Quaestio 1

Quaestio 1. An Christus habuerit creaturarum notitiam in proprio genere praeter earum cognitionem in verbo.

VTRVM praeter creaturarum cognitionem in ver bo, siue in diuina essentia, Christus habuerit creatu rarum notitiam in proprio genere. Videtur, quod non: quia quandocunque aliquis perfectam alicuius rei habet notitiam, tunc respectu eiusdem rei frustra haberet notitiam imperfectam: sed Christus a principio suae con- ceptionis habuit perfectam creaturarum notitiam in vebo, cum semp fuerit beatus, & verus comprehensor: ergo &c.

CoNTRA cognitio vespertina non excludit matutinam: ergo simul stabit in Christo cognitio rei, seu rerum in verbo, & in proprio genere. Antecedens patet per Augt. super Qenesis ad litteram. vbi ait. In coelesti patria simul est mane, & vespera. Et vt ibidem patet, per manc Augustinus intelligit notitiam rerum in verbo, per vespo tam carundem rerum notitiam in proprio genere. Et idem patet per Aug. ad Orosium, vbi ait: Cognitio creaturae in se ipsa est vespera, in Deo est mane: ergo &c. Hic quattuor sunt videnda. Primo, vtrum anima Christi immediate, & nude videat essentiam diuinam. Secundo, vtrum clarius: & perfectius videat eam, quam Angeli beati. Ter tio, vtrum anima Christi, videndo diuinam essentiam, videat omnia, quae naturaliter relucent in ea. Et quarto, de principali quaesito

RESOLVTIO. Anima quidem christi immediate, & nude diuinam perspicit esse tiam darius perfertius que quocunque spiritu aeternam felicitari participante: non tamen cuncta in verbo cognoscit, quae sic vela cent in eo, vt a Deo produci possint: licet forsan numquam produm centur. Vnde anima illa (vt vno verbo claudam) nil creaturarm cognouit in verbo, quin illud idem nouerit in proprio genere.

ARTICVLV S 1. Vtrum anuma Christi immediate, & nude videat, essentiam diuinam

QVANTVM ad primum dico, quod sic. Quia quilibet beatus nude, & immediate videt diuinam essentiam: sed anima Christi a principio suae creationis fuit por fecte beata, prout dicta sanctorum doctorum aperte protestantur,

Sed maiorem istius rationis, & perconsequens ipam conclusionem quaedam antiqua opinio negat dicens, pnul la creatura quauiscunque beata potest videre diuina esse tiam in seipsa: sed solum in quodam effectu suae claritatis, qui quidem effectus quanto fuerit spiritualior, tanto clarius, & beatius videtur ipse Deus. Sicut in aurora appa ret in nostro emisphaerio quidam solaris spledor, in quo non videtur sol immediate per suam essentiam: sed mediate, puta, per suam refulgentiam, sic in proposito &c

1 Et illud probant per illud: Deum nemo vidit vmquam &c. Super quo verbo ait Chrisost. quod nec ipsae coelestes essentiae, ipsi scilicet Cherubin, & Seraphin ipsum Deum, vt est, vmquam viderunt

2 Item Apostolus ait. "Lucem inhabitat inaccessibilem quem nullus hominum vidit, sed neque videre potest"

3 Item Dyonis in epistola ad Saium dicit. Supremae Dei tenebrae, quae lucem inhabitant inaccessibilem, ope riuntur omni lumini, & absconduntur omni cognitioni, & si aliquis videns Deum intellexerit, quod vidit, non ipsum tamen vidit: sed aliquid corum, quae sunt eius.

Sed ista opinio falsa, & periculosa esse videtur. Primo quia contradicit scripturae sacrae. 1 Nam ait Apostolus. Nunc autem videmus per speculum, & in enigmate, tunc autem, scilicet in patria, facis ad faciem. Et, quod per faciem intelligatur diuina essentia, patet per August. 2. de trinitate, vbi ait. "Facies Dei ess ipsa forma, in qua Christus non rapinam arbitratus est esse aequalem Deo patri¬"

2 Item, loannes ait. Cum apparuerit, similes ei erimus; quoniam videbimus eum, sicuti est

3 Item, August. 1 confes. ait. "Ad te fecisti nos Domine, & inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te": ergo non potest cor nostrum beatifice quiescere in aliqua creatura

4 Item, super illo verbo 1. ad Corin. 15. Cum tradiderit regnum &c. Dicit Olos. quod ibi essentia patris, & filij, & spiritus sancti videbitur.

3 Item, beatus Gregorius super illo verbo. Non videbit me homo, & viuet: expresse reprobat istam opinionem scilicet quod in ipsa regione beatitudinis Deus in effectu suae claritatis conspici possit, & non in natura & Praeterea, solum ille est beatus, qui habet quicqui vult, & nihil mali vult: sed nullus videndo huiusmodi effectum, de quo dicit ista opinio, habet quicquid vult Maior patet per Aug. Minorem probo: quia naturale desiderium hominis est, postquam videt aliquem effectum, ad videndum causam effectus: igitur cum diuina essentia sit causa illius effectus, seu claritatis, nuquam poterit desiderium hominis satiari, donec videat ipsam diuinam essentiam, quae est ita omnium causa, quod a nullo penitus est causata

7 Praeterea, Hugo de sancto victore ait contra fictores huius opinionis in commento coelestis Hierarchiae sic Quidam in cordibus suis euanuisse inueniuntur, Deum rationali animae omnino inaccessibilem praedicantes, praeterqum in theophaniis quibusdam. Et paucis interpositis sub dit. Tollant igitur phantasias suas, quibus lumina mentium nostrarum obumbrare nituntur, neque nobis simulachris suarum existimationum Deum nostrum intercipiant: quia sicut nos satiare non potest aliquid praeter Deum nostrum, ita nos sistere non possumus, nisi vsque ad ipsum peruenia mus. Et tandem concludit Hugo, quod non est aliud ex tra ipsum; in quo beatificemur, sicut aliud esse non potuit praeter ipsum, a quo crearemur. Contra fundamentum etiam istius conclusionis processi in 1. lib dist. 1. quaest. 1. art. 1

Ad auctoritates, quas ista opinio pro se adducit, dicen dum, quod omnes loquuntur de visione perfectae comrehensionis. Et sic essentia diuina solum videtur ab in tellectu diuino, qui ipsi essentiae totaliter adaequatur Per hoc tamen non negatur, quin quilibet beatus immediate videat essentiam diuinam cognitione clarae, & nudae apprehensionis,

Posset etiam ista falsa opinio aliquibus sophismatibus colorari. 1 Primo sic. Nulla pportio est finiti ad infinitum, vt ait Boethius in lib de conso sed intellectus, & intel ligibile debent esse proportionata:igitur nullus intellectus creatus, cum sit finitus, poterit intelligere essentiam diuinam immediate, quae est infinita.

2 Praeterea, plus distat Deus ab intellectu nostro, quam Angelus a sensu: sed nullo modo potest sensus cleuari ad hoc, quod videat Angelum: ergo nec intellectus noster adhoc, quod videat Deum.

3 Praeterea, si essentia diuiua ab intellectu nostro videtur, aut hoc erit per se ipsam, aut per speciem ab ea deriuatam. Non primo modo: quia ipsa non potest esse forma inhaerens intellectui. Nec secundo modo: quia illa species cum sit creata plus distat a Deo, quam species albi a nigro: sicut igitur species albi numquam ducit in cognitionem nigri immediate, sic &c.

4 Praeterea, philosophus 3. de anima dicit, quod in searatis a materia idem est intelligens, & intellectum: cum gitur Deus sit maxime separatus, videtur, quod ipse solum intelligat seipsum

3 Praeterea, infinitum in quantum infinitum est ignotum vt patet 1. Physicorum: sed Deus secundum omnem modum suae essentiae est infinitus: ergo nullo modo est a nobis cognoscibilis per essentiam: ergo &c. e Praeterea, illud, quod videtur mediante alio, non videtur immediate per essentiam: sed secundum doctores etiam modernos, & antiquos Deus videtur mediante alio; scilicet mediante lumine gloriae: ergo &c

Ad primum dicendum, quod quamuis finiti ad infinitum non sit proportio commensurationis: est tamen proportio habitudinis patientis ad agens, eo quod infinitum agere possit in ipsum finitum: sed proportio primo modo dicta non requiritur inter intellectum, & intelligibile, sed secundo modo

Ad secundum dicendum, quod quamuis secudum ordinem naturalis entitatis spiritus minus distet a sensu; quam Deus ab intellectu: secundum ordinem tamen intelligibilitatis plus distat: qua sensus nullo modo, seu nul lam habet aptitudinem ad cognoscendum aliquod intel ligibile. Intellectus vero ad cognoscendum omne inteluigibile aliqualem habet aptitudinem est enim omnia heri, secundum quod ait philosophus. 3. de anima

Ad tertium dicendum, quod per seipsam. Ad probatio nem dico, quod quamuis essentia diuina non possit essforma inherens intellectui: potest tamen esse forma immediate praesens intellectui, & hoc sufficit ad hoc, quod intellectus ab essentia diuina moueatur ad eliciendun circa ipsam verum actum intelligendi. Etiam qui poneret ibi speciem impresiam ab essentia diuina, respondere posset ad probationem, quod quamuis secundum naturam& entitatem plus differret illa species ab essentia diina, quam species albi a nigro: secundum tamen similitudinem, & representationem minus distat: Sicut enim homo pictus plus distat ab homine viuo, quam asinus tiuus: & tamen ducit in cognitionem hominis magis, quam asinus viuus: sic in proposito &c.

Ad quartum dicendum, quod per huiusmodi verba non vult Arist. nisi ponere differentiam inter intellectum angelicum, & nostrum: quia ille immediate intelligit seipsum: cetera autem intelligit consequenter, intellectus autem noster econuerso.

Ad quintum dicendum, quod infinitum, de quo loqui tur Arist. in physicis, est infinitum priuatiue, & ratione materiae: propter quod est ignotum & non cognoscibile ratione suae materialitatis: sed Deus est infinitus non pri uatiue, sed negatiue, & ratione formae: propter quod de e est maxime cognoscibilis, &, si clare non cognoscitur, hoc non est ex parte cognoscibilis, sed propter defectum cognoscentis. Posset etiam dici, quod quamuis Deus sit infinitus in se: tamen sub ratione finita mouet intellectum creatum, & non obstante sua infinitate: ipse communicat se finite. Et quia sic cognoscitur ab intellectu, sicut ntellectui communicatur: ideo &c

Ad sextum dicendum, quod quamuis medium quod, uta, medium habens se per modum obiecti cogniti, vt pouit ista falsa opinio, impediat immediatam cognitionem, & similiter medium in quo, puta, speculum in quo res ali qua videtur mediante sua similitudine: medium tamen quo, puta, specles, vel diffinitio, seu ratio cognoscendi & medium, sub quo cuiusmodi est ipsum lumen, in nullo impediunt immediatam cognitionem. Vnde sicut lumen con porale, vel spes coloris non impediunt immediatam coloris visionem: quamuis impossibile sit huiusmodi visionem fieri sine tali lumine, sic nec lumen spirituale &c.

ARTICVLVS I Vtrum amma christi clarius, & perfectus videat diuinam essentiam, quam angeli beati.

SVANTVM ad secundum articulum dico breuiter A anima Christi clarius, & perfectius videt diuinam essentiam, quam aliquis angelus. 1 Quia secundum intensionem habitus gratiae, & caritatis intenditur lumen gloriae, & per consequens intenditur visio diuinae essentiae: sed perfectior fuit gratia, & caritas animae Christi caritate, & gratia cuiuscunque alterius creaturae, vt patere potest ex dictis superius: ergo &c

2 Praeterea, quanto quis est perfectior beatus: tanto clarius videt diuinam essentiam: sed Christus est perfectior in beatitudine omnibus creaturis; nam sicut patet ad Ephe. "Deus constituit eum s.Christum ad dexteram suam in coelestibus super omnem principatu, & potestatem, & virtutem, & dominationem, & super omne, quod nomina tur non solum in hoc seculo: sed etiam in futuro"

3 Praeterea, quanto creatura intimius est Deo coniuncta, tanto clarius videt diuinam essentiam: sed, vt patuit in praecedenti quaestione, humana natura Christi tanta vnione est Deo coniuncta, quod nulla vnio maior illa vnione reperi tur, excepta ea, qua tres diuine psonae vniutur in vna natu ra diuina; ergo &c. Sed contra illud sunt quidam, quod dixerunt, que propter excessum naturalis luminis sut intellectus angeli clarius vident diuinam essentiam, quam anima Chri sti, vel cuiuscunque alterius hominis. Quod ipsi probant, sic 1 Quia perfectior est visio secundum perfectiorem excessum luminis requisiti ad visionem:: sed in angelis est perfectior luminis excessus, quam in anima Christi: quia excessus secundum gradum specificum est maior, quam ex- cessus secundum eandem formam specie: sed angelus excedit animam Christi in lumine naturali secundum gradi pecificum, cum lumen naturale angeli specie disferat a lumi ne naturali aiae rionalis: anima aute Christi excedit angelum in lumine gloriae, quod eiusdem speciei est in omnibus beatis: ergo &c. 2 Praeterea, idem obiectum eodem modo repraesentatum perfectius videtur a perfectiori potentia: sed essentia diuina aequaliter repraesentatur omnibus beatis & potentia intellectiua angeli est perfectior potentia intellectiua cuiuscunque animae rationalis: ergo &c

Praeterea, natura, quae magis est ad imaginem Dei magis est capax diuinae beatitudinis, & claritatis diuinae visionis: sed angelica natura magis est ad Dei imaginem; quam humana. Maior patet per Aug. Minor probatur: quia cum imago solum reperiatur in natura intellectuali, sequitur, quod in perfectiori natura intellectuali perfectior re eriatur imago: ergo &c. Et si dicitur istis, quod Saluato, le simplicibus hominibus beatis ait, quod erunt sicut angeli Dei in coelis. Et Apostolus dicit Christum caput homi num, & angelorum. Et Crego. dicit, quod ad singulos oi dines angelorum assumentur aliqui homines. Quae om- nia non essent vera, nisi homines in beatitudine, & per con sequens in visione beata aequarentur angelis, & per cons quens ps excedit angelos, sicut excedit hoes singulos

Ad primum respondent ipsi, quod ly sicut est nota similitudinis, & non aequalitatis. Vnde cum dicitur, Diliges pro ximum tuum sicut te ipsum, ex hoc non potest concludi, que tenearis cum tatum diligere sicut te ipsum: sic in pposito.

Ad alia duo dicunt, quod ordines angelorum non distinguuntur penes visiones diuinae essentiae: sed penes modum recipiendi diuinas illuminationes, in quibus homines possunt angelis adaequari, vel eos excedere secundum vluntatem Dei reuelantis, qui potest, si vult, prius aliquio reuelare homini, quam angelo, & angelum instruere mediante homine: & in hoc, vt dicunt, Christus excedit angelos, & est caput eorum: quia secundum Dion. 7. celest, Hier. a Christo etiam, in quantum est homo, angeli reci. viunt diuinas illuminationes. Sed ista opinio stare non potest. Quia cum visio diuinae essentiae non sit visio natu ralis: sed totaliter super naturam omnis creatae potentiae ideo mensura illius visionis non debet attendi penes lumen naturale: sed penes lumen simpliciter supernaturale

Ad primum igitur dicendum, quod non ad excessun cuiuscunque luminis visio est perfectior: sed ad excessum determinati luminis proprie requisiti ad talem visionem Et sic moderata maiori, tunc minor est falsa: quia in angelis non est excessus luminis proprie requisiti ad visionem gloriae, siue ad visionem diuinae essentiae, quin potius talis excessus est in aia Christi: quia lumen proprie requisitum ad iam dictam visionem, est lumen gloriae, siue lumen gra tiae consummatae, quod in anima Christi ab instanti primo uae conceptionis fuit excellentrus, quam in quibuscunque angelis. Cumen autem naturale non est proprie requisitum ad visionem beatam: sed est generaliter requisitum ad omnem intellectionem.

Ad secundum dicendum, quod maior non est vera, sii la perfectior potentia, quantum ad naturalia, fuerit minus perfecta, quantum ad gratuita: sic autem est in proposito: ergo &c.

Ad tertium dicendum, quod quamuis angelus magis sit ad imaginem Dei, quam quicunque homo, si vter que sumatur in suis puris naturalibus: tamen hoc fallit, si sumantur eorum naturalia cum gratuitis, & cum perfectio. nibus, & dispositonibus supernaturaliter infusis, quae sun quasi quidam colores diuinae imaginis substantiam ima ginis decorantes. Nec valet quod dicunt ad primam instantiam quia ly sicut, cum sumitur in terminis qualificatiuis, tunc sonat similitudinem, cum autem accipitur, in terminis quantitatiuis, sonat aequalitatem. Et quia irtus, siue potentia per comparationem ad subiectum, ita est qualitas subiectum perficiens, quod tamen per comparatio nem ad obiectum habet modum quantitatiuum: ideo in proosito Iy sicut potest similitudinem sonare, ac etiam aequalitate. Nec est verum, quod assumunt in solutione secundae in stantiae: quia si ordines angelorum solum distingueren tui enes reuelationes, cum post nouissimum diem cessent huiusmodi reuelationes: sequeretur, quod ordines ango lorum perderent totaliter suam distinctionem, & per conse quens nullus esset ordo in coelestibus: quia ordo praelupponit distinctionem.

ARTICVLVSI Vtrum uuma christi, videndo diuimam essentiam videat omnia, quae naturaliter veliicent in ea

QVANTVM ad tertium articulum ponam duas com lusiones. Prima est, quod anima Christi non cognoscit oia, quae sic relucent in diuina essentia, quod fieri a Deo sunt possibilia, quamuis numquam contingat ea esse produm cta. Quia per illam notitiam, qua totaliter non comprehenditur diuina essentia, per illam non cognoscuntur oia, ad quae absolute pot se extendere diuina potentia. Ista patet po identitatem, & omnimodam aequipollentiam essentiae, & potentiae Dei: sed essentia diuina non potest comprehendi to taliter ab aiae Christi notitia, cum infinitum a finito non pos sit comprehendi: ergo &c. Sed contra minorem istius rationis ex dictis aliquorum potest instari sic. 1 Ma ius est vniri alicui secundum esse, quam secundum cognitionem, sed tota essentia diuina est vnita animae Christi in persona verbi secundum esse: ergo & secundum cognitio nem, & per consequens comprehendetur ab ea: ergo &c. 2 Praeterea, sicut simplex non potest attingi, quin totum attingatur, sic non potest apprehendi, quin totaliter apprehendatur: sed secundum te, anima Christi attingit, & apprehendit essentiam diuinam: quae est simplicissima: er go totaliter comprehendit eam

3 Praeterea, secundum Aug. in lib de videndo Deum, comprehendi dicitur, cuius nihil latet videntem: sed ni- nil essentiae diuinae latet animam Christi: quia si aliquid lateret, tunc in essentia diuina esset diuersitas: quia aliqud sui latet, & aliquid patet.

4 Praeterea, lsidorus ait, Trinitas sibi soli nota est, & ho mini assumpto: sed hoc non potest intelligi de notitia ap prehension is: quia sic nota est cuilibet beato: ergo de non titia comprehensionis.

RESPONDEO ad primum, quod quamuis essentia diuina tota sit vnita animae Christi secundum esse: non tamen totaliter, puta, omnibus modis quia essentia diuina per vnionem verbi ad animam non est in anima penes modum essendi, quo est in patre, vel in spiritu sancto. Sic quamuis cognoscitur tota essentia diuina ab anima Christi; non tamen cognoscitur totaliter, & per consequens non com prehenditur: quia potentia cognoscentis cognoscibilitati cognoscibilis non adaequatur. Et per hoc patet ad secundum: quia quamuis simplex, quod est infinitae cognoscibilitatis a virtute finita totum apprehendatur: non tamen apprehenditur totaliter: igitur non comprehenditur totaliter: Sicut enim vna linea tendens a circumfe rentia ad centrum attingit totum centrum, cum sit indiuisibile, & punctuale: tamen non attingit ipsum totaliter: quia ab infinitis aliis lineis idem centrum potest con tingi, quas alitei, & aliter potest terminare, puta, penes sursum, & deorsum, & sic de aliis: fic in proposito. Etiam quilibet intellectus cognoscit totum primum principium, scilicet de quolibet esse, vel non esse: & tamen nullus intellectus creatus cognoscit ipsum totaliter: quia nullus intellectus creatus forte intelligit omnes conclusiones deducibiles ex illo principio. Sic in proposito &c

Ad tertium dicendum, quod posito, quod nihil essentiae realiter, seu quantum ad rem, quae est essentia, lateat animam Christi: multa tamen, & infinita ipsius essentia modaliter, seu quod ad modos essentiae, possunt illam ani mam latere: quia infiniti sunt modi, quibus essentia diui na imitari posset a creaturis, si Deus eas producendas esse decerneret

Ad quartum dicendum, secundum quod dicunt doctores, que lsidorus ibi loquitur de notitia trinitatis non quomodo cunque: sed quo ad numerum scitorum talium, quae cognoscuntur scientia visionis, hoc est, eorum, quae facta sunt vel adhuc fenda sunt: quia in talium notitia anima Christi, vt dicunt, aequatur verbo, & hoc verum est quantum ad numerum scitorum sed non quantum ad modum sciendi: ideo ad talem notitiam ipsius animae non sequitur comprehensio ipsius diuinae essentiae

Praeterea, arguo secundo pro supradicta conclusione nc. Si anima Christi cognosceret omne possibile produci a diuina potentia, tunc infinita Dei potentia esset ex- hausta in prospectu virtutis finitae, quod est impossibile¬

Praeterea, quanto plures conclusiones simul cognoscum tur in aliquo principio, tanto maior virtus requiritur in otentia cognitiua: nam ille intellectus, qui duas cognoscit, perfectior est, quam qui solam vnam cognoscit, & qui tres, perfectior, quam qui duas: & sic deinceps: er- go ille qui infinita simul intelligeret in vno principio, oporteret, quod esset infinitae virtutis; sic autem esset de anima Christi si omnia cognosceret, quae in diuina essentia repraesentantur: ergo &c

Sed contra istam conclusionem ex dictis aliquorum arguitur sic

1 Nullus potest aliqua cognoscere, quae ignorat anima eius: sed Christus nouit omnia. Vnde dixerunt ei discipuli, nunc scimus: quia scis omnia

2 Praeterea, voluntas Christi cum haberet perfectam caritatem, amauit omne bonum: ergo intellectus Christi com gnouit omne bonum. Consequentia patet: quia bonum cognitum est obiectum voluntatis, sed omne, quod in essetia diuina relucet, habet rationem boni: ergo &c

3 Praeterea, ille, in quo perfecta est potentia intellectus. ossibilis ille scit omnia scibilia: quia intellectus possibilis est omnia fieri, vt patet 3. de anima: sed in Christo nihil est imperfectum: ergo &c.

4 Praeterea, hoc non debet negari animae Christi, quod vere, conuenit cuilibet animae beatae: sed quaelibet anima bea ta videt omnia, quae relucent in essentia diuina, non solum fa cta, & fienda: verum etiam fieri possibilia. Maior patet. Et minorem ipsi probant multipliciter.

I PRIM o sic. Anima beata nude cognoscit essentiamn liuinam: ergo cognoscit omnia. Antecedens patet ex dictis in 1 artic. Probatur consequentia: quia omnia producta, vel producibilia in essentia diuina relucentia exce duntur incomparabiliter a diuina essentia, & per consequens virtus cognitiua, quae potest in essentia potest in onia alia 2 Praeterea, quae aequaliter repraesentantur in aliquo speculo, qua ratione cognoscitur vnum ab eo, cui praesens est speculum, eadem ratione cognoscuntur omnia alia; sed in speculo diuinae essentiae aequaliter repraesentantur mnia: ergo &c.

3 Praeterea, anima rationalis naturaliter desiderat scire omnia: sed cum anima est beata, omne suum desiderium adimpletur: ergo &c.

4 Praeterea, in beatis nulla erit poena: sed igorantia ess uaedam poena: ergo &c.

3 Praeterea, essentia diuina est expressior similitudo cu iuscunque rei, quam propria species ipsius rei: sed cuiuscunque species esset praesens animae beatae, illa re cogno sceret: ergo cum essentia diuina sep sit pses animaebeatae &c. e Praeterea, omnis creatura, vt est in Deo, est idem, quod creatrix essentia: ergo non aliter se habet vna creatura ad noc vt videatur per diuinam essentiam, quam alia.

2 Praeterea, Creg. 2. lib. dial. ait. Quid est, qud ibi nesciunt vbi scientem omnia sciunt,

8 Praeterea, Apoc. 5. dicitur dignus est agnus accipere sa uientiam. Olosa inquit, idest omnium cognitionem, sicut verbum, cui vnitus est ergo saltem anima Christi cognocet omnia, quod est contra tuam conclusionem.

Sed quamuis predictis minor multipliciter videatur es se probata: tamen non reputo eam esse veram.

1 Quia per apertam intellectionem, seu intuitionem, obiecti intelligibilis non videntur oia representata in obiesto, nisi conprehendatur ratio, sub qua talia repraesentantur in obiecto: sed nullus intellectus creatus quantulipet beatus comprehendit huiusmodi rationem, sub qua diui na essentia repraesentat infinita producibilia: quia illa ratio est infinita: ergo &c

2 Praeterea, quauis essentia diuina respectu intellectus diuini sit obiectum naturale: qua talis intellectus est beatus ex natura: tamen respectu ceterorum, quod ex sola gra sunt beati e obiectum liberum, & voluntarium: & ideo non oportet, quod se ostendat quatum potest: sed ostendit se quantum vult, & quantum eorum beatitudini decreuit impartiri.

3 Praeterea, intellectus finitus, quamuis videat essentiam diuinam infinitam, videt tamen ea finite, & sub ratione finita. lsta patet: quia inter potentiam cognitiuam, & rationem conoscendi debet esse conformitas sine excessu: dato etiam, quod res cognita excedat potentiam cognitiuam: sed obiectum quauis cunque infinitum sub ratione finita non repraesentat nfinita: ergo &c.

4 Praeterea, sicut probaui int. li. dist. 38. conclusione. 1. vnus angelus scit aliqua, quom ignorat alius angelus: ergo non quilibet beatus cognoscit omnia in diuina essentia repre entata. Et ista est intentio P. Dion. 7. ca. cael. Hier. ubi ait, quod angeli superiores purgant inferiores a nescientia.

Ad primum contra conclusionem adductam dicendum, ue maior tantumodo est vera de eo, qui est vnius naturae, & non de eo, qui habet in se naturam diuinam, & humanam: quia lle potest aliqua scire secundum diuinam naturam, quae agnorat anima sua, quae se tenet ex parte naturae humaneAd secundum dicendum, quod ea, quae sunt possibilia fieri er diuinam potentiam, quae tamen diuina sapientia non disponit sore producenda, nec ordinauit ad esse, illis non competit aliqua ratio amabilis praeter amabilitatem diuinae sapientiae, & ideo non requiritur eorum aliqua determinata notitia ad hoc, vt dicantur amata a Christo: amat enim omnia talia modo, quo sunt amabilia, cum amat ipsam diuinam potentiam.

Ad tertium nego maiorem: quia ad hoc, quod potentia intellectiua dicatur perfecta, non oportet eam cognoscere omnia quomodocumque scibilia: sed sufficit, quod essentialiter cognoscat primum omnium intelligibilium. Propter quod ait Aug. 5. confe. "Infelix homo, qui scit omnia ista, te autem nescit: beatus autem qui te scit, etiam si illa nesciat: qui vero te, & ista, beatior: sed propter te solum bea tus."

Ad quartum nego minorem Ad probationem primam dico, quod quamuis diuina ssentia sit multo excellentior, quam omnis creatura in esse producta, producenda, ac producibilis, prout creatuta seorsum consideratur ab essentia; tamen: vt ercatura simul sumitur cum essentia, sic non est excellentius intelligere diuinam essentiam, quam omnem creaturam.

Ad secundam dicendum, quod minor est vera quo ad intellectum diuinum, respectu cuius talia omnia naturaliter repraesentantur, & ostenduntur: non autem respectu intellectus creati, cui talia Deus libere representat Etiam maior non est vera nisi potentia, cui fit huiusmodi representatio, sit capax omnium representatorum.

Ad tertiam dicendum, quod beati, quorum voluntas ess persecte conformis voluntati diuinae, nihil de talibus determinate desiderant, nisi quantum Deo placet, cui per amorem perfectissimum sunt coniuncti.

Ad quartam dicendum, quod duplex est ignorantia. Quedam priuatiua, puta, eorum, quae quis scire tenetur, & tais ignorantia poenosa est. Alia negatiua, puta, qua aliquis nescit ea, quae non interest sua scire, & ista non est poenosa: quia est quaedam condicio vniuersaliter connexa om- ni intellectuali naturae creatae. Prima igitur ignorantia non reperitur in beatis, sed secunda

Ad quintam dicendum, quod licet essentia diuina sit omnium creatorum, & creabilium expressiua similitudo; tamen non oportet, quod hic, qui eam videt non ex sui natura, sed ex Dei gratia, & libertate, & qui sic eam videt, quod ipsam apprehendit, quantum suae beatitudini sufficit. &tamen non comprehendit, non oportet inquam, quod talis omnia videat, quae diuina essentia exprimit. Vnde bene probat argumentum, quod diuina essentia est medium ufficiens ad repraesentandum omnia: sed non probat, quin videns possit esse ita deficiens ab huiusmodi representationis excellentia, quod non videat omnia.

Ad sextam dicendum, quod argumentum magis est ad oppositum: quia eo ipso, quod res possibilis produci, & nondum producta, nullum habet esse proprij generis: sed est totaliter indifferens, & indistincta a diuina essentia: ideo intellectus, qui sic videt essentiam diuinam totam, quod ipsam non videt totaliter, & sic eam apprehedit, qud ipsam non comprehendit, non oportet, quod videat omnia distincte, quae diuina essentia potest creare distincte. Vnde suffi cit tali intellectui, quod videat diuinam essentiam adec esse foecundam, quoed Deus potest per eam omnia creare, & producere, quae vult: sed non oportet, quod talis intellectus videat, quae sint illa, quae Deus sic potest, quod vult ea 4 ducere, & quae sic potest, quod tamen non vult ea producere, nisi Deus talia sibi velit ex sua libertate reuelare

Ad septimam dicendum, quod verbum Grego. potest intelligi de omnibus non absolute, sed spectantibus ad beatitudinem videntis

Ad Octauam dicendum, quod glo ibi non loquitur de notitia verbi, quae est simplicis intelligentiae, sed de notitia visionis, quae non est omnium possibilium fieri, sed solum factorum, & fiendorum

Aliae etiam sunt opiniones circa istam materiam, quas hic ratione breuitatis non adduco: quia tractare de beatitudine spectat ad 40. distin quarti libri: ideo huiusmodi opiniones cum suis motiuis vsque ibi reseruo.

Secundo dico, quod anima Christi cognoscit omnia, quae sunt, fuerunt, & erunt. Quia quilibet beatus cognosele omnia ad ipsum pertinentia: sed oia iam dicta aliquo mo do pertinent ad ipsum Christum, cum ipse etiam secundum numanam naturam sit dominus & iudex omnium; ideo &c Forte dicetur, quod de die extremi iudicij dicitur Mat. 24 T De dic ille nemo scit neque etiam filius hominis: ergo videtur, quod non sciat omnia, quae erunt

Respondeo, secundum doctores, quod Christus dicitur ne e scire diem illum non simpliciter: sed dicitur nescire eum ad manifestandum nobis: non enim accepit notitiam ilius dei ad manifestandum aliis. Vnde etiam suis praeelectis discipulis noluit huiusmodi diem manifestare, Act.i. vbi ait. Non est vestrum nosse tempora, vel momenta, quae pater posuit in sua potestate: nihilominus tamen Christus vere nouit diem illum: quia iudex debet scire diec sui iudicij, & ordinem, ac dispositionem eius: sed Christo data est potestas iudicium facere: quia filius hominis est, vt ip se ait in Fuangelio. Et iterum ait. Data est mihi omnis po testas in coelo, & in terra

ARTICVLVS uii. Vtrum Christus habuerit creaturarum notitiam m proprio genere, praeter earum cognitionem in verbo.

VANTVM ad quartum articulum ponam tres con lusiones. Prima est, quod anima Christi praeter notitiam, quam habuit de rebus creatis, vt eas vidit in uerbo, siue in diuina essentia, earudem rerum scientificam habuit notitiam in proprio genere

1 Quia anima Christi non debuit priuari illa perfectione, ad quam naturalem habuit aptitudinem, sed ad scientificum habitum, quo res cognoscitur in proprio genere, anima Christi habuit aptitudinem naturalem. Maior patet. Probo minorem: quia ad illud quilibet perfectus homo naturalem habet aptitudinem, cuius desidetium omni homini naturaliter est insitu. Sed, vt dicitui in principio meta. Des homines natura scire desiderant

2 Praeterea, secundum Dion. 7. cele hier. Christus secun dum quoe homo, docet angelos: sed hoc non potest intelligi quantum ad notitiam beatificam: quia in tali cognitione quilibet homo immediate docetur a Deo: ergo intelligi tur de notitia rerum in proprio genere

3 Praeterea, quilibet beatus habet notitiam rerum in proprio genere, vt ponunt sancti doctores: ergo & Christus. Consequentia patet: quia Christus similis fuit fratribus, idest ceteris hominibus praeter peccatum.

4 Praeterea, vt apparet in lsa. Christus non solum debuit habere spiritum sapientiae, & intellectus: verum etiam spi ritum scientiae. Vnde & Apostolus ait. que "in Christo sunt omnes thesauri sapientiae, & scientiae abscoditi": ergo Chri stus non solum habuit habitu notitiae supernorum, qui proprie dicitur sapientia: sed Christus etiam habuit habitum scientiae, qui est habitus coclusionum, seu scibilium inferiorum

Sed contra illud ab aliquibs arguitur sic. 1Existente in iliquo perfecta rerum notitia &c. vt supra. Et confirmatur quia sicut in psentia Solis frustra ponitur lumen candelaesic &c. 2

Praeterea, intellectus animae Christi perfectioi fuit intellectu cuiuscunque angeli sed Maximus super Dio Iy. de cel hier, ait, quod angelici intellectus propter sui erfectionem non indigert habitu aliquo ad cognoscendum.

Ad primum dicendum, quod quamuis perfectu, & imperfectum cum sunt eiusdem rationis, non stent simul in eode: compa tiuntur tamen se, cum sunt diuersarum rationum: sed notitia rerum in verbo, & notitia rerum in proprio genere non sunt eiusdem rationis: Nec etiam notitia, quam habet Christus de rebus est impersecta. vtraque enim notitia Christi est perfecta in suo genere, quamuis respectiue haec in comparatione illius possit dici imperfecta.

Ad secundum dicendum, quod quamuis intellectus animae Npi suerit pfectior intellectu angelico quo ad gratuita: non ta men quo ad naturalia. Etiaml in ipsis angelis est notitia rerum in proprio genere, praeter notitiam, qua res cogno scunt in verbo. Nec hoc intendit negare Maximus: sed so lum negat angelos huiusmodi notitiam habere per species a rebus acquisitas: quia huiusmodi notitiam habent per species sibi concreatas.

Secunda conclusio est, quod non est necesse Christum huiusmodi scibilia creata omnia cognoscere per vnum habitum, vt quidam dicunt: sed potest diuersa scibilia cognoscere per diuersos habitus modo, quo a ceteris homi nibus distinctis habitibus cognoscuntur. Quia omnis il la perfectio ponenda est in anima Christi quantum ad re rum coonitionem, quae consequitur modum naturalem animae humanae: quia gratia non tollit naturam, quamuis perficiat eam: sed modus cognoscendi humanus est per species minus vniuersales, quam angelicus, ex quo in nobis plurium scibilium genere scibili distinctorum habitus scientifici plurificantur. Vnde sicut dicitur primo posteriorum, quod vnius generis subiecti est vna scientia, sic econuerso potest dici, quod plurium, seu distinctorum generum scibilium, siue subiectorum sunt plures, & distinctae scientiae. Et istam sententiam videtur approbare doctor communis in tertia parte. 411. art. 8. quamuis oppositam conclusionem teneat in scripto 3. libus sententiarum dist. 14

Et probatur ab aliquibus sic. 1 Angeli non habeni scientiam distinctam per habitus: ergo nec Christus. An tecedens patet Probatur consequentia: quia quanto lim pidior est intellectus, tanto ex paucioribus potest plurcognoscere: sed limpidior est intellectus Christi, quam intellectus angelicus

2 Praeterea, animae nobilissimae debet attribui nobilissimus modus cognoscendi: sed cognoscere omnia per vnum habitum est nobilior modus, quam per plures

Praeterea, oppositorum oppositae sunt condiciones; sed scientiae nostrae: quia causantur a rebus exterioribus ideo distinguuntur, iuxta distinctionem scibilium. Nam scientiae secantur quemadmodum & res3 de anima: ergo per oppositum scientia Christi, cum non sit per acquisitionem a rebus: sed per infusionem a Deo: ideo non distinguitur distinctione scibilium.

4 Praeterea, ars regulatiua, & architectonica manet vna, quamuis artes subseruientes multiplicentur: sicui ars militaris manet vna quamuis equestris, frenefactiua, sellefactiua, scutifactiua, & sic de aliis, quae militari subseruiunt sint valde multae: sed scientia Christi est quasi architectonica respectu scientiarum omnium hominu: ergo &c

3 Praeterea, in Commento 17. propositonis de causis dicitur, quod virtus quanto magis approximatur vni pu ro, & vero, tanto fit vehementior eius vnitas, sed scien tia Christi maxime appropinquat scientiae verbi, quae es Vna pura, & vera

Ad primum dicendum, quod quamuis scientia Christi, quam habet de rebus in proprio genere quantum ad illud, quod in ea consideratur ex parte influentis, excederi possit scientiam omnium angelorum: quia nobilius, & lim pidius Deus influit talem scientiam in animam Christi, quam in quemcunque angelorum: est tamen infra scientiam angelorum quantum ad modum recipientis; & ideo ratione recipientis talis scientia pot esse per diuersos habitus distin cta.

Ad secundum dicendum, quod nobilissimae anima debet attribui nobilissimus modus cognoscendi: sic ta men, quod sit modus cognoscendi animarum, & non trahat animam extra communem, & connaturalem modum con gnoscendi animarum. Vnde per eundem modum arguen di posset probari, quod anima cognosceret per essentiam suam qui est omnium modorum nobilior in cognoscendo: sec cognoscere omnia per vnum habitum non est modus co gnoscendi humanae animae: ergo &c.

Ad tertium dicendum que ibi accipitur non causa pro causa: quia est infusum; vel acquisitum non facit ad diuersitate, vel vnitate habituum, sed hoc prouenit ex natutali modo rei cognoscentis: sin, esse infusum faceret ad vnitatem habitus, tunc omnes habitus insusi essent vnus habitus. Vnde, ceteris paribus, non plus differt habitus infusus, & habitus a rebus acquisitus, quam homo supernaturaliter creatus, & homo naturaliter natus

Ad quartum dicendum, quod posito, quod scientia Christi fuerit regula omnisi ceterorum habituum humanorum: tamen propter hoc non esset in Christo vnus solus habitus: sed supremus inter omnes ceteros habitus scientisicos Christi, puta, theologicus, vel metaphysicus esset hu iusmodi mensura, seu regula ceterorum

Ad quintum dicendum, qud illa proposito intendit probi re maiorem vnitatem esse in scientia substantiarum sepratarum, quam in nostra, & hoc concedo, nec illa propositio est ad propositum: quia proposito loquitur de propinquitate secundum modum naturalem: sed anima Christi non est natura propinquior puro vero, quam angelus: sed hoc sibi conuenit ex sola gratia.

Conclusio tertia, quod praeter habitus praedictos infusos, quibus Christus res perfecte cognouit in proprio gencre, esse potuerunt, &, vt puto, fuerunt in Christo habitus scien tifici a reb, acquisiti. 1 Quia, aut Christus vtebatur abstractione phantasmatum virtute luminis intellectus agentis, aui non. Si sic, tunc per huiusmodi abstractionem potuit habere, seu acquirere habitum discursiuum a praemissis ad conclusionem, & per consequens modo humano acquisiuit scientiam. Si non, tuc frustra fuissent in Christo phan tasia, & ceteri sensus interiores, ac lumen intellectus agetis, quae omnia in homine ad hoc ponuntur, vt a rebus acquirat aliquos habitus cognitiuos.

2 Praeterea, Ambr. 3. libro de spiritu sancto tractans illud euangelij. Tesus autem proficiebat sapientia, & aetate apud Deusm, & homines; dicit, Christus proficiebat secundum humanum sensum: sed non proficiebat secundum scientiam diui nam, nec secundum scientiam infusam, vt ibidem ait Ambr. quia illam a principio suae conceptionis perfecta habuit: ergo prosecit quantum ad scientiam a rebus acquisitam. Sed contrarium istius tenent quidam magni doctores, quod probant sic

1 Si Christus habuit scientiam acquisitam, aut habuit cam per doctrinam, aut per propriam experientiam. Non primo modo: quia mrrabantur ludaei dicentes, Quomodo scit hic litteras, cum non didicerit eas: vt habetur in euam gelio. Nec secundo modo: quia scientia, quae est per experientiam vnius hominis, est valde imperfecta. Imperfe cta autem scientia non debet poni in Christo

2 Praeterea frustra acquiritur habitus scientiae, qui iam habetur: sed Christus ab initio habuit omnium rerum scientiam per infusionem, vt in dictis patuit.

3 Praeterea, duo accidentia solum numero differentia essent simul in eodem subiecto: quia tumet dixisti in com clusione praecedenti, quod habitus infusus, & acquisitus esseni eiusdem rationis, sicut homo creatus, & homo generatus

2 Praeterea, sicut in Christo negatur acquisitio scientia per doctrinam, ne Christus dicatur ab aliquo homine de pendere, sic neganda est ab eo scientiae acquisitio per experientiam a rebus, ne dicatur ab his rebus, quae indignio res sunt homine, dependere. Sed ista non eoncludunt lgitur ad primum dicendum, quod potuit scientiam habere per experientiam. Ad probationem dico, quod quamuis scien tia habita per experientiam vnius hominis, qui debilem haberet phantasiam, & hebetem intellectum, esset imper secta: tamen illa, quae haberetur per experientiam vnius ho minis, qui ordinatissimam, & stabilissimam haberet phantasiam, & subtilissimum intellectu, illa posset esse perfectior, quam ea, quae haberetur per experientias mille ceterorum hominum: sed Christus habuit ordinatissimam hantasiam, & subtilissimum intellectum, cum ipse fuerit prae cunctis hominibus melioris, & purioris complexionis: ideo si Christus suis, puris naturalibus fuisset derelictus, adhuc ex sua propria experientia potuisset etiam subtilissimas scientias perfectissime tradidisse sine cuiuscunque alterius hominis adminiculo. Ad secundum dicendum, quod maior est vera, si idem habitus acquiritur & eodem modo, sicut habetur. Et sic modificando maiorem, tunc minor est falsa: quia ille habitus est alter habitus, & habentem alio modo facit scire, quam infusus: ergo &c

Ad tertium nego consequentiam. Ad probationem dico, quod ego non dixi absolute, quod habitus infusus; & acquisitus essent eiusdem rationis: sed addidi ceteris paribus. Vnde non plus volui habere, nisi quod praecise per esse infusum, & esse acquisitum, nisi aliquid aliud addatur, habitus non sunt diuersarum rationum. Sed certe cetera non sunt hic paria, quia habitus cognitiuus infusus, cum non sit discursiuus a praemissis in conclusionem ideo magis proprie dicitur intellectus, & sapientia; sed habitus acquisitus cum sit discursiuus, magis proprie dic tur scientia, cum igitur discursiuum, & non discursiuum fint alterius rationis: ergo &c

Ad quartum nego consequentiam: non enim est simile, quod ibi assumitur pro simili. Ad cuius euidentiam est sciendum, quod sicut voces a doctore formatae sunt si gna intelligentiae suae, siue intellectualis suae scientiae: sic res a Deo creatae sunt signa diuinae sapientiae. De qua dicit Eccle. quod effudit eam Deus super omnia opera sua 1 Sicut ergo dignius est doceri a Deo, qua ab homine: sic dignius est accipere scientiam per acquisitionem, seu in uentionem a rebus, quam per doctrinam ab homine 1 Sicut accipiens scientiam ab homine non dependet a vo ce: sed a doctore, cuius sapientiae verba, seu voces sunt signa: sic accipiens scientiam a rebus non propter hoc de pendet a rebus, sed a Deo, cuius sapientiae res ipsae sunt signa

AD argumentum pincipale dicendum, sicut dictum est ad primam instantiam factam contra primam concli 4. art