loquendo de cognitione naturali, quod primo intellectus Angelicus fertur super essentiam suam, deinde engnoscendo essentiam con gnoscit seipsum & ceteras potenttas, quae sunt in essentia, tertio cognoscendo se; cognoscit omnium rerum spe cies, quas habet in se, & per consequens cognoscit res, quarum sunt species, quodammodo puta in vniuersali, & quarto cognitis sic rebus in vniuersali, voluntas Angeli vt It magis cognitionem vnius rei, quam aliarum: idec voluntas determinat intellectum ad eius cognitionem, & tunc intellectus iuxta voluntatis imperium conuertit se determinate super speciem illius rei representatiuam. & sic mediante huiusmodi specie determinata determi- nate & perfecte cognoscit illud, quod voluntas cognosci voluit. Propter quod de primo ad vltimum Angelus eognoscit omnia per essentiam aliquo modo causaliter; quia si non cognosceret essentiam suam, tunc ceterorum nihil cognosceret: & ideo dicitur res cognoscere modo substantiae suae: quia autem huiusmodi cognitio rerum vniuersalis & indistincta sufficiat ad hoc, quod voluntas desideret & imperet distinctam notitiam alicuius, hoc po tet expresse per August. 9: de trin. & 1o de trini intelligit igitur Angelus omnia modo substantiae suae, quia a eo gnitione substantiae suae dependet cognitio omnium ce terorum, quae ipse Angelus cognoscit cognitione natura li, siue ad intra, siue ad extra cognoscantur: ergo &c.

196

Conclusio tertia est, quod angelus nou cognoscit res, qua sunt extra ipsum per essentias ipsarum rerum, quia ime diata ratio intelligendi oportet, quod sit intellectu: sec essentiae rerum secundum seipsas non sunt in intellectu angelico: ergo tales essentiae non possunt esse rationes, per quas intellectus angelicus cognoscit res, quae sunt extra ipsum Maior patet: minor probatur: quia da oppositum, tunc essentiae rerum illaberentur menti angelicae quod est impossibile, vt patet ex predictis; Etiam cum sup ponatur res esse extra intellectum, si essentiae essent in in tellectu, tunc esset manifesta contradictio, scilicet quod res essent extra intellectum, & non esset extra intellectum, quia vbi est essentia rei, ibi est res.

197

Sed contra istud forte dicetur, quod intellectus noster per quidditatem rei, quae est in amma, cognoscit quid ditatem, quae est in re extra: ergo multo magis hoc poterit intellectus angelicus.

198

2 Praeterea, secundum Dion. Angelus superior illumi nat inseriorem: ergo poterit in eo immediate causare actum intelligendi¬

199

Preterea, intellectus noster cognoscit substantiam rei exterioris immediate per seipsam ergo hoc poterit intellectus angelicus consequentia patet: probatur antecedens: quia nihil est in intellectu, quin prius fuerit in sen su, sed species substantiae numquam fuit in sensu: ergo nec in intellectu, & per consequens substantia cognoscitur per intcllectum per seipsam.

200

Ad primum dicendum, quod quidditas rei secundum. se, & realiter non est in anima, sed solum intentionaliter, scilicet mediante specie intelligibili: igitur antece dens non est verum, inquantum est applicabile ad propositum.

201

Alias sic inuenitur; igitur concessa consequentia, non plus habetur nisi, quod angelus cognoscit res exter iores per species, quae sunt in ipso.

202

Ad secundum dicendum, quod licet consequentia aliquid valeret, supposito, quod angelus superior illumina ret inferiorem causando in eo lumen: tamen quia hoc est falsum, vt patebit inferius, ideo ad praesens consequentia est neganda

203

Ad tertium, nego antecedens. ad probationem dico que licet illud, quod nullo modo fuit in sensu, non possit esse in intellectu: tamen multa sunt in intellectu, quaefi cundum se formaliter numquam fuerunt in sensu, vt patei de actibus, habitibus, & pluribus aliis. Vnde sufficit ad hoc, quod aliquid sit in intellectu, quod fuerit in senfu, vel in se, vel in suo simili: vel in suo essectu, vel in sua cau sa: sed phantasma causatum a specie accidentis, quae fun in sensu, est causa speciei substantiae, quae est in intellectu; ergo species substantiae causaliter fuit in sensu. Forte dicetur, quod phantasma accidentis non potes esse causa speciei substantiae; quia non potest agere vltra suam speciem & conditionem.

204

Respondeo, quod licet propria fua virtute non possit dgere vltra suam speciem: tamen in virtute intellectui agentis hoc potest, Vnde sicut forma accidentalis, puta ca lor ignis in virtute formae substantialis potest esse causa substantiae, sic est in proposito; ergo &c.

205

Quantum ad illud, quod in illo articulo est secundo videndum, pono tres conclusiones. Prima est, quod ange lus res, quae sunt extra ipsum, cognoscit per species & similitudines rerum. Secunda, quod huiusmodi species non sunt a rebus abstractae, sed sunt intellectui angelico concreatae Tertia, quod per huiusmodi species angelus cognoscit res particulares distincte, & determinate, non ob stante, quod quaelibet illarum specierum repraesentet plu ra indistincte.

206

Primam conclusionem probo sic; Omne, quod cognoscitur, necesse est esse presens intellectui cognoscenti vel secundum se, vel in sua specle, sen similitudine: sec res exteriores cognoscuntur ab angelo, & non sunt intel lectui suo presentes secundum se; ergo erunt sibipresen tes in sua specie. Maior patet. 3. de anima. Minorem probo; nam, quod angeli cognoscant res exteriores hoc tene mur credere, quia fide ex scriptura sacra tenemus angelos esse custodes hominum & gubernatores rerum exte riorum, quae sine cognitione istarum rerum nequaquam fieri possunt. Quia autem res non sint intellectui angel co praesentes secundum se, hoc patet ex dictis in articulo prox imo praecedente. Et ista videtur esse intentio auctoris de causis, qui propositone x. sui libri ait, quod quaelibet intelligentia est plena formis, id est, speciebus. Est etiam intentio Procli, qui in suis propositonibus propi sitione. 178 ait, quod omnis intellectus est plenitudo specierum.

207

Contra istam conclusionem sunt duae opiniones, quarum na ponit, quod angelus non intelligit per aliquas species sed omnia, quae ad extra intelligit, per vnum habitum intelligit, quem ipsi appellant habitum scientialem angelo concreatum, qui habitus omnia distincte repraesentat angelico intellectui, & ipsum intellectum sufficienter in elinat ad actum.

208

Et si dicitur istis, quod ad eorum positionem sequatu angelum vel omnia simul intelligere, vel nihil omnino quia cum iste habitus semper aeque praesens sit angelico intellectui, & semper sibi omnia repraesentet, non apparet ratio, quare vnum intelligat prius, quam alterum, vel vnum magis, quam alterum.

209

Ad istud respondent dicentes, quod in isto habitu subi ctiue existente in intellectu angeli, omnia, quae angelus naturaliter potest cognoscere, relucent expressiue; iste ta men habitus reducit intellectum angeli de potentia de actum ordinate, puta prius respectu perfectioris intelligibilis, quam respectu imperfectioris; ipso autem existente in actu respectu vnius, tunc per imperium voluntatis mouetur ad alia, & ad illud prius, quod voluntas magis desiderat: Et addunt, quod nisi esset imperium voluntatis, an gelus intelligeret res secundum ordinem suae perfectionis per inclinationem habitus iam dicti, qui semper incli naret ad illud prius intelligedum, quod esset perfectius

210

Et hanc opinionem positores eius confirmant sic. 1 Aut ponentes speciem in angelo ponunt habitum scientialem sibi esse concreatum cum speciebus, aut noni Si sic, tunc superfluunt species: cutalis habitus perfe cto possit omnia repraesentare:Si non, tunc ex frequentisactuum circa istas res materiales posset generari vnus ha bitus scientialis in angelico intellectu, quod est inconud niens, quia tunc intrinseca perfectio ipsius angeli depen deret a rebus materialibus.

211

2 Praeterea, sicut se habet voluntas angeli ad diligibi lia, sic intellectus eius ad cognoscibilia: Sed voluntati suf ficit vnus habitus ad diligendum omnia naturaliter dili gibilia, puta habitus caritatis, vel habitus naturalis ami citiae: ergo intellectui angelico sufficit vnus habitus ad cognoscendum omnia ab eo naturaliter coguoscibilia.

212

2. Praeterea, perfectum intelligere presupponit habitum, sed intelligere angeli est perfoctum, non enim: modo non stro ipse angelus procedit de imperfecto ad perfoctumi

213

4 Praeterea, subiectum cum forma naturali sufficit ad faciendum operatio: nem naturalem; ergo intellectus angeli cum habitu scientiali sufficit ad eliciendum operationem: intellectualem :Vnde sicit vna formacaloris sut ficit ad omnem operationem ignis; sic &c.

214

3 Praeterea, arguunt isti contra speries sic, Intelligibi lia etiam differentia specie sunt infinita, vt apparet in spe tiebus numerorum figurarum: ergo si angelus intelligeret per species, oporteret eum habere species infinitas:

215

e Praeterea, anima nostra non intelligit per species; es go nce angelus. consequentia patet: probatur antecedens: quia si anima haberet speciem rei intelligibilis in se, tut ro actuali suo intelligere non oporteret, quod se conuert. ret ad phantasma consequentia patet, quia posset se con uertere immediate super illam speciem, quam haberet. in se, sed consequens est falsum: quia dicitur primo de anima, quod oportet intelligentem phantasmata speculari

216

3 Praeterea. 2. ethi. dicitur, quod tria sunt in anima, soi licet potentia, habitus & passiones: ergo non species, era go nec per consequens in angelo.

217

Sed istam opinionem non teneo; 1 Quia habitus scientialis est habitu conclusionis, seu conclusionum; igitur dato, quod in habitu aliquid relu ceat, hoc apparebit ad modum propositonis, & per consequens praesupponit alia, quae sint repraesentatiua terminorum, quae vsitato modo loquendi species appellantur. Ex quo etiam apparet, quod responsio, quam isti dunt ad in stantiam superius contra opinionem adductam, non est sufficiens: nec ualet ille color, quem addunt ibidem de ordine cognitionis angelicae per imperium voluntatis; quia cum ordo sit distinctorum, multo melius saluabitui iste ordo positis distinctis speciebus, quam in vno indistincto habitu

218

2 Preterea, quia secundum istos habitus naturaliter inclinat intellectum angeli ad hoc, vt prius intelligat illud, quod est perfectius secundum gradus perfectionum, qui reperiuntur in entibus: ergo vbicumque hic ordo no laluabitur, ibi intelligere ipsius angeli nec naturale, nec voluntarium esse videtur, sed simpliciter violentum; quia illud violenter inest alicui, quod inest sibi contra suam naturalem inclinationem, sed huiusmodi intelligere inesset angelo contra naturalem suam inclinationem com petentem sibi per habitum ei naturaliter concreatum. 3 Praeterea, in natura bene condita & non vitiata por imperium voluntatis nihilfit contra naturale: inclina¬ tionem, sed natura bonorum angelorum est bene a creatore condita & nullo peccato vitiata, ergo in angelo pe imperium voluntatis nihil ficret contra naturalem incli nationem suam, & per consequens angelus primo intelli geret primum gradum entitatis & perfectionis, qui est in vniuerso, deinde secundum, & sic de aliis, vsque ad primam materiam, & extra hunc ordinem cognoscendi angelus numquam declinaret, quod est satis absurdum, & contra scripturam sacram, in qua saepe legitur de angelis, qui nec agendo, nec loquendo hunc ordinem seruarent: ergo nec intelligendo.

219

4 Praeterea, iste color destruit seipsum, quia cum bonum cognitum sit obiectum voluntatis, sequitur, quod nec defiderium, nec imperium voluntatis possit ferri super re incognita, igitur vno solo cognito, ad cuius cognitionem primo huiusmodi habitus, quem isti ponunt, inclinat, voluntas non poterit imperare cognitionem alicuius alterius. Da oppositum, tunc actus voluntatis extenderet se ad aliud non comprehensum sub adaequato obiecto voluntatis, extenderet enim se ad aliquid non cognitum, quo est impossibile, non solum ergo ista posito, sed etiam con lores eius deficiunt

220

Ad primam igitur rationem eorum dicendum, dat quod angelo sit habitus scientialis concreatus, propter hoc tamen species non erunt superfluae: quia habitus scie tialis est respectu complexorum, quorum terminos simplices ipsae species reprae sentant. Ad probationem cum dicitur, quod habitus hos terminos sufficienter repraesen tat, ista nego: quia habitus non habet repraesentare, sed potius cirea repraesentata potentiam firmare & inclinare.

221

Ad secundum dicendum, quod maior proposito, pro ut ad praesens propositum applicatur, tunc non est vera quia licet intellectus indigeat speciebus, quibus obiectu intelligibile fit sibi praesens: voluntas tamen his non indiget, quia obiectum voluntatis sufficienter sibi praesentatur per ipsum intellectum: ideo dato, quod habitus sine specie voluntatem informante voluntati sufficiat ad diligendum, hoc tamen non sufficiet intellectui ad intelligendum

222

o tertium dicendum, quod licet perfectum intelligere praesupponat habitum in intellectu humano, qui es potentia pura in genere intelligibilium, propter quod procedit de imperfecto ad perfectum, tamen hoc non est necesse 1n intellectu angelico, qui est actus in genere intel ligibilium non procedens de imperfecto ad perfectum; vnde si illa proposito vniuersaliter esset vera, tunc in intellectu diuino oporteret ponere habitum, quia suum in telligere est maxime perfectum; Dato etiam, quod in an gelo praesupponat habitum: tamen ex hoc non habetui quin etiam praesupponat species, cum habitus non sit repraesentatiuus simplicium terminorum

223

Ad quartum dicendum, quod licet forma sufficiat subiecto ad agendum, supposita praesentia obiecti, in quod est aptum natum agere secundum illam formam: tamen quando obiectum non est praesentialiter approximatum tunc non sufficit huiusmodi forma ad talem actionem fa ciendam, nisi sit quoddam aliud, virtute cuius obiectum, quod erat absens, fiat praesens. lgnis enim iuxta celum lu nae est maximi caloris: &tamen nihil calefacit propter absentiam obiecti, quod est res calefactibilis. Sic dato, quod intellectus angeli sufficiat ad intelligendum essentian suam, & cetera, quae sibi sunt praesentia per seipsa: tamen ad intelligendum cetera indiget speciebus, quibus reprae sentantur talia,

224

Ad quintum dicendum nego consequentiam, maxime quando talia intelligibilia non sunt actu infinita, sed solum in potentia semper abiiciente actum, de quibus intelligibilibus accipitur antecedens

225

Ad sextum nego antecedens. ad probationem dicendum, quod sicut dicitur, corpus, quod corrumpitur, aggra uiat animam, & deprimit terrena habitatio sensum mul ta cogitantem: Ideo anima coniucta mole corporali gra uata non potest se libere conuertere super seipsam, nec per consequens super speciem, quae est in se: ergo, sicut di cunt aliqui doctores, prima sui conuersione conuertit se super phantasma, vt mediante phantasmate species in telligibilis ex istens in memoria intellectiua in actu habi tuali & semipleno fiat in actu pleniori, & gignat suam similitudinem in acie cogitantis intelligentiae

226

Ad septimum dicendum, quod philosophus loquitui ibi de anima secundum partem appetitiuam, &non secun dum partem cognitiuam, in qua nos ponimus species vncum philosopho. 3. de anima, vbi ait, anima est locus specierum, non tota, sed intellectus: Et ibidem ait, Lapis non est in anima, sed species lapidis.

227

Alia est opinio, quae ponit, quod intellectus angeli intelli git ea, quae sunt extra se, non per ali cuius speciei, vel habitus impressionem, sed solum per hoc, quod radio sua lucis naturalis quodam virtuali contactu attingit res ipsas; uae sunt extra se, per quem contactum huiusmodi res po nuntur obictiue in prospectu intellectus angelici, Sed nec istud valet, quia desinente actuali inspectione ipsius rei, tunc angelus non magis recordaretur de re visa quam si numquam vidisset eam, quia nihil maneret in an gelo spectans ad notitiam illius rei visae Item hic nulla es set assimilatio, & tamen tam sancti, quam philosophi ponunt cognitionem fieri per assimilationem.

228

Secunda conclusio superius praemissa probatur sic. lllud, quod a primordi o suae creationis fuit plenum sapien tia, & perfectum decore, hoc non acquirit de nouo aliquam sapientiam, qua perficiatur, nec aliquam speciem intelligibilem, qua suus intellectus decoretur, sed angolus a principio suae creationis suit plenns sapientia & per fectus decore, vt patet ex glosis & expositonibus sanctu rum super illo verbo, Tu signaculum similitudi nis plenus sapientia, & perfectus decore; Et haec est intentio bea ti Augustini. 2. super Qene vbi ait, ses fiunt in mentibus angelorum per concreatam in ipsis sapientiam: Non igitur acquirit angelus species a rebus: sed omnium rerum, quarum naturalem habet notitiam a principio habuit spe cies concreatas.

229

Sed contra istam conclusionem sunt duae opiniones, quarum vna est antiqua, & ponit, quod angelus nullan peciem habuit concreatam, sed huiusmodi speciem pro pter vigorem sui intellectus abstraxit a rebus: nam lum; sui intellectus est vigorosius lumine nostri intellectus agentis, ergo non minus potest abstrahere species, quam intellectus agens

230

Sed istud non valet: quia huiusmodi species abstracta non ducit nisi in cognitionem quidditatis in vniuersali: qu numquam enim intellectus posset cognoscere particula re virtute abstractae speciei, nisi conuertendo se ad phantasma: ergo angelus cum careat phantasia, numquam per huiusmodi speciem deueniret in cognitionem alicuius particularis.

231

Alia est opinio magis moderna, quae ponit, quod licet angelus a principio habuerit concreatas species rerun perpetuarum: species tamen contingentium & corruptibilium abstrahit, vel acquirit tunc, quando tales res in esse progrediuntur.

232

1 Quia si talium rerum species a principio habuissent concreatas, tunc praesciuissent, & adhuc praescirent omnia futura contingentia

233

2 Praeterea, tunc non proficerent in aliqua cognitione, cuius oppositum asserit beatus Ambrosius in libro de side dicens, Angeli profecerunt in scientia, & capacitate. quia neque sciuerunt omnia a principio seculi.

234

Et super illo verbo, vt innotescat principibus & pote statibus per ecclesiam multiformis sapientia Dei, dicit glo sa, quod angeli multa didicerunt per ecclestam

235

Sed nec istud valet: quia corpora superiora non accipiunt aliquid ab inferioribus, quo intrinsece perficiantur; nam a principio suae creationis sunt sociata formis: igitur multo minus angeli a rebus corruptibilibus & contingentibus accipient immediate species, quibus intrinsece perficiantur, tamquan immediatis principijs suae cognitionis. Antecedens patet; quia corpora superiora non sunt receptiua perrgtinae impressionis, propter quod influunt in haec inferiora, & non econuerso, consequentia etiam patet, quia non minus viget ordo in spiriti bus, quam in corporibus.

236

Et si datur instantia de anima rationali, quae est substamtia spiritualis: & tamen eius intellectus perficitur speciebus abstractis a rebus sensibilibus,

237

Dicendum, quod non est simile; quia cum anima ratio nalis sit infimum in genere intelligibilium; ideo secundum ordinem vniuersi ipsa debet attingi a supremo sensibiliu quod est ipsa fantasia, vt sic infima supremorum coniungantur cum supremis infimorum, iuxta senitentiam Dio. de angelica hierarchia. Vnde non est imaginadum, quod anima rationalis aliquid recipiat secundum naturalem suum cursum immediate a rebus exterioribus: sed primo sensus particulares recipiunt species rerum sine materia, vt patet. 2. de anima: deinde a specie recepta in sensu particulari gignitur species magis pura in ipso sensu commi ni, & sic deinceps species semper deputatur per omnes sen sus interiores vsque ad phant asia: & tunc in virtute luminis intellectus agentis deriuatur a phantasmate spec ies intelligibilis vsque ad intellectum possibilem: phantasia au tem non habet immediatum ordinem ad intellectum angeli: ergo si angelus reciperet species a sensibilibus, tunc simmediate reciperet ab eis, & sic secundum ordinem vn uersi angelus esset deterioris conditionis, quam anima ra tionalis, eo quod talem ordinem haberet ad sensibilia, qualem habent sensus particulares, qui immediate recipiunt impressiones rerum sensibilium,

238

Ad primam rationem istorum dicendum, quod species in mentibus angelorum ab eisdem ldeis ereatae sunt, a quibus res huiusmodi speciebus representatae, proceduni in esse; & ideo species in mente angeli representant res non solum quantum ad rerum quidditatem: sed etiam quantum ad esse & ad modum essendi, quem habent: & quia quelibet res dum presens est, & actualiter existit, tumc habet esse necessario & determinate: dum autem futur. est, non habet esse determinatum, maxime si est res contingens: quia licet omne, quod est, quando est necesse sit esse, vt dicitur primo perihermenias, tamen de singulari bus & futuris contingentibus non est determinata veritas, vt dicitur ibidem; ideo species in intellectu angeli repraesentant res determinate, dum actualiter existunt: sec res futuras, & maxime contingentes non habentes causas certas, & determinatas, representant incerte & indeterminate, & per consequens angelus cognitione naturali, quam habet mediantibus huiusmodi speciebus non habet aliquam certam notitiam de futuris contingentibus; Neganda est ergo consequentia praedictae rationis

239

Et per hoc patet etiam ad alia duo argumenta: quia ex progressu rerum in esse angeli in cognitione proficiunt; quia cum res determinate capiunt esse, tunc determina te a speciebus illis repraesentantur, & per consequens ab angelo certitudinaliter cognoscuntur,

240

Conclusio tertia superius promissa indiget magna declaratione & multarum opinionum recitatione; igitur ne praesentem quaestionem nimis diu teneam, de ipsa ad prae sens nihil dico; & spero, quod eam rem sumam in 4. libdist. 45. ibi enim tractatur quomodo angeli intercedunt pro nobis, & orationes nostras offerunt ipsi Deo.

241

Ad argumentum principale dicendum, quod homines non habent a natura, quod restaurent illam angelorum ruinam sed solum ex Dei gratia: & ideo non oportet huiusmo di esse proportionem similitu, dinis hominum & angelorum in naturalibus, sed solum in gratuitis.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1