Quaestio 1

Quaestio 1. An gratia sit virtus.

VTRVM gratia sit idem, quod virtus. Et videturgo sic, quia illud, per quod dispouimur respectu optim finis, videtur esse virtus, sed gratia est huiusmodi, vt per fidem tenemus. Maior patet, quia virtus est disposito per fecti ad optimum, vt dicitur 2 ethicorum.

Contra, habitus, qui sic se habent, quod vnus proprie respicit essentiam animae, & alius potentiam, illi differunt realiter: sed gratia proprie loquendo est perfectio essen tiae animae: omnis autem virtus perficit aliquam potentiam animae: ergo &c. Hic quattuor sunt videnda, quorum prima duo respiciunt vigesimamsextam distinctio nem, alia vero duo sequentem scilicet distinctionem viges mamseptimam. Primo enim videndum est, vtrum gratia sit aliquid creatum existens in anima. Secundo de eo, quod quaeritur: Tertio, vtrum homo non habens gra tiam, possit mereri gratiam. Et quarto, vtrum habes gratiam possit mereri vitam aeternam

RESOLVTIO. Gratia quidem, qua Deo veddimur grati, nonnihil creati in ani ma existit, quam sane nullus sibi inesse natura certe scire potert. Vnde ipsa fuse loquendo, non autem pro prie virtus vocitatur.

ARTICVI 1. Vtrum gratia sit aliquid creatina existens in anima

QVANTVM ad primum ponam duas conclusiones.

Prima est, quod gratia gratificans nos Deo, vel per quam nos grati sumus Deo, est aliquid creatum in anima

Secunda est, quod naturali cognitione nullus potest eertitudinaliter in se cognoscere huiusmodi habitum, quamuiscumque realiter creatus sit in anima sua

Primam conclusionem probo sic1 Omnis animae nostrae perfectio habitualis, vel est ex nostra operatione, vel ex Dei creatione: sed gratiam gratum faciens est quaedam perfectio animae non producta ex nostris operationibus: ergo oportet, quod sit aliqui ereatum in anima. Maior patet per sufficientem diuisionem. Minor etiam euidens ex dictis Apostoli: nam quod gratia perficiat animam, patet, quia dat esse ipsi animae iuxta illud, Cratia Dei sum id quod sum, & gratia eius vacua in me non fuit. Quod autem non sit ex nostris opi ribus, per eundem patet, qui ait. Si autem ex operibus, ia non est gratia

2 Preterea, de eo, qui est indignus vita aeterna, non po test fieri dignus vita aeterna, nisi per aliquid a Deo intrir sece sibi collatum, sed homo antequam habeat gratiam est indignus vita aeterna, & postquam habet gratiam ipse est dignus vita aeterna: ergo &c. Maior patet: nam cum vi ta aeterna sit finis supernaturalis, nequaquam possumus ex nostris naturalibus respectu talis finis nos dignos face re de indignis, quia non ex operibus iustitiae, quae feci mus nos, sed secundum suam misericordiam saluos nos f cit, Sicut ait Apostolus. Propter quod etiam ait lsidorus de summo bono lib. 2. Sciant liberi arbitrii defensores ni hil se posse in bonum sua praeualere virtute. Minor autem patet ex fide

Praeterea, nullus potest esse formaliter Deo gratus nisi sit informatus gratia a Deo creata, sed quilibet iustus fidelis est formaliter Deo gratus: ergo &c

Sed contra istam conclusionem videtur esse quidam doctor, qui ait, quod ex hac operatione, quae est reddero hominem Deo gratum, non potest poni, quod gratia sit aliqua forma creata in anima.

1 Quia impossibile est, quod effectus praecedat suam causam, sed esse Deo gratum praecedit saltem ordine naturae omne habituale donum, quod est, vel potest esse in homine: ergo impossibile est, quod aliquod habituale do num reddat hominem formaliter Deo gratum. Maior po tet, vt ipse dicit. Minorem probat, quia principium cuiuslibet liberalis communicationis est amor: igitur prius es homo a Deo dilectus, & per consequens Deo oratus, quam ei aliquid a Deo detur, propter quod si datur homini al quid, postea hoc non est gratum faciens, sed gratis datum Sed istud dictum non videtur esse verum

Quia impossibile est, quod aliquis de non grato fiat gratus, nisi per aliquam mutationem factam, uel in gratificante, uel in gratificato: sed saepius contingit, quod homo, qui non fuit gratus Deo, efficitur gratus Deo: & in Deo oratificante nulla potest esse mutatio, cum sit immobilis per se, & per accidens, & ab intra, ut patet 8. physicorum. & 12. metaph. luxta quod ipse de seipso dicit, Ego Deus & non mutor. Ergo necesse est huiusmodi gratum esse per realem mutationem factam in ipsa anima, & per consequens habitus gratiae, cuius participatio. ne talis mutatio fit in anima, erit aliquid realiter creatum in ipsa anima.

Praeterea, quandocumque aliquis homo de nouo est Deo gratus, tunc spiritus sanctus de nouo habitat in eo, vel saltem est in eo aliter, quam fuerit primo: ista er go alietas, cum non possit reduci in aliquam mutationem lactam in spiritu sancto, necessario reducitur in mutationem factam in homine: & sic sequitur idem, quod prius.

3 Praeterea, suppono vnam propositonem philosophi quam ponit 2 rhetoricorum dicens, Diligere est velle bo num. Ex hoc arguo sic. Quandocumque aliquis diligit ali quam rem, quam prius non diligebat, oportet, quod in re dilecta sit aliquod bonum, quod prius non erat, vel quod ex defectu diligentis iudicetur in re dilecta esse aliquod bonum, quod non est bonum, uel solum est apparens bonum: uel quod in diligente sit facta aliqua mutatio, sed cum Deus de nouo diligit aliquem hominem, quem pri mo non diligebat, nullum istorum potest dari, nisi primum: ergo &c

Ad rationem suam dicendum, quod minor non estuera, quia cum donum prophetiae fuit communicatum ips balaam, si ista minor esset uera, tunc Dalaam fuisset gratus, & dilectus Deo, quod falsum est, cum ipse fuerit mortalis peccator. Item falsum assumitur in ista minori, quia effectus formalis non praecedit formam, cuius est effectus; sed esse gratum Deo est effectus formalis gratiae: ex hoc enim formaliter homo Deo gratus est, quia gratia infora matus est: cum igitur agens prius natura det formam, & dando formam, det effectum formalem: ideo esse gratum Deo non est prius natura, quam ipsa gratia, cuius oppositam sumitur in minori.

Ad probationem dicendum, quod maior non est uera quia multa bona communicat Deus peccatoribus libera liter, & non coacte: & tamen non diligit peccatores dilectione, de qua loquimur ad praesent, scilicet dilectione causante in dilectis gratiam, & caritatem. Etiam in finc illius rationis iste videtur aperte negare distinctionem, quae a sanctis doctoribus antiquis, & modernis temporibus data est, puta, quod quaedam est gratia gratis data, & alia est gratia gratum faciens, quia iste nullam ponit gratiam gratum facientem, sed tantummodo ponit gratiam gratis datam

Secundo dico, quod quamuis gratia sit quidam habitus creatus in anima, quo formaliter Deo grati sumus, & quo esse spirituale primo capimus: tamen naturali cogni tione nullus potest certitudinaliter cognoscere se habere huiusmodi habitum. Et dico naturali cognitione, quiper reuelationem diuinam bene posset hoc alicui manifestari. Dico etam certitudinaliter, quia coniecturatiue beno possumus pie de hoc opinari. Conclusionem istam probo sic 1 Quia si per aliquid hoc sciri posset, hoc esset altero istorum trium, puta, uel quia aliquis sentiret sibi mala di splicere, uel quia sentiret sibi bona placere, uel propter uirtuosae uitae continuationem non perciperet ulterius aliquem remorsum conscientie. Prima duo non sufficiunt, quia propter aliquas laudabiles consuetudines etia ludaeus, vel Paganus posset inucniri, cui displicerent vitia vel placerent virtutes. Hector. n adeo fuit virtuosus, quo non aestimabatur filius hominis mortalis, sed filius Dei, vt recitat Arist. 7. ethic. Socrates etiam tantam habuit com placentiam in moribus & virtutibus, quod permisit se occi di, antequam vellet relinquere virtutes, Nec tertium suf ficit teste, Apostolo qui ait. Nihil mihi conscius sum, sec non in hoc iustificatus sum.

2 Praeterea, quicunque certa notitia sciret se esse in gratia gratum faciente, ille sciret se esse dignum amore Dei sed dicitur, quod nescit homo, vtrum amore vel odio dignus sit, sed omnia in futurum reseruantur incerta

Sed contrarium istius conclusionis nituntur quidam sa tis apparenter probare.

Primo sic1 Non magis repugnat aliquem scire se habere gratiam, & caritatem, quam scire se habere fidem: quia fides est habitus supernaturaliter infusus, sicut & gratia, & cari tac: sed aliquis potest de certo scire se habere fidem: quiexperitur se libere consentire omnibus articulis fidei ergo &c

2 Praeterea, cum paruulus baptixatus recipiat gratiam quando peruenit ad annos discretionis, aut non potest con gnoscere primum peccatum, quo mortaliter peccauit, & tunc non peccaret, quia ignorantia inuincibilis excusaret eum non solum a tanto, sed a toto: aut potest huiusmodi peccatum cognoscere, & tunc antequam habeat huiusmo di notitiam, potest scire se esse in gratia

3 Preterea, isti allegant pro se Augustinum, qui s de tri ait. Qui habet caritatem magis nouit dilectionem, qua diligit, quam fratrem, quem diligit, sed fratrem suum aliquis nouit certa notitia, ergo & caritatem, & per consequens gratiam, quia idem est iudicium de vtraque.

Sed ista non concludunt. Igitur. Ad primum dicendum, quod minor non est vera loquendo de fide infusa. Si autem isti loquuntur de fide acquisi ta, tunc maior est falsa. Ad probationem dico, quod quamuis aliquis experiatur se articulis fidei libere consentire, non tamen potest scire, vtrum talis assensus proueniat ab habi tu infuso, vel acquisito.

Ad secundum dicendum, quod ratione baptismi nullus potest scire se esse i gratia, quia nullus potest de certo sci re, quod sit vere baptixatus, quia potest baptismus impe diri, uel ex falsa baptixantis intentione, uel ex inepta ver borum prolatione, vel ex defectu materiae.

vel dicendum, quod quamuis talis homo bene possi cognoscere primum suum peccatum esse peccatum, non potest tamen esse certus, quod ante illud signatum pecca tum nullum aliud commiserit peccatum, cum proni sin sensus hominis ad malum ab adolescentia sua, ut dicitur, immo magna videretur esse praesumptio, si aliquis homo diceret se de certo scire ante aliquod suum peccatum,u nullum penitus commisit peccatum, cum tot sint laque peccatorum tam uia omissionis eorum, quae facere tene mur, quam uia commissionis quantum ad ea, quae ex precepto Dei uitare tenemur

Ad tertium dici potest, quod Augustinus non loquitur ibi de notitia actuali, sed de notitia habituali, secundum quam notitiam illa, quae magis praesto sunt animae, magi dicuntur cognosci ab anima. Et quia d ilectio, vel quicunque alter habitus existens in anima, est intimior animae, quam frater, vel homo extrinsecus, ideo anima diligenti magis cognoscit cognitione habituali dilectionem, quan fratrem, quem diligit.

ARTICVLVS II. Vtrum gratia sit virtus.

VANTVM ad secundum articulum ponam duas conclusiones.

Prima est, quod large loquendo gratia potest dici uirtus quia de quocumque praedicantur descriptiones, scu largi diffinitiones alicuius descripti, de eodem ad minus fardge lo quendo, predicatur ipsum descriptum, sed descriptionei virtutis praedicantur de gratia: nam gratia est, quae habentem perficit, & opus suum bonum reddit. Item gratia est bona qualitas mentis, sed istae sunt descriptiones virtutis: ergo &c

Secundo dico, quod proprie loquendo gratia, & virtus realiter differunt

1 Quia sicut se habet esse spirituale ad operari spiri tuale: sic se habet principium essendi ad principium operandi, sed esse spirituale differt realiter ab operari spiritus li, & ipsa gratia est principium essendi spiritualiter, iuxta illud Apostoli gratia dei sum id quod sum, & virtus, quae est caritas, ac alia quaecumque virtus informata caritate, qe principium agendi spiritualiter, virtus enim est vltimum de potentia in ordine ad obiectum, circa quod elicitur actus, ergo gratia proprie loquendo realiter differt a uirtute¬

Forte dicetur, quod etiam virtus est principium essendi, quia habentem perficit dando sibi esse virtuosum

Respondeo, quod licet virtus det esse, non tamen dat primum esse; gratia autem dat primum esse supernaturase ipsi homini, sicut essentia dat primum esse naturale

Praeterea, quandocumque aliqua sic se habent, quod vnum innititur alteri in merito suae operationis, sempe innixum uidetur esse distinctum ab eo, cui innititur, sec omnes ceterae virtutes quantum ad merirum sui operi in nituntur caritati, caritas ipsi gratiae, ergo gratia est realiter distincta a caritate, & ceteris virtutibus. Maior pa tet, eo quod proprie loquendo nihil innitatur dependen ter sibi ipsi. Minor etiam patet quantum ad primam sui pat tem, quia ceterae virtutes quantum ad opus meritorium mortuae esse dicuntur, nisi sint caritate informatae. Propter quod ait Augustinus 15. de trin, quod caritas est illud donum, "quod diuidit inter filios regni aeterni, & filios perditionis aeternae". Patet etiam eadem minor quo ad secudam sui partem, scilicet quod caritas innitatur gratiae quia secundum Augustinum de praedestinatione sanctorum, gratia praeuenit caritatem, non opus caritatis, & cuiuslibet alterius virtutis dicitur gratum per gratiam, sicut omne album dicitur album per albedinem

Praeterea, accidentia, quorum propria subiecta suni distincta realiter, illa differunt realiter, sed proprium sub iectum gratiae realiter distinctum est a proprio subiecto uirtutis, quia proprium & immediatum subiectum gratiae est ipsa essentia animae, subiectum autem uirtutum sunt ipsae potentiae. Vnde etiam ipsae uirtutes theologicae fundantur subiectiue in potentiis, puta caritas in uoluntate; fides in intelligibili, & spes in irascibili, uel in uoluntate prout tenet gradum uirtutis irascibilis.

Sed contra istam conclusionem uidentur esse tres opi- niones, quarum prima ponit, quod gratia &virtus sunt idem realiter, & solum differant secundum rationem. Iden enim, ut facit opus oratum, dicitur gratia, ut autem facit opus uirtuosum, rectum, seu regulatum secundum ratio nem, fic dicitur uirtus, Propter quod dicitur 2. ethic. Virtus est habitus electiuus immediate consistens, prout recta ratio determinat

Sed ista opi non ualet, quia cum uirtutes possumus ex puris nostris naturalibus adipisci, si virtus & gratia essent idem realiter, tunc possemus & gratiam ex nostris puris naturalibu, promereri, & sic gratia non esset gratia, ut ait Apostolus, & rediret de plano error ipsius Pelagii¬

Alia opinio dicit, quod quamuis gratia & virtus differant realiter, ex ipsis tamen resultat vna essentia, sicut ex materia & forma

Sed nec istud valet. Quia ex duobus existentib. in actu non potest resultare vnum per essentiam, sed tam gratia quam caritas, vel quaecumque alia uirtus sunt aliquid in actu, neutrum enim istorum est pura potentia: ergo &c

Tertia est opinio, quae dicit, quod quamuis gratia non sit idem cum qualibet virtute, est tamen idem realiter ci hac uirtute, quae est caritas.

1 Quia, illa quae differunt per essentiam, diuina virtu re: possunt ab inuicem separari sed gratia & caritas nullo modo poterunt separari, quia si separarentur, tunc idem homo saluaretur, & damnaretur: saluaretur, in quantum finaliter decederet in gratia; sed damnaretur, eo quod careret caritate.

2 Praeterea, quorum est vnus, & idem actus per essentiam, illa sunt idem realiter, & essentialiter: sed caritatis & gratiae est vnus actus per essentiam, quod patet quanrum ad actum primum, qui consistit in informare & denominare subiectum: quia esse gratum, quod, vt sic, est actus gratiae, & esse carum, quod est actus caritatis, idem sunt realiter & solo nomine differunt. Patet etiam illa minor quantum ad actum secudum, qui est reddere opus meritorium, qui etiam actus vnus existens, est communis caritati & gratiae.

Praeterea, gratia & caritas sunt forma virtutum: vnius autem rei vna est forma

4 Praeterea, gratiae & caritatis vna est diffinitio, quia vtraque est bona qualitas mentis.

3 Praeterea, caritas in Craeco idem est quod gratia in Latino: caris enimoraece est gratia Latine, & componitur inde acaris quasi sine gratia, & acaris quasi bona gratia¬

4 Praeterea, illud, quod est radix prima omnis boni spi ritualis, est gratia, vel saltem non differt realiter a gratia: sed secundum Augustinum in sermone de laude caritatis, radix omnium bonorum est caritas, & ibidem dicit, qui caritas est vita viuentium

Et si dicitur istis, quod principium essendi differt a principio operandi, sed gratia est principium essendi, virtus est principium operandi: ergo &c.

Dicunt ipsi ad maiorem, quod non est vera in formis iccidentalibus: idem enim calor, qui, vt dat esse calidum, est principium essendi, vt calefac t alt erum, est principium agendi. Dant etiam instantiam ad minotem, quia, vt dicunt, destructo principio essendi, destruitur necessario principium agendi, sed destructa in aliquo homine gtatia, adhuc manet fides, & spes, quae sunt virtutes, & per conse quens sunt principium agendi.

Sed ista non concludunt. Igitur. Ad primum dicendum, quod maior non est vera, quia figura, & linea differunt per essentiam, cum figura sit species qualitatis, linea vero species quantitatis, & tamen impossibile est dare figuram sine linea: impossibile est etiam dare creaturam sine respectu, seu impossibile est creaturam separare a respectu ad creatorem, quamuis secundum aliquos istorum relatio per essentiam differat a fundamento suo Etiam quantum ad absolutam Dei potentiam minor est falsa. Ad probationem dico, quod nec esset necesse talem hominem damnari, nec saluari; quia Deus posset eum semper in via conseruare, sicut nunc de facto conseruat Enoch, & Heliam in paradiso.

Ad secundum dicendum, quod maior non est vsquequa que vera, quia materiae & formae est vnus actus, cum agere sit totius coniuncti, & tamen materia & forma differunt realiter. Etiam minor non est vera, quia esse gratum per gratiam est formaliter actus differens ab eo, quod est esse carum per caritatem: quia, vt superius patuit per Augusti num, gratia aliquo modo praeuenit caritatem, quia gratia pprie loquendo dat esse primum in spirituali regeneratione; & hoc proprie non conuenit caritati: cum ipsa sit immediatum principium spiritualis operationis

Ad tertium dicendum, quod quamuis large loquendo, ram caritas, quam gratia dicantur forma virtutum, hoc ta men conuenit caritati immediate, gratiae autem conuenit mediante caritate.

Ad quartum dicendum, quod illa non est propria diffinitio, sed est quaedam communis, seu analogica descriptio. Vn sicut homo & asinus conueniunt in hac descriptione, seu diffinitione communi, quae est substantia animata sensibi lis, differunt tamen suis propriis diffinitionibus: sic &c

Ad quintum dicendum, quod sicut corpus Christi, quia communicatur nobis ex gratia Dei originaliter, & non ex operibus nostrae iustitiae, & ideo dicitur caris Qraece & eucharistia latine ab a, quod est bonum & caris, quod est gratia, quasi bona gratia tamen planum est, quod corpus Christi differt realiter a gratia. Sic in proposito, quia caritas originaliter nobis infunditur non ex nostro merito, sed ex Dei gratia: ideo talis habitus diuini amoris quadam causali praedicatione dicitur caris, seu gratia: sicut philosophus in de sensu & sensato dicit, uod odor est fumalis euaporatio, quia causatur a fumali tuaporatione

Ad sextum dicendum, quod sicut in genere malorum, seu peccatorum quandoque dicitur, quod superbia est ini tium omnis peccati; quandoque autem hoc dicitur de in uidia: tamen superbia & inuidia differunt a se innicem: sic in genere bonorum, quandoque gratia dicitur principium omnium bonorum, quandoque autem caritas & ratia differunt a se inuicem. Vnde attendendo ad esse spi rituale, tunc gratia dicitur principium omnium bonorum; attendendo antem ad agere virtuose, tunc caritas dicitur principium omnium bonorum.

Nec ualet eorum responsio, quiaquis gratia sit forma ac cidentalis, tamen in hoc conuenit cum forma substantiali: icut forma substantialis dat esse simpliciter, & primum; loquendo de esse naturali, sic gratia dat esse simplicite & primum loquendo de esse supernaturali: & ideo sicut forma substantialis non est immediatum principium aendi actione naturali, sic nec gtatia est immediatum principium agendi actione supernaturali, & per consequens ratia concernit caritatem tamquam uirtutem a se reaiter differentem, mediante qua prorumpit in supernaturalem operationem.

Nec ualet instantia, quam adducunt contra minorem, quia quamuis destructa gratia maneat fides: tamen caritas non manet, quae proprie est principium actionis meritoriae, & supernaturalis. Etiam dato, quod maneat fides: tamen nec fides, nec aliqua alia uirtus sic manet, quod possit principiare actionem meritoriam, & supernaturalem sine gratia & caritate. Et ideo bene concedo, quod destructo principio essendi secudum esse supernaturale, quod est ipsa gratia: destruitur fides, & quaelibet alia virtus quan tum ad hoc, quod sit principium actionis meritoriae, & supernaturalis.

ARTICVLVS ili. Vtrum homo non habens gatiam possit mereri gratiam.

QVANTVM ad tertium articulum dico primo, quod homo non existens in gratia, non potest mereri gratiam de condigno.

1 Quia si homo constitutus in puris naturalibus poset mereri de condigno gratiam gratum facientem, de qua loquimur in praesenti, cum per talem gratiam homo sufficienter consequatur vitam aeternam, quae est finis simplici ter supernaturalis: tunc ex puris naturalibus possemus con sequi finem supernaturalem, & per consequens finis supernaturalis non esset supernatur alis, quod est contradictio.

2 Praeterea, illud, cui causaliter omne meritum nostrum nnititur, hoc mereri non possumus: gratia est huiusmodi, iuxta illud Augustini; Quid est meritum ante gratiam, cum omne bonum meritum nostrum in nobis non faciat isi gratias

3 Praeterea, si ex nostris naturalibus possumus de con digno mereri gratiam, tunc gratia esset debitum absolute, & per consequens gratia non esset gratia.

Sed forte Pelagius, qui oppositum istius conclusioni sserit, posset praedictam conclusionem impugnare sic¬

Quandocumque aliquis existens in gratia orat pro seipso de his, quae pertinent ad salute, tunc semper exauditur, sicut dicunt sancti doctores: sed aliquis existens nuc n gratia potest orare, quod si ipsum contingat ex humana fragilitate perdere gratiam, vt sibi restituatur

2 Preterea, Deus dans alicui gratiam, qui ante nonha buit, tuc vel dat digno, & tunc recipiens meruit eam, vel dat indigno, & tunc Deus erit iniustus.

Ad primum dicendum, quod dato quod talis exaudiro tur; adhuc tamen non mereretur illam secundam gratiam ex suis puris naturalibus, vt est sine gratia, sed vt habuit gratiam praecedentem

Ad secundum dicendum, quod ex hoc non sequitur, quod Deus sit iniustus, sed potius, quod sit pius, & misercors.

Secundo dico, quod existens sine gratia potest mereri gratiam de congruo: quia cogruum esse videtur, quod m sericors pater prodigum & vagabundum filium, quamuis abierit in regionem loginquam variis se inuoluens generibus peccatorum, redeuntem ad gremium paterni domi cilij cum pietate suscipiat, & errata volenti corrigere gra tiam largiatur: sed ipse Deus est misericora pater, iuxta il lud Apostoli. Benedictus Deus & pater domini nostri lesu Christi, pater misericordiarum & Deus totius consol¬

tionis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra: peccator vero, qui quantum ad vitae suae correctionem facit totum, quod in se est, assimilatur praedicto filio pro digo dicenti in euangelio, Surgam & vadam ad patrem meum & dicam ei, Pater peccaui in caelum, & coram te iam non sum dignus vocari filius tuus, fac me sicut vnum de mercenariis tuis. Vnde si faceret totum, quod in se est etiam si Paganus existeret, Deus numquam dimitteret. quin veritatem suae fidei sibi panderet, & infunderet gratiam spiritus sancti, quod bene apparuit de Cornelio, ad quem Deus miracolose misit Apostolum Petrum. Modu autem redeundi, seu gratiam consequendi, quamuis in praedicta parabola satis sit expressus: pot tamen dici, quod primo per gratiam praeuenientem ipse Deus admonet pe aliquos impetus spirituales ipsum peccatorem, quorum perceptione ipse peccator incipit suum reatum cognoscere, & aliqualem habere displicentiam peccatorum; talibus enim admonitionibus Deus stat ad ostium & pu sat, & petit a nobis nostram conuersionem: & quia ex nobis ipsis conuerti non possumus: igitur ad ipsum clamare di bemus illud, Conuerte nos domine ad te, & conuertemur Ad quod respodet dominus illud, Conuertimini ad me & ego conuertar ad vos, id est sequimini admonitionem meam, & facite quod in vobis est, & ego conuertat ad vos communicando vobis gratiam meam.

ARTICVLVS III Vtrum habens gratiam possit mereri vitam eternum.

QVANTVM ad quartum articulum dico duo. Pri mo, quod considerato merito nostro, vt a nobis est, sic nullus purus homo meretur vitam aeternam de condigno.

1 Quia, vt dicitur, Non sunt condignae passiones huiu saeculi ad futuram gloriam, quae reuelabitur in nobis

2 Praeterea, non magis potest creatura ex suis operibu suum creatorem constituere debitorem, quam seruus na turalis dominum suum naturalem: sed seruus nullo su opere potest suum dominum ex condigno suum debito rem constituere: ergo nec creatura creatorem.

Praeterea, ille, qui solum facit, quod tenetur: quam uis soluat illi, cui operatur: tamen ex huiusmodi opera tione non potest illum suum debitorem constituere: sed cum ad laudem Dei facimus totum, quod possumus, ad huc nihil supererogamus, sed solum reddimus creatori il lud, quod de iure debemus: igitur &c.

4 Praeterea, condignum meritum debet esse aequale ipsi praemio: sed nullum meritum nostrum, vt a nobis est, potest aequari caelesti praemio, quod oculus non vidit, nec au ris audiuit, nec in cor hominis ascendit: ergo &c.

Secundo dico, quod quamuis meritum nostrum, vt a nobis est, absolute loquendo, non sit condignum vitae aeternae: tamen, vt gratia spiritus sancti informatu, & princi liter operante spiritu sancto, & nobis cooperantibus con quisitum est,; sic capit quandam coaequalitatem respectu vitae aeternae, ratione cuius de iustitia, & de condigno nobis redditur vita eternam

1 Quia quamuis seruus, vt seruus est, non possit domi num suum facere debitorem ex iustitia: tamen seruus factus liber potest de condigno mereri apud dominum: sec homo informatus gratia Dei est constitutus in spirituali libertate, quia vbi spiritus Dei, ibi libertas, vt ait Aposto lus. Et saluator dicit, Si filius vos liberauerit, vere liberi eritis: ergo vt sic, talis homo potest vitam aeternam ab ipso omnium bonorum largitore mereri de condigno: ergo &c. 2 Praeterea, ista videtur esse intentio Apostoli, qui ait De reliquo reposita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi dominus in illum diem iustus iudex.

Sed contra istud dictum videtur esse quidam doctor, qui omnino negat meritum nostrum quocumque mo do sumptum esse condignum vitae aeternae: quod probat dupliciter.

Primo sic, lllud, quod aliquis assequitur ex sola libertate dantis, hoc non cadit sub merito de condigno, sed quicquid a Deo consequimur, siue sit gratia, siue gloria siue bonum spirituale, siue corporale, totum habemus ex mera liberalitate Dei. Istam minorem probat per hoc, quo Deo, & parentibus non possumus reddere aequiualens, vi patet 8. ethic. igitur Deus in nullo tenetur nobis, & per consequens quicquid nobis tribuit, ex mera liberalitate tribuit: ergo &c.

2 Secundo, quia dicit Apostolus, "gratia Dei vita aeter. na", vbi dicit glosa, "Maluit dicere gratia Dei vita aeterna, vt intelligeremus Deum ad vitam aeternam pro sua miseratione nos perducere, non ex meritis nostris".

Sed quamuis ista non concludant contra istam secun dam conclusionem, & per consequens non sint contra merespondebo tamen ad ea

Ad primum igitur dicendum ad minorem, quod respiciendo ad primariam radicem, tunc totum, quod consoquimur a Deo, ex sua libertate assequimur: quia quo nos a seruiture liberauit & liberos nos fecit, ex sua libertate prouenit: sed postquam nos liberos fecit, ratio non conuincit, quin virtute spiritus sancti, qui est spiritus libertatis, possimus aliquo modo de pia iustitia ipsum debitorem constituere, & hoc ex suo liberali promisso. Omne enim promissum aliquo modo cadit in debitum: sed in Apocal. promisit dominus coronam vitae ei, qui fide lis fuerit vsque ad mortem: ideo &c. Etiam dicit lacobus. quod qui probatus fuerit, accipiet coronam vitae, quam re promisit Deus diligentibus se

Ad secundum dicendum, quod illa auctoritas cum sua glosa aliud non intendit, nisi quod homo ex suis natura libus cum exclusione gratiae non potest consequi vitan aeternam, & hoc ego concedo, vt patuit in prima conclusione istius articuli

Ad argumentum principale dicendum ad maiorem, quo non est vera, nisi sumatur de eo, per quod disponimur in ratione principii agendi. Ad minorem dico, quod per gra tiam proprie loquendo non disponimur respectu optimis finis in ratione principij agendi, sed in ratione principi essendi