Et videtur, quod non Quia illud, quod consistit in cognitione, & dilectione substantiae purissimae summe a materia separatae, hoc non augetur in anima per hoc, quod ipsa coniungitur ad eorpus materiale: Sed vera animarum beatitudo consi stit in cognitione, & dilectione dei, qui est substantia pu rissima ab omni materia separata, vt patet 12. met. ergo &c. Minor videtur esse nota. Et minor inferius declara bitur.

Contra ablato tali impedimento, quo anima beata retardatur, ne teta intentione feratur in summum coelum quod est ipsa diuina essentia, tunc beatitudo animae vi. detur intendi, seu augmentari: Sed resumptis corporibtunc huiusmodi impedimentum aufertur a beatis animabus ergo &c. Maior patet, quia ex quo aiarum beati tudo consistit in perfecta coniunctione cum illo summu celo, sequitur, quod ab eodem augeatur animae beatitu do, ratione tuis aufertur impedimentum huius coniun ctionis. Minor patet per b. Aug. qui, vt hic habetur in lit tera, ait, quod animae inest naturalis quidam appetitus corpus administrandi, quo retardatur quedammodo, ne tota intentione pergat in illud summum coelum, donec ille appetitus conquiescat. Hic primo videdum est, quisit beatitudo. Secundo in cuius potentiae actu principalius consistat beatitudo. Tertio vtrum beatitudo nati raliter cadat in cuiuslibet hominis desiderium. Et quarto de principali quaesito

RESOLVTIO. cum beatitudo increata omnis boni sufficientia sit, quia status eli omnium bonorum aagregatione simplicitex perfectus, quare summum bonum ideo summopere desiderabius: creata tamtin beatit indo actus quidam est formaliter porficiens voluntatem, licet quo quo modo in ini ellectu consistat.

ARTICVLV S I3Do R Quid sit heatitudo.

SVANTVM ad primum est aduertendum, quod de beatitudine dupliciter possumus loqui vno mo do, prout est illud, quod formaliter beatus dicitur essi beatus. Alio modo, prout est illud, a quo tanquam a cau sa extrinseca immediate causatur iam dicta beatitudo in trinseca fotmaliter perficiens ipsum beatum, Primo mo do appellatur beatitudo formalis, eo, quod sit aliqua perfectio formaliter inherens ipsi beato. Secundo modo ap pellatur beatitudo finalis, eo, quod sit vltimus finis om- nium, scilicet ipse Deus. Prima istarum heatitudinum di citur beatitudo creata. Secunda increata, quia est ipsa crea tri, essentia. Vtraque istarum beatitudinum replet, & quietat ipsius beati omne desiderium, aliter tamen, &a liter: quia prima replet formaliter, & ideo quandoqu appellatur finis intrinsecus, qui dicitur finis quo

Secu ada replet, & quietat finaliter, & eteffectiue: gis dicitur finis extrinsecus, seu finis in quo. Quem finem al loquens Aug in li confest ait, "Ad te nos fecisti domine inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te", E quia desiderium non quietatur, nisi bonum desiderati adipiscatur ideo bene diffiniendo beatum, ait Augube tus est, qui habet quicquid vult, & nihil mali vult. Hin etiam aliqui beatitudinem describentes, dicunm Beatitudo est sufficientia omnis boni: nam cum desidecium sit respectu boni:igitur omne desiderium nonpo test quietari, nisi per illud, quod in se habet sufficitno omnis boni. Et hoc vel simpliciter, & essentialiter, sicut beatitudo increata, quae sicut claudit in se perfectioni omnium generum, vt patet: met sic claudit inse bon tatem omnium generum: Propter quod Deus, volessto sum ostendere ipsi Moysi, dixit. Ego ostendamtibi om ne bonum. vel connotanter, & respectu huius, sicut ho titudo creata, quae licet non claudat in se formaliterm ne bonum, tamen concernit, & connotat sufficieter ond ne illud, quod ille desiderat, quem informa:

Sed contra primum membrum praemissae distindi nis, sunt quidam, qui multis rationibus nituntur probs re, quod nulla vera beatitudo potest esse creata 1Quia nihil est summum bonum nisi solus Deud beatitudo est summum bonum: ergo &c

2 Praeterea, illud, quod propter se est desideralis hoc est bonum increatum: Sed beatitudo est propium desiderabilis: ergo &c. Minor patet Probatur maiono bonum, quo fruendum est, hoc est bonum incresuo Nam secundum Peatum Aug res, quibus fruendume unt pater, & filius, & spiritus sanctus: Sed quod est po pter se desiderabile, illo fruendum est. In hocenim dill fert vti, & frui: quia illo vtimur, quod amandom alius bonum reducimus, propter quod ipsum amamus. Sui lo fruimur, quo vlterius non reducimus, sed ipsumpi pter seipsum amamus luxta quod ait Augus Fmimi rebus, quibus voluntas propter seipsas delecata con quiescit

3 Praeterea, si beatitudo esset creata, tunc essa fidi stantia, vel accidens: Sed nec sic, nec sictergo Scllu atet per sufficientem diuisionem Probatur mnorb primo, quod non sit substantia, quia cum homo hal rit, substantiam suam a principio natiuitatis suar, ig beatitudo hominis esset substantia sua, tunc honoa cipio suae natiuitatis fuisset beatus Nec etiam pod se accidens, quia beatitudo est summum, & nobis bonum: sed substantia est nobilior accidente: igiturfl titudo non potest esse substantia creata, mulio m potest esse accidens creatum.

4 Praeterea, vltimus finis hominis est beatitudodi Sed solus Deus est vltimus finis hominis, it patet,d ta ergo &c.

Praeterea, beatitudo non potestesse necinudl ne Deo, ergo beatitudo non est aliud a Deo, anted patet, probatur consequentia, quia res potestintelli ne omni eo, quod est re aliter differens ab ea. Sed nn creatura realiter differt a Deo: ergo si beatitudo esti quid creatu, tunc posset intelligi circumscriptomodi Daet rea, beatitudo icludit omne bonum Scini la treatura includit omne bonum, ergo &c Maiorpo er Doe. lib de conso vbi ait, beatitudo est staumo nium honorum aggregatione perfectus. Etam and ctum est, quod beatitudo est sufficientia omnis boni dicit Arist. quod beatitudo est per se sufficiens ho &c. Minor etiam patet, quia si aliqua creatura ibos omne bonum, tunc creatura esset creator Namnlv includit omne bonum, hoc est Deus.

3 Praeterea, cis creatura haet aliquam defecihiud annexam, ergo nulla creatura pot esse beatitudo Qod tia patet: quia beatitudo est sufficientia ois boni vi consequens, non habet aliquam defectibitatem annem Anteredens etiam patet. quia smne, quod sibi derelictum tendit in nihilum, hoc semper habet aliquam defectibili tatem annexam: Sed omnis creatura, sibupsi derelicta, teo dit in nihilum, vt patet per beatum Aug. Et etiam patet ratione: quia si creatura sibi relicta maneret, tunc in essen do a Deo non dependeret, & per consequens, non esset creatura, quod est contradictio, ideo &c.

S Praeterea, non illud, quo melius cogitari non potest hoc non potest esse aliquod bonum creatum: Sed beatitudine nihil melius potest cogitari: ergo &c. Maior habe tur per ensel in lib prosologion. Et probatur etiam rationem, quia creator est melior, quam creatura, ergo omni bono creato potest aliquid melius cogitari. Patet etiam minor, quia fi posset aliquid melius beatitudine cogitari tunc beatitudo non satiaret, nec quietaret omne deside rium hominis, quia humanum desiderium semper tende ret, & moueretur ad illud maius bonum

lsta non concludunt Igitur ad primum dicendum, quod dupliciter possumus loqui de summo bono: Quia vno modo, dicitur sum mum bonum simpliciter, & sic summum bonum est sola ponitas diuina, quae est omnis boni bonum, vt patet per Aug. in suo li. confess. Alio modo: dicitur, summum bonum in genere, puta in genere delectabilium ipsi delectato formaliter inhaerentium, Primo modo, loquendo de sum mo bono, tunc maior est vera: sed minor non est vera, quam tum ad beatitudinem, quae ipsum subiectum formaliter perficit. Sed secundo modo, loquendo, tunc minor est ve ra, sed maior non est vera

Ad secundum dicendum, quod licet minor sit vera, liu quendo de beatitudine in creata, quae diligitur amore amicitiae, quo amore dilectum diligitur propter seipsum tamen non est vera, loquendo de beatitudine formali, quae diligitur amore concupiscentiae, quo amore diligimus aliquid propter nos, vel propter amicos nostros. Vn de ordinata dilectione homo potest beatitudinem formalem diligere propter se hominem, tam quam supremam eius perfectionem: & quia seipsum homo debet di ligere propter Deum, ideo de primo ad vltimum ipse beatus, beatitudinem, sibi formaliter inhaerentem, diligit propter Deum.

Ad tertium dicendum, quod beatitudo formalis, de qua loquor ad praesens, est accidens. Ad probationem dicendum, quod beatitudo est summum, & nobilissimum bonum non simpliciter, sed in genere humanarum perfectionum, & ideo nihil repugnat, quin possit esse accidens. Substantia autem esse non potest quia sub stantia humana proprie loquendo, non habet se per modum per fection is, & per modum perfectibilis.

Ad quartum dicendum, quod quamuis solus Deus sit vltimus finis extra, in quo quietatur beatus, tamen aliqua creatura potest esse vltimus finis intra, non in quo: sed quo quietatur. Et ista creatura est beatitudo non simpli citer finalis, sed magis proprie dicitur formalis, eo, quod formaliter perficiat illum, quem beatificat.

Ad 5. nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod maior non est vniuersaliter vera, quia figura, cum sit species qualitatis, differt realiter a linea, quae est species quantitatis, & tamen nullus intellectus humanus posset intelligere figuram, nisi intelligeret aliquam lincam.

Ad e dicendum, quod maior non est vera loquendo de beatitudine fermali, dato quod sit vera, loquendo de beatitudine simpliciter finali. Etiam potest dici ad mino rem, quod licet nulla creatura includat omne bonum es sentialiter; & subiectiue, tamen aliqua creatura includit omne bonum obiectiue; quia obiectiue terminatur ac bonum, increatum, quod includit omne bonum. Et istud ufficit ad rationem heatitudinis ipsi beato inhaerentis. Probatio eti aprocedit de inclusione essentiali, & non de connotatione obiectali

Ad 7. dicendum, quod aliquid habere defectibilitaten annexam, potest intelligi dupliciter. Vno modo, actualiter, alio modo, potentialiter, vel possibiliter. Primo mo do, negandum est antecedens. Ad probationem dicendum quod quamuis ex hoc, quod aliquid sibi derelictum tendit in nihilum, bene arguatur in eo defectibilitas potentialis; tamen ex hoc non arguitur sufficienter defectibili tas actualis. Sed secundo modo accipiendo defectibilitatem, tunc neganda est consequentia, loquendo de beatitudine formali. Ad probationem dicendum, quod beati tudo formalis non est sufficientia omnis boni sic, quod in se essentialiter claudat omne bonum, sed pro tanto dicitur omnis boni sufficientia: quia ipsam concomitatur om ne bonum, vel quia ipsa obiectiue terminatur ad illud, quod in se formaliter, vel eminenter continet omne bonum

Ad 8. dicendum, quod quamuis minor sit vera, loquen do de beatitudine simpliciter finali, tamen non est vera, lo quendo de beatitudine formali. Ad probationem dicendum, quod mediante beatitudine formali anima beata te dit ad beatitudinem finalem, qua nullum bonum maius vel melius potest cogitari: & ideo mediante formali bea titudine quiescit in finali beatitudine, & per consequens non potest maius, vel melius desiderare.

ARTICVLVS II In cuius potentiae actu principalius consistat beatitudo.

VANTVM ad secundum articulum patet, quod hoc, quod petitur in isto articulo, non est intelli gendum de beatitudine increata, quia illa non est actus formaliter perficiens aliquam humanam potentiam, quia cum sit purus actus per se subsistens, impossibile est ipsam alicui potentiae formaliter inhaerere. Intelligitur ergo istarticulus de beatitudine creata, quae dicitur beatitudo formalis. Hoc supposito est aduertendum, quod potentia tum animae, quaedam habent actionem transeuntem, sicut potentia motiua, & generatiua, aliae habent actionem immanentem, & hae sunt duplices. Quia quaedam fundan tur in organo corporali, sicut potentiae sensitiuae, quaedam sunt separatae ab organo corporali, sicut potentiae partis in tellectiuae, puta intellectus, & voluntas. Et secundum hoc pono quattuor conclusiones.

Prima est, quod felicitas seu beatitudo, de qua ad prae sens loquimur, non consistit in actu naturalis potentiae, qui transit in exteriorem materiam. Quia actus transiens non est perfectio agentis; sed beatitudo est summa perfe ctio ipsius beati, ergo beatitudo non potest esse actus talis potentiae, cuius actus est transiens in materiam exteriorem: Maior patet, quia perfectio est in eo, cuius est per fectio: Sed actio transiens non est in agente. Si enim esset n agente, tunc non transiret in exteriorem materiam, & sic esset transiens, & non esset transiens. Istud etiam probaui lib. 3. di. 37. arti. 2. Minor etiam patet, non solum per theologos, sed etiam per philosophos. Dicit enim Arist 1. ethic. quod "felicitas est omnium operatorum optimum".

Conclusio secunda est, quod vera hominis beatitudo non potest consistere in actu potentiae sensitiue. Quia in ilio actu non consistit hominis beatitudo, qui ordinatur id alium nobiliorem, & perfectiorem actum; Sed omnes actus potentiae sensitiuae ordinantur ad alios actus perfectiores, puta ad actus intellectus, & voluntatis, ergo &c Maior patet ex. 1. & 1o ethicorum. Minor patet ex. 2, & 3. de auima, & multis aliis locis philosophiae. De istis dua bus conclusionibus est plana concordia inter doctores & ideo hic non insisto; Sed immediate pono duas conclu siones alias diuersorum doctorum opinionibus repu¬¬ gnantes.

Est igitur conclusio tertia, quod beatitudo principaliter consistit in actu potentiae volltiuae.

Quia quocumque actu perfectius coniungimur bea titudini increatae, in illo actu principalius consistit nostra beatitudo creata. Sed actu voluntatis intimius, & perfectius coniunginiur, & vnimur deo, qui est beatitudo increatatergo &c. Miior patet: quia in hoc consistit principaliter summa perfectio cuiussibet rei, quod summe con iungitur perfectissimo fini suo: Sed summa perfectio hominis est beatitudo formalis, seu creata, & vltimus, ac per fectissimus finis hominis est beatitudo increata, seufinais, quae est ipse deus. Minorem etiam probo: quia amor. qui est actus voluntatis, transformat amantem in amatum vt patet per Diony. de diuinis nominibus, vbi ait, Omne amorem, siue diuinum, siue angelicum, siue intellectualem, siue animalem, siue naturalem vnitiuam quamdam esse virtutem. Et subdit ibidem. Amor transformat, quia ponit amantem extra se, & collocat eum in amato. Eli enim extasim faciens diuinus amor, non dimittens suijj sorum esse amatores, sed amatorum, id est, rerum amatarum. Et Hugo in commento ait, Amor uult te vnum face re cum ipso amato. Et infra subdit, Fit miro quodam mo do per vim amoris, vt expelli incipiat, & exire a se, Et qua si eandem sententiam ponit idem Hugo in suo libello de Arra sponse. Sed animae cum deo non potest esse maior vnio, quam huiusmodi transformatio: ergo actu voli tatis perfectius vnimur deo, qui est beatitudo inecr cata, quam actu cuiuscumque alterius potentiae ipsius animae intellectiuae. Praeterea, iam dictam minorem confirmo sic Actu voluntatis magis conformamur deo, quam actu cu iuscumque alterius nostrae potentiae: ergo actu voluntatis magis vn imur deo, quam actu cuiuscumque alterium nostrae potentiae. consequentia patet: quia conformatio est quasi conformatorum vnio. Antecedens probo: quia nulla videtur esse maior conformatio, quam illa, ratione cuius ipsum conformatum recipit praedicationem illius cui conformatur: Sed homo ratione conformationis, qua innascitur ex vi amoris, recipit predicationem ipsius ama ti, cui conformatur, iuxta quod, 8. Aug. alloquens animam suam, sic ait, Anima mea attende, & vide, quid diligas; si diligis terram, terra es: si diligis celum, coelum es: Audeo um diligis deum, deus es.

2 Praeterea, poena damnatorum principaliter habet es se in actu uoluntatis: ergo beatitudo beatorum principliter erit in actu voluntatis: consequentia probatur: quia opposita apta nata sunt fieri circa idem subiectum, sed oena, & beatitudo, sunt opposita, ergo &c. Anteceden patet per b. Aug. 14. de ciui. dei vbi vult, quod dolor, seu oena etiam ex carne proueniens non est aliud, quam diplicentia animae de percepta laesione, sed displicentia est actus voluntatis, ergo &c

3 Praeterea, meritum principaliter consistit in actu vo luntatis, ergo & premium, seu beatitudo: consequentia patet, quia sicut meremur in viae, sic premiabimur in patria. Antecedens probo, quia sicut nihil est peccatum, & pr nibile, nisi sit voluntarium, teste Aug. in lib de vera religione; sic nihil est meritorium, & praemiabile, nisi sit volumtarium. Patet etiam ista minor auctoritate Aug. in libello de laude caritaris, vbi ait, Non numerositas operum, non diuturnitas temporum; sed maior caritas, meliorque voluntas auget meritum

4 Praeterea beatitudo principaliter consistit in actu illius potentiae, cuius bonitate totus homo dicitur simpliciter bonus; Sed bonitate solius voluntatis totus homo dicitur simpliciter bonus; ergo &c. Maior patet probo mi norem, quia dato, quod aliquis habeat optimum, & valde eleuatum intellectum, si tamen habeat malum affectum, seu malam voluntatem, talis non dicetur absolute, & simpliciter bonus homo, quamuis possit dici bonus se cundum quid, puta bonus clericus, vel bonus carpentarius; Sed si habet bonam voluntatem, & bonum affectun non obstante, quod habeat obtusum, & depressum intellectum, nihilominus dicetur simpliciter bonus homoergo &c.

4 Praeterea, in actu illius potentiae principaliter consi stit beatitudo, cuius per se, & principale obiectum est summum bonum; Sed voluntas est huiusmodi; ergo, &c. Ma¬ ior patet. Probatio minoris; nam cum bonum sit per se obiectum voluntatis, sequitur, quod summum bonum sit principale obiectum voluntatis.

e Praeterea, actus fruitionis est actus voluntatis, sed beatitudo principaliter consistit in actu fruitionis; ergo &c. Maior patet ex dictis lib. 1. di. 1. q. t. art. 2. Minor patet per Aug. in lib de doc. Christiana, vbi ait, "Summa mer ces est, ut ipso deo perfruamur"

Conclusio quarta est, quod beatitudo aliquo modo consistit in actu intellectus, quamuis non aeque principaliter, sicut in actu uoluntatis.

1 Quia quilibet actus animae tantum est beatificus, quantum per ipsum attingitur ipse Deus; Sed actu intellectus attingitur deus, quamuis non sic intime, & perfecte sicut actu uoluntatis; ergo &c. Maior; patet, probatur minor, quia ea, quae sunt priora generatione, sunt posterio ra perfectione, sed attinctio, qua deum attingimus per act intellectus, est prior generatione ipsa attinctione, qua at tingimus deum per actum voluntatis, eo, quod dilectio praesupponat cognitionem, cum bonum cognitum sit obiectum voluntatis; ergo licet actu intellectus attingimus ipsum Deum, quia videbimus eum sicuti est, vt patet in epistola loan tamen illa attinctio non est sic perfecta sicut ea, qua attingimus per actum voluntatis, secundum quam attinctionem in ipso Deo vltimate quiescimus, & in ipsum int ime transformamur, vt patet ex predictis; ergo &c.

2 Praeterea, in actu visionis intellectiuae aliquo modo consistit uita aeterna; ergo aliquo modo beatitudo; conse quentia patet, & antecedens habetur ex dicto saluatoris Io: 17. vbi ait. Hec estuita eterna, ut cognoscant to Deum &c

Sed contra istas duas conclusiones sunt quattuor opinio nes, quarum una est distincte contra primam conclusio nem: alia distincte contra secundam conclusionem; ed tertia, & quarta aliquo modo sunt simul contra ambas conclusiones.

Est igitur una opinio contra primam conclusionem uae ponit, quod beatitudo in nulla potentia animae ess principaliter, sed solum in essentia animae est principali ter; in potentiis autem animae est consequenter, & per quandam redundantiam ab ipsa essentia. Quod probant sic

1 Illapsus Dei in essentiam animae est potior, & perfi ctior, quam in aliquam potentiam. Sed beatitudo fit in nobis per illapsum Dei in nos: ergo &c. Maior patet: qui redundantia fit a priori in posterius, & non econuerso, sed essentia est prior potentiis: ergo Deus principaliter illabitur essentiae, & per consequens, huiusmodi illapsus de essentia redundat in potentias. Minor etiam patet; quia peatitudo causatur ex eo, quod obiectum beatificum illa bitur ipsi beatificabili.

2 Praeterea, gratia est principaliter in essentia anima ergo & beatitudo. Antecedens probatur per ea, quae dix superius dis. 2. qu. 2 art, 2 Probatur consequentia: quia glo ria est idem, quod gratia consummata. Sed beatitudo est idem, quod gloria, ergo beatitudo est in essentia animae in qua est ipsa gratia,

3 Preterea iustitia distributiua hoc requirit, ut digniori plus de bono, & principalius tribuatur, Sed essentia animae, cum sit substantia, est dignior qualibet sua potentia, cum eius potentiae sint accidentia; ergo beatitudo uae est summum bonum creaturae beatae, principalius erit n essentia, quam in potentia

4 Praeterea, nobiliori perfectioni correspondet nobilius perfectibile. Sed bcatitudo est nobilissima perfectio & essentia animae est nobilius perfectibile, quam potentia, ergo &c

praeterea, quamuis non aequaliter, tamen proportionaliter Deus beatificatue, ac creatura intellectualis; Sed Dcus probat secundum essentiam principalius, quam secundum potentiam, ergo & creatura. Maior patet. Probatur mi nor, quia Deus beatificat sub ratione essentiae; ergo beatificatur, seu est beatus sub ratione essentiae. Consequentia patet: quia non est minus nobilior ratio, secundum quam Deus est beatus, quam sit illa ratio, secundum quam beatificat.

4 Praeterea, nuslum accidens est subiectum accidentis: ergo beatitudo non potest esse in potentia; sed potius erit in essentia consequentia patet: quia tam beatitudo, quam animae potentia sunt accidentia. Antecedens habetur perAristot. 4. metaphysi. vbi ait, Non enim acci dens accidit accidenti, nisi quia ambo eidem accidunt Et subdit, Hoc enimnihil magis illi, quam illud accidit huic¬

lsta opinio stare non potest: quia nullus actus secundus conuenit essentiae, animae nisi mediante potentia: sed bea titudo est quidam actus secundus: ergo non potest imme diate conuenire essentiae ipsius ammae, & mediante esser tia per modum iedundantiae conuenire ipsi potentiae, si cut isti dicunt. Maior patet: quia quamuis actus primu respiciat quandoque essentiam immediate, tamen actus secundus immediate respicit potentiam Etiam minor patet: quia secundum Arist. 1. & 10. ethic, felicitas in ope ratione consistit, operatio ante est actus secundus: er- go &c.

Ad primum dicendum ad minorem, quod illapsus Dei in nos potest dupliciter intelligi. Vno modo pro illapsu communi, quo Deus illabitur cuilibet creaturae ipsam in essi conseruando. Alio modo pro illapsu spirituali, quo intel lectuali, vel rationali creaturae coniungitur secundum vi tales v rerationes, quae sunt diligere, & intelligere. Primo modo, loquendo de illapsu, tunc maior est vera; mino ante est falsa: quia si huiusmodi illapsus esset beatitudo tunc etiam ipsi damnati essent beati: quia si talis illapsus non competeret ipsis damnatis, tunc immediate ipsi annihilatentur. Sed secundo modo, quamuis minor sit vera, tamen maior est falsa, nam talis illapsus in nos contingit prout diuina essentia se nobis comiungit per modum obi cti beatifici, & vt est a nobis fruibilis, & visibilis: talis ante coniunctio immediatius, & magis proprie con- uenit potentiae, quam essentiae ipsius animae.

Ad secundum, nego consequentiam Ad probationem dico, quod intelligendo per gloriam perfectum, & consummatum habitum gratiae, tund minor est falsa: quia omnis habitus habet se per modum actus primi, sed beatitudo formalis se habet per modum actus secundi, cum sit operatio perfectissima: igitur &cet.

Ad tertium dicendum ad maiorem, quod dato, quod luadente iustitia digniori maius bonum debeat dari, tamen hoc illo modo debet sibi dari quo est capax illius, Sed essentia non est capax formalis beatitudinis, nisi mediante petentia, quia actus secundus non conuenit essentiae, nisi mediante potentia substantia enim creata nullius operationis est principium immediatum, prout alias declaraui; & ideo quamuis beatitudo conueniat essentiae ani mae mediante potentiae, & non essentiae.

Ad quartum patet per iam dicta: quia quamuis beatitudo sit nobilissima perfectio inter omnes perfectiones se habentes per modum actus secundi, tamen non est im mediate n essentia animae: quia essentia non est apta nata immediate perfici actu secundo essentia. nm nec elicit, nec recipit actum secundum, nisi mediante actu primo, puta mediante potentia

Ad quintum nego minorem, dei enim beatitudo quamuis secundum rem sit idem, quod essentia sua, tamer quia habet modum actus secundi: ideo secundum nostrum modum intelligendi immediatius respicit dei potentiam, sintellectum, & uoluntatem, quam essentiam,

Ad probationem, nego consequentiam. Ad probationem dicedum, quod sicut agere est mobilius, quam pati: sic illud quod conienit Deo, secundum appellationem actiuam, potest ei, secundum nostrum modum intelligen di, competere secundum nobiliorem rationem, quam illud, que conuenit ei, secundum appellationem passiuam. Sed quam uis Deus sit purus actus, tamen iuxta modum nostrum in telligendi beatificare conuenit deo secundum actiuam appellationem, & beatificari secudum passiuam appellationem: ideo &c. Et istud confirmo sic Secundum, quod commu niter conceditur, talem ordinem habent aliqua, vbi sola ratione differunt, qualem habent in his, in quibus realiter differunt. ved vbicumque heatificans, & beatificatum, differunt realiter, ibi ratio beatificantis est nobilior ratione beatificati; ergo etiam in ipso Deo, in quo ista differunt sola ratione, ratio beatificantis erit modo nostro intelligendi nobilior ratione beatificati.

Ad sextum dicendum, quod posito, quod antecedens esset ve rum, loquendo de subiecto primo, tamen simpliciter est falsum, loquendo de subiecto proximo, & immediato. Nam subiectum proximum, & immediatum coloris est superficies, propter quod ait Arist in praedicamentis, quod proprium est superficiei primo loco colorari. Ad probationem dicendlum, quod licet accidens non accidat accidenti, nisi quia ambo accidunt substantiae, tamquam subiecto primo, tamen ex hoc non intendit Arist. dicere, quin vnum accidens possit accidere alteri accidenti, tamquam subiecto proximo, vt iam patuit de colore. Et cum subditur, Hoc enim nihil magis &c. dico, quod hoc est intelligendum de accidentibus non habentibus ordinem ad seinuicem & quorum vnum non praesupponit alterum in subiecto, sicut dulcedo, & color, & cetera talia. Non est autem intelligendum de his, quorum vnum praesupponit alterum in subiecto, sicut color & superficies; operatio, & potentia, & cetera similia, sic enim accidit eolor superficiei, quod tamen superficies non accidit colori, ergo &c

Alia est opinio contra secundam conclusionem, quae po nit, quod beatitudo aeque principaliter consistat in actu intellectus, & in actu voluntatis.

1 Quia in actibus aequaliter se habentib. ad obiectum beatificum, aequaliter est beatitudo, sed actus intellectus; & uoluntatis.

AEqualiter se habent in patria ad Deum, qui est obiectum beatificum, ergo &c. Maior patet, probatur minor quia quamuis in via intret amor, vbi foris stat scientia, si cundum quod ait Hug. de 8. Vic tamen in patria, quantum de Deo cognoscimus, tantum diligimus; & quantum dili gimus, tantum cognoscimus,

2 Praeterea, actus fruitionis aequaliter concernit actum intellectus, & voluntatis. Sed beatitudo consistit in actu fruitionis, ergo &c. Minor communiter conceditur. Probatur maior auctoritate Augusti. qui ait, Fruimus cognitis, quibus voluntas propter seipsa delectata conquiescit.

3 Praeterea, beatitudo consistit in perfaecta vnione ani mae rationalis cum Deo. Sed talis vnio fit per actum intel lectus, & uoluntatis, quia sicut per actum voluntatis unimur Deo, vt habet rationem summae bonitatis, sic per actum intellectus vnimur Deo, vt habet rationem summae, & primae veritatis

Praeterea, per actum cuiuscumque potentiae aliquid mouetur ad aliquem terminum acquirendum, per actum eiusdem potentiae est aptum natum quiescere in termi- no iam acquisito. Sed tam per actum intellectus, quam per ictum voluntatis mouetur creatura rationalis ad ipsum Deum, ergo secundum actum vtriusque quiescet in Deo. Cum igitur beatitudo non sit aliud, nisi vltimata quies anime rationalis in ipso Deo ergo &c 3 Preterea, anima rationalis est beatificabilis, secundum quod est ad imaginem Dei. Sed secundum intellectum, & voluntatem est aequaliter ad imaginem Dei. Maior patet. Sed minorem ponit Aug. 10. de Trin ergo &c

Sed ista non concludunt, nec ista opinio videtur essi vera quia actus intellectus, & voluntatis, non sunt aequaster perfecti; ergo beatitudo non consistit aequaliter n eis. Consequentia patet, quia cum beatitudo sit summa perfectio hominis: igitur in actu perfectiori perfectius consistit, uel existit: probo antecedens quia situt communiter dicitur, non est dare duas res specie diffe rentes, quae sint aequalis perfectionis eo, quod non sit dare duas spes aequaliter distantes a primo, seu ab ipso Deo Sed actus intellectus, & voluntatis differunt speclie. Et com firmatur istud antecedens: quia istorum actuum vnus ordinatur ad alterum: ergo est impersectior eo. Consequen tia patet: quia quod ordinatur ad alterum est imperfectius eo, ad quod ordinatur. Antecedens etiam patet: quia in anima beata omnia sunt ordinata.

Ad primum, nego maiorem: quia quamuis aliqui actus aequaliter se habeant ad Deum, seu ad obiectumi beatificum sic, quod per vtrumque secundum modum sui generis per fecte attingatur illud obiectum: tamen si vnus illorum actuum secundum suam naturam est perfectior altero, in illo erit perfectius beatitudo; sic autem est in proposito, vt infra patebit.

Ad secundum, nego maiorem, Ad probationem dicendum, quod quamuis fruamur cognitis, ex hoc tamen non habetur, quod fruitio sit cognitio. Incognita enim nequaquam possumus amare, secundum quod dicit Augus: & tamen eo hoc non habetur, quod amot sit actus intellectus, quamuis bene habeatur. quod actus amoris praesupponat actum cognitionis. Vnde frui est actus voluntatis, iuxta illud Aug. Frui est amore inhaerere alicui propter seipsum, praesupponit tamen actum intellectus: eo, quod bonum cognitum sit voluntatis obiectum.

Ad tertium dicendum, ad minorem, quod quamuis per vtrum que actum vniamur deo, tamen huiusmodi vnio perfectio. ri modo fit per actum voluntatis, quam intellectus, vt pa tet ex dictis in t conclusione: & ideo perfectiori modo est beatitudo in actu voluntatis, quam intellectus.

Ad 4. dicendum, quod minor non vera, quia quamuis amam do nos mouemur ad rem amatam, tamen cognoscendo nos non mouemur ad res cognitas: sed res mouentur ad nos, vt patet 3. de anima. Vel dicendum, quod licet aliquo modo posset concedi animam secundum actum volunta tis, & intellectus moueri ad deum, tamen huiusmodi mo tus perfectior est secundum actum voluntatis: ideo perfectior erit etiam quies ipsius animae in deo secundum actum voluntatis, & per consequens perfectior beatitudo.

Ad quintum dicendum, quod licet voluntas, & intelle ctus possint dici aequales, & aequaliter se habere ad imag nem, quantum est ex parte abstractionis, & immunitatis a materia: quia istae potentiae ambae fundantur in subiecto immateriali, puta in essentia animae intellectiuae, & ambae sunt super se aequaliter conuersiuae: tamen quantum ess ex parte perfectionis huiusmodi aequalitas deficit: quia voluntas est perfectior intellectu, & actus voluntatis por fectior est actu intellectus, sicut aliqualiter iam patuit, & inferius magis apparebit. Cum igitur beatitudo principalius, & perfectius conueniat potentiae perfectiori: deo beatitudo non conueniet aequaliter his duabus potentijs

Forte dicetur, quod ista solutio ponit antecedens, & negat consequens: quia cum semper abstractior potentia sit perfectior. igitur aequaliter perfectum est necessarium consequens ad aequaliter abstractum, & per consequens di cere, quod intellectus, & voluntas sint aequalis abstractionis, & non sint aequalis perfectionis, est ponere ant ecedens & negare consequens. Est etiam ponere antecedens, & ne gare antecedens: quia ad negationem consequentis sequi tur negatio antecedentis: ergo &c

Respondeo, quod ista solut io non negat consequens ponendo antecedens

Ad probationem dicendum, quod esse aequaliter perfectum non est necessarit consequens ad esse aequaliter abstractu. & maxime in talibus rebus, in quibus cetera non sunt pa ria: sicut est in proposito: quia uoluntas ex se est libera, & potest intellectui imperare: & ideo quamuis istae duae po tentiae sint aequalis abstractionis, tamen quia imperium totius regni animae rationalis residet apud voluntatem; deo non sunt aequaliter perfectae, dato, quod sint aequaliter abstractae. Vnde sicut in proportionibus geometricis si equalibus addantur inaequalia, ea, quae result ant, erunt ine qualia, sic in proposito, si his, quae sunt aequalis abstractionis per diuinam potentiam, vel per naturam conditiones dignitatem importantes inaequaliter tribuuntur, talia quamtum ad perfectiones erunt inaequalia

Tertia est opinio contra vtramque conclusionem, quae po nit, quod beatitudo principaliter consistit in actu intellectus, & secundum quid, scu ex consequenti in actu voluntatis, Primum dictum isti probant sic.

1 In illa potentia est principalius beatitudo, quae magis differenter se habet secundum statum viae, & patriae: ped intellectus est huiusmodi: ergo &c. Maior probatur; iuia maxima mutatio fit in anima, quando transit de statu viae ad statum patriae: mutatur enim de miseria ad summum gaudium; & per consequens, beatitudo

principalius det attendi secundum illam potentiam, secun lum quam magis mutatur homo in huiusmodi transitu, Minor etiam patet, quia in voluntate manet idem habitus, puta ipsa caritas, sed in intellectu cessat habitus fidei, & acquiritur lumen gloriae.

2 Praeterea, beatitudo non est principaliter in actu vo untatis, ergo principaliter erit in actu intellectus. Consequentia patet, quia in nulla alia potentia esse potest, nisi in vna istarum, probatur antecedens, quia si esset in actu voluntatis, vel talis actus esset amor amicitiae, vel amor toncupiscentiae. Non primum, quia in illo consistit princi aliter beatitudo, in quo per se, & directe consistit ratio meriti. Sed in amore amicitiae per se, & directe consistit atio meriti. Maior patet, quia illa, quae se habent per mo dum viae, & termini, non possunt se in eodem compati, sed meritum se habet per modum vie, & premis per mo dum termini, ergo &c. Minor probatur, quia illud, quod sic se habet, quod per se sine quibuscuque alijs sufficit ad meritum, & sine quo, quibuscunque alijs positis, non ponitur meritum, in illo per se, & directe consistit ratio meriti, sed amor amicitiae, quo diligitur Deus ex caritate propter seipsum, est huiusmodi, ergo &c. Nec secundum, quia primum, & per se concupiscibile non poest consistere in actu amoris concupiscentiae. Sed beatitudo est primum, ac per se, & summum concupiscibile, ergo &c. Miior patet, quia nullus actus potest esse primum, & per se obiectum suiipsius. Minor etiam patet de se

Praeterea, actus, qui procedit a potentia mediante no bilissimo habitu, est perfectissimus, & per consequens bea titudo in eo principalius consistit. Sed aliquis actus intel ectus est huiusmodi: ergo &c. Maior patet, probatio minoris, quoa aliquis actus elicitur ab intellectu mediante ha itu sapientiae, qui habitus est nobilissimus inter omnes habitus animae, vt patet per Aris. 1. met. & 8. ac. 10 eth.

4 Preterea, causa aequiuoca est nobilior suo effectu. Sed actus intellectus est causa aequiuoca actus ipsius voluntatis, respectu vltimi finis ergo est nobilior eo, & per conse uens, principalius consistit in eo beatitudo. Maior patet, uia in hoc differt causa aequiuoca a causa vniuoca: quia causa vniuoca est formaliter talis, qualis est suus effectus, & per consequens, non est nobilior, licet sit aeque nobilis sicut suus effectus. Sed causa aequiuoca est uirtualiter tais, qualis est suus effectus, & per consequens, est nobilior suo esfectu, quia continentia virtualis est eminentior, quam formalis. Minor probatur quo ad ambas partes, quia d ictus intellectus sit causa actus uoluntatis respectuultimi finis patet, quia posito actu intellectus respectu ultimi finis, necessario ponitur actus uoluntatis, clare enim ppre henso ultimo fine per intellectum, necessario uoluntas diligit ipsum: ut patet ex dictis dist. 1. q.2. Etiam non posito actu intellectus, non ponitur actus voluntatis, quia poluntas non potest ferri in non cognitum. Quod etiam sit eius causa aequiuoca, patet, quia in tali causatione effe ctus, & causa differunt specie.

3 Preterea, quandocumque aliqua sunt in eodem con iuncta, tunc semper illud est nobilius, & eligibilius, quo separatum ab alio manet eligibilius. Sed si per possibile vel impossibile intellectio, & volitio ab inuicem separarentur, tunc intellectio esset eligibilior volitione: quia intellectio etiam separata a volitione esset actus perfectus, & proprius naturae intellectualis. Sed volitio separata ab intellectione esset quasi quaedam inclinatio naturalis

G Praeterea, actus voluntatis dependet ab actu intelle ctus, & non e conuerso: ergo actus intellectus est perse ctior, & nobilior actu voluntatis. Antecedens patet: quiactus voluntatis necessario praesupponit actum intelle ctus, cum bonum cognitum sit obiectum voluntatis. Patet etiam consequentia: quia independens est nobilius dependente.

Praeterea, actus intellectus est sincerior, & purior actu voluntatis: ergo est perfectior. Antecedens patet: quia actus intellectus nullam malitiam contrahit ab obiecto sicut contrahit actus voluntatis. Nam scire malum non est malum, quamuis velle malum sit malum, vt patet. 1. elen ch. Et confirmatur, quia in intelligendo est motus rerum ad animam, sed in amando, seu volendo, est econuerso: quia anima mouetur ad res amatas, vt patet. 3. de anima: ideo intellectus non vilificatur ex hoc, que intelligit vilia; immo cconuerso ipsa vilia nobilitantur ex nobilitate intellectus quia capiunt esse spirituale in ipso intellectu Nam omne, quod recipitur, ad modum recipientis recipi tur. Voluntas autem vilificatur ex eo, quod vult vilia: quis bonum, & malum, sunt in rebus, vt patet. 8. met igitur uo luntas volendo ista vilia exteriora, in quibus est malitia, efficitur mala: quia quando mouetur ad ea, tunc ipsis con formatur, & quodammodo in ipsa trantformatur: eo quod secundum Dio amor transformet amantem in amatum.

Etiam patet consequentia: quia actus, qui est malitia, & imperfectione impermixtior, ille est minus malus, & perfactior: sed actus, qui praedicto modo est purior, ille est malitia impermixtior: ergo &c. Cum igitur beatitudo principalius habeat esse in actu perfectissimo, sequitui ex his. 5. rationibus proxime adductis, quod in actu intellectus principalius sit beatitudo, quam in actu uoluntatis

3 Praeterea, hoc idem arguitur ex parte potentiae: quia beatitudo est actus nobilissimae potentiae, vt patet. 1. & 1o. eth. Sed, vt isti dicunt, intellectus est potentia nobilissima vel saltem nobilior, & perfectior ipsius animae beatae.

Istam minorem probant multipliciter, Primo sic. Potentia, cuius actus est nobilior, illa est por fectior, & nobilior. Sed actus intellectus est nobilior actu voluntatis: ergo &c. Maior probatur: quia potentiae distin guuntur per actus, vt patet 2. de anima. Minor patet ex rationibus immediate praecedentibus

Secundo sic, Potentia tendens in obiectum sub ratione nobiliori, est nobilior, sed ro veri, sub qua intellectus tendit in obiectum est nobilior, quam ratio boni, sub qua tendit ipsa voluntas in suum obiectum: quia ratio ueri est simplicior, & rationi entis proquinquior, quam ratio boni

Tertio sic. Potentia mouens, vt finis, est nobilior illa, qua mouet ut agens, quia finis est causa causarum, ut patet. 2. meth. 2. phys. Sed intellectus mouet voluntatem per mo dum finis, & uoluntas mouet intellectum, & alias potentias ipsius animae per modum agentis, ergo &c

Quarto sic. llla potentia, quae ad plures rationes entis si extendit, illa est nobilior. Sed intellectus extendit se ad ra tionem veri, & boni, & ad omnem aliam ratione fundatam in en te, voluntas autem solum extendit se ad rationem boni: ergo &c Quinto sic, potentia, quae concernitur in diffinitione al terius, est nobilior illa, quae per ipsam diffinitur, sed intel lectus concernitur in diffinitione voluntatis: quia potentia diffiniuntur per sua obiecta: ideo uoluntas diffinitur por ponum cognitum, quod est suum proprium obiectum: ergo &c. Sexto sic. Potentia, qua creatura rationalis distinguitur a creaturis corporalibus, & impersectis, est nobilior quam illa, quae conuenit cum talibus creaturis. Sed per intellectum fit huiusmodi distinctio, & non per appetitum seu uoluntatem Maior patet, quia illud, quod proprie conuenit creaturae non biliori, hoc est nobilius. Sed illud, quo res distinguitur ab alijs, hoc sibi proprie conuenit. Patet est minor: quia quamuis res corporales non habeat intellectu, habent tamen ap etitum, sicut apparet de appetitu naturali, & sensitiuo

Septimo sic. Quando aliquae potentiae sic se habent, quod actus vnius potentiae est propter actum alterius potentiae, tunc talis potentia, propter cuius actum est actus alteriu potentiae, illa est nobilior: sed actus voluntatis est propter actum intellectus. Maior patet, probatur minor: quia delectatio est ppter operationem, sed delectatio est actus voluntatis, & propria operatio hominis est intelligere, ergo actus uolunta tis est propter actum intellectus.

Octauo sic, Potentia, immediatius attingens obiectum beatificum, est nobilior, & perfectior. Sed intellectus immediatius attingit obiectum beatificum, quam voluntas quia cum bonum cognitum sit voluntatis obiectum;igi¬ tur voluntas non attingit obiectum beatificum, nisi mediante cognitione, quae est actus intellectus. Nono sic. Potentia, quae est apta nata perfici nobiliori habitu, illa est perfectior. Intellectus est aptus natus perfi ci nobiliori habitu, ergo &c Maior patet, quia sicut se habet perfectio ad perfectio nem, sic perfectibile ad perfectibile, igitur sicut se habet habitus ad habitum, sic potentia ad potentiam. Minor etiam patet, quia habitus luminis gloriae, qui habet esse in intellectu, est nobilior, & perfectior omni habitu uoluntatis,

Praeterea, beatitudo est per se sufficiens bonum, sed hu iusmodi sufficientia magis, & principalius reperitur in actu intellectus, quam uoluntatis, quod patet in loannvbi ait S. Philippus, Domine ostende nobis patrem, & suf ficit nobis

Praeterea, hoc idem probant auctoritate Christi in Fovbi ait, Hec est vita aeterna, vt cognoscant te deum &c.

Et auctoritate Aug. 1. de Tri vbi ait, "visio est tota mer ces". Et auctoritate philosophi. 10 eth. vbi ait, quod beati tudo consistit in contemplatione sapientiae: Sed contemlatio sapientiae est actus intellectus. Quod autem aliquo modo actus uoluntatis sit beatificus, probant: Quia actus fruitionis patriae est beatificus, sed talis actus est actus uo luntatis, ergo &c.

Sed nec ista concludunt, immo multae de his rationius aeque bene, vel efficacius possunt adduci pro conclu sione, quam prius posui, quae huic opinioni contradicit, sicut apparebit in soluendo.

Ad primum igitur potest dici, quod maior non est uera. Ad probationem dicendum, quod quamuis anima multum mutetur, quando transit de via ad patriam, huiusmodi tamen mutatio magis fit in parte animae, quae est minus per fecta, quia illa est minus apta ad statum patriae, nisi habili tetur per nouum donum gratiae consummatae, puta per lu men gloriae, & per consequens in tali parte minus princi aliter erit ipsa beatitudo, quia etiam secudum istos beatitudo consistit in actu nobilioris, & perfectioris partis, seu potentiae ipsius animae. Vnde ex isto argumento sufficienter arguitur, quod voluntas est perfectior intellectu: quia si non, tunc in transitu de statu uiae ad statum patriae opor- teret maiorem mutationem fieri in uoluntate, quam in ipso intellectu.

Praeterea, si ista maior esset vera, tunc in qualibet potentia partis sensitiuae principalius esset beatitudo, quam in aliqua potentia partis intellectiuae. Consequentia patet, quia quaelibet potentia partis sensitiuae mutatur de mortalitate ad immortalitatem, anteuam totus homo beatificetur, & per consequens quaelibet talis potentia magis differenter se habet secundum statumuiae, & patriae, quam quaecunque potentia partis intellectiuae. Sed consequens est inconueniens, vt de se patet. Etiam oppositum minoris, quantum ad illud, quod di cit de fide, probaui in prologo. q.3. art. .

Ad 2. nego antecedens. Ad probationem dicendum, quod amor amicitiae dupliciter potest accipi. Vno modo, vt fluit, & mouetur feruenti desiderio, quo anima viatrix affectat vniri suo dilecto. Alio modo, vt quiescit in dilecto, & ipso fruitur iam adepto. Primo modo, loquendo de amore amicitiae, sic anima in via diligit ipsum deum, & isto modo in amore amicitiae directe consistit meritum, Sed secundo modo, in amore amicitiae consistit beatitudo, quae est verum, & aeternum praemium.

Ad tertium, nego minorem. Ad probationem dicendum, quod anctoritas Aris non est ad propositum: quia Aris non nouit dionitatem caritatis a deo infusae, quae est mul to perfectior habitus, quam sapientia acquisita, de qua scripsit Arist.

Forte dicetur, quod non solum sapientia acquisita, verum est sapientia infusa, quae est perfectissimum donum spiritus sancti, est habitus intellectus, & per consequens adhuc videtur, quod habitus intellectus sit perfectior habitu vo luntatis

Respondeo, quod sapientia infusa dupliciter potest considerari. Vno modo solitarie, & absque implicatione caritatis existentis in voluntate, & sic non est nobilissimum donum dei inter habitus a deo insusos, quia distinguendo vnum habitum contra alium praecise, tunc caritas praeeminet omnibus alijs habitibus a deo infusis, vt patet per Augus1S. de trin vbi ait, In donis dei nullum est maius donum caritate, nec aequale. Alio modo, cum implicatione carita tis: quia sapientia secundum suam etvmologiam dicitur quasi sapida scientia. Huiusmodi autem saporem non potest sapientia habere, nisi mediante caritate voluntatem informante. Et ideo nec etiam isto modo habitus saientiae debet dici nobilior caritate: quia suam supremam nobilitatem, puta ipsum spiritualem saporem, habet a taritate.

Ad quartum dicendum, quod duplex est causa aequiuo ca. Vna totalis; Alia partialis. Quamuis autem maior possit concedi, loquendo de causa aequiuoca totalis tamen fal sa est, loquendo de causa aequiuoca partiali. Ex tunc ad mi porem dico, quod accipiendo minorem sub illo sensu, quo maior est vera, tunc minor est falsa: quia dato, quod actus intellectus aliquam causalitatem habeat super actum voluntatis, tamen illa causalitas non est totalis, sed solum partialis: quia maiorem causalitatem habet voluntas, & etiam obiectum voluntatis super actum a voluntate elici tum, quam habeat actus ipsius intellectus. Etiam potest dici, quod non minus actus voluntatis est causa aequiuoca ipsius actus intellectus, quam econuerso: quia nulla cogni tio potest competere intellectui, nisi adsit intentio volun tatis. Vnde dicunt quidam magni doctores, quod obiecto actua iter mouente ipsum intellectum, si nulla concurrat inten tio voluntatis, quamuis ibi sit aliqua actio, nulla tamen est ibi cognitio. Quod vtique est verum loquendo de cognitio ne perfecta quae est iudicatiua, quia nec in cognitione sen sitiua, nec intellectiua habetur aliquod iudicium de obie cto, nisi adsit voluntatis intentio. Etiam ipsa voluntas lipere potest imperare intellectui, vt insistat tali, vel tali co gnitioni, vel ut desistat ab ea. Sed imperans aliquem effectum est vera causa illius effectus, ut patet per philos. 2. hysi, ergo &c. Et ista est intentio Ansel. de conceptu uii ginali, vbi ait, quod uoluntas omnes alias potentias monet secundum imperium suum. Et idem uidetur ponere P. Aug. 10. de ciu. dei, ubi ait, quod uoluntas utitur omni- bus alijs potentijs

Ad quintum nego minorem, quia quandocumque aliqua bona sunt distincta, ita quod vnum non includit alte rum, tunc semper illud est eligibilius, cuius oppositum esi odibilius. Ista patet. 7. ethicorum, ubi philost uult, quod heroica uirtus sit optima uirtutum, eo, quod suum oppoitum, scilicet bestialitas est pessimum uitiorum. Sed op- positum dilectionis puta odium, est peius, quam oppositum cognitionis, puta ignorantia, & maxime in proposita materia. Nam odire Deum est multo peius, quam nescire Deum. Ad probationem dicendum, quod huiusmodi uolitio separata non esset inclinatio naturalis, sed esset actus libere elicitus a potentia essentialiter libera, a cuius bonitate totum eliciens huiusmodi actum diceretur simpliciter bonum: & per consequens huiusmodi nolitio separata esset eligibilior cognitione separata: quia quamuiscunque cognitio esset clara, & in suo genere bona: tamen eius bonitate totum cognoscens non diceretur sim liciter bonum.

Ad sextum nego antecedens, quantum ad hoc, quod di citur, non econuerso: quia actus intellectus, quantum ad sui perfectionem, dependet ab actu uoluntatis, ut patet ex dictis ad quartam rationem. Etiam neganda est conse quentia: quia in his, quae ad inuicem habent ordinem de terminatum, tunc semper posterius generatione dependet ab eo, quod est prius generatione, accipiendo dependentiam pro presuppositone, sicut isti accipiunt in propo sito, & tamen dicitur 4. & 9. met, quod prius perfectione est posterius generatione.

Praeterea, si omne dependens esset ignobilius eo, a quo dependet, tunc finis esset ignobilior his, quae sunt ad finem. Consequentia patet, quia fi nis est posterior his, quae sunt ad fine, & ea necessatio presupponit, quantum ad suum esse. Iterum anima rationalis, & quaelibet forma substantialis dependet a suis dispositionibus, quia non potest esse in materia, nisi disposita, cum actus actiuorum sint in patiente, & disposito, vt dici tur 2. de anima, & tamen nullus sanae mentis diceret ani mam rationalem, uel aliquam formam substantialem esse imperfectiorem sua dispositione: ergo &c

100

Ad septimum dicendum, quod istud antecedens, vel accipitur de actibus perfectis, & ordinatis ipsius intellectus, & voluntatis, vel de actibus inordinatis, & quasi corruptis. Si primo modo, tunc istud antecedens est falsum, quia ordinatus actus voluntatis, quo voluntas ordinate vult bonum, est purior, & melior, quam actus, quo intellectus co gnoscit verum. Et hoc patet per confirmationem probationis, quam isti adducunt de transformatione animae in obiectum, quae fit per actum voluntatis, & maxime loquendo de obiecto, quod est purum bonum, de quo currit praesens sermo, cum loquimur de obiecto beatifico. Si secundo modo tunc neganda est consequentia, quia pro ceditur ad secundum quid simpliciter, puta de actu corrupto, & inordinato ad actum simpliciter, immo oppositum illius consequentis deberet inferri; quia sicut patet tertio t opicorum, cuius corruptio est peior, & magis odibilis, il lud est melius, & magis eligibile. Cum igitur velle malum, quod est quaedam corruptio actus voluntatis, a qua etiam ipsa voluntas dicitur esse corrupta, sit peius cognitione falsa, sequitur, quod velle bonum, quo voluntas perficitur, sit melius cognitione vera, & per consequens absolute loquendo, actus voluntatis debet dici purior, & perfectior actu ipsius intellectus. Et hoc confirmo sic. Quandocumque aliquod nomen est commune pluribus, quotum vnum est perfectius altero, & pleniori modo partici pat rationem illo nomine importatam, tunc si illud nomen absolute profertur, semper debet intelligi de illo perfectiori: Si. n hoc nomen animal absolute profertur; tunc magis debet intelligi de animali viuo, quam de animali picto, uel mortuo. Sed Iy actus voluntatis est commune actibus ordinatis, & perfectis, quibus uoluntas diligit diligenda, & odit odienda, & actibus inordinatis, seu corruptis, & imperfectis, quibus uoluntas diligit odienda, & odit diligenda: ergo cum absolute profertur, debet intelligi de actu uoluntatis perfecto, & ordinato. Cum igitur iste sit perfectior, & urior, & sincerior actu intellectus: ergo absolute loquendo, actus uoluntatis est perfectior actu intellectus. Nec probationes praedicti aatecedentis conuincunt oppositum: quia solum procedunt de actibus corruptis, & inordinatis, & per consequens ex ipsis artuitur nostrum propositum: quia si uelle malum est peius quam intelligete malum, tunc ab opposito sensu uelle bonum erit melius, quam intelligere bonum. Et ista est intentio Beati August. 15. de ciuit. dei. c.28. vhiait, Neque vit bonus merito dicitur, qui scit bonum, sec qui diligit bonum. Et subdit ibidem, Propter quod in ho minihus, qui recte amant, ipse amor magis amatur. Ad octauum, nego minorem, quia voluntas est potentia magis libera, quam intellectus: ergo est perfectior. Ar tecedens patet ex his, quae dixi lib. 2. dist. 38. art. 1. Et ibidem respondi multis obiectis contra istud antecedens Patet etiam consequentia. Quia potentia praecellens in nobiliori conditione est nobilior, & perfectior. Sed inter conditiones animae rationalis libertas est nobilior, cum liberum sit gratia sui, vt patet in prologo, li. met. Praeterea, potentia potens alteri imperare est nobilior ea: sed voluntas imperat intellectui, & saepe facit contra eius iudicium, vt patet per D. Bern in suo lib de libero arbitrio. Et idem patet per Anselm, in suo libr de libero atbitrio ergo &c.

101

Ad primam probationem praedictae minoris, nego ite rum minorem, & causa negationis apparet ex praedictis.

102

Ad secundam probationem dicendum, quod minor non est vera. Etiam propositionem assumptam ad probandum illam minorem nego: quia rationabiliter potest sustineri qptatio boni sit prior, ac simplicior, & rationi entis propinquior, quam ratio veri. Nam ratio veri consistit in ma nifestatione, quia Verum est suiipsius manifestatiuum, u patet m lib, priorum: & ideo ratio veri sumitur ab actuali tate. Nam sicut entia existentia in potentia obuubilantur, & latent, sic existentia in actu manifestantur, & patent Propter quod ea, quae maxime sunt in actu, pura sub stantiae separatae, illa sunt manifestissima in natura, vt dicitur 2. met. Ratio auten boni sumitur ab vnitate: eade est enim ratio boni, & ratio vnius, vt ait boe in lib de comso. Quod etiam tangens Proclus 1s: propositone sui libs sic ait, Omne bonum vnitiuum est participantium ipso & omnis vnitio bonum est, & bonum vni idem. Et subdit ibidem in commento, vno enim omnia saluantur, & dispersio vnumquodque exire facit a substantia. Ipsum bonum quibuscumque affuerit, haec efficit vnum, & continet secundum vnitionem. Sed ratio vnius est prima omnium rationum, quae fundantur in ente, vt patet 4. me taph. ideo ratio boni est prior & enti propinquior quam ratio veri.

103

Forte dicetur, quodtalis debet esse ordo in potentiarum obiectis, qualis est in ipsis potentijs. Sed intellectus ess prior voluntate: ergo ratio veri debet esse prior ratione ipsius boni cum verum sit obiectum intellectus, sicut, bonum obiectum voluntatis.

104

Dicendum, quod loquendo de ordine prioritatis uia generationis, tunc maior non est vera, quia potentiae sen hriuae sunt priores primitate generationis intellectu, & tamen propria eorum obiecta non sunt substantiae, sed sunt accidentia, quae via generationis sunt substantiis posteriora, quae substantiae primo, & per se intellectui obii ciuntur. Sed concessa ista maiore de prioritate perfectionis, tunc minor est falsa, quia voluntas est perfectior inter omnes potentias animae. Quia quamuis origine intellectus praecedat voluntatem, tamen econuerso voluntas perfectione praecedit intellectum. Nam natura intellectuale totum posse suum terminat in causando voluntatem.

105

Ad tertiam probationem dicendum, quod quamuis maior sit vera, loquendo de fine principali, & reali, tamen non est vera, loquendo de fine secundario, & similitudinario, qui non dicitur finis, nisi pro tanto, quia est quaedam similitudo fiuis. Cum igitur isto secundo modo, & non pri mo actus intellectus habeat rationem finis, ideo non se quitur intellectum esse perfectiorem voluntate, sed potius econuerso. Etiam ratio finis magis saluatur in actu volun tatis, quam intellectus, quia sicut patet 2 physicorum, fi nis est quid vltimum, & optimum. Sed actus voluntatis est vltimus actus animae rationalis: est enim perfectissimus, & optimus, quia aimmum ipsi Deo coniungir intimius & perfectius, vt patuit superius.

106

Ad quartum, nego minorem, quantum ad secundam pat tem: quia ad quecunque potest se extendere intellectus, ad eadem potest se extendere ipsa voluntas. Istae. enm potenti aequalis ambitus sunt, vt testatur. P. Aug. in libr. de Trin.

107

Ad quintam, nego maiorem, nam ex hoc, quod vna po tentia diffinitur per alteram, non habetur, quod diffiniens sit nobilior diffinita, quamuis ex hoc forte possit haberi, quod sit generatione prior eat. Etiam genus in greditur diffinitionem speciei, & tamen secundum suam propriam rationem est imperfectius specie¬

108

Ad sextam, nego minorem, accipiendo appetitum pro appetitu intellectiuo, quae est ipsa voluntas. Ad probatio nem dicendum, quod licet tales res habeant appetitum sensitiuum, vel naturalem, tamen homo distinguitur ab eis per appetitum liberum, seu intellectiuum, & hoc non minus, quam per ipsum intellectum.

109

Ad septimam dicendum ad maiorem, quod inquantum esse propter alterum derogat dignitati, tunc actus intelle ctus magis est propter actum voluntatis, quam econuer so, quia vt patet ex dictis lib. 2. dist. 38. voluntas se habet ad intellectum praedominatiue, & imperatiue, & econuer so intellectus se habet ad voluntatem snbseruienter, & fa mulatiue monstrando obiectum volibile ipsi voluntati. Ad probationem dicendum, quod delectatio proprie non est operatio, sed est quaedam passio, vel sequela consequens actum perfectum, seu complacentiam ipsius uo untatis, & per consequens magis, & immediatius ess propter operationem uoluntatis, quam propter operationem intellectus, uel cuiuscumque alterius potentiae ipsius animae.

110

Ad octauam, nego minorem. Ad probationem dicendum, quod quamuis ex hoc bene arguatur, quod via originis anima per intellectum prius attingat obiectum bea tificum, quam per voluntatem: eo, quod per voluntatem non tendat in obiectum, nisi obiectum fiat presens ipsi vo untati: praesens autem non fit nisi praeuia cognitione, ex hoc tamen non habetur, quin voluntas immediate tendat in obiectum beatificum sibi praesentatum: immo tanto immediatius potest dici voluntas tendere in huiusmo di obiectum, quanto anima fortius, & intimius transformatur in ipsum per actum voluntatis, quam per actum intellectus.

111

Ad 9. nego minorem cum sua probatione, quia vnumquodquie existens in anima, tanto est nobilioris conditionis, quanto ipsum est causa intimioris coniunctionis animae cum obiecto beatifico. Sed perfecta caritas est causa intimioris coniunctionis animae secundum voluntatem, cum Deo, set cu obiecto beatifico, quam praedictum lumen secundum intel lectum: ergo caritas est perfectior isto lumine Propter quod Hu: de 8. Vic in conmento super illo uerbo Dio. superacu tum, & super feruidum &c. ait, quod caritas omnibus supereminet. Et ideo secundum eundem Hugo ibidem, supremus ordo angelorum a caritate nominatur, & dicitur Seraphin, que interpretatur incendium, & secundus ordo a scientia, seu a lumine scientifico, quia dicitur Cherubin, quod interpretatur plenitudo scientiae, Vnde etiam ait Apo. sic, Nos autem reuelata facie gloriam domini speculantes in eam dem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a domini spiritu. Vbi apostolus primo tagit de superna visione, quae promouetur per lumen gloriae, quo beatitudo hominis feliciter inchoatur. Secundo de inter na trans formatione, quae fruitiuo completur amore, quo ea dem beatitudo delectabiliter consummatur. Et quia ome, quod fit amore, seu caritate, hoc appropriate attribuitur spiritui sancto: ideo vt intelligatur huiusmodi transformatio fieri ex vi deificae caritatis subdit Apostolus, taquam a domi ni spiritu. Etiam vt dixi hominis beatitudo initiatur luminis gloriae claritate, & consummatur in perfectissima cari tate, quae quidem caritas est quaedam admirabilis anims claritas: ideo ait Apostolus, a claritate in claritate. Quod autem caritas sit praecelles aiae claritas, hoc bene testatur Habanus in quodam sermone, sic dicens, Caritas est sol n aeterna beatitudine mentem clarifitans serenissimo lu mine, & suauissimo calore, mentem ibidem exhilarans ineffabili gaudio, & perenni iubilatione.

112

Ad 9. rationem principalem dicendum, quod pro tanto sufficeret ostensio patris: quia viso patre videtur tota Trinitas: & per consequens persecte diligetur, qua dilectione beatitudo animae completur

113

Ad 1o, dicendum, quod tam Saluator, quam Aug. exprimendo visionem dant intelligere dilectionem: quia quicumque clare videt Deum, ille non potest non dilige re eum, vt ostendi lib. 1. dist. 1. q4. 2. art. 3. Auctoritas aute Arist. non valet in isto proposito: quia ipse caritatis infusae virtutem ignorauit.

114

Est etiam in ista materia quarta opinio, quae non solun supradictis conclusionibus, verumetiam iam dictis opinio nibus omnibus contradicit in hoc, quod ponit formalem hominis beatitudinem tantummodo in vno actu consistere, ita quod nihil sit de essentia beatitudinis extra illum actum. Et hunc actum aliqui istorum dicunt actum intel ectus, & secundum istos nihil est de essentiali beatitudine in actu voluntatis. Alij vero econuerso dicunt huiusmod actum praecise esse actum voluntatis. Ratio comunis mo uens omnes istos est haec

115

1 Beatitudo consistit in actu summe perfecto: ergo tam tummodo consistit in vno actu. Antecedens patet; quia ad illum actum, qui est beatitudo, omnes alii actus ordinantur; igitur huiusmodi actus erit summe perfectus, quia ad nullum alium actum perfectiorem potest esse ordina bilis. Patet etiam consequentia: quia in omnibus talibus quae ordinem habent ad se inuicem, est dare vnum, quod est summe perfectum, vt patet x. meth. Sed omnes actus hominis beati sunt ordinat; quia nihil in tali homine po test esse inordinatum, vel carens debito ordine.

116

2 Praeterea, si beatitudo consisteret in plurib, actibus, vel illi actus differrent specie, uel differtent solo numero. Ista patet per sufficientem diuisionem: quia quae diffe runt genere, vel analogia, etiam differunt specle, quamuis non econuerso. Sed non potest dari primum: quia quo cumque differunt specie, & sunt in eodem, illa videntur habere ordinem essentialem ad inuicem: In omni autem ordine essentiali est deuenire ad vnum primum. Nec po test dari secundum: quia vel illi actus solo numero differentes essent simul, & hoc non: quia duo accidentia solo numero differentia non possunt esse simul in eodem, vt c ommuniter conceditur, vel essent suceessiue, ita quod vno corrupto alter succederet illi, nec hoc dici potest: quia ctus, in quo consistit beatitudo, est perpetuus, & incorrum ptibilis: ergo &c

117

Sed ista opinio pronunc a nullo catholico est te¬¬ nenda

118

1 Quia euidenter habet contra se decretalem nonam editam a domino Denedicto, in qua decretali determina tur quaestio de visione animarum, quamdiu ventilauit an tecessor eiusdem Denedicti, scilicet papa loannes. 22. Si- tut enim patet in illa determinatione, vera beatitudi animae consistit in uisione, & fruitione diuinae essentiae: Quorum primum est actus intellectus: sed secundum est actus voluntatis

119

2 Praeterea, contra istam opinionem potest argui sic Vera beatitudo animae consistit in hoc, quod anima contingitur ipsi Deo, seu obiecto beatifico: Sed talis coniunctio fit intellectuali visione, & fruitiua dilectione, vt patet ex praedictis: ergo &c

120

3 Praeterea, anima secundum P. Aug. prout ad imaginem Dei est, sic est beatificabilis. Sed secudum intellectum & voluntatem est ad imaginem Dei: ergo secundum actu vtriusque est beatificabilis.

121

Ad primum motiuum istorum dicendum, quod quam uis antecedens sit verum, loquendo de illo, in quo princi paliter existit beatitudo: tamen non est verum, loquendo de omni eo, in quo vere consistit beatitudo, siue principaliter, siue ex consequenti. Ad probationem dicendum quod licet actus, in quo principaliter consistit beatitudo non sit ordinabilis ad aliquem alium actum animae, tamquam ad digniorem: tamen actus in quo consistit beatitu do ex consequenti, benc est ordinabilis ad alium dignio rem, puta ad illum, in quo confistit beatitudo princialiter.

122

Ad secundum dicendum, quod illi actus differunt spe cie, differunt. enim sicut intelligere, & diligere. Ad probatio nem dicendum, quod in ordine istorum actuum, qui sunt in anima beata, bene est dare vnum primum primitate di nitatis, & perfectionis. sillum, in quo est principaliter peatitudo, qui est actus voluntatis, vt praehabitum est. Sed ex hoc non habent, quin sit dare alium actum vere beati ficum, quamuis ex consequenti.

123

Forte dicetur, actus intellectus est prior actu voluntatis: igitur si in eo est vera beatitudo, tunc prius est beatus;

124

uam actus voluntatis, & per consequens non erit beatus ex consequenti, cuius oppositum hucusque saepius per te est dictum. Si autem nihil de vera beatitudine in actu ntellectus fuerit, tunc vera beatitudo consistet solum in vno actu, quod est propositum istius opinionis, quam niteris improbare.

125

Respondeo, quod quamuis actus intellectus secundum se ord ine rationis sit prior actu voluntatis, tamen secundum quod beatificus, est posterior actu voluntatis: quia non potest esse stabilis, nec delectab ilis, nec per conseuens beatificus, nisi concurrente intentione, & complacentia voluntatis: quia actus intellectus stabilitatem habet ab intentione, & delectabilitatem a complacentia, quae imbae ad voluntatem pertinere minime dubitantur.

126

ARTICVLVS ine ris. Vtrum beatitudo natiraliter cadat in cimusli bet homiuus desiderum

127

VANTVM ad tertium articulum, pono duas conSclusiones.

128

Prima est, quod omnis homo actualiter recte considerans, quid importatur nomine beatitudinis, naturaliter appetit beatitudinem.

129

uia omnis homo, qui actualiter considerat tale bonum, quo habito habetur sufficientia omnis boni, ille na turaliter desiderat huiusmodi bonum: Sed quicumque actualiter recte considerat illud, quod importatur nomine beatitudinis, ille actualiter apprehendit tale bonum, quo habito habetur sufficientia omnis boni: ergo &c. Ma ior patet, quia quilibet naturaliter desiderat illud, in quo tius summa consistit perfectio, iucunditas, commoditas & delectatio: Sed in tali bono, quo habito habetur sufficientie omnis boni consistit hominis summa perfectio, iucunditas, commoditas, & delectatio, quia si summa per ectio hominis, vel iucunditas, commoditas, seu delectatio non existeret in illo bono, tunc cum illo bono non haberetur sufficientia omnis. Pro ista conclusione possunt rahi plures auctoritates, & rationes ex his, quae dixi lib¬ 1. dist. 1. q. 2 articul. 1.

130

Conclusio secunda est, quod quicumque praedicto mo do considerat, seu apprehendit beatitudinem, ille necessa rio appetit eam.

131

Quia nullus potest non appetere illud, in quo consistit summa eius perfectio, iucunditas, commoditas, & delecta tio: Sed omnia ista veraciter consistunt in beatitudine, Maior patet per Ansel in lib de concordia predestinatio nis, & gratiae cum libero arbitrio, vbi ait, quod voluntas non potest non velle summum commodum. Minor etiam atet, quia beatitudo omne bonum hominis includit, vel essentialiter, vel saltem concomitanter,

132

Sed contra primmam conclusionem potest argui sic1 Si beatitudo caderet sub naturali desiderio, vt vide tur dicere prima conclusio, tunc desiderando beatitudinem nullus posset mereri. Consequentia patet 3. ethic¬ vbi dicitur, quod ex puris naturalibus, nec laudamur, nec vituperamur: sed falsitas consequentis est nota: quia volitio finis est causa volitionis eorum, quae sunt ad fine Cum igitur mereamur ordinate desiderando ea, quae sunt ad finem: igitur multo magis merebimur in desiderio finis, quae est ipsa beatitudo, vt patet. 1. & 10. eth

133

2 Contra secundam conclusionem potest argumentari ex eodem medio sic. Nullus meretur in eo, quod uitare non potest: ergo vel desiderio finis, seu beatitudinis non meremur, vel huiusmodi desiderium possumus vitare, & per consequens non erit necessarium, cuius oppositum po nit 2. conclusio consequentia patet. Sed antecedens expres se ponit Aug. in li. de lib ar.

134

3 Praeterea, quamuiscumque homo damnatus actual ter apprehendat beatitudinem, & consideret illud, quod importatur nomine beatitudinis, tamen non desidera beatitudinem: ergo non omnis, qui actualiter considera illud, quod importatur nomine beatitudinis, necessario appetit beatitudinem, consequentia patet,. probatur antecedens: quia secundum Augustin. de Trinit. nullus appetit illud, de quo penitus desperat: sed quilibet damtus penitus desperat se posse consequi beatitudinem. Ap prehendit enim beatitudinem, & cum hoc reputat eius consecutionem sibi fore impossibilem: igitur non desidi rat beatitudinem.

135

4 Praeterea, nullum desiderium naturale, vel necessa rium est ad impossibile: ergo quamuiscumque damnatus aequaliter consideret de beatitudine, tamen nec potest ea desiderare desiderio naturali, quod est contra primam con clusionem nec desiderat eam necessario, quod est contra secundam conclusionem. consequentia patet, quia sicu quilibet beatus certus, & securus est de suae beatitudinis perpetuitate, sic quilibet damnatus certus est de suae dam nationis perpetuitate, & per consequens impossibile re putat se posse consequi beatitudinem. Etiam antecedens communiter est concessum.

136

s Praeterea arguit quidam doctor contra secundam con clusionem sic. Potentia libera non necessitatur respectu cuiuscumque obiecti sed voluntas humana est potentia libera: ergo non appetit necessario beatitudinem. Dicit etiam idem doctor, quod nullus homo potest nolle beatitudinem, quamuis possit non velle beatitudinem, quia ratione suae libertatis potest suspendere actum suum a vol tione beatitudinis. Plura alia idem doctor hic tangit cir ca istam materiam, quae ad praesens non recito, quia tacta. sunt per ea, quae dixi li. 1. di. 1. qa art. 1. &5.

137

Ad primum dicendum, quod aliquid esse naturale potest dupliciter intelligi. Vno modo, simpliciter, & pure, situt illud, quod nec secundum se, nec secundum suas cau sas, & principia est in hominis potestate. Et sic aliquis dici tur naturaliter ignorare, vel naturalis fatuus, qui destructam habet phantasiam a principio natiuitatis suae. Alio modo, non simpliciter, puta, quando aliquid pro tunc in euitabiliter adest homini, cuius tamen causas si voluisset & debite attendisset, potuit praeuenire. Et sic ignoranti eueniens ex ebrietate dicitur naturalis. Circa naturalia primo modo, nec est laus, nec vituperium, nec meritum nec demeritum: haec tamen bene possunt esse circa natu ralia secundo modo dicta. Propter quod ait philos. 3. eth Nullus enim improperat caeco natura: sed magis miserebitur, eum autem, qui ex uini potatione, vel alia incontinentia omnis increpabit. Ad formam igitur argumenti di cendum, quod desiderium beatitudinis est naturale secundo modo: & ideo neganda est consequentia. Actualis enim consideratio de beatitudine est causa aliquo modo sui desiderij, & huiusmodi consideratio est in potestate in sius hominis: posset nim homo alia considerare, si vellet, & per consequens non haberet actum elicitum circa hoc obie ctum, quod est beatitudo, quamuis naturaliter desideret ea etiam actu elicito, supposito, quod actualiter consideret eam. Et ideo bonus homo qui uoluntarie sequestrat sus considerationem de alijs rebus, & tota deuotione considerat, qualis, & quanta est beatitudo, quam nobis daturu; est Deus, in desiderio beatitudinis multum potest me teri quamuis supposita eius actuali consideratione non possit ipsam non desiderare. Etiam potest dici, quod consequentia non est vera loquendo de tali desiderio naturali, quod non excludit omnem libertatem, sicut est in proposito: quia desiderium beatitudinis, quamuis excludat libertatem contradictionis, tamen non excludit libertatem affectuosae complacentiae, quae stat cum immutab litatis necessitate.

138

Ad secundum patet per iam dicta, quia desiderium bea titudinis possumus vita re: quia possumus de ipso non considerare

139

Ad tertium, nego antecedens. Ad probationem dicen dum, quod tripliciter potest quis appetere aliquid, seu di siderare. Vno modo desiderio efficaci, puta quando sic de iderat, quod etiam cogitat media, per quae possit consequi ipsum desideratum. Alio modo desiderio simplici, pu ta sine cogitatione huiusmodi mediorum. Tertio modo lesiderio conditionali, puta homo quandoque appetit, um esset possibile, quod libenter vellet uolare. De primo mo do intelligendum est dictum P. Aug. & non secundo, & tertio modo, quia istis duobus modis aliquis pot est appe tere etiam illud, de quo penitus desperat

140

Ad quartum, nego accidens loquendo de desiderio simplici, & conditionali. Ad probationem dicendum, quod quamuis illud antecedens concedatur, loquendo de desiderio efficaci, tamen non est concedendum de desiderio simplici, & conditionali: Quamuis enim via naturae impossibile sit hominem mortem effugere, & semper viuere: tamen hic homo naturaliter appetit, & quodammo do necessario desiderio haec affectat, iuxta quod ait, Apostolus. Nam & qui sumus in tabernaculo isto, ingemiscimus grauari, eo quod volumus expoliari.

141

Ad. 5. dicendum ad maiorem, quod licet potentia libera non possit necessitate necessitari a coactionis, tamen pot neces sitari necessitate complacentiae, & immutabilis affectionis Quia vltimo addit de nolle, & non velle, videtur seipsum destruere: quia numquam aliquis actus necessario videur ab aliqua potentia, ita quod sit impossibile potentiam huiusmodi actum elicere, nisi pro tanto, quia huiusmodi po tentia est ad oppositum actum necessario determinata, supposito, quod huiusmodi potentia sit apta ad recipiendum talem actum oppositum. Sed secundum istud dictum nol le beatitudinem necessario remouetur a voluntate, & vo luntas est apta ad hoc, quod velit beatitudinem, ergo vel le beatitudinem actualiter consideratam necessario conuenit voluntati. Maior patet, quia causa quare vnum contrariorum necessario remouetur ab aliquo subiecto, est necessaria determinatio eiusdem subiecti ad alterum con rariorum, supposito, quod subiectum non haheat repugnantiam ad vtrumque: Pro tanto enim frigiditas via naturae ne cessario remouetur ab igne: quia caliditas via naturae necessario conuenit igni, cum igitur effectus naturaliter nen possit poni sine sua causa; ergo necessaria remotio unius contrariorum non ponetur absque necessaria determina tione ad oppositum. Prima pars minoris patet ex dictis istorum doctorum. Et secunda pars est nota de se: ergo &c.

142

ARTICVLVS Isit. Vtrum Animarum beatitudo maior extiterit post suorum corporum presumptionem, quam ante.

143

VANTVM ad quartum articulum est aduertendum A quoe formalem animarum beatitudinem augeri possi corporum resumptionem, seu post mortuorum resurrectio ne, potest dupliciter intelligi. Vno modo, extensiue. Alic modo, intensiue. Etiam in proposito vnum praesupponitur, & aliud quaeritur. Praesupponitur, enim que animae sanctorum a suis corporibus separatae sint vere beatae visione, qu fruitione nuda ipsius diuinae essentiae prius, quam sua resumant corpora in mortuorum resurrectione. Quaeritur autem, vtrum talis beatitudo augeat facta huiusmodi resurrectione lgitur sic procedam. Primo, iuxta praedictam distinctio nem ponam duplicem conclusionem. Secundo circa iam dictam suppositionem faciam aliqualem digressionem.

144

Conclusio prima est, quod beatitudo animarum posi resumptionem suorum corporum augebitur extensiue¬

145

1 Quia quanto ad plura se extendit gaudium anima beatae, tanto sua beatitudo magis augebitur extensiue: Sed facta resurrectione, anima magnum gaudium habebit, quod ante non habuit de sui corporis glorificatione. ergo &c.

146

2 Praeterea, ceteris paribus tunc maior est extensiue beatitudo animae duplici stola decoratae, quam vna tantum: Sed ante corporis resumptionem anima beata dicitur vna stola decorata, & post huiusmodi resumptionem dicitur duplici stola decorata, vt apparet ex dictis sanctorum: Vnde etiam de 8. Augustino cantatur, Quod sitiuit internum, gustat aeternum, decoratus vna stola securusque de reliqua

147

2 Forte dicetur, quod secundum auctorem de causis, om- nis virtus vnita est perfectior, & fortior seipsa dispersa, & per consequens sibi competit perfectius operari. Sed virtus animae, siue sit intellectiua, siue volitiua magis videtur esse vnita, quando tendit in solum Deum, quam quan do tendit in Deum, & in suum corpus glorificatum: ergo ante corporis resumptionem quaelibet istarum virtutum erit perfectior in sua operatione, & per consequens magis beata.

148

2 Praeterea, corpus glorificatum non est obiectum ber tificum: ergo propter extensionem actus intellectus, uel voluntatis ad ipsum beatitudo animae non augebitur extensiue.

149

Ad primum dicedum, quod in minori supponitur vnum falsum. s. quod ante resumptionem corporis anima beata suo intellectu, & voluntate sic tendat in solum Deum, quod non tendat in corpus suum, & hoc est falsum: quia secundum Augu, super. Sen. ad litteram, tato desiderio tendit in corpus suum eius reunionem appetendo, quod quodam modo retardatur, ne feratur tota intentione in ipsum sum mum coelum. Ex quo apparet, quod ante resumptionem corporis virtus animae magis est sparsa, quam post resumptionem.

150

Ad secundum dicendum, quod licet corpus glorificatum non sit obiectum beatificum, quantum ad beatitudi nem essentialem, est tamen obiectum beatificum quantum ad beatitudinem accidentalem; propter quod negam da est consequentia.

151

Conclusio secunda est, quod etiam intensiue beatitudo animae est maior resumpto corpore.

152

1 Quia quanto anima est perfectior, tanto sibi conue nit perfectius operari: Sed anima beata reunita suo corpo ri est perfectior, quam ab eo separata: ergo animae reunitae beatitudo, quae consistit in sua nobilissima operatione erit perfectior, & per consequens erit intenue maior. Ma ior patet: quia ceteris paribus, tunc substantia virtus, & operatio se proportionaliter consequuntur: & ideo perfe ctiorem modum substantiae sequitur perfectior modus vir tutis, & perfectiorem modum virtutis perfectior modus operationis. Patet etiam minor: quia nisi per accidens im pediatur, tunc per se loquendo quaelibet pars perfectior est existens in suo toto, quam separata ab eo: Sed anima est pars essentialis humanae naturae integratae ex amma, & corpore: ergo &c.

153

2 Preterea, istam minorem confirmo sic, Fotma, quae naturaliter est perfectio corporis, perfectior est coniuncta corpori, quam separata, hoc supposito, quod nullum impedimentum sibi praestetur per accidens propter corporis grofficiem. Sed anima rationalis naturaliter est per fectio corporis, nec aliquod impedimentum per accidensibi praestatur, quin coniungatur corpori glorificato: ergo &c. Minorem probo quantum ad primam partem: quia omnis forma substantialis corpotis est naturaliter perfo¬ ctio corporis: sed anima rationalis est forma substantialis corporis, puta hominis, de quo essentialiter praedicatur corpus, quod directe ponitur in praedicamento substantiae. Ista patet ex fide, ac etiam probata est per ea, quae dixi lib. 2. dist. 17. art. 3 Probo etiam secundam partem: quia corpus perfecte, omnino obediens animae nullum impedimentum praestat animae. Sed corpus glorificatum, cui post resurrectionem vnietur anima, omnino, & perfecte obediet ipsi animae, vt patet per ea, quae dixi. q4.1. istius, 4o dist. ergo &c.

154

3 Praeterea, quanto agens perfectius habet rationem suppositi, tanto actio est perfectior: Sed resumpto corpore homo beatus perfectius habet rationem suppositi, quam inima habuerit, antequam corpus resumpsit: ergo actio illa, quae est beatitudo, perfectior erit post resurrectionem. uam ante. Maior patet: quia suppositorum, & singularium st agere, vt patet. 1. metaph Patet etiam minor, quia to tum per se existens magis habet rationem composit, quam iliqua suarum partium essentialium, Sed homo est quod dam totum per se existens, cuius partes essentiales sunt anima, & corpus, ergo &c

155

Sed contra istam conclusionem est opinio illorum, qui onunt, quod quamuis post resurrectionem beatitudo hominum augeatur extensiue, tamen non augetur intensiue.

156

1 Quia virtus immaterialis non habet actum minus erfectum, ex eo, quod separata est a materia, nec magis erfectum, ex eo, quod coniungitur materiae. Sed intesse ctus est virtus immaterialis, vt patet. 3. de anima, & simpij citer voluntas; ergo beatitudo, quae est actus intellectus & voluntatis, non erit intensior, seu perfectior anima bes ta existente in corpore materiali, quam ipsa ab huiusmodi corpore separata: ergo &c.

157

2 Praeterea, quanto potentia beatificabilis est liberior tanto ceteris paribus actus beatificus videtur esse perfectior: sed quanto potentia est magis a materia separata, st liberior; ergo &c.

158

3 Praeterea, quanto anima est Deo similior tanto est beatior, sed anima separata a corpore est similior Deo uam coniuncta: quia Deus nullo modo potest esse forma corporis, cum sit purus actus, vt patet. 1x. met.

159

4 Praeterca, actus, qui non conuenit animae in ordine ad corpus, ille non intenditur per coniunctionem animae. cum corpore: Sed actus, qui est beatitudo, non conuenit inimae in ordine ad corpus; ergo &c. Maior patet. Minori probatur: quia ille actus non conuenit animae in ordine ad corpus, in quo corpus non communicat anime. Sed actu beatitudinis corpus non communicat animae: quia realis communicatio, vel esset subiectiue, vel obiectiuedon subiectiue: quia beatitudo est actus intellectus, & vo luntatis eo modo, quo dictum est superius, & per conseuens non potest esse subiectiue in corpore, sed solum in intellectu, & voluntate, cum actus talium potentia rum sint actus immanentes; vt patet. 8. met. Nec obiectise: quia per nullum actum, corporis, vel sensus corporalis d ministratur obiectu beatificum ipsi animae intellectiuae¬

160

3 Praeterea, actus, qui est pure, & simpliciter supernaturalis, non intenditur per aliquotum naturalem coniun ctionem: Sed beatitudo est actus simpliciter, & pure supernaturalis, & coniunctio animae rationalis cum humao corpore est simpliciter naturalis: ergo &c minor paet, probatur maior: quia illud, quod fit per causam natu ralem, hoc est aliquo modo naturale igitur intensio bea titudinis, quae est simpliciter supernaturalis; non potest es se per corporis, & animae naturalem coniunctinnem.

161

e Piaeterea, quicquid non influit ad causandum beatl tudinem, ab illo non potest intendi ipsa beatitudo: Sed praedicta coniunctio non influit ad causandum beatitudinem, quia talis infiuentia est ab obiecto beatificoergo &c.

162

Preterea, si praedicta coniunctio esset causa intensio ris beatitudiuis, uel esset causa principalis, vel causa dispo sitiua. Non principalis, quia talis causa est obiectum beatificum. Nec dispositua: quia dispositiue intensio, & re- missio, quae est in beatitudine, reducitur in lumen gloriae Nam secundum quod aliqua anima est lumine gloriae mo gis, vel minus disposita, secundum hoc est magis, vel minus beata¬

163

3 Praeterea, quia doctores, tenentes conclusionem prae dictam, communiter fundant suam intentionem super: at ctoritate Aug hic posita in littera, qua dicitur, quod anima propter appetitum, vel inclinationem, quam habet aeorpus, retardatur, ne feratur in summum coelum: ideo con tra istud fundamentum arguunt isti de opposita opinio ne sic. Si auima separata beata haberet remissiorem bea ritudinem propter inclinationem, quam habet ad corpus tunc anima Christi per triduum post passionem fuisset minus beata, quam fuerat ante passionem. Consequenti patet, quia anima Christi post separationem a suo corpi re non habuit minorem inclinationem ad suum corpus tiuam quaecumque alia anima habeat ad corpus suum: Sed falsitas consequentis est nota: quia nimis esset absu dum dicere, quod anima Christi per illam sanctissimam passionem reportasset suae beatitud inis detrimentum.

164

S Praeterea, defectus in inferiori portione animae non redundat in superiorem portionem, seu partem: ergo ex hoc, quod anima actualiter non informat corpus, & incl natur ad ipsum informandum, non remittitur animae bea titudo. Antecedens patet: quia sicut ex defectu, qui est in tibia claudicante, non sequitur desectus in oculo vidente eo, quod virtus motiua, quae est in tibia; & visiua, quae ess ino culoe, distinguantur secundum genus potentiae; sic in praposito &c. Consequentia etiam patet: quia corporis informatio conuenit ipsi animae secundum infcriorem portionem, sed vera, & essentialis beatificatio conuenit ei secundum superiorem portionem: ergo &c.

165

ro Praeterea, possquam anima resumpsit corpus, tuns appetitus, quem habet ad corpus habitum, non impedit perfectione m suae beatitudinis; ergo antequam resumat eorpus, appetitus, quem habet ad eorpus resumendum, non impediet persectionem suae bcatitudinis. Antecedens patet. Proi atur consequentia; quia anima non habet minorem apretitum ad corpus resumptum, vt ipsum retineat, quam ad corpus resumendi, vt ipsum acquirat

166

1I Draeterea, adhuc contra conclusionem arguunt sic.¬ Actio nueniens accidentibus non minus perfecte conuetut sibi, quando est separatum a corpore, quam quando est comunctum corpori; ergo heatitudo, quae est actio ci ueniens animae non minus perfecte conueniet sibi quas do est separata, quam quanoo est corpori coniuncta. Antecedens patet in accidentibus remanentibus sine subie cto in sacramento altaris: nam illa quantitas replet locum alla albedo disgregat visum, ille sapor immutat, satiat gi rtum, nen minus perfecte, quam si omnia ista accidentia essent in corpore. Etiam patet consequentia: quia non mi nus dependent ista corporalia accidentia in sua corporali operatione a corpore, quam anima in sua suprema, & spiritualissima operatione dependeat a corpore, sed bea nitudo est spiritualissima operatio animae, ergo &c.

167

i2 Preterea, aia quantum ad actum beatificum in nu lo dependet a corpore; ergo ex coniunctione ad corpus non intenditur beatitudo ipsius animae. Consequentia patet. Probatur antecedens quia solum in talibus acti bus cognitiuis, & volitiuis anima depedet a corpore, pro quibus vtitur phantasmate; Sed pro actu beatitudinis nul lo vtitur phantalmate: ergo &c.

168

Sed ista opinio non videtur esse conformis dictis san ctrrum; Quia sicut dicit P. Hiero, peracto iudicio amplio rem gloriami dcus demonstrabit electis. Etiam ista est in tentio P. Aug. super vien Item, glo super illud Apocal. di subtus altare &c. dicit, qued modo animae sanctorun sunt in minori dignitate, quam sint futurae. Etiam istu patebit multis aliis auctoritatibus, quas inferius circa pri luppositum in isto articulo recitabo.

169

Ad primum motiuum istorum dicendum, quod virtu tem esse immaterialem potest dupliciter intelligi, Vni modo, sic quod non sit forma educta de materia; nec sit forma, vel virtus eius, quod est aptum natum informaro materiam. Alio modo, sic quod quamuis non sit form educta de materia, est tamen forma, vel virtus eius, quod est aptum natum materiam informare. Primo modo in tellectus, & voluntas angeli dicuntur virtutes immateria le3. Secundo modo intellectus, & voluntas hominis dicuntur virtutes immateriales; quamuis autem de primo modo maior sit vera, tamen loquendo de secuudo modo maior non est vera, quia eo ipso, qued intellectus, & voluntas subiectiue fundantur in amma rationali, quae est apta nata corpus humanum informare: ideo per se loquendo perfectior est earum operatio, quando essentia animae, quae est earum subiectum immediatum, est coniuncta ma teriae, quam quando est separata a materia: Quia per se lo quendo vnicuique rei perfectior conuenit operatio, quam do est, sicut apta nata est esse, quamuis istud per accidens impediatur in nobis, quamdiu peregrinamur a domino in isto transitorio seculo tum propter peccatum primi pa rentis, tum propter grossiciem, & cortuptibilitatem corporis, iuxta quod ait ille sapiens, Sapientiae ix. Corpus, quod corrumpitur, aggrauat animam, & deprimit terrena habi tatio sensum multa cogitantem. Talia autem impedimen ta non habebit anima corpori glorific ato reunita.

170

Ad secundum dicendum, quod minor non est vera de tali potentia, cuius subiectum immediatum est aptum natum materiam informare: sed immediatum subiectum intelle ctus, & voluntatis hominis est essentia animae rationalis, quae ex sui natura est apta nata corpus humanum, vel materiam humanam informare: ideo in proposito minor esi falsa. Dato etiam, quod coniungi corpori grosso mortali, & rebelli aliquo modo deroget libertati, tamen conifigi corpori subtili, immortali, & plene obedienti in nullo derogat libertati: Tale autem erit corpus, quod anima beata resumet: ideo nec libertas, nec beatitudo minuetur: sed potius augebitur ex eius resumptione.

171

Ad tertium nego minorem. Ad probationem dicendum, quod sic separatur anima a corpore, quod tamen retines aptitudinem ad informandum ipsum corpus: & ideo per talem separationem valde modicum similatur Deo: quia Deus sic separatur a corpore, quod nulla habet aptitudinem ad hoc, quod corpus informet: & ideo dato, quod secundum quid assimiletur anima separata ipsi Deo, tamen conituncta magis assimilatur ipsi Deo, quia quanto res est perfectior, tanto magis assimilatur ipsi Deo: Sed anima coniuncta, & maxime coniuncta corpori incorruptibili, perfectiori modo habet esse, quam separata, vt patet ex praedictis, ergo &c. Sicut enim eor, quia eius perfectio consistit in motu, ideo dum mouetur, magis assimilatus Deo, quam quando quiescit, non obstante, quod Deus sit immobilis per se, & per accidens, & ab intra, sic in proposito &c

172

Ad quartum potest dici, quod maior non est vera: quia quamuis aliquis actus non conueniat animae directe, & per se in ordine ad corpus, tamen si conuenit animae in ordine ad totum hominem, tunc potest intendi per conniunctionem animae cum corpore, sine qua coniunctione non potest esse homo; Sed nunc ita est, quod beatitum. do conuenit animae in ordine ad totum hominem: quia totus homo beatitudine animae rationalis dicitur esse peatus: ergo &c. Potest etiam dici ad minorem, quod licet beatitudo simpliciter, & secundum se considerata ni conueniat animae in ordine ad corpus, tamen beatitudo considerata quantum ad illum gradum perfectionis, quo intensius perficit animam, dum est in suo toto; sic conue nit animae in ordine ad corpus, tamquam in ordine ac causam sine qua non; quia sine coniunctione ad corpus non haberetur ille gradus. Et per hoc patet ad probatio nem, quia licet corpus non communitet animae in actu beatitudinis; tamen praedictus gradus beatitudinis potest conuenire animae in ordine ad corpus, tamquam in ordine ad causam sine qua non¬

173

Ad quintum dicendum, quod maior non est vera, supposito, quod ex illa naturali coniunctione tollatur impe dimentum, quo ille actus supernaturalis aliquo modo im peditur, & retardatur: Sic autem est in proposito: quia ani ma separata a corpore secundum Aug. retardatur, &c. Ad probationem dicendum, quod licet illud, quod per se, & directe fit per causam naturalem, sit naturale: tamen aliquid supernaturale potest fieri per causam naturalem in directe, & quasi per causam, quae remouet prohibens: E sic est in proposito, quia per huiusmodi coniunctionem remouetur apperitus, quem anima habuit ad corpus resu mendum, quo appetitu aliquo modo retardabatur anim: quantum ad aliquem gradum suae beatitudinis. Etiam mi- nor assumit falsum: quia coniunctio animae cum corpore in mortuorum resurrectione est supernaturalis, cum immediate fiat a causa supernaturali, & modo supernaturali: Nulla nm operatio naturae ad illam coniunctionem se otest extendere.

174

Ad sextum dicendum ad maiorem, quod licet ab eo, quod non influit ad causandum beatitudinem, non possit intendi bcatitudo, tamquam a causa per se, & directe ex hoc tamen non habetur, quin ab ipso possit intendi, tamquam a causa sine qua non, vel tamquam a causa, qua prohibens remouetur.

175

Ad septimum dicendum, quod diuisio est insufficiens: quia preter hos duos modos multis aliis modis aliquid potest esse causa alterius, vt patet. 2. physicorum &. 5. meVnde ista coniunctio potest dici praedicti gradus beatitu dinis causa promouens, vel causa remouens prohibens

176

Ad 8 nego consequentiam. Ad probationem dicendum quod quia Christus habuit gratiam, & per consequens et gloriam non ad mensuram: ideo quamuis anima Christi nfra triduum habuerit appetitum ad corpus suum, tamen propter immensitatem, & extessum gloriae ille appetitus taliter fuit absorptus, quod nullam retardationem suae beatitudinis anima Christi persensit ex huiusmodi appe titu. Etiam ex alio secus fuit de anima Christi, & aliori hominum: quia quicquid conuenit animae Christi ratione suppositi, hoc aeque persecte conueniebat sibi in triduo mortis suae, sicut antequam moreretur. Nam ex mos te Christi nullum suppositum corrumpebatur, & ita remansit vnita anima Christi supposito filii dei, a quo sustentabatur post mortem Christi, sicut ante morte: ideo operatio illius animae ita perfecta fuit, quantum erat ex ratione suppositi post mortem, sicut ante mortem. Non sic autem in aliis honinibus, quia ex morte alterius hominis corrumpitur suppositum humanum, & ex eius resurrectione reparatur: & ideo si aliud de nono non accidit im pedimentum, quantum est ex ratione suppositi, tunc por fectior est operatio totius coniuncti ex anima, &corpore, quam ipsius animae a corpore separatae.

177

Ad nonum, nego antecedens, maxime quando defectus in inferiori portione aliquo modo attingit essentiam animae, quae est immedatum subiectum intellectus, & vo luntatis, quae in isto argumento intelliguntur per superio rem portionem. Sio autem est in proposito: quia ex hocquod anima non informat corpus, essentia animae habet aliquo modo imperfectiorem modum essendi, nec habet esse perfecti suppositi, & per consequens ceteris paribus potentia immediate fundata in essentia, habet imperfectiorem modum agendi: quia modus agendi sequitur mo dum essendi. Ad probationem dicendum, quod exemplum de tibia non est. ad propositum: quia ille defectus tibiae lcet impediat virtutem motiuam, quae est in tibia, tamen quia non attingit modum essendi animae, ideo non redum dat in aliquam aliam potentiam animae, etiam dato, quid sit eiusdem speciei cum ipsa virtute motiua, quae est in ti bia. Ex claudicatione enim tibiae non impeditur virtus motiua, quae est in manu, vel in capite. Ex quo patet, quod illa non redundantia non est propter potentiarum distan tiam, sicut pretendit argumentum, sed est propter non at tingere modum essendi ipsius animae. Et quia ex oppositis opposita iudicamus: ideo quando defectus portionis inferioris modo praedicto attingit essentiam animae, tumo pot impedimentum accidere in superiori portione: ideo &c

178

Ad 10 nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod licet anima beata non habeat minorem appe titum ad corpus habitum, quam ad corpus habendum: ta men appetitus ad corpus iam habitum est cum delectabi li complacentia, qua fertur voluntas super rem dilectam potentialiter possessam: & ideo per talem appetitum non distrahitur beatitudo secundum aliquem sui gradum; Sed appetitus ad corpus habendum est cum quadam spe, qua differtur: quae quantum de se est, nisi per aliquod adiunctum contingat oppositum, affligit animum: quia secundum commune prouerbium spes, quae differtur, affligit animum. Et ideo per huiusmodi appetitum anima beata pot retardari ab aliquo gradu suae beatitudinis, licet non possit aflligi propter praesentem adiunctionem obiecti summe delectabilis. Etiam appetitus ad corpus habitum non includit aliquam imperfectionem in modo essendi ipsius beati, nec per consequens implicat aliquam imper fectionem in actu intellectus, & voluntatis, in quibus vera, & essentialis consistit beatitudo. Econuerso autem est de appetitu, qui est ad corpus habendum, & nondum ha bitum, vt patet ex praedictis.

179

Ad 11. nego consequentiam. Ad probationem dice dum, quod accidentia virtute diuina a corpore separata in nulla iua operatione dependent a corpore, sed solum de pendent a diuina virtute, quae ipsis assistit miraculose: pro pter cuius assistentiam non habent minus perfectum esse, quam prius habucrunt in corpore, nec per consequens minus perfectum operari. Sed anima in suo esse separato non innititur diuinae virtutis miraculo, sed iuxta communem dei influentiam derelinquitur suae naturae: ideo separata minus perfectum habet esse, quam coniuncta cor pori optime disposito, & sibi summe proportionato, quae est corpus glorificatum,. Propter quod quamuis anima in sua spiritualissima operatione directe non dependeat a corpore, tamen indirecte aliquo modo dependet ab eo, prout esse ipsius animae, quod presupponitur ab eius actio ne, perfectius est in corpore, quam separatum a corpore.

180

Ad 12. dicendum, quod maior non est vsquequaque vera, quia secundum illum gradum beatitudinis, que con sequitur anima, prout perfectius habet esse in corpore glorificato, quam extra huiusmodi corpus; sic dependet a corpore saltem tamquam a causa sine qua non, sicut patet ex dictis superius.

181

Et quia augmentum est praeexistentis quantitatis addi tamentum: ideo sicut dixi ingressu istius quarti arti. per hoc, quod hic queritur de augmento beatitudinis post re sumptionem corporum, euidenter presupponitur ate hu iusmodi re sumptionem animas purgatas vere fuisse beatas, & per consequens nude videre diuinam essentiam, sine qua visione non potest esse vera beatitudo.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 3