Quaestio 1

Questio. I An substantia quaelibet spiritualis loco existat

VTRVM omnis substantia spiritualis sit in loco;

& vide tur quod sic, quia Deus est in loco, ergo omnis substi tia spiritualis est in loco, Consequentia patet: nam cun Deus omnium spirituum sit spiritualissimus & summo immaterialis & abstractus, si sibi competit esse in loco, nulli alteri substantiae ratione suae spiritualitatis repugnabit esse in loco. Antecedens probatur, quia in quacumque ro non esset Deus, illa sicut ex nihilo facta est immediate re diret in nihil, Vt patet per August. super Gen ad litte ram: Sed locus est vera res extra animam, cum sit species praedicamenti realis, puta quantitatis, ergo Deus veri est in loco, cum vere sint multa loca, quae non sunt in nihilum redacta

Contra secundum Docthium in de hebdomadibus, com munis animae conceptio est incorporea, siue spiritualia in loco non esse, Cum substantiae spirituales sint quadruplices; est enim quaedam substantia spiritualis increata, sicus Deus, alia creata, & haec triplex. Quia quaedam est intellectualis, sicut angelus. Quaedam rationalis, sicut anima intellectiua hominis. Quaedam vuiuersalis, sicut natura etiam rei corporalis abstracta secundum esse cogni tum dicitur spiritualis. Et secundum haec quattuor erunt articuli istius quaestionis. Primus, vtrum Deus sit in locoSecundus, vtrum angelus. Tertius, vtrum anima rationa. lis. Quartus vtrum natura vniuersalis

RESOLVTIO. Deus neque circumscriptiue, neque diffinitiue loco determinatur, quamuis vbique attinctiue & conseruatiue solus sentiatur. An gelus tamen per operationem loco diffinitur, etsi pluribus in tocis simul, ar semel esse sibi repugnat, quem tamen de loco alocum moueri non inconuenit.

ARTICVLVS L otrum Deus sit in loco

QVANTVM ad primum, vtrum Deus sit in loco ponam tres conclusiones. Prima, quod Deus non est in aliquo loco localiter, nec circumscriptiue, nec determinatiue, Secunda, quod Deus est in omni loco attinctiue, & conseruatiue. Tertia quod esse vbique simpliciter proprium est solius Dei.

Primum probo sic. lllud, quod est simpliciter infinitum non potest esse localiter in loco, nec circumscriptiue, nec determinatiue, sed Deus est simpliciter infinitus. Mino patet ex superioribus dictis, & patebit ex dicendis. Maiorem probo, quia omne, quod loco circumscribitur, loco quodammodo commensuratur: omne etiam, quod ad de terminatum locum determinatur, ita est ibi, quod non alibis & per consequens necessario conuincitur esse finitum.

Secundo dico, quod Deus est vbique, seu in omni loco attinctiue, & conseruatiue¬

Quia sicut se haberet magnitudo molis infinita, si esset ad omnem locum occupatiue: sic se habet magnitudo virtutis infinita ad omnem locum attinctiue & conseruatiue, sed infinitum magnitudine molis totum occuparet si daretur, vt patet 1. physicorum, ergo infinitum magnitudine virtutis omnem locum contingit ipsum con seruando. Propter quod dicitur de huiusmodi magnitudine; attingit enim vbique propter suam munditiam. Ei in principio octaui ca. dicitur. Attingit enim a fine vsquo ad finem fortiter, & disponit omnia suauiter

2 Praeterea, substantia spiritualis est vbi operatur, sec Deus operatur in omnibus. Maior patebit infra in 2 art principali. Minor patet per auctorem de causis, qui ait, quod causa primaria plus influit, quam causa secundaria. Deus igitur, qui respectu omnis causae particularis, est causa pri ma plus influit ad esse cuiuslibet effectus, quam faciat sua causa secundaria & immediata

Praeterea, illud est in omnibus attinctiue, seu conseruatiue, quod omnia continet, ne labantur in non esse, Deus est huiusmodi. Maior patet. Minorem ponit Aug.¬ Deum sic alloquens r. confessio. An opus habes, vt continearis, qui omnia contines, quoniam, quae imples continendo imples, non enim uasa, quae te plena sunt, re sta bilem faciunt: quia, & si frangantur, non effunderis, & cum effunderis super nos, non tu iaces, sed erigis nos, non tudispergeris, sed colligis nos. Et ideo quasi ex radice praedictorum concludit Anselmus Monologion, quod quia nihil sine Deo potest, aut esse, aut conseruari, igitur dicere cogimur Deum esse vbique & semper.

Sed Forte dicetur, quod de ratione loci est, quod nihil locati sit extra ipsum locum: igitur videtur, quod vel Deus erit in vno loco tantum, vel nusquam erit, & per consequens non poterit esse vbique. Antecedens patet quia 2. physicorum dicitur, Dignum est locum continere illud, cuius est, nec esse maiorem, nec minorem ipso locato

Respondeo breuiter, quod philosophus loquitur ib de tali locato, quod localiter & circumscriptiue est in lo co. Et de tali loco etiam intelligendum est antecedens positum in ista instantia

Tertio dico, quod esse vbique per se, & simpliciter es proprium solius Dei, quia illud est proprium alicuius, quom conuenit sibi soli, & semper, & econuersim predicatur de eo, sed per se, & simpliciter esse vbique, sic se habet ad ip sum Deum. Maior patet per Porphyrium. Minor nota est ex praecedentibus

Contra tamen illam minorem posset argui 1 Et primo, quod esse vbique non sit proprium Dei ex eo, quod sibi soli conueniat: quia si esset solummodo vnus homo, tunc anima humana esset vbique, cum sit to ta in toto corpore, quod viuificat, & tota in qualibe eius parte

2 Praeterea, secundum philosophum vniuersalia sun vbique & semper, ergo non solum Deus.

3 Praeterea, vbicumque est corpus, ibi necessario es materia, sed in omni loco est corpus, quia non est dare va cuum, vt patet 4. physicorum, ergo in omni loco est materia, & per consequens materia est vbique, & non solum Deus.

4 Praeterea, illud, quod non conuenit Deo ab aeterno non conuenit sibi semper, sed esse vbique non conuenif Deo ab aeterno, cum omne vbi factum sit in tempore

Respondeo ad primum, quod ex hoc non sequitur, quod anima per se, & simpliciter esset vbique, sed solum per ac cidens, puta illo casu posito.

Ad secundum dicendum, quod vniuersalia non dicun tur esse vbique positiue, sed priuatiue: quia nusquam per se sunt: Inquantum enim vniuersalia sunt, tunc abstrahunt a conditionibus indiuiduantibus, quae sunt hic & nunc, qu per consequens abstrahunt ab vbi, & a loco

Ad tertium dicendum, quod in omni loco est materi per accidens; in quo est corpus de praedicamento substan tiae, quod addo pro tanto, quia in loco, vbi sunt accidentia sacramenti altaris, non est materia: quia in tali loco localiter & occupatiue non est corpus de praedicamento substantiae, sed tantummodo corpus de predicamento quantitatis. Etiam non est simpliciter eadem materia int diuersis locis: sed est alia, & alia portio materiae, sed idem Deus est in omni loco.

Ad quartum dicendum, quod Deum esse vbique, est Deum esse in omnibus rebus, ita quod nulla res sit in qua Deus non sit, & ideo Deus ab aeterno fuit vbique cum erat in seipso. quia nulla res erat, nisi ipse solus. In aliis re bus Deus caepit esse in tempore non per mutationem sused per mutationem rerum. Sic etiam res fuerunt in Dec ab aeterno, non stabilitate rerum secundum se, sed stabilitate, & entitate Dei: quia omne, quod est in aliquo, est in eo secundum modum eius in quo est, & ideo res sunt in Deo aeternaliter; & Deus est in rebus temporaliter, cum res mensurentur tempore, Deus autem aeternitate.

ARTICVLVS I1. Vtrum Angelus sit in loco.

QVANTVM ad secundum principale, vtrum ange lus sit in loco; ponam tres conclusiones. Prima quod angelus est in loco. Secunda, quod vnus angelus no potest esse in pluribus locis. Tertia, quod angelus mo uetur de loco ad locum.

Conclusionem primam probat doctor noster sic 1 Vnum quodque est in loco per suam quantitatem. sed virtus angeli non quomodocumque accepta, sed per comparationem ad obiectum, & operationem est quantitas angeli, ergo angelus potest dici vere esse in aliquo loco, vel corpore, secundum quod per operationem suam virtutem suam vere, & realiter applicat circa talem locum. Minor declaratur: nam virtus non dicitur quantitas in prdine ad substantiam, nam vt sic dicitur qualitas, & bona disposito habentis; nam virtus est, quae habentem per ficit, ergo esse quantum ei competet, vt dictum est, scilicet in ordine ad obiectum, siue secundum operationem circa obiectum. Maior patet per Auicennam in sufficientia sua

2 Praeterea, istius intentionis videtur esse Damasli. i Dicit enim, quod angelus ibi est, vbi operatur.

3 Praeterea, illud, cuius virtus est finita, & limitata, ne cessario loco diffinitur, & per consequens diffinitiue est in loco, sed virtus angeli est finita, & limitata, ergo &c. maior patet: nam sicut Deus ex hoc est vbique, quia sua virtutis quantitas est infinita, sic aliquid erit in loco determinato: quia eius virtus est finita & determinata, & ideo angelus loco diffinietur, cum eius virtus sit certa mensura determinata & diffinita

Sed contra illam opinionem, quidam arguunt directe, uidam indirecte; Directe sic1 Si operatio angeli est sibi ratio essendi in loco, vel haec erit operatio immanens, vel operatio transiens. Non prima; nam talis operatio cum sit intelligere, & velle non est minoris abstractionis a situ, quam essentia angeli. Si igi tur essentia angeli non est sibi ratio essendi in loco, nec hoc poterit esse eius operatio. Nec secunda, nam sicut quantitas existens in vno corpore non potest alteri corpori esse ratio essendi in loco circumscriptiue: sic operatio transiens existens in re mota non poterit esse ratio existendi in loco determinatiuc

2 Preterea, si operatio transiens esset alicui ratio essendi in loco diffinitiue, tunc corpus mouens aliud corpus simul esset in duobus locis, in vno circumscriptiue per propriam quantitatem, & in alio diffinitiue per suam operationem

3 Praeterea, sicut se habet operari ad esse, sic se habes operari in loco ad esse in loco, sed semper operari praesup ponit esse, ergo semper operari in loco praesupponit esse in loco, & per consequens operatio non erit ratio essendi in loco: quia causa non praesupponit effectum, sec econuerso.

Praeterea, si operatio esset ratio essendi in loco, tunc cum caelum operetur in ouo, vel in grano milii, caelum esset in ouo, vel in grano milij

s Praeterea, cum angelus existens in caelo Empvreo, non operetur circa aliquod corpus, sequeretur, quod angelus existens in caelo Empvreo non esset in loco.

S Praeterea, angelus transiens de caelo ad terram po test transire medium, quod nihil operetur in inedio: & tunc in nullo loco esset quia dum est in transitu, non est in caelo, nec in terra, quia dum aliquid mouetur, nec est in termino a quo, nec in termino ad quen, nec erit in medio; quia, vt supponitur, dum transit medium, non operatur in medio.

Praeterea, si operari circa rem aliquam corporalem esset praecisa ratio essendi in loco, tunc Deus esset in lo¬ To consequentia patet, quia Deus potest habere, & habet operationem circa tem corporalem.

3 Praeterea, quicquid conuenit alicui omni alio circumscripto praeter substantiam, hoc conuenit ei praecise per substantiam, sed cireumscripto ab Angelo omni alio prae ter substantiam, adhuc conuenit ei esse in loco.

9 Praeterea, articulus Parisiensis dicit, Angelum esse in loco per eius operationem tantum, ita quod nullo mo do conueniat sibi esse in loco per substantiam error.

10 Preterea, si operatio Angeli esset sibi ratio essendi in loco, hoc esset pro tanto, quia illud, circa quod operatur est in loco, Sed saepius Angelus operatur cirea ea, qua non sunt in loco, puta cum virtutem suam applicat ad vlimum caelum vel circa aliquam substantiam separatam, ergo pro tunc non esset in aliquo loco.

Sed illa non concludunt. lgitur. Ad primum dicendum, quod operatio, per quam Angelus est in loco, non oportet, quod sit corporis transmu tatio, sed est suae virtutis applicatio; & dato, quod illa ap plicatio sit in applicante. sin Angelo, & per consequcus sit aequalis abstractionis a materia sicut essentia Angeli non tamen est aequalis abstractionis a quanto, modo, quo sumitur quantum in separatis a materia: quia quantitas virtutis cognoscitur in ordine ad obiectum per operationem

Ad secundum dicendum, quod corpus mouens aliud corpus est in eodem loco circumscriptiue, & diffinitiue

Ad tertium dicendum, quod quamuis absolute loquen do operari praesupponat esse, tamen non quodlibet operari determinatum praesupponit quodlibet esse determinatum penes huiusmodi operari: quia quandoque tale esse innascitur ex ipso operari: non enim omne citharix ari praesupponit esset citharedum, cum citharixando quis es ficiatur citharedus. Sic in proposito, quamuis operari angeli praesupponat esse angeli, tamen angclum operari it loco, non presupponit angelum esse in loco, quia tale esse innascitur ex huiusmodi operari¬

Ad quartum dicendum, quod aliquid potest operari dupliciter, vel mediate, vel immediate. Si immediate cir ca aliquid, tunc huiusmodi operatione ad locum determinatur, & diffinitur: non autem si mediate operatur. Cu igitur caelum mediate operetur circa illa inferiora, ergo argumentum non concludit.

Ad quintum dicendum, quod quauis angelus non habeat operationem circa caelum Empireum, qua mouea tale caelum, tamen virtutem suam per suam intellectionem, & volitionem potest applicare ad huiusmodi caelum.

Ad sextum dicendum, quod nullo tempore, vel instanti potest esse angelus sic otiosus, quod ad nullum ens corporale applicet suam virtutem

Inuenitur alias ab aliis talis additio apposita. Dato tamen, quod quandoque sic esset ociosut, tunc pro illa men sura non esset actu in loco, sed aptitudine,

Ad septimum dicendum, quod consequentia bona esset si Deus esset finitae virtutis; nunc propter infinitate suae virtutis non diffinitur, vel determinatur ad vnum locum; sed est vbique & in omni loco.

Ad octauum dicendum, quod minor non est vera, er- go ratio non concludit.

Alias inuenitur sic. Minor non est vera: quia quantitas angeli non attenditur immediate secudum substantiam angeli, ergo ratio non concludit

Ad nonum dicendum, quod non negat doctor noster.¬ quin etiam angeli sint in loco, sed dicit, quod essentia an geli non est angelo immediata ratio essendi in loco, & ideo articulus ille in nullo est contra doctorem

Ad decimum dicendum, nego minorem. Ad probatio nem dicendum, quod vltimum celum saltem per accidens est in loco. Ad substantiam etiam separatam numquam angelus tam fiac applicat suam virtutem, quod ex hoc desinat huiusmodi applicatio ab omni corpore, quia saltem ipse vult esse in loco, in quo pro tunc est, & tund huiusmodi velle est quaedam angeli operatio, fiue suae vir turis applicatio.

Sed alij contra praedictam conclusionem arguunt indirecte suas singulares positones confirmando: Quidam enim dicunt, quod angelus nusquam est, sic quod ei debeatur locus, vel situs diffinitiue; sed est vbique praesens cuilibet corpori presentia ordinis, non praesentia situs; siue moueat corpus, siue non moueat. Tamen, vt dicunt, praesentia angeli ad locum praecedit suam operationem in loco: quia omnis actio praesupponit praesentiam actiui & passiui. Vnde operatio non facit agentis essentiam presentem passo, sed praesupponit.

Sed illud non valet. 1 Quia tunc angelus esset vbique, quod soli Deo con uenit, vt patuit in 3 conclusione primi articuli.

2 Praeterea, cuius essentia extedit se ad vbique praesen tialiter essendum, eius virtus extendit se ad vbique ope- randum, ergo si essentia angeli est simul presens omni corpori, vt isti affirmant, tunc eius virtus simul posset operari in omni corpore, quod est impossibile, ergo &c

3 Praeterea, si Deus faceret alium mundum, aut ange lus, quem nunc dicis esse praesente cuilibet corpori istius mundi, erit praesens etiam cuilibet corpori illius secundi mundi, aut non. Si sic, eadem ratione si Deus faceret infinitos mundos, quibus angelus esset presens cuilibet corori cuiuslibet mundi, quod est impossibile: quia si sic qui libet angelus esset infinitus. Si non, tunc angelus in hoc mundo erit diffinitiue, & per consequens in hoc corpore nunc erit diffinitiue, & non cuilibet corpori presens

4 Praeterea, illa opinio est expresse contra Damas. qu lib. 2. ait, quod angeli quando sunt in celo, non sunt in terra, & cum ad terram a Deo mittuntur, non remanent in caelo.

Alij dicunt quod angelus per suam essentiam sit in lo co, sic quod ratio essendi angelum in loco determinato est essentia sua

1 Quia sicut se habet ens infinitum ad esse vbique, sic se habet ens finitum ad esse alicubi, sed Deus propter. infinitatem suae essentiae est vbique, ergo angelus propter li mitationem suae essentiae est in loco determinato, ergo &c.

2 Preterea, prius secundum naturam est actiuum praesens pasliuo, quam acat in ipsum &c.

3 Preterea, angelus secundum essentiam suam non potest esse extra vuiuersum, quia pars non est extra suum totum, nec potest esse vbique in vniuerso, quia tunc pars ae quaretur suo toti, ergo erit alicubi in vniuerso, & per consequens erit diffinitiue in loco secundum essentiam suam

4 Praeterea, articulus Parisiensis dicit. Qui dicit, "quod anima separata, vel angelus secundum substantiam nusquam sit, error".

Sed nec illud stare potest, quia sic conuenit rem esse in loco, secundum quod conuenit sibi esse quantum, vt patet per Auicennam in sufficientia sua, sed esse quantum non conuenit angelo secundum essentiam suam, vt de se patet.

Propter quod dicit quidam sollemnis doctor secundi suo quolibet quaestione 0. quod omnes magistri in hoc conueniunt, quod essentia non est ratio essendi in loco

Ad primum ergo dicendum, quod infinitas essentiae non est immediata ratio secundum nostrum modum intelligendi, quare Deus est vbique, sed quantitas siue magnitudo suae virtutis, qua Deus est in omnibus: quia in omnibus operatur omnia, quae producuntur producendo, & ea, quae permanent in esse conseruando

Ad secundum dicendum, quod quamuis operatio pra supponat praesentiam actiui, & passiui, de virtute tamen tationis non oportet, quod praesupponat praesentiam localem. In plus enim habet se praesentia, quam praesentia localis. Potest etiam dici, quod dato, quod actio praesupponat praesentiam agentis, huiusmodi tamen praesentia praesupponit quantitatem virtutis eiusdem agentis, por uam quantitatem huiusmodi agens separatum, de quo ad praesens loquimur, est in loco

Ad tertium dicendum, quod angelum concedimus esse alicubi, non tamen immediate per essentiam: sed secundum virtutem & operationem

Ad quartum dicendum, quod articulus exponitur per alium, qui dicit, quod angelus nusquam sit secundum sub stantiam error, si intelligatur, quod substantia non sit in loco: Si autem intelligatur, quod substantia non sit ratio essendi in loco, verum est, quod nusquam est secundum substantiam, ex hoc euidenter apparet, quod articulus non olum non est contra nos, sed etiam pro nobis.

Secundo dico, quod angelus pensata sua naturali virtute non potest esse simul in pluribus locis, vt plura sunt, quia sicut creatura per naturam suam determinatur ad vnam speciem, sic per quantitatem suam determinatur saltem pro eodem tempore ad vnum locum &c. Istam conclusionem videtur tenere magister, quia pluribus auctoritatibus probat in littera, quod angelus loco diffinia tur, siue ad locum determinetur.

Sed illud aliqui non tenentes arguunt sic. 1 Medium sapit naturam extremorum, sed angelus est quoddam medium inter naturam corpoream, & inter Deum, cum ergo natura corporea sit tantum in vno loco, Deus autem in omni loco, quia vbique est, angesus simul erit in pluribus locis.

2 Praeterea, vnum corpus potest esse in diuersis locis simul ergo & vnus spiritus. Consequentia patet: probatur antecedens, quia non magis repugnant eidem corpori si mul duo respectus extrinseci, quam duo respectus intrinseci, sed duo intrinseci simul conueniuut eidem corpori, quia idem corpus secundum eandem albedinem est pluribus albis simile, & simul fundat plures similitudines, uae dicunt respectus intrinsecos, ergo simul poterit ha bere plures situs, cum situs dicat quendam respectum ex trinsecum.

3 Praeterea, illud antecedens probant saltem de possibili, quia sicut se habet plura corpora ad vnum locum, sic se habet vnum corpus ad plura loca, sed virtute diuina duo corpora possunt esse in vno loco, sicut apparet cum corpus glorificatum transit aliud corpus, ergo &c.

4 Praeterea, quicquid Deus potest mediante causa secunda, potest sine ea: sed mediante conuersione panis in sacramento altaris corpus Christi virtute diuina est. in luribus altaribus, ergo & sine tali conuersione eadem virture poterit idem corpus esse in diuersis locis. Maiori est nota, maxime si illa causa secunda non sit causa intrin seca, sicut est in proposito. Minor etiam patet ex fide.

Iste duae vltimae probationes non sunt ad propositum quia conclusio praesens est de naturali virtute, & non de absoluta potentia Dei. Vtrum autem corpus, vel angelus possit simul esse in diuersis locis, & per quem modum hoc sit possibile, hoc intendo tractare inferius lib. 4. dist. 10.

Ad primum igitur dicendum, quod angelus tenet mo dium non quo ad pluritatem locorum: sed quantum ad modum essendi in loco: quia Deus nec circumscriptiuenec diffinitiue est in loco, sed corpus circumscriptiue, & diffinitiue est in loco, angelus tamquam medium tenens diffinitiue in loco, non autem circumscriptiue.

Ad secundum nego antecedens. Ad probationem primam dico, quod non est simile, quia cum similitudo dicat purum respectum stante eodem fundamento, multiplicatis solum terminis multiplicantur similitudines; situs autem non dicit purum respectum, nam omnia sex prin cipia dicunt rem absolutam, quamuis illam dicant cum connotatione respectus, siue sub respectu.

Secundam & tertiam probationem concedo, eo quod non arguant de natura rei, sed de potentia Dei¬

Qui tamen esset oppositae opinionis, ille diceret ad se cundam probationem, quod non est simile: quia virtute diuina sine contradictione potest tolli a dimensionibus corporis earum effectus extrinsecus, qui est resistere aliis dimensionibus, ratione cuius resistentiae vnum corpus non compatitur alterum in eodem situ: sed vnum & idem cor pus eodem modo, scilicet localiter circumscriptiue esse hic, & alibi implicaret contradictionem, quia esset hic, & non esset hic: nam quod hoc loco circumscribitur, alibi non potest circumscribi.

Ad tertiam probationem diceret, quod Deus nec me diante conuersione, nec sine conuersione corbus suum facit esse simel in diuersis locis circumscriptiue secundum easdem dimensiones, ergo &c.

Tertio dico, quod angelus mouetur localiter. 1 Quia omne, quod mutat locum, mouetur localiter; sed angelus mutat locum, vt patet per Damasilib. 2. Praeterea, anima separata mouetur localiter, ergo augelus. Consequentia patet, nam cum angelus sit perfectum suppositum, non apparet quare sibi magis repugnet moueri, quam animae, quae non habet rationem perfecti uppositi, quamdiu separata est a corpore. Antecedens pa tet; nam articulus fidei dicit animam Christi descendisse ad inferos.

1 Sed forte dicetur, quod si angelus mouetur, tunc ha bet materiam partem sui, consequentia patet 2. metaph vbi dicit, que in omni re mota oportet imaginari materiam.

3 Item, si mouetur tunc habebit partem & partem, quia 8. physicorum probatur, quod omne quod mouetur, partini est in termino a quo, & partim in termino ad quem

Respondeo quod isti duo textus Arist. debent intelligi de eo, quod sic mouetur, quod se spatio, super quo mo uetur, commensurat, non autem de aliis.

Sed vtrum angelus mouetur in tempore, vel istanti, satis difficile est videre. Sequendo tamen dicta doctoris no stri, oportet nos dicere, quod motus angeli fiat in tempore, quia in quacumque actione est suceessio, illa aliquo modo tempore mensuratur, sed tam in actionibus immanentibus quam in actionibus transeuntibus ipsius angeli est suceessio; Angelus enim non simul intelligit quaecum que intelligit: nec simul informatur suus intellectus pluribus speciebus; & ideo licet angelus non intelligat cum discursu, est tamen quaedam suceessio in suis intellectonibus. Et sicut per cognitiones, sic etiam per affectiones mutatur: Vnde penes huiusmodi actiones Aug. 8. super Oen. ad litteram dicit angelum moueri prtempora, Et sim iter in actionibus angeli transeuntibus est suceessio: quia non simul operatur in omnia corpora, circa quae potest operari; & vt patuit in praecedentibus, ex hoc, quod operatur circa aliquod corpus, dicitur esse in loco: ergo ex suceessione talium operationum ipse dicitur moucri localiter. vt patet per Ambrosium, & bedam in littera istius distin

Aduertendum tamen propter aliqua dicta August. quod omnis suceessio reducitur ad mensuram temporalem, & quia in motu angeli immediate attenditur aliqua suceess sio, puta suceessio operationum, & mediante illarum ope rationum suceessione atteditur variatio, siue suceessio lotalis: & ideo motus ille magis proprie dicitur motus per tempora, quam per loca. Inde forte motus Augu. 8. super Sen. ad litteram negat simpliciter spiritualem creaturam moueri per loca, asserens eam mutari per tempora.

Sed contrarium istius tenentes dicunt angelum mo eri in instanti. 1 Quia maioris virtutis est substantia spiritualis, quam res corporalis, sed sol multiplicat radios suos ab oriente in occidens in instanti, vt patet 2. de anima, ergo &c

2 Praeterea, si mouetur in tempore, tunc aeque vclotiter mouetur corpus, & angelus, falsitas consequentis patet, quia semper substantia spiritualis vigorosior est cor, porali, probatur consequentia: quia Deus potest facere corpus, quod in grauitate, vel leuitate tantum excedit ilud corpus, quod mouetur in tempore cum angelo; quamtum tempus mesurans motum corporis excedit tempus nensurans motum ipsius angeli, & per consequens illud corpus a Deo factum mouetur eodem tempore aeque veociter cum angelo.

3 Praeterea, anima intellectiua mouetur in instanti, ergo & angelus, consequentia patet, antecedens probatur: nam in illa duratione, quae corrumpitur & moritur homonon manet anima in corpore, alias simul moreretur, & viueret, sed corruptio hominis est in instanti, ergo in instanti mouetur extra corpus.

Sed contra illam opinionem arguitur a quibusdam sic1 Illud, quod agit in instanti, non prius agit in vna parte, quam in alia, sed angelus non potest sic agere, quin prius agat in vna parte, quam in alia, ergo &c

2 Praeterea, omnis mutatio indiuisibilis est terminus alicuius moueri, vt dicitur e. physicorum, ergo necesso est, quod angelus prius habeat verum motum, qui tem - pore mensuratur, quam mutatum esse

3 Praeterea, sicut se habet punctus ad lineam sic instans ad tempus; ergo permutatim, sicut se habet puctus ad instans, sic linea ad tempus; sed punctus non potest ab aliqua creatura pertransiti in minori, quam instanti, ergo a nulla creatura potest pertransiri linea in minori quam in tempore

4 Preterea, angelus nec mouetur, dum est in termino a quo: quia nondum est motus inchoatus, nec dum est. in termino ad quem, quia tunc cessauit motus, & per conse quens oportet, quod moueatur in medio, igitur si in eodem instanti esset in ipso medio, & in ipso termino ac quem, tunc angelus simul moueretur, & quiesceret, quod est contradictio, ergo &c.

Praeterea, anima separata non mouetur in instanti, ergo nec angelus: consequentia patet: quia non maioris verocitatis est angelus, quam anima separata, prabatui antecedens quia si anima separata moueretur in instanri, tunc minoris vittutis esset in corpore glorificato, quam sine tali corpore, cum in tali corpore non possit moueri in instanti.

e Preterea, si angelus moueretur in instanti, tunDeus non posset tota virtute sua angelum vclocius mo nere, quam ipse angelus moueat seipsum, cum nulla mo sura breuior sit instanti: sed falsitas consequentis patet. quia idem mobile velocius mouetur virtute infinita, quam virtute finita.

Preterea, si angelus moueretur in instanti, tunc simul esset in duobus locis: quia simul esset in medio & in termino.

Sed licet conclusio sit vera, rationes tamen illae quam ais sint magnae apparentiae, tamen non concludunt

Ad primum igitur dicendum, quod quamuis agens creatum prius natura agat in vnam partem, quam in aliam, non tamen oportet, quod prius duratione agat in vnam partem, quam in aliam.

Ad secundum dicendum, quod illa proposito Arist apud fideles non est vera vniuersaliter; nam primo instar ti, quo sol fuit creatus, potuit illuminare, & tamen illam mutationem illuminatiois non precessit aliquod moueri&c

Ad tertium dicendum, quod proportio commutata non tenet, nisi fiat penes aliquid intraneum: Vnde quia esse de genere permanentium est de natura puncti, sicut esse de genere fluentium est de natura intranea ipsius in stantis, ergo si in minori proportionis commutate diceretur, Sed sic se habet punctus ad instans, quod punctus est quid permanens, & instans est quid fluens, bene con- cluderetur, ergo linea est quid permanens, & tempus est quid fluens: sed pertransitio puncti, vel lineae est quid ex trinsecum ab eis, ideo nihil concluditur. Vnde sicut non sequitur, punctus non potest bis signari in eodem instar ti, ergo linea non potest his signari in eodem tempore quia talis comparatio est ad extrinseca, sic in proposito &c

Ad quartum posset dici, quod angelus in primo signo vel instanti, cum est in termino ad quem, non proprie dicitur quiescere: sed dicitur mutatus esie, & ideo non sequitur, quod simul moueatur & quiescat, quamuis bene se quatur, quod simul mouetur & mutatus est, & illud e con mune omnibus instantaneis, puta quod simul mouentus & mutata sunt, aer enim simul illuminatur & illuminatus est

Ad quintum potest negari consequentia; quia virtus animae naturaliter loquendo est minor, quam virtus angelis dato etiam, quod anima separata moueretur in instanti, diceret aduersarius, quod non est inconuenienquod iuncta corpori quamuiscumque glorificato mouea tur in tempore, quia iuncta corpori naturaliter sequitur leges corporis; nec hoc cedit ad imperfectionem anima cum vt sic, sibi sit naturale, quod mouetur in tempore, dum scilicet est coniuncta corpori.

Ad sextum aduersarius negaret consequenttam: quia in eodem instanti ipse diceret esse plura signa, & in breuiori quam in instanti posset Deus mouere angelum, puta in vno figno. Posset etiam dici, quod eodem modo pos et argui, quod Deus non posset citius aerem illuminare quam sol, cum sol illuminet eum in instanti; & ideo opor tet nos dicere, quod Deus numquam agit toto suo impetu actum suum. Natura igitur, quae agit toto suo impe tu actum suum, quamuis quandoque principiet in minima duratione, & quamuis huiusmodi natura attingat aequalitatem velocitatis, qua Deus eundem effectum prin cipiaret, multis tamen & infinitis aliis modis natura potest deficere a virtute diuina respectu eiusdem effectus.

Ad septimum diceret aduersarius, quod quamuis impossibile sit aliquid esse simul in duobus locis mansiue, & permanenter, tamen non est impossibile idem esse in duobus locis transitiue, siue instabiliter & transitorie.

Ad ea tamen, quae sunt inducta contra doctorem ipsemet respondet hac distinctione.

Ad primum dicit, quod non est simile: quia lux non mouetur per aerem, sed sunt in aere continue generatio nes lucis, quae quidem cum instantaneae sint, licet vna aliam praecedat ordine causalitatis & originis, simul tamen inducuntur in eodem instanti. Cum igitur eadem virtus angeli applicetur ad totum spatium, eadem aute. pecies lucis non transit totum spatium, ideo quasi in nu lo est ad propositum.

Ad secundum negatur consequentia; nam tepus men surans motum angeli est alterius rationis a tempore moe surante motum corporis, & ideo non sunt ad inuicem con parabilia, nec per abbreuiationem vnius ad aequalitatem alterius poterimus perue nire.

Ad tertium dicendum, quod separatio animae vt est quaedam corruptio, non est motus proprie, sed mutatio, ideo in instanti poterit mensurari. Si autem post morte hominis maneret anima in corpore non vt forma cororis, sed vt motor, quod doctor noster valde reputat pos sibile, & postea separaretur, vt motor separatur a mobili, idem esset iudicium de anima & de angelo, quia vt sic ij sa anima vero motu a corpore separaretur, ita, quod esset signare vltimum instans, quo esset in tali corpore, & primum, quo esset extra tale corpus, & per consequens motus eius tempore concepto infra illa duo instantia mensuraretur.

ARTICVLVS. I trum Anima rationalis sit in loco.

OTDER soe etiam apparet quid sit tenendum de A de tertio principali.

ARTICVLVS IIII vtrum Natira vniuersalis sit in loco.

VANTVM ad quartum principale, vtrum natura x vniuersalis sit in loco, dicendum, quod sicut natura vniuersalis non generatur per se; sed generatur ad generationem alterius, puta ad generationem particularium, vt ait auctor sex prancipiorum, sic etiam non moue tur per se; sed si sibi competit aliquod moueri, hoc solummodo sibi competit ad motum alterius, scilicet ad motum particularium.

Ad principale argum entum patet. Ad illud in contra tium dicendum, quod nulla substantia spiritualis est in oco circumscriptiue, & sic intelligit Boethius;