Quaestio 1

Quaestio. 1. An peccati actio secundum quod huiusmodi sit a Deo effectiue.

IRVM actio peccati, inquantum est actic sit a Deo effectiue. & videtur quod nonQuia culpa est imputanda agenti facien ti actum, qui inseparabiliter habet culpam annexam: sed multi sunt actus peccato. Egoj tum, qui adeo inseparabiliter habent cul pam annexam, quod etiam Deus non posset in talibus actibus super culpa dispesare sicut est de actibus idolatria & ceteris actibus existentibus contra praecepta primae tabu lae: ergo saltem tales actus Deus actiue non potest elicere.

Contra omnis realis entitas effectiue depedent a Deo, iuxta illud Commentatoris 2. metaph. Est enim quoddam ens per se ens, & per se verum, entitate, & ueritate cuiu omnia alia sunt entia, & vera, sed omnis actio peccati, ut actio est, dicit realem entitatem: ergo &c. In ista quaestione quattuor sunt videnda, Primo utrum, cum Deus aliquid agit ad extra, actio sua transiens differat a sua actione immanente. Secundo, vtrum vniuersaliter loquendo actio sit in agente, vel in in patiente. Tertio de eo, quod quaeritur. Et quarto dato, quod Deus sit causa actionis peccati, vt actio est, vtrum ex hoc Deus sit causa peccati.

RESOLVTIO. Duae cum reperiantur actiones in Deo, altera quidem transieni, altera vero immantns, altera ergo erit idem, quod creatura alt era autem. quod creatrix essentia. Verum quia actio transiens in prasso veperitur, immanens vtro in agente vemanet quilibet actus quant aecumque enorminati contunctus, quo ad id, quod entitarem importat, effectiue dependet a Deo.

ARTICVLVS 3. Vtrum cum Deus aliquid agit ad extra, actio sua transiens differat a sua actione immanente.

QVANTVM ad primum articulum dico, quod illi ca art iculus vnum praesupponit, quod tamen aliqui vertunt in dubium, scilicet quod aliqua actio Dei sit transiens. lgitur primo probo suppositum, deinde ipsam quaestionem.

1 Primum sic. Nulla actione manente, vt manens est, constituitur aliquid ad extra, sed actione Dei constituitui aliquid ad extra: ergo oportet nos Deo attribuere aliquamn actionem transeuntem.

2 Praeterea, cuicumque agenti conuenit producere aliquid distinctum a se naturaliter, illi conuenit haberi actionem transeuntem: Deus est agens huiusmodi: ergo &c. Minor patet ex fide, quia creare est aliquid in naturali diuersitate producere de nihilo. Maior etiam nota esse videtur, quia omne, quod ab aliquo agente producitur, il lud actione agentis attingitur, & per consequens, si producitur in diuersitate naturae, oportet huiusmodi actionem esse transeuntem

Et ex hoc videtur patere conclusio secunda, quia illa actiones, quarum vna est idem, quod ipsa diuina essentia, alia est idem, quod esse creaturae, illae realiter differunt: sed actio manens in Deo est idem, quod diuina essentia; actio autem transiens, quae est rerum productiua, est idem quod esse rei creatae, vt declaratum est superius distinctio ne 15. ergo &c.

2 Praeterea, actiones subiecto differentes, differunt rea liter: actio manens & transiens sunt huiusmodi, quia vt patet 9. meta. actio manens est in agente, tansies autem in eo, quod agitur

Sed contra has conclusiones, quae trahi possunt ex dictis doctoris nostri super distinctione prima 2. libus sententiarum, & in de esse & essentia 8. 7. arguunt quidam sic1 Si creatio actus transiens est alius actus ab immanete, tunc potentia productiua Dei, quae est elicitiua huiusmodi actus transeuntis, erit alia a potentia volitiua, cuius actus est manens: consequens est falsum etiam secundum doctorem nostrum. Probatur consequentia, quia potentiae distinguuntur per actus, vt patet 2. de anima.

2 Praeterea, si voluntas Dei est principium operationis transeuntis, uel hoc conuenit sibi immediate per sepsam, vel mediante suo actu volendi. Non primo modo, quia actus, cuius immediate voluntas est principium, per eipsam est perfectio manens, & non potest esse transiens Nec secundo modo, quia actionis esset actio, & actio terminaretur ad actionem.

Praeterea, omnis actio transiens fundatur in motu, vel in mutatione, sed creatio nec fundatur in motu, nec n mutatione: ergo &c

Praetera, doctor noster dicit primo sententiarum, quod generatio actio est in patre, quia causa, quare actio non est in agente, est, quia fundatur in motu, a quo totali, ter abtrahit diuina generatio, cum igitur, vt dictum est, creatio non fundetur in motu: ideo, vt isti dicunt, creatio non erit actio transiens

3 Praeterea, actiua generatio Dei, & generatio passiua non sunt in vno supposito: igitur nec creatio actiua, & creatio passiua poterunt esse in vno supposito, & per consequens, cum creatio passiua sit in re producta, creatio actiua erit actus manens in ipso producente. Antecedens est notum secundum te Probatur consequentia, quia maior videtur esse conuenientia inter generationem actiuam, & assiuam, quam inter creationem actiuam, & passiuam.

4 Praeterea, quando actio manens sufficiens est ad pro ducendum aliquid, superflue additur actio transiens ad il lius productionem: sed solum velle diuinum est suffi ciens ad producendum creaturas: alias Dei volitio non esset efficax

Sed ista non concludunt. Igitur Ad primum nego consequentiam, quia ab edem potentia sub alia, & alia ratione accepta potest esse actio ma nens, & actio transiens Ad probationem dico, quod potentiae non distinguuntur per actus causaliter, sed magis econuerso, cum actus praesupponant potentias, & cansentur a potentiis, & non econuerso, quamuis actus sint signa distinctionis potentiarum, quia per distinctionem actuum

uandoque innotescit nobis distinctio potentiarum. Nec hoc idem conuenit quibuslibet actibus, sed solum his, quam eliciuntur circa talia obiecta, quae sunt secudum proprias rationes obiectales distincta: sicut sunt visibile & audibi e: Sed cum Deus vult producere creaturam, & producit creaturam, volitionis & prodnctionis obiectum est idemideo volitio manens, & productio transiens non arguunt duas potentias.

Ad secundum dicendum, quod illa inquisitio diuisiua posita in maiori nihil valet, quia actus volendi competis uo luntati per essentiam suam, & quitquid aliud sibi conuenit, hoc conuenit sibi per actum volendi. Ad probationem dicendum, quod non est inconueniens actionis esse actionem, cum vna causaliter dependet ab altera: sicut est in proposito, quia creatio transiens, cum non sit aliud; quam esse creaturae, vt ab alio inchoatum, sicut dictum est dist. 18. ideo talis creatio causaliter dependet a velle Dei sicut & ipsum esse rei.

Ad tertium nego maiorem. Ad quartum dicendum, quod isti non bene, nec fideliter recitat dicta doctoris, quia ipse dicit, quod generatio actio, & generatio passio dicunt in diuinis relationem modo potentiae, quae, vt patet s. metaphysicae, ponit aliquid reale in vtroque extremorum, & ideo necesse est, quod gene ratio actio sit in patre realiter, generatio passio sit in fi- lio. Sed creatio non ponit aliquid reale ex suo euentum in vtroque extremorum: alias Deus continue mutaretur, cum aliqua de nouo crearentur, ideo non est simile de creatione, & generatione

Forte dicetur, quod ereator, & creatura non minus referuntur modo potentiae, seu modo actionis & passionis quam generans & genitum: si ergo generatio actiua, & passiua ponunt aliquid reale in vtroque extremorum, cretio actiua & passiua similiter ponent aliquid in vtroque extremorum: ergo &c.

Respondeo, quod non est simile: quia pater ita generat filium, quod non est mensura filij: alias non genuisse sibi aequalem filium, cum mensura sit perfectior mensura to, sed per creationem sic producitur creatura, quod crea tor est mensura creaturae: Nunc autem ita est, quod quam documque relatio modo potentiae, & modo mensurae com currunt in eodem respectu eiusdem, tunc modus mensurae trahit ad se modum actionis, seu potentiae, & quia rela tio modo mensurae nihil de nouo ponit ex parte mensurae, sed tantum ex parte mensurati: ideo creatio nihil de nouo ponit ex parte Dei, sed solum ex parte creaturae

Ad quintum patet per iam dicta. Ad sextum nego minorem: quia velle diuinum, vt es formaliter manens, nihil producit extra Deum: sed producit, vt est virtualiter transiens, & vt sic, ponit ex parte rei ereatae creationem actiuam, quae est ipsum esse rei creatae. vt ab alio inchoatum, &creationem passiuam, quae est idem esse, vt in alio, puta, in essentia creaturae receptum.

ARTICVLVS Ii Vtrum vniuersaliter loquendo actio sit in agente, vel in patiente.

QVANTVM ad secundum articulum, dimissis mulcom tis distinctionibus, quae solent dari circa ipsam actionem

Dico, quod loquendo de entitate actionis, secundum, quod per actionem agens contingit effectum in ipso passo inductum: sic actio subiectiue est in patiente¬

1 Quia nulla forma denominans aliquid per modum egressus ab ipso, potest esse subiectiue in eo, quod deno minat: non enim dicitur aliquid album ex eo, quod albi do egreditur de ipso, sed eo, quod albedo manet in ipso sed actio transiens, de qua ad praesens loquor, denominat agens, vt egrediens ab eo, vt patet 3. physicorum

2 Praeterea, passio est in patiente: ergo & actio. Antecedens patet per omnes. Sed consequentiam probo dupliciter. Primo, quia dicitur 3. physicorum, quod actio, qu passio sunt vnius motus, Secundo, quia Auerroes comme tator 3. physic. ait, quod actio & passio sunt idem secundum subiectum, & duo secundum diffinitionem.

Preterea, actio non est in agente, ergo est in patier te. Consequentia patet per sufficientem diuisionem. An recedens autem probabo inferius, opinionem oppositam improbando.

Est igitur quaedam opinio multos, & magnos habens desensores, quae ponit, quod actio non sit in patiente; sci potius in agente, & hoc probant sic

1 Quia in quocumque est aliqua realis relatio, in eo dem est fundamentum talis relationis, & ratio fundandi: sed relatio realis a ctiui ad passiuum est in agente, cuius relationis fundamentum est ipsa actio agentis, vel salte talis actio est ratio fundandi talem relationem

2 Praeterea, potentia &actus potentiae sunt in eodem quia, vt dicitur in de somno & vigilia, cuius est potentia eius est & actus: sed potentia actiua, cuius proprius actu; est agere, seu actio est in agente: ergo &c.

3 Praeterea, actio naturaliter praecedit passum, vt passum: ergo in illo priori natura, aut actio erit in agete, aut manebit per se sine omni subiecto.

4 Praeterea, semper honor est in honorante, vt patet primo ethicorum, sed honor est actio honorantis, cum sit exhibitio reuerentiae facte per honorantem, ergo actio erit in agente.

s Praeterea, si omnis actio transiens esset in patiente, tunc crucifixio actio fuisset in Christo. consequens est fal sum, quia nihil displicibile Deo fuit subiectiue in Christo: sed crucifixio actio displicuit Deo, ergo &c

S Preterea, illud, quod naturaliter consequitur aliquam rem, hoc est in illa, sicut passio in subiecto: sed calefactio. qua ignis agit in calefactibile, naturaliter consequitur ip sum ignem: ergo &c

P Praeterea, si actio esset in patiente, vt patiens est, tumo patiens vt patiens vere diceretur agens. Falsitas conseuentis patet. Probatur consequentia; quia omnis perfectio, quae vere est subiectiue in aliquo, vere denominat il ud in quo est: sed denominatio actionis est, quod per ip sam formaliter dicitur aliquid agens

4 Praeterea, causa formalis est causa intrinseca: sed agens ipsa actione agit formaliter, ergo actio est ipsi ageti intrinseca

S Praeterea, experimentaliter videmus, quod vnum agens vnica sua actione agit in plura passa: igitur si acto agentis esset in patiente, tunc vnum accidens simul esset in pluribus subiectis: non enim apparet quare talis actio magis esset in vno illorum passorum, quam in altero: er- go &c.

ro Praeterea, Aristoteles S. physicorum arguit sic. Si Deus produxit mudum de nouo, tunc Deus mutabatur: s sed ista consequentia nulla esset, nisi secundum intentio nem Aristotelis actio esset in agente: quia si non esset in agente, tunc agens de nouo posset agere sine sui mutatione; ergo &c

I1 Praeterea, generatio diuina, quae est vera actio productiua, est in patre producente, ergo actio est. in agente

t2 Preterea, extrema, quae mutuo referuntur, non pos sunt esse in eodem subiectiue, sed actio, & passio mutuo referuntur.

13 Praeterea, in illo est actio, in quo est delectatio con sequens actionem: sed talis delectatio est solum in agente, ergo &c

I4 Praeterea, Damal: libro tertio ait, Si actio est naturalis agenti, tunc impossibile est, quod sit extra ipsum, sicut, & natura eius.

Item Commentator 8. metaphysicae ait, quod calor in igne est, sicut abscisio est in cultello: & actio manus in manu

13 Item, idem Commentator ait, quod actio Carpen tatoris est in Carpentatore

Contra istam opinionem sic procedam. Primo enim arguam contra eam. Secundo ostendam, quod eius motiua non concludunt. Primo igitur arguo sic¬

1 Si actio esset in agente, tunc super potentiam actiuam agentis, vel adderet solum respectum, vel entitatem aliquam absolutam. Non primum: quia tunc actio essentialiter esset de praedicamento relationis, cuius oppositum patet. 5. meta. vbi philosophus predicamentum actionis distinguit contra praedicamentum relationis. Item, secun dum Ansel in de cognitione verae vitae responsione quin ta, ex actione non surgit noua relatio in agente, sed noua appellatio tantum. Nec secundum: quia talis entitas absoluta, vel esset forma manens, & hoc non: quia tund talis forma non magis meretur nomen actionis, quam po tentia elicitiua actionis, vel esset forma fluens, & tunc es set motus: quia secundum Commentatorem 3. physico¬ tum motus verius est forma siuens, quamuis famosius sit fiuxus formae: cum igitur illud moueatur, in quo est motus subiectiue vt patet. 3. physicorum, ergo si actio esset forma fuens, & esset in agente, tunc agens, & mouens, vt agens, & vt mouens, moueretur, & pateretur

2 Praeterea, si actio esset formaliter in agente, tunc omne agens necessario ageret in seipsum, & omnis potentia actiua esset passiua consequens est impossibile: quia nihil per se & directe agit in seipsum, cum potentia actiua transmutet aliud secundum quod aliud, vt patet quinto metaphysicae.

3 Praeterea, idem respectu eiusdem ageret, & pateretur eadem actione, quod est impossibile: quia tunc relationes reales oppositae, quae sunt inter actiuum, & passiuum, e ssent in eodem indiuisibili fundamento. consequentia patet, quia idem eliciendo actionem realiter agiret, & recipiendo eandem actionem realiter pateretur. Nec etiam posset dici, quod agens, vt agens, per accideus pateretur, eo quod de natura actionis esset, quod in agen te reciperetur.

4 Praetere a, actio non respicit actiuam potentiam, vt in qua, sed vt a qua; ergo nec respiciet agens, vt in quo re cipitur, sed solum vt a quo elicitur, Consequentia patet: quia actio non respicit agens, nisi mediante potentia acti ua. Antecedens etiam patet: quia, quod potentia respicia tur, vt in qua, non est conditio potentiae actiuae; sed tantummodo passiuae

Praeterea, si realitas actionis transeuntis esset in age te formaliter, tunc creatio, vt est actio transiens, esset in Deo secundum suam formalem entitatem, quod est impossibile quia tunc in omni creatione Deus realiter mu taretur: ergo &c

S Praeterea, Commentator 3. physicorum ait, quod actio motoris, quae est mouere, est eius, & non in eo, quia actio motoris est semper facere motum in alio.

Ad primum igitur motiuum alterius opinionis contrariae dicendum, quod relatio actiui ad passiuum non fur datur in actione, sed in potentia actiua. Vnde actio neest fundamentum talis relationis; nec proprie est ratio fundandi eam, quia cessante actione adhuc manet talis re latio Posito etiam, quod actio sit ratio fundand huius modi relationem, tamen propter hoc non oportet quod actio talis sit in agente, sed sufficit, quod sit ab agente

Ad secundum nego maiorem loquendo de actu transeunte, de quo praesens est sermo. Ad probationem dico, quod verum est vtique, quod cuius est potentia, eius est & actus, sed non eodem modo, quia cuius est potentia sub iectiue, eius non est actus subiectiue, sed solum elicitiue alias periret differentia inter actum transeuntem, & actu immanentem: omnis enim actus vere esset manens, & nul lus esset transiens, si semper eiusdem esset subiectiue, cuius est elicitiue.

Ad tertium dicendum, quod in eodem instanti, quo actio elicitur ab agente, recipitur in patiente: in illo autem priori natura, quo actio praeuenit passionem, non con cipitur actio, vt in agente, sed vt ab agente, puta per modum transitus ab agente in passum.

Ad quartum dicendum, quod honor est in honorante causaliter, sed in ipso honorato est formaliter: si enim esset in honorante formaliter, tunc honorans esset honoratus

Posset etiam negari minor: honor enim non est actio realiter contingens passum, quia possum absentem hont rare aeque bene, sicut praesentem. Possum etiam nescier tem, vel non percipientem honorare aeque bene, sicut per cipientem. Etiam Deum honoro, in quem nullam actonem habeo. Sicut enim testis alicuius non agit in illud cuius testis est, sed solum declarat aliquid circa illud, vel inesse illi, vel abesse: sic cum honor sit exhibitio reue rentiae in testimonium virtutis, vt patet primo ethicorum, ergo honorans non agit in honoratum, sed de clarat sibi inesse virtutem, vel aliquam dignitate. Et idei quod hic arguitur de honore, non est contra praemissam conclusionem, in qua loquitur de actione transeute, qu realis passio infertur ipsi passo.

Ad quintum dicendum, quod erucifixio, quae fuit in Christo, displicuit Deo, non ratione eius, in quo suit, sed ratione eorum, a quibus fuit.

Ad sextum dicendum, quod maior non est vera, maxime si consequitur rem non per modum inexistentis, sed per modum transeuntis, & profluentis a re in alterum, sicut est in proposito de ipsa actione.

Ad septimum nego consequentiam. Ad probationem dico, quod perfectio, quae se habet per modum fluxus ab vno in alterum, denominat illud, a quo est, & denominat illud, in quo est, aliter tamen, & aliter: quia illud, a quo est, denominat passiue. Vnde illud, a quo est motus; denominatur a motu, & dicitur mouens; & illud, in quo est motus, similiter dnominatur a motu, quia dicitur mo tum: sic eodem modo actio actiue denominat illud, a quo est, quia ab actione dicitur agens; & passiue denominat il lud, in quo est, & ideo dicitur actum.

Ad octauum dicendum, quod licet agens formaliter agat actione, quia tamen non agit in se, sed in alterum, ideo. non oportet, quod actio sit subiectiue intrinseca agenti; sed alteri, scilicet ei, in quod agit, & sic patet, quod argumentum non concludit. Etiam minor esset falsa, si debite acciperetur sub maiori.

Ad nonum dicendum, quod cum vnum agens agit in plura passa, vbi non potest esse omnino vna actio, dato, etiam, quod sit vnus effluxus, vt est ex parte agentis. Nam cum actiones numerentur, & specificentur ex terminis, non a quibus sunt, sed ad quos sunt: ideo necesse habemus ponere, quod secundum diuersitatem passorum, & termino rum numerentur, & specificentur actiones, alias enim cumSol simul denigrat hominem & dealbat pannum lineum, denigratio & dealbatio esset vna tantum actio.

Ad decimum dicendum, quod quia Deus est agens per intellectum, & voluntatem, credidit Arist. quod si Deus de nouo aliquid produceret, quod nouus actus intelligedi, & nouus actus volendi sibi adueniret, &per consequen necessario fuisset mutatus: tenuit ergo consequentia Ar stot eo modo, quo ipse credidit praeter illud, quod actis tranfiens terminata ad ipsam creaturam esset in Deo: nam sicut illud, in quo est motus, vel mutatio, illud mouetui vel mutatur secundum Arist. 5. physicorum: sic illud, in quo formaliter est ipsa creatio, illud creatur. Sed quantum conuincat illud sophisma Aristot. patet per ea, quae dixi superius distinctione prima istius. 2.

Ad vndecimum dicendum, quod generatio diuina non est actio de praedicamento actionis, sed est vera rela tio, seu proprietas constitutiua suppositi generantis. ideo argumentum non est ad propositum; quia in propo sito loquimur de actione transeunte alienam naturam, quo vere est de praedicamento actionis.

Ad duodecimum dicendum, quod maior non est vniuersaliter vera, nam rubedo & dulcedo, quae subiectiue sunt in eadem parte pomi, reseruntur mutuo relatione dissimilitudinis. Etiam minor posset negari; quia actio & assio non proprie referuntur, sed ages &patiens, prout ha bent in se potentiam actiuam, & passiuam, per quas poten tias fundant oppositos respectus ad se inuicem

Ad tertium decimum dicendum, quod maior non ess vera, loquendo de operatione transeunte: nam ages actio ne transeunte non delectatur propter hoc, quod talis actio sit in ipso, sed quia est ab ipso.

Ad decimumquartum dicendum, quod sicut actio ess naturalis agenti, sic non est extra ipsum: sed nunc est ita quod actio non est naturalis agenti subiectiue, sed solum elicitiue: ergo bene sequitur, quod non potest elici per virtutem existentem extra agens, quamuis subiectiue possit esse extra agens

Ad dictum Commentatoris dicendum, quod ipse non intendit, quod illa similitudo currat per omnes pedes sed sufficit sibi, quod sicut calor est in igne subiectiue, fic actio est in agente causaliter, & elicitiue. Si enim sic non intelligeret, tunc aliis suis dictis expresse contradiceret vt apparet 3. physicorum.

ARTICVLVS IIR Vtrum peccati actio secundum quod huiusmodi sit a Deo effectiue.

QVANTVM ad tertium articulum dico, quod om- S nis actus quantamcumque magnam habeat enormitatem annexam: consideratus tamen, vt aliquid in se includit entitatis posituae, sic dependet a Deo in gene te causae efficientis.

1 Quia si non, tunc necessario oporteret dare vnum aliud primum principium praeter ipsum Deum, a quo tales entitates positiuae vltimate dependerent, quod fuit error Manichaeorum, quem ipsi posuerunt in libro, quem intitulauerunt Epistolam fundamenti, contra quem erri rem procedens Augustinus edidit alium librum, quem non minauit contra Epistolam fundamenti.

2 Praeterea, in libro sapientiae dicitur. Omnia opera nostra operatus es domine. Item, loan. 1. Omnia por ipsum facta sunt, & sine ipso factum est nihil; ergo &c. lten Augustinus. 9. super Cen ait, quod natura agit interiori motu, nobisque occultissimo, cui tamen si Deus subtraha operationem intimam, extincta remaneret operatio naturae. Et in libro de sancta viduitate ad lulianum ait Augustinus. Frustra operarius opera extrinsecus moliretur, nisi creator intrinsecus latenter operatetur.

Sed, vt patet per Magistrum hic in littera, quaedam fuit adhuc suis temporibus opinio sollemnis, quae tamen pro nunc apud doctores error reputatur, ponens, quod actus eccati, etiam inquantum actus, non est a Deo. Et hanc opinionem tenuit Praepositinus. Istud quidam posteriores probant sic

1 Omnis defectus culpabilis, qui reperitur in actu imputatur agenti actum producenti, habenti plenum domi nium super huiusmodi actum, & non ignoranti defectum ipsius actus. Si ergo Deus ageret actum alicuius peccati, cum plenum dominium habeat &c.

a Praeterea, quandocumque aliqua sunt inseparabiliter annexa, illud, quod est causa vnius elicitiue, videtur est esse causa alterius, sed aliqui actus sunt inseparabiliter an nexi peccatis: ergo &c.

3 Praeterea, a summo bono non potest causari nisi bonum, sed aliquis actus nulli est bonus, puta actus homicidij, qui est malus patienti, & est malus facienti

4 Praeterea, quicquid est per se causa alicuius operatio nis, illud ad minus cooperatur ad omne illud, sine quo ta lis operatio esse non potest, sed aliquae sunt operationes; quae secundum philosophum in ethicis statim conuolutam habent malitiam: talis igitur malitiae Deus esset saltem cooperator.

Sed ista, vt dixi, magis debent aestimari error, quam opi nio: quia agere praesupponit esse: igitur quicquid non ha bet esse a se, illud nompotest omnino habere agere a se, & ideo quaelibet creatura rationalis, sicut habet esse a Deo, sic habet velle, & operari a Deo. Vsum autem, prout male vtitur tali velle, vel operari, habet a se

Forte dicetur, cum huiusmodi vsus sit quidam actus: ei go habebit aliquem actum praecise a seipso, & non a Deo.

Respondeo, quod malus vsus, prout malus est, non est actus, sed est defectus ab actu: & ideo, vt malus est, non oportet, quod habeat causam efficientem, sed deficientem Vnde cum aliquis occidit hominem innocentem, motus ipsius manus est ens positiuum, & est a Deo, qui simul operatur cum omnibus secundis agentibus in omnibus eo rum operationibus, & actibus positiuis: vsus tamen illius motus quantum ad suam malitiam, puta prout secundum intentionem occisoris cadit super indebitam, & innocentem materiam, hic proprie non habet causam effectiuam, sed potius defectiuam, puta inordinatam voluntatem occidentis Cum enim talis vsus de se sit desectuosus, non det reduci in causam primam, quae uullo modo pot deficere¬

Ad primum igitur dicendum, quod maior non estue¬ ra: quando actus talis non est praecise ab vno agente: nam cum talis actus est a duobus, quorum vni repugnat defice re, & alteri non repugnat, tuc entitas huiusmodi effectus sic reducitur in agens non potens deficere, quodtamen defectus eius nullatenus reducetur in ipsum, sed solum in alterum,

Ad secundum dicendum, quod maior non est vera loquendo de causa per se; sed solum loquendo de causa sine qua non modo bene concedo Deum esse causam sine qua non ipsius peccati: quia si subtraheret suam influentiam, tunc nullus peccator posset, nec cogitare, nec loqui, nec pperari, & per consequens nullatenus posset peccare

Ad tertium nego minorem: quia actus ille, quo committitur homicidium, est bonum ipsius manus; mala enim esset manus loquendo de malitia naturali, si non posset moueri: quia tunc esset paralitica, vel arida,

Ad quartum dicendum, quod cooperatur modo, quo causa sine qua non, siue causa permittens dicitur coopera ri: quia licet Deus nullum malum culpae efficiat: fieri tamen non posset, nisi ipso permittente,

ARTICVLVS IIII. Vtrum & hoc dato, quod Deus sit causa actionis peccati, vt actio est, Deus sit causa petcati.

VANTVM ad quartum principale nihil dico ad praesens ratione breuitatis; quia de hoc intendo dicere in tertio libs dist. 12

Ad argumentum principale patet ex dictis.