Quaestio 1

Quaestio I. An diuina voluntas sit causa creaturarum.

TRVM, voluntas Dei sit immediata cau sa creaturarum,

& videtur quod non. Quia illud, quod est omnino immutabile, non potest esse immediata causa effectus mutabilis, sed voluntas diuina est omnino immutabilis, & omnis creatura est mutabilis; ergo &c

Contra voluntas artificis est immediata causa eorum, quae ab eo procedunt per modum artis; sed omnec creaturae procedunt a Deo per modum artis. Maior patet 8. metaphvbi dicitur, quod principium artificiatorum est voluntas Minor etiam patet, quia verbo diuino omnia sunt prolucta; De ipso enim dicitur, Omuia per ipsum facta sunt, & sinc ipso factum est nihil: Sed verbum diuinum est ars diuina, luxta quod Augu. e. de trini ait de verbo diuino. quod est ars omnipotentis atque sapientis Dei plena rationum omnium viuentium: Patet etiam illa minor Cap. 7. vbi dicitur de Deo, quod est omnium artifex &c Hic quattuor sunt videnda Primo, vtrum in diuinis sit voluntas. Secundo de eo, quod quaeritur. Et hoc quantum ad distin. 45. Tertio, vtrum Deus velit mala ficriEt quarto vtrum bonum sit mala fieri. Et hoc quantum ad dist. 4

RESOLVTI O. Voluntas in diuinis non lolum virtualiter, verumetiam formaliter ponenda ert: cum si causa cuiuscimque creaturae immedit ta, facile colligitur, malum culpae ab ipsa non procedere, licet mo lum peenae a diuina voluntate iuste infligatur.

ARTICVLVSI Vtrum in duinis sit voluntas

VANTVM ad primum articulum, utrum in diuinis sit voluntas, dico, quoed. voluntas non solum virtualiter, verumetiam formaliter ponenda est in Deo.

Quia illud, quod dicit perfectionem simpliciter, fo maliter est in Deo, vt testantur omnes sancti doctores, sed voluntas dicit perfectionem simpliciter: quia cum sit potentia essentialiter libera, in quocunque reperitur, melius est ipsum, quam non ipsum, siue ipsum perfectius inuenitur, haeciest enim conditio perfectionis secundum Ansel 2 Praeterea, sicut cognitionem sensitiuam sequitur al petitus sensitiuus, sic cognitionem intellectiuam sequi tur appetitus intellectiuus, siue voluntas, sed Deus habet cognitionem intellectiuam, ergo &c.

3 Praeterea, vbicunque reperitur delectatio cum libertate, ibi vere reperitur voluntas: Quamuis enim bestiae delectentur, quia tamen magis ducuntur suis delectationibus, quam eas ducant, & magis aguntur, quam agant ideo carentes libertate non sunt domini sui actus, nec peconsequens habent uoluntatem: sed Deo conuenit sum me delectari cum libertate,; cum enim delectari magis con sistat in immobilitate, quam in motu, vt dicitur 7. ethico rum. Deus, qui immobilis est per se, & per accidens, & ab intra, vt patet 8. physicorum & 12. metaph maximas habet delectationes Propter quod dicitur 7. ethicorum, Deus semper vna delectatione gaudet. Et 12. metaph. dicitur quod intelligere diuinum est valde voluptuosum: & ideo Deus persectissime habet voluntatem, secundum Dama lib. 3. Angelis autem & hominibus conuenit voluntas, si cundum quod sunt imago diuinae naturae, quae est volu ptuosissima & arbitrio libera

4 Praeterea, illud, quod est de integritate & perfectione intellectualis naturae, vere reperitur in Deo; voluntas est huiusmodi. Maior patet: quia natura diuina est perfectissime intellectualis. Minorem probo: quia non minus voluntas, quae est appetitus intellectiuus est de integrita te intellectualis naturae, quam appetitus naturalis sit de integritate naturae cognitione carentis, uel appetitus sen sitiuus de integritate naturae sensitiuae, sed non esset perfecte graue, quod naturaliter non appeteret esse deorsum nec esset perfecte sensitiuum, quod nihil ap pateret secun dum sensum: ergo non esset natura perfecte intellectualis, quae carcret voluntate, qua appetitur aliquid secundum notitiam intellectiuam

Sed forte dicetur, quod de ratione voluntatis est, quod moueat mota, vt patet 3. de anima: ipsa enim prius moue tur a bono appetibili, quam aliquid moueatur ab ea; sed Deus omnia mouet, & a nullo mouetur, luxta illud boe thij, Immotus in te manens das cuncta moueri

Respondeo, quod illa maior non est vera, nisi de tal voluntate, quae mouet propter aliquem finem distinctum a se, sine extrinsecum: sic autem non est de Deo, ipse omnia mo uet non propter ali quid acquirendum tali motu, sed propter sui pro priam bonitatem: ergo instantia non ualet.

ARTICVLVS IR Vtrum voluintas Dei sit immediata cdusa creatir arum.

VANTVM ad secundum articulum, utrum uoluntas Dei sit immediata causa creaturarum, Ponc duas conclusiones.

Prima est, quod uoluntas Dei est causa omnis creature. Quia quicquid procedit ab aliquo agente libere, illius causa est uoluntas producentis, sed omnis creatura pro ducitur a Deo libere, ergo & cetera. Maior patet: qui libertas est principalis proprietas voluntatis, ergo quod conuenit alicui omnino libere, hoc ratione uoluntatis vi detur sibi conuenire, Minor patebit infra. Et haec est inten tio Beati Aug. ad Orosium, vbi ait, quod omnis creaturae causa est voluntas Dei. Patet etiam illa conclusio hic in ittera multis auctoritatibus

1 Forte dicetur, quod illa ratio non concludit: quia causa contingens, & libera non potest esse causa efficien necessarij: sed, vt dicit illa ratio, Deus produeit illas creaturas libere, & per consequens contingenter; & multos effectus necessarios videmus in creaturis, ergo si Deus est causa libera, sequitur quod non sit causa omnis creaturae: ac etiam voluntas diuina, cuius, vt dictum est, proprietas est ipsa libertas, non erit causa omnis creaturae, & sic ex vi praedictae rationis sequitur oppositum intentae conclusionis

2 Praeterea, si voluntas diuina est causa omnium creaturarum, tunc vel est causa sufficiens, uel insufficiens. Non sufficiens: quia posita causa sufficiente semper ponitur ef fectus, & sic ab aeterno fuissent creaturae: sicut ab aeterno fuit voluntas diuina. Item posita causa sufficiente, frustra poneretur alia causa, ergo si voluntas Dei esset sufficiens causa omnium creaturarum, tunc omnes aliae causae frustra ponerentur: quia penitus essent superfluae. Nec potest oni secundum: quia nulla insufficientia potest esse in uo untate diuina, ergo &c

Ad primum dicendum, quod licet aliqui effectus in crea turis sint necessarii per comparationem ad causas secundas, quae huiusmodi effectus non possunt impedire, tamen nullus effectus est adeo necessarius, quin per comparatio nem ad diuinam voluntatem sit contingens, & possibilis iliter se habere, quod bene patuit tempore losuae, quande voluntate diuina sol stetit in medio celi, & non mouebatur per spacium vnius diei. Patuit etia tempore Exechiae quando sol retrocessit decem gradibus, & in multis alii exemplis sacrae scripturae, quae longum nimis esset enarra re. Ex quo patet, quod non obstante, quod Deus sua uolum tate libere, & contingenter producat omne, quod producit ad extra; tamen sua libera voluntas est causa omnis crea turae: quia omnis creatura est contingens per comparatio nem ad diuinam voluntatem.

Ad secundum dicendum, quod voluntas diuina est causa suf ficiens. Ad probationem primam in contrarium dicendum, quod uando causa, quae causat ex necessitate naturae, est sufficiens, tunc posita causa immediate ponitur effectus: Sed quando causa est libera & voluntaria, tunc quamuis huusmodi causa sit sufficiens, tamen non est necesse, vt effectus semper sit, quando est huiusmodi causa, sed sufficit quod ipse effectus sit pro illa mensura, pro qua huiusmodi causa vult talem effectum esse: sed voluntas diuina ab aeterno uoluit creaturam esse in tempore, ergo &c

Forte dices, quod voluntas diuina vel noluit ab aeterno creaturam esse, uel non uoluit creaturam ab aeterno esse illa patet per extrema contradictionis. Si datur primum; tunc secundum illam solutionem uidetur esse concessum, quod creatura fuerit ab aeterno. Si secundum, tunc seque retur, quod Deus aliquid vellet in tempore, quod non vo luit ab aeterno, cuius oppositum ostendetur in quaestione proxima sequenti.

Respondeo, quod Deus ab aeterno voluit ereaturam esse, non tamen pro aeterno, sed pro tempore determinato: & ideo ex ui diuinae voluntatis, seu diuinae volitionis non oportuit creaturam esse ab aeterno, sed solum in tempore. llla tamen magis apparebunt infra circa principium si cundi libri. Ad secundam probationem dicendum, quoc aliae causae non superfluunt: quia in earum actione diuina bonitas declaratur, quam Deus uoluit libere causis secun dis communicare, quamuis ipse solus omnia posset, si vellet, producere, & gubernare.

Secunda conclusio est. Voluntas diuina est causa immu diata omnis creaturae, quia causa producens totum effe ctum est huiusmodi effectus causa immediata; sed voluntas diuina producit totum effectum in pro ductione cuius cunque creaturae. Maior patet: quia effectus a nullo immediatius attingitur, quam ab eo, a quo totus producitur Minor etiam patet: quia quamuis causae secundae in aliquibus effectibus cooperentur Deo, siuc uoluntati diinae: tamen illud idem, quod ab eis producitur, inti mius ab ipso Deo attingitur, & perfectius a Deo producitur, quam ab ipsis secundis causis. Attingit enim a fine vs que ad finem fortiter, & disponit omnia suauiter, vt di citur Sap. 8.

Sed contra illam conclusionem videntur esse duae sol lemnes opiniones, Quarum vna ponit, quod Deus licet sit causa rerum per intellectum, & voluntatem: tamen im mediatius intelligitur esse causa por intellectum, quam per voluntatem, quod probat sic.

Exemplar factiuum immediatius attingit effectum quam causa, quae applicat ipsum ad effectum: sed idea quae se tenet ex parte intellectus diuini, est exempla factiuum, & voluntas diuina huiusmodi exemplar applicat ad effectum, ergo & cet. Maior patet: quia licet imago existens in pariete, ad cuius similitudinem pictos aliam depingit imaginem, non se habeat immediatius ad effectum depictum, quasi manus pictoris; tamen sigil lum cerae impressum immediatius se habet ad effectum in cera causatum, quam manus, quae imprimit ip sum, cuius tota ratio est: quia imago parietis non erat exemplar factiuum respectu imaginis pictae, sicut imago sculpta in sigillo est exemplar factiuum respectu imaginis impressae ipsi cerae. Minor patet secundum om- nes doctores.

2 Praeterea, res opposito modo comparantur ad intellectum nostrum & ad intellectum diuinum: quia scien tia intellectus nostri causatur a rebus, sed scientia intellectus diuini est causa rerum, ut ait Commentato 12. metaphysice: Sed in nobis primo fit motus a rebus ad intellectum, & mediante int ellectu ad voluntatem ergo cconuerso secundum nostrum modum intelligend in diuinis modus causandi res, est quasi quidam motus: voluntate ad intellectum, deinde ab intellectu ad exte riores existentias rerum.

3 Praeterea, illud, quo productum assimilatur producen ti, illo producens immediatius se habet ad effectum, & im mediatius producit: quia vnumquodque producit sibi simi le, inquantum potest: sed creaturae potissime assimilantur Deo quantum ad rationes ideales, quae pertinent ad intellectum diuinum, & non ad voluntatem, ergo &c

Sed istis non obstantibus, teneo conclusionem primam Et antequam istis motiuis respondeam, possum contra hanc opinionem arguere sic.

1 Illud, cuius actus sic se habet, quod, ipso posito, om nino sequitur rerum productio, hoc immediatius se habet ad rerum productionem, quam illud, cuius actu posito, potest non sequi rerum productio: sed posito actu uoluntatis diuinae, puta quod Deus velit creaturam produmcere, tunc necessario sequitur productio creaturae, & posito actu intellectus, non sequetur necessario rerum produm ctio: Nam Deus multa scit producere, quae numquam pro ducentur; tamen omnia, quae Deus vult producere, omni no producentur, ergo &c.

2 Preterea, in ordinate se habentibus per modum me dij, & extremorum plus distat extremu ab extremo, quam extremum a medio: Sed in agente libere, & a proposito velle est medium inter scire, & operari; Et Deus in productione creaturae agit libere, & a proposito, ergo uelli suum immediatius se habet ad productionem creaturae, quam suum scire. Maior patet. Probo minorem, patet. eni quod operari est vltimum, & per consequens unum extro morum: in agente enim a proposito operari praesupponit velle & scire, quocunque enim illorum deficiente, illud non esset perfecte agens a proposito, sed velle prae supponit scire: quia bonum cognitum est obiectum volumtatis: ergo patet, quod velle mediat inter scire & operari, & per consequens habetur intentum

3 Praeterea, qualem ordinem realem habent aliqua in his, in quibus differunt realiter, talem ordinem ratio. nis habent in his, vbi differunt secundum rationem: sein nobis actus uoluntatis realiter differens ab actu intellectus immediatius se habet ad operationem artis, quam actus intellectus, vt patet per Aristo. 9. metaphy. & 3. di anima. Etiam Algaxel in metaphysica sua tractatu 4. ex- presse dicit, quod voluntas immediatius mouet, quam in tellectus: ergo in diuinis, vbi uoluntas & intellectus, solum differunt ratione, voluntas immediatius se habet ad opus productionis ad extra, quam intellectus saltem secundum rationem

Ade primam illarum rationum dicendum, quod maior non est uera: quia praesupponit falsum, scilicet quod aliquod exemplar sit factiuum: Nullum enim exemplar retinens rationem exemplaris est factiuum exemplar enim est, ad quod respiciens artifex producit simile sibi.

Ad probationem dicendum, quod, cum imprimitur sigillum in cera, tunc figura sigilli non se habet ut exem, plar, sed potius se habet, vt instrumentum imprimentis; sicut enim mediante actie ipsius securis artifex diuidendo partes continui inducit aliquam formam, cuius formae exemplar non est securis, quamuis sit instrumentum artificis: sic cum diuiditur cera per impressionem sigilli, sigillum non debet dici exemplar figurae in cera, quamuis legitime possit dici instrumentum ipsius imprimentis: Si enim esset exemplar, tunc oporteret, quod sigillator faciendo figuram in cera respiceret figuram in sigillo, & ad instar, seu similitudinem sigilli cum aliquo instrumento sculperet ipsam ceram, & tunc de plano pateret, quod sigillum non esset factiuum, nec immediatius attingeret ceram, quam manus ipsus sculpentis: Cum autem imprimitur, tunc concedo, quod sigillum sit factiuum non tamen est exemplar, sed est instrumentum. Si enim caecus imprimeret sigillum, nihil minus cera figu raretur, & tamen patet, quod caecus in tali impressione non uteretur sigillo taquam forma exemplari: quia non posset sigillum inspicere. Etiam minor non est uera quia idea in mente diuina non est proprie loquendo facti ua; sed est illud, quod Deus aspiciens ad eius similitudinem libera voluntate producit ad extra illud, quod creat.

Ad secundam dicendum, quod quamuis res opposito modo se habeant ad Deum, & ad nos quantum ad ipsum scire, eo quod scientia Dei causet res; nostra autem causetur a rebus; tamen, supposito ipso scire, tunc aliquo mo do similiter se habet Deus ad producendum res creatas, & nos ad producendum res artificiatas: quia vtrobique voluntas est huiusmodi productorum principium immediatum, siue immediatius, quam ipse intellectus. Etiam minor deficit: quia cum bonum cognitum sit obiectum voluntatis, ergo actus uoluntatis praesupponit actum intellectus saltem secundum nostrum modum cognoscendi, & per consequens talis motus, quem isti fingunt in diuinis, non potest sic incipere ex parte uoluntatis, quod excludat uoluntatis immediationem quantum ad rerum productionem.

Ad tertiam dicendum, quod maior deficit tam in naturalibus, quam in artificialibus; In naturalibus quidem quia filius magis assimilatur patri, quam semini, quamuis lemen immediatius se habeat ad generationem, quam ipse pater. D ficit etiam in artificialibus, quia in artificialibus, artifex assimilat productum ipsi exemplari, & ta men exemplar non contingit immediate ipsum effectun productum per se loquendo, nisi hoc fieret per accidens vt patet ex praedictis.

Secundo contra praedictam conclusionem est alia sollemnis opinio, quae ponit in diuinis praeter intellectum & uoluntatem potentiam executiuam, qua Deus imme diate producit omne illud, quod ab extra producit. Sec ne ad praesens nimis prolixe teneam, ideo recitationem rationum istius opinionis differo usque ad 9. distin se cundi libri, ibi intendo tractare de potentia executiua, quam isti doctores ponunt in angelis praeter intellectum & voluntatem, & tunc ea, quae hic omitto, plenius recitabo.

ARTICVLVS I Vtrum Deus velit mala fieri.

QVANTVM ad tertium articulum, utrum Deus ve lit mala fieri, sciendum quod duplex est malum, scilicet malum culpae, & malum poene. Et secundum hoc pono duas conclusiones.

Prima est, quod Deus non uult fieri malum culpae. 1 Quia idem est fieri Deo auctore, quod Deo volente, ut ait August. in libro 82. quaestionum: Sed Deo auctore non fiunt mala culpae, vt ait ibidem August. ergo nec Deo volente

Praeterea, Deus non potest esse malus, ergo Deus non uult fieri mala. Antecedens patet: quia ipse est essentialiter bonus, Propter quod dixit Christus in euangelio, Nemo bonus nisi solus Deus. Probatio consequen tiae, quia qui vult malum culpae, ille malus est, sed ille, qui uult fieri malum culpae, ille uult malum culpae, ergo a de structione consequentis, si Deus non potest esse malus; sequitur, quod non uelit fieri aliquod malum culpae

Sed contra illud est quaedam opinio, quam magister r citat in ista 4c. dist. quae ponit, quod quamuis Deus non uelit mala, tamen ipse uult fieri mala

1 Quia sicut Deus non scit falsum, quia scientia est uerorum, & quod non est non contingit scire, vt dicitur 1. posteriorum, tamen ipse scit aliqua esse falsa, quia aliqua esse falsa est uerum, sic Deus non uult malum, quia non potest uelle, nisi bonum, tamen ipse uult esse malum; seu fieri malum, quia esse malum, seu fieri malum est bonum, quia est occasio multorum bonorum

Praeterea, potest illa opinio confirmari sic. Aliqua mala fiunt, ergo Deus uult ficri mala. Antecedens pa tet, quia multa mala contingunt. Consequentia proba tur: quia cum Dei uoluntas sit omnipotens, igitur impossibile est fieri illud, quod Deus non uult fieri

Praeterea, sapiens uolens aliquid, uult omne illus sine quo illud, quod uult nullatenus esse potest; Deus qui est sapientissimus, uult sanctos suos mala pati ab ad uersariis: quae passio, cum sit illatio actionis, nullo modo potest esse sine mala actione aduersariorum, ergo &c.

Praeterea, uel Deus uult mala fieri, uel non uult ma la fieri, illa patet quia de quolibet affirmatio, uel negatio, vt dicitur 4. meta. Si uult, tunc habetur propositum; si non uult, tunc uoluntas Dei non esset omnipotens, quia multa fierent contra eam, & de facto procederent, quae ipsa Dei uoluntas non impediret

3 Praeterea, beatus August. in Ench. dicit, Non fit ali quid, nisi omnipotens fieri uelit, sed multa mala quoti die fiunt, ergo &c.

e Praeterea, vel Deus uult mala fieri, uel Deus nuli mala non ficri,. Secundum dari non potest, quia nihil po test fieri Deo nolente, iuxta illud Hester. Domine in ditione tua cuncta sunt posita, & non est qui tuae possit re sistere uoluntati, ergo dabitur primum, & habetur propositum.

Sed illa non concludunt 1 Quia omnis uoluntas ordinata & uirtuosa, aut uolendo uult finem, aut ea, quae sunt ad finem, sed uoluntas Dei est ordinatissima & uirtuosissima, & malum cul pae nec potest habere rationem finis, nec eorum, que sunt ad finem, ergo &c. Maior patet ex pluribus locis libri ethicorum. Minor patet quantum ad primam sui partem. sed quantum ad secundam partem potest probari sic, Fi nis & optimum sunt idem, ut dicitur 2. physicorum & 5. metaph sed malum culpae non est optimum, ut patet de se, ergo non potest habere rationem finis. Item deuiatis a fine non habet rationem eorum, quae sunt ad finem, se malum culpae est quaedam deuiatio a fine

2 Praeterea, nullus uult malum, nisi aliquo errore deceptus apprehendat ipsum sub aliqua specie, uel apparen tia boni; sed Deus non potest decipi. Maior patet p Dion in de di non ubi ait, quod nullum agens aspiciens ad malum agit, quod agit. Minor similiter patet, quia Deus est sapientiae infinitae.

3 Praeterea, si Deus uellet fieri mala, tunc non esset beatus, sed miser. consequens est falsum, ergo & antecedens Falsitas consequentis patet. Probatio consequentiae: quia ille est miser, qui uult aliquid fieri, quod ipse facere non potest, nec secundum rectam rationem fieri po test, sed Deus non potest facere peccatum, nec potest fieri peccatum secundum rectam rationem, ergo &c

Ad primum ergo in contrarium dicendum, quod non est simile de falso & de malo culpae, quia falsum esse est uerum: sed malum esse, uel fieri non est bonum. Ad probationem dicendum, quod sicut non omnis occasio mal est mala, sic non omnis occasio boni est bona

Ad secundum dicendum, quod consequentia non est uera. Ad probationem dicendum, quod si ly non uult ac cipitur pro simplici negatione uolitionis, tunc potest Deus multa non uelle, quae tamen non sunt contra uolumtatem eius, quamuis sint praeter uoluntatem eius, & per consequens talia nec sunt uolita nec nolita, quamuis pos siuit dici permissa

Ad tertium nego maiorem, non enim oportet semper esse uolitum a Deo, sine quo non potest esse illud, quod uult Deus, quia sufficit, quod sit permissum, vel per potentiam Dei non prohibitum, quamuis lege diuina sit prohibitum.

Forte dicetur, quod permissio sit signum uoluntatis, sicut patet per Magistrum in littera, qui permissionem uocat uoluntatem signi; idest signum uoluntatis. Sed Deus non potest ostendere falsum signum, cum sit omnino uerax, ergo quod Deus permittit hoc uidetur uelle¬

Respondeo, quod permissio proprie loquendo non esi signum uoluntatis diuinae, quae sit de malo fiendo, sed est signum uoluntatis de bono ordinando ex ipsis malis, & illa est intentio P. Aug. in Enchrubi ait, quod omnipo tens Deus non permitteret fieri aliquod malum, nisi adec esset omnipotens, quod sciret de malis elicere bonum

Ad quartum dicendum cum dicitur, uel Deus uult fier malum, uel non uult, hic est aduertendum, quod Iy non uult, uel accipitur diuisim pro duabus partibus orationis buta ut non est aduerbium negandi, & uult est uerbum tertiae persone istius uerbi uolouis; aut accipitur con iunctim, seu composite pro vna parte orationis, gram matice loquendo de partibus orationis, puta prout est uerbum tertiae personae descendens a nolo, quod in secuda persona habet non uis, & in tertia persona habet non uult: Primo modo ly non uult est simplex negatio uolitionis, Secundo modo non est negatio uolitionis, sed est volitio negationis. Primo modo vult, & non vult oppo¬ nuntur contradictorie Secundo modo opponuntur quasi contrarie. Primo igitur modo accipiendo haec est vera, Deus non vult mala fieri: quia ad veritatem illius propositonis sufficit, quod malum fiat pretet uoluntatem diuinam. Sed secundo modo non est vera: quia tunc esset sensus, quod fieret contra voluntatem diuinam, puta non solum Deo non volente, sed fieret etiam Deo nolente,

Ad quintum dicendum, quod sicut patet per Magistrum dist. 45. voluntas Dei quandoque accipitur proprie, & sic dicitur voluntas beneplaciti, & haec voluntas est vna tantum, sicut est vnus Deus, & de hac voluntate dictum ess superius, quod contra eam nihil potest fieri, quamuis praeter eam multa peccata fiant.

Quandoque vero accipitur large, & quasi metaphori ce, & sic quinque modis accipitur voluntas Dei propte quod scriptura quandoque loquitur pluraliter de volun tate Dei, iuxta illud Psal. Magna opera domini exquisita in omnes voluntates eius; Et sic appellatur voluntas signi, iuxta quinque, quae videntur esse signa diuinae volun tatis, scilicet praeceptio, prohibitio, consilium, permissio & operatio, quae alio nomine dicitur ipletio; & illa ouinque, qui uoluerit, potest comprehendere hoc versiculo.

Praecipit & prohibet, permittit, consulit, implet. Pro praecepto, & consilio accipitur voluntas, cum dicitur Deo patri, Fiat voluntas tua sicut in coelo, & in terra; Et istis duobus modis multa fiunt non solum praeter volunta tem Dei, verumetiam contra voluntatem Dei, & secundum istum intellectum ait Augu. in libro de spiritu & lit tera, Infideles contra Dei voluntatem faciunt, cum eius euangelio non credant: Sed pro permissione, & operatione accipitur in proposito ab Augusti,. cum ait. Non fit aliquid, nisi omnipotens Deus ficri velit quia post haec verba subdit August. immediate, vel sinendo vt fiat, vel ip se faciendo. vVbi per hoc quod dicit sinendo tangit permissionem, quae est signum voluntatis diuinae respectu malorum modo, quo superius dictum est. Per hoc, quod dicit, vel ipse faciendo, tangit signum voluntatis diuinae quod est impletio, seu operatio: Et per hoc etiam pate ad argumentum: quia August. ibi non loquitur praecise de voluntate beneplaciti, quae est voluntas proprie dicta de qua loquitur illa opinio falsa, pro qua induxi praedictas rationes.

Ad sextum dicendum, quod neutra illarum propositoni est concedenda necessario: quia potest concedi media, sci licet haec Deus non uult mala fieri

Forte dicetur, fieri & non fieri sunt contradictoria, sed inter contradictoria non est dare medium:

Respondeo, quod licet malum ficri, & malum non ficri sint contradictoria, tamen hae duae, Deus vult malum fieri, & Deus vult malum non fitri, non sunt contradictorie, eo que hoc verbum vult, quod est praedicatum in vtraque propositone, vtrobique accipitur affii matiue. In contradictoriis autem propositonibus praedicatum affirmatum in vna, debet negari in alia, ideo dando medium inter praedictas duas propositiones, non datur medium inter contradictoria.

Secunda conclusio. Deus vult malum poenae, quia illud, quod habet rationem boni, hoc vult Deus. sed malum poenae est bonum, & habet rationem boni ergo &c. Maior patet: quia Deus vult onine bonum. Probatio minoris: quia correctio mali habet rationem boni; sed malum poenae debitae inflictum est correctio mali, ergo &c

ARTICVLVS IIL Vtrum bonum sit mala fieri.

VA NTVM ad quartum articulum, vtrum bonum sit mala fieri, pono duas conclusiones conformi- ter ad praecedentia dicta in tertio articulo.

Prima est, quod malum culpae fieri non est bonum 1 Quia illud, quod non est bonum, illius vsus & gene ratio non est bona, illa patet: quia cuius vsus est bonus, & cuius generatio est bona, ipsum quoque est bonum, vt pro tet 4. topicorum, ergo a destructione consequentis, quod non est bonum, illius vsus & generatio non est bona: sed malum culpae non est bonum, vt de se patet: quia ipsum est priuatio boni, ergo malum fieri, quod est vsus, vel generatio mali non est bonum.

3 Preterea, si oppositum in opposito, & propositum in proposito; sed bonum fieri est bonum, ergo malum fieri est malum Maiorem ponit philosophus in topicis. Minol de se patet, Et confirmatur: quia motus specificantur a ter minis ad quos sunt: sed malum fieri terminatur ad malum, ergo malum fieri est malum

Sed oppositum istius potest argui sic. 1 Cnius vsus est bonus, ipsum quoque est bonum, ut patet ex dictis in prima ratione pro conclusione; sed Deus malefactis bene vtitur, vt patet per August. 11. de ciuita. Dei

2 Praeterea, omne iustum est bonum; sed mala fieri est iustum. Maior patet: Minor probatur: quia quod iuste a Deo. ermittitur, hoc est iustum, sed malum culpae fieri iuste a Deo permittitur, vt patet in Clo, super illud Apoca. Qui. in sordibus est, sordescat adhuc

3 Preterea, illud, quod est causa boni maximi; illud es bonum, sed malum fieri quandoque suit causa boni maxi mi. Maior patet: quia effectus non est praestantior sua causa. Probatur minor: quia crucifixio Christi fuit causa macimi boni, scilicet liberationis totius generis humani, & tamen ipsam fieri fuit malum, alias non peccassent ludaei a quibus processit illud fieri, ergo &c.

Ad primum dicendum, quod duplex est vsus rei. Vnus naturalis, ad quem res de sui natura ordinabilis est. Alius accidentalis, ad quem res ordinatur non ex sui natura, sed ex voluntate vtentis. De vsu primo modo dicto maior est vera, sed non de vsu secundo modo dicto: sic enim potest quis bonis male vti: multi enim vtuntur bono vino ad malum ebrietatis, & malis bene vti, sicut homo sanctus persecutione mala vtitur bene, cum ad laudem Dei ipsam patienter tolerat: Cum igitur minor procedat de vsu secundo modo dicto; quia malesacta ex sui natura non sunt ordinabilia in bonum usum, quamuis hoc possit fieri ex bona uoluntate vtentis; igitur ratio non concludit

Ad secundum dicendum, quod maior non est vera in sua to tali vniuersalitate inquantum Iy omne distribuit iustum tam pro iusto per se, quam pro iusto per accidens: quia licet illud, quod est per se iustum, sit bonum, hoc tamen non semper est verum de eo, quod est per accides iustum: hoc n potest esse malum, sed malum fieri quamuis per accident possit esse iustum, tamen per se non est iustum,

Ad tertium dicendum, quod sicut frigus quandoque per accidens est causa caloris, sic quandoque malum non per se, sed per accidens est causa boni; quamuis ex hoc non se quatur, quod malum fieri sit bonum: quia causa per accidens inquantum huiusmodi nec formaliter, nec virtualiter continet effectum, seu perfectionem effectus. Ad formam igitur argumenti dicendum, quod maior non est ue ra de com, quod est per accidens causa boni, & cum dicitur in minorem, quod malum & cetuerum est per accidens

Ad probationem dicendum, quod licet passio Christi quantum ad meritum patientis, fuerit causa per se nostre liberationis: quia vt sic, fuit bona: tamen quantum ad ma litiam inferentis non fuit causa liberationis nostrae, nisi valde per acccidens; vt sic enim, fuit mala

Secunda conclusio est haec, quod malum poenae fieri est bonum; Quia illud, quo bene leges manutenentur, & pax niuersi promouetur, hoc est bonum, malum poenae est huiusmodi, ergo &c. Maior patet de se. vinor habetur io ethic, quantum ad primam partem, vbi sic dicitur, Legibus oportet esse ordinatam nutritionem, & paucis inter positis sequitur quomodo illa nutritio fiat, Multi enim necessitati, magis quam sermoni obediunt, & iacturae quam bono: Patet etiam secunda pars minoris: quia, sicut eradicata xixania, bonae herbae melius nutriuntur & crescunt: sic per malum poenae destructis, vel emendatis ma lis hominibus, magis inualescit pax & tranquillitas vniuersi, ergo &c

Ad argumentum principale dicendum, quod voluntas diuina simul cum immutabilitate habet summam ibertatem, & ideo non solum necessariorum effectuum verumetiam contingentium potest esse causa, vel mediam tibus causis secundis, vel immediate per se ipsam, sicut sibi placuerit & videbitur exi edire, ergo argumentum non concludit.