Quaestio 1

Quaestio. I An relatio Dei ad creaturam praecedat relationem creaturae ad Deum.

VTRVM relatio ad creaturam sit prior re atione creaturae ad Deum, vel econuerso.

Et videtur, quod relatio Dei ad creaturam su prior: quia sicut se habet fundamentum ad fundamentum, sic relatio ad relationem, sed Deus est prior, quam creatura, ergo &c Contra, relatio secundum rationem est posterior rela tione secundum rem, quae sibi opponitur, sed relatio Deu ad creaturam est secundum rationem, vt 1. patebit, relatio vero creaturae ad Deum est realis, ergo &c. Hic quat tuor sunt videnda. Primo vtrum aliqua relatio sit inten Deum, & creaturam. Secundo dato quod sic, vtrum talis relatio sit realis ex parte Dei. Tertio vtrum sit realis ex parte creaturae. Et quarto videndum est de eo, quod quaestio quaerit.

RESOLVTIO. Nuili dubium ert, inter Deum, & ertaturam nonnullam velatio. nem reperiri: Verumtamen si temporaliter Deo aduenit ex pats eius, huiusmodi velatio non erit vealis, quamuis vere Deuterminat velationem creaturae, quarum sane velationum, cun ambae sint oppositae, neutra prior altera erit.

ARTICVLVSL vtrum aliqua relatio sit inter Deum & creaturam.

QVANTVM ad primum principale, vtrum aliqua relatio sit inter Deum, & creaturam, dicendum, quod sic.

1 Quia inter mensuratum & mensuram oportet esse relationem, sed Deus est mensura omnium creaturarum, uue omnium entium, vt patet per Auer. 10 metaph vbi uc ait, lllud, quod est mensura omnium, est primum prin cipium; Deus scilicet qui est motor omnium absolutus ab omni materia, qui est actus vltimus, cui non admisce tur omnino potentia, qui est principium, vt motor, forma & finis. Et 11. propositone Procli dicitur. "Omnis Deus mensura est entium"

2 Praeterea, inter producens & productiuum est vera relatio, sed Deus est creator omnium. Maior patet s. metaph. Minor declaratur circa principium secundi libri.

Praeterea, quae cumque simpliciter sunt diuersa, inter ea saltem est relatio diuersitatis, sed Deus, & creatura sunt simpliciter diuersa, cum differant, plus quam genere, vt patet 10 metaph

Sed aliquis tripliciter hic posset instare. 1 Primo quia relatiua sunt simul natura, Deus autem prior est omni creatura

2 Secundo, quia, quae non sunt ad inuicem compara bilia, non sunt ad inuicem referibilia, sed Deus, & creaura non sunt ad nuicem comparabilia, cum non sint vnius generis: sola enim illa sunt ad inuicem comparabilia, quae sunt vnius generis.

3 Tertio quia in quocumque genere est vnum relatiuorum, & alterum, sed Deus non est in genere creaturae, tum in nullo genere claudatur, sed in se claudat perfectiones omnium generum, vt patet s. metaph¬

Sed illa non obstant veritati iam dictae: quia 8. Augu expresse dicit s. lib de trin. quod "creator relatiue dicitur ad creaturam, sicut Dominus ad seruum", ergo &c

Ad primum ergo dicendum, quod quamuis relatiua vt relatiua sunt, sint simul natura, tamen non oportet fundamenta, seu subiecta relationum esse simul; & ideo quamuis Deus vt creator simul sit cum ipsa creatura, nec prius esse potuerit, quam esset creatura: quia vt creator est, terminat relationem, qua creatura refertur ad ipsum, tamen, vt Deus est, praecedit omnem creaturam: quia vt sic, non dicitur relatiue, sed absolute.

Ad secundum dicendum, quod non omnium est comparatio, quorum est relatio, proprie loquendo de comparatione modo, quo illa dicuntur ad se comparabilia, quae ad se mutuo sunt ordinabilia, sed solum illorum, quae ad inuicem referuntur penes quantitatem, vel qualitatem. iuxta quae alterum altero potest dici maius, vel minus, melius, vel peius, vel albius, & sic de aliis huiusmodi. Relatione enim diuersitatis referutur ea ad se inuicem, quae diuersorum generum sunt

Ad tertium potest dici, quod non oportet fundamenta relationum esse eiusdem generis, sed solum ipsas relationes, quantitas enim, & qualitas differrent genere; quam uis aequalitas, & similitudo, quae fundantur in ipus, sint in codem genere relationis. Etiam potest dici, quod quamuis Deus in nullo genere sit ita, quod claudatur in eo; est tamen in quolibet genere, sicut principium illius generis, & ideo Deus refertur ad quamlibet rem cuiuslibet ge neris, sicut principium ad principiatum.

ARTICVLVSI Vtrum relatio, quae est inter Deum, & creaturum, su vealis ex parte Dei.

QVANTVM ad secundum principale, dato quod sit relatio inter Deum, & creaturas, vtrum sit relatio realis ex parte Dei; pono duas conclusiones.

Prima est quod relatio Deo adueniens temporaliter, ex parte Dei non est realis.

Secunda, quod hoc non obstante, Deus tamen vere ter minat relationem creaturae, & ex hoc secundum rationem refertur ad creaturam.

Circa primam sic procedam. Primo enim probabo conclusionem aliquibus rationibus, secundo adducam contra ea motiua oppositae opinionis, & tertio respondebo ad ea. Primo igitur conclusionem probo sic.

1 Nullum ens, quod simpliciter est necesse esse, possibile est Deo conuenire ex tepore, sed omne, quod reaiter est in Deo, est simpliciter necesse esse: quia nihil existens realiter in actu purissimo, & simpliciter primo, potest esse contingens, ergo nulla relatio realiter existens in Deo potest Deo aduenire ex tempore, ergo &c.

2 Praeterea, si relatio, per quam Deus ex tempore refertur ad creaturam esset vera res realiter in Deo exitens, tunc creatura secundum esse creatum vere esset in Deo. consequens est impossibile: quia cum omne quod est in Deo realiter vere sit Deus, sequeretur, quod crea¬ tura secundum esse creatum esset ipse Deus creator: probo consequentiam, omnis enim vera res ex tempore pro ueniens est vere creatura, sed talis esset vera res, cum realiter supponatur esse in Deo, & ex tempore eueniret, er- go oportet dicere, quod esset vera creatur:

Praeterea, sequeretur, quod ad destructionem vniu muscae totus Deus destrueretur: quia cum relatiua simu se ponant, & perimant, destructa musca destrueretur in Deo huiusmodi relatio, qua Deus ad huiusmodi muscam refertur, quae quidem relatio, si realiter fuit in Deo, netessario idem fuit, quod Deus: quia quicquid realiter in Deo est, hoc necessario Deus est, ergo destructa huiusmo di relatione destruetur Deus.

4 Praeterea, cuicumque realiter inest aliquid, quod amutti potest, illud necessario est mutabile. Istam propositionem ponit August. 5. de trin. Ex hac enim probas Deum esse immutabilem, quod nihil est in eo, quod ami ti possit, cum igitur omnis relatio temporalis existensi Deo amitti possit, si huiusmodi relatio realiter esset in Deo, Deus vere esset mutabilis.

Praeterea, summae simplicitati habenti secundum se absolutam necessitatem essendi non potest realis relatio de nouo aduenire, nec etiam ab ipso recedere, sec Deus est summe simplex, & habet secundum se absolutam necessitatem essendi. Ista minor patet apud theologos, & philosophos: probo maiorem: quia eo ipso, quod summi simplex est, ergo omne, quod realiter in ipso est, idem est. quod essentia sua, & per consequens nec potest sibi adesse nec abesse sine suae essentiae mutatione: sed eo, quod habet absolutam necessitatem essendi, non comnexigit aliquio extrinsecum naturaliter differens ab eo, omne autem quod refertur ad alterum reali relatione necessario coexigit suum corellarium, ergo relatio Dei ad creaturam non est realis.

Forte Dicetur, quod quamuis nnllum reale absolutum de nouo adesse, vel abesse alicui sine sui mutatione, possit de relatione tamen non est simile, quia ad solius alterius extremi mutationem alteri extremorum aduenit realis relatio absque omni sui mutatione,

Istud non obstat praedictis, quia si mutua relatio inest aliquibus, tunc sicut vna vice ex mutatione vnius extremi acquiritur, vel deperditur realis relatio in altero extremo sine sui mutatione, sic alia vice poterit fieri econuerso, puta quod ad mutationem istius acquiritur, vel deperditur in illo sine sui mutatione Propter hoc forte dicit doctor noster dist. 30. quaest. 2. quod non potest esse, quoe aliquid realiter habeat esse in aliquo, quod prius non fuit, nisi aliqua mutatio sit facta in eo, vel saltem sit possibilis fieri. Et illa videtur esse expressa intentio. D. Ambrosij in libu, suo de trin vbi contra Arrium dicit sic. Si enim Deus aliquando non pater, postea pater fuit, mutatus est

3 Praeterea, mensurae ad mensuratum non est realis relatio, vt patet 5. met sed Deus est mensura omnium, vt ait Commen. 10. metaph. igitur ex hoc, quod Deus terminat relationem ipsius mensuratae creaturae, nulla realis relatio ponetur in Deo.

3 Praeterea, quicquid aduenit alicui post completum suum esse, hoc est accidens illi, sed Deus ab aeterno habui esse completum, ergo si in tempore adueniret sibi relatio realis, tunc in Deo esset accidens reale, quod negant omnes philosophantes vna cum theologis. Dicit enim boetius, in li, de trin, quod in Deo nullum est accidens Et quasi tota illa ratio est de mente Aug. 5. de trinit. vbi sic ait, "Quod ergo temporaliter dici incipit Deus, quod antea non dicebatur manifestum est relatiue dici, non ta men secundum accidens dici, quod ei aliquid acciderit sed plane secundum accidens eius, ad quod Deus dici incipit relatiue"

Sed oppositum istius a contrarie opinantibus arguitur multipliciter.

Primo sic; Omnis denominatio realis & formalis est ab aliqua reali forma realiter informante ipsum denomi- natum, sed Deus realiter, & formaliter dicitur Dominus creator, gubernator creaturae, & fic de aliis, ergo oportet, quod relatio dominij realiter sit in Deo, & similiter de aliis.

Praeterea, actiuum ad passiuum refertur relatione reali se tenente ex parte actiui: quia: relationes modo ni meri & modo potentiae sunt reales in vtroque extremorum, vt patet s. metap, sed Deus cum sit creator omnium, refertur ad omnem creaturam sicut actiuum ad passiuum, ergo &c.

3 Praeterea, illae relationes sunt relationes reales, setudum quas extrema realia vere ad inuicem referuntur, circumscripto omni actu rationis, sed relationes tempotales Dei ad creaturam sunt huiusmodi. Maior patet: quia dependet ab actu rationis. Minor similiter patet: quia cum homo, qui est rationalis creatura, creatus fuerit sexto die, igitur quinque diebus ante omnem actum rationis Deus fuit ceterarum creaturarum creator & Dominus.

4 Praeterea, relatio habens reale fundamentum & extrema realiter distincta est realis, sed quelibet praedictarum relationum est huiusmodi: relatio enim dominij fundatur super omnipotentia Dei, extrema sua sunt, Deus, & creatura, & sic de aliis.

Preterea, vbicumque relatio aptitudinalis productiui scilicet ad producibile, est realis, ibi relatio actualis roducentis ad productum necessario est realis; non enim st possibile, quod calefactiuum ad calefactibile sit relatio realis, quin calefacientis ad calefactum sit relatio realis: sed Deus vt productiuus ab eterno referebatur realiter ad creaturam, vt producibilis erat, ergo modo vt pro ductor, siue vt creator refertur realiter ad eam, vt producta siue creata. maior patet. Minor probatur: quia illa relatio est realis, quae a nullo intellectu dependet, nec humano, nec angelico, nec diuino, sed illa relatio, qua Deus ab aeterno refertur, vt producens, est huiusmodi: istam pro po; non enim dependet ab humano intellectu, vel angelico, quia nondum fuciunt. Nec ab intellectu diuino: quiessentia diuina nostro modo intelligendi antequam sit intellecta ab intellectu diuino habet in se, & ex se infinitam virtutem, & persectionem, & per consequens poten tiam producendi omne producibile, seu possibile produci: non enim Deus est omnipotens, & omnium productiuus ex eo, quod intelligit se talem, sed econuerso ideo ntelligit se talem, quia ipse est talis.

e Praeterea, producens aliquid in diuersitate naturae, non minus refertur ad ipsum, quam producens aliquid in cadem natura, sed pater realiter refertur ad filium, quem producit in eadem diuina natura, ergo creator realiter refertur ad creaturam, quam producit m diuersitate natu rae. Minor patet ex fide: probatur minor; nam cum relatio realis requirat extrema realiter distincta non minus es relatio realis inter creatorem, & creaturam, quae suppositaliter & naturaliter distinguuntur, quam inter patrem & filium, qui solum suppositaliter distinguuntur.

3 Praeterea, illud, quod proprie, & secundum nomen suum importat relationem, vbicumque hoc realiter inue nitur, ibi erit realis relatio, sed principium ex nomine suo importat relationem: quia vt dicitur 1. physicorum, principium aut est cuiusdam, aut quorundam: Cum igitur Deus sis realiter principium creaturae, ipse realiter ri fertur ad creaturam

3 Praeterea, omne realiter diuersum ab alio refertur ad ipsum reali relatione, quia ipsa diuersitas estrelatio, sed Deus est realiter diuersus a creatura, ergo &c.

praeterea, omne nomen, quod propric dicitur de Deo, & non metaphorice, ponit rem sui significati realiter, & formaliter in Deo, quauis enim Deus non sit formaliter lapis, est tamen formaliter sapiens quia lapis dicitur metaphorice de ipso, sapientia vero formaliter, & proprie; sed Deus proprie; immo prooriissime dicitur Dominus & creator, ergo relationes talibus nominibus importatae, realiter erunt in Deo

ro Praeterea, scientia realiter refertur ad scibile, quamuis non econuerso, vt patet s. metaph sed Deus scientia sua, quae est idem, quod essentia sua, ab eterno sciuit om- nem creaturam, ergo &c.

Sed illa non concludunt: quia sicut in hac matetia dicut sollemnes doctores, scilicet sanctus Tho. & frater AEgidius, ea, quae realiter ad se mutuo referuntur, illa ad se mutuo realiter ordinantur: sed Deus non ordinatur realiter ad creaturam, cum ab ipsa in nullo dependeat, quamuis econuerso creatura ordinetur ad Deum: quia ab ipso realiter dependet, ergo Deus non refertur realiter ad creaturam, quamuis econuerso creatura realiter referatur ad ipsum Deum.

Ad primum igitur dicendum quod maior non est vera: quia omne mouens, siue agens actione transeunte, denominatur a motu, vel ab actione, quamuis motus tali non sit in mouente, sed in mobili, & actio talis non sit in agente, sed in passo: Ad minorem tamen potest dici, quod Deus in omnibus talibus nominibus denominatur a fos ma absoluta, prout talis forma terminat realem ordinem siue relationem creaturae ad ipsum Deum, dicitur enim Dominus, prout habet in se potentiam conactiuam, ad quam seruitus creaturae terminatur. Dicitur creator, prout habet in se potentiam creatricem, ad quam relatio creatutae terminatur.

Ad secundum dicendum, quod Deus respectu creatutae sic est producens, quod etiam est mensura producti, ideo relatio actiui ex parte Dei trahitur ad relationem quae se habet modo mensurae: sed quia mensura ad mensuratum non refertur realiter, ergo &c.

Ad tertium nego minorem. Ad probationem dico, qu licet in illis quinque diebus non fuerit intellectus humanus, fuit tamen intellectus angelicus & diuinus, qui v dentes relationem realem ipsius creaturae terminari ad actiuam potentiam creatoris, poterant econtra secundum ra tionem concipere relationem creantis ad creaturam.

Ad quartum nego maiorem: quia relatio mensurae ad mensuratum habet fundamentum reale, & extrema realiter distincta, & tamen non est realis, vt patet. 5. met aphde relatione scibilis ad scientiam.

Ad quintum nego minorem. Ad probationem dico, quo relatio productiui ad producibile creabile non fuit relatio realis ab aeterno in Deo: quia non habuit extrema rea liter distincta: creabile enim, antequam fuit creatum, non differebat realiter a creatrice essentia, vt patebit in 2. libro: quia relatio realis requirit extrema realiter distincta, ergo in illa probatione datur non causa pro causa: quia dependentia ab intellectu non est causa, quare hu iusmodi relatio non sit realis; sed indistinctio extremorum est causa

Ad sextum nego maiorem in tali materia cum producens est infinitae naturae & simpliciter necesse esse: quitunc productum in eadem natura est aeque perfectum cum producente, propter quod inter tale producens, & produm ctum potest esse mutuus ordo: quia aequaliter se coexigut sed productum a tali producente in aliena natura ratione suae limitatae perfectionis in infinitum distat a nobilitate, & perfectione producentis, & ideo licet dependeat a producente & ordinetur ad ipsum, & per consequens ad ipsum realiter referatur, tamen hoc non potest fieri econuerso propter independentiam producentis. ad probationem dico, quod peccat per assignationem non causae pro causa

Potest etiam dici ad sextum, quod maior non est vera, quando ratio producentis aliquid in diuersitate natura coincidit in rationem mensurae, & producens sine diuer sitate naturae non coincidit in rationem mensurae, & sic est in proposito: quia Deus sic producit creaturam, quod est mensura creaturae, sic autem producit filium, quod tamen non est mensura filij, cum filius sit eiusdem perfectionis, & dipnitatis cum patre

Et per idem patet ad septimum: quia cum res, quae est principium, coincidit cum eo, quod proprie est mensura tunc relatio importata nomine princibij non est relatio realis, sed secundum rationem tantum, ficut est rela tio mensurae.

Potest etiam dici ad minorem, quod hoc nomen prin cipium non semper formaliter significat relationem, essentia enim diuina formaliter existens absoluta, est principium generandi, & principium spirandi; accipitur ergo saepius principium non formaliter pro relatione: sed per absoluto connotante tamen relationem ipsius principia ti, quam terminat, & hoc sufficit philosopho 1. physicorum: quia per illa verba intendit probare contra Parmenidem, & Mellissum, quod non sit vnum solum ens, sed multa sunt quae sunt

Ad octauum dicendum, quod maior non est vera, nifi fundetur talis diuersitas in terminis, qui mutuo sunt ad inuicem ordinabiles.

Etiam potest dici ad minorem, quod sicut Deus est vnus per substantiam suam & non per intentionem addi tam, sic est diuersus, seu distinctus a quocumque distinguitur per essentiam suam, & non per aliquam tealem relationem additam.

Ad nonum, ad minorem dicendum, quod eo ipso, quod Deus proprie dicitur creator, & Dominus, ideo proprie est in Deo potentia creatiua, & potentia coercitatiua ter minans relationes creaturae, & omnis seruitutis, qua crea tura ipsi Deo subiicitur,

Ad decimum dicendum, quod scientia nostra realiter refertur ad scibile, quia ipsa mensuratur a scibili, sed scietia Dei non mensuratur a rebus, sed est mensura rerum sic ait commen. 1. metaphi. ergo argumentum est pro me, & contra suum compositorem.

Secunda conclusio patet per iam dictam.

1 Quia co ipso, quod aliquid relatione reali refertur ad aliquem terminum, intellectus noster naturam termi nantem huiusmodi relationem concipit econtra referri; sed omnis creatura realiter refertur ad Deum, vt patebit in3 articulo, ergo Deus saltem secundum rationem re- fertur ad creaturam

2 Preterea, quandocumque nomen relatiuum vere praedicatur de aliquo, si ex hoc non ponitur in eo relatio secundum rem, saltem ponetur in eo secundum rationem, sed hoc nomen Dominus est relatiuum & vere praedica. tur de Deo, ergo &c

Sed hic posset instari tripliciter. 1 Primo sic. De quo vere praedicatur relatiuum secun dum esse, in illo debet esse realis relatio, & non solum se cundum rationem: sed Dominus est relatiuum secundum esse & non secundum dici, & vere praedicatur de Deo si tut tu ipse dicis, ergo &c

2 Secundo sic, Nihil in vanum debet poni in Deo; quia si Deus & natura nihil faciunt frustra, vt dicitur i coeli & mundi, multo minus potest aliquid frustra esse in Deo, sed ratio, cui non respondet res, cassa est & vana, vt ait Doetius.

3 Tertio quia si relatio, qua Deus dicitur dominus, so lum est in Deo secundum rationem, tunc sequeretur, qu Deus ex hoc solum esset dominus, quia intelligeremus eum esse dominum, consequens est falsum, ergo & antecedens

Ad primum dicendum, quod non omne relatiuum secundum esse realiter refertur: quia sicut quandoque rela tio secundum dici est relatio realis, sic non est inconueniens, quod relatio secundum esse quandoque sit relatio secundum rationem

Ad secundum dico ad minorem, quod rationi, siue apprehensioni intellectus quandoque nihil respondet in re extra, sicut cum apprehenditur chimera, & talis ratio est cassa & vana, & de tali ratione loquitur ipse Doetius Quandoque respondet aliquid in re extra tamquam im mediatum, & proximum fundamentum, sicut cum apprehenduntur res primae intentionis, puta homo, vel labis, Sortes, vel Plato. Quandocumque autem respondet fundamentum remotum, & mediatum, & hoc dupliciter quia quaedam sunt, quae intellectus sua subtilitate perquirit, puta intellectus conuertens se super phantasma Sortis, intelligit Sortem tamquam verum ens reale primae intentionis; videns autem hoc intellectus non prae dicari de pluribus, nominat ipsum indiuiduum, & illud est nomen secundae intentionis: quia pro immediato fun damento sibi respondet apprehensio intellectus, puta non praedicari de pluribus, sed pro mediato fundamento sibi re spondet res extra, puta Sortes. Aliquando autem taliintellectus non per quirit sua subtilitate, sed ex suo mo do intelligendi de necessitate consequitur, & huiusmod vt plurimum sunt relationes secundum rationem. quam uis enim in re extra ita dependeat mensuratum a mensura, quod econuerso mensura non dependet a mensura to: tamen apud intellectum est eorum quafi natura depe dentia: quia sicut intellectus non potest apprehendere mensuratum, sic nec potest apprehendei e mensuratum vt mensuratum, nisi apprehendat mensuram, sic nec potest apprehendere mensuram vt mensuram, nisi apprehi dat mensuratum: quia tamen dependentiae apud intellectum, qua intelligitur mensuratum dependere a mensu ra, correspondet dependentia in re extra, ideo relatio mi surati ad mensuram est realis, dependentiae autem mensurae apud intellectum non respondet in re extra dependen tia mensurae, sed sola terminatio, qua mensura terminat dependentiam mensurati: ideo relatio mensurae ad mensuratum est relatio secundum rationem.

Ad tertium dicendum, quod aliquid vere & realiter est idem sibi; tamen relatio, qua idem refertur ad seipsum, est relatio secundum rationem: quia intellectus ipsam concipiendo vtitur vno tamquam duobus, vt pate s nretaph sic Deus vere, & realiter est dominus propter veram, & realem potentiam coercendi subditos, qua terminat omnem dependentiam seruituris subditorum suo rum, relatio tamen Dei ad subdites est relatio secundum rationem, cum sibi ex parte Dei non respondet ordo dependentiae, qua referatur ad subditos, sed solum dependentia, quam terminat, prout subditi ordinantur ac ipsum.

ARTICVLVS II Vtrum relatio, quo est inter Deum, & creaturam, sit realis ex parte creaturae

QVANTVM ad tertium principale, vtrum relatio, Ne quae est inter Deum & creaturam sit realis ex par te creaturae, sic procedam. Primo ponam vnam conciusionem & ipsam probabo. Secundo instabo contra eam & soluam instantias Tertio inferam quoddam corollarium contra, dictas cuiusdam doctoris in ista materia.

Conclusio est haec, quod creatura realiter infertu ad creatorem.

1 Quia illud, quod realiter dependet ab altero & ad ipsum ordinatur, hoc realiter refertur ad ipsum: sed creatura realiter dependet a Deo, & ad ipsum ordinatur, vt patet 12. metaph

2 Praeterea, omne productum reale realiter refertui ad producens sed creatura est realiter producta a Deo; ergo &c.

3 Praeterea, omne mensuratum realiter refertur ad mensuram, qua perfectissime mensuratur: Sed Deus est mensura omnium perfectissima, qua omnes creaturae perfectissime mensurantur.

Contra illam conclusionem ab aliquibus instatur sic. 1 Si omnis creatura refertur ad creatorem relatione reali, tunc ipsa relatio;, qua refertur creatura, cum sit realis, est vera creatura, & per consequens refertur ad creatorem, aut igitur refertur relatione secundum rationem, aut relatione reali. Si primo modo, tunc pari ratione quaelibet alia creatura refertur relatione secundum rationem ad creatorem, & non reali relatione. Si se cundo modo, tunc eodem modo quaeretur de illa relatio ne, & erit processus in infinitum.

2 Praeterea, creatura secundum quod est producta a Deo sic refertur ad Deum: sed a Deo secundum substantiam suam est producta, igitur secundum suam substantia refertur ad Deum, & non secundum aliquam relationem accidentaliter superuenientem

3 Praeterea, omnis relatio est quasi quoddam mediti inter extrema relatiua, sed inter creatorem, & creaturam nullum cadit medium: quia secundum Pern, omne, quod est, aut est creatura, aut creatrix essentia.

Sed illud expresse est contra P. Aug. 5. de trini. vbi ait Deum dici "relatiue ad creaturam", non ratione accidentis, quod accidit sibi, sed ratione accidentis, quod accidit creaturae, ad quam dici incipit ipse Deus. Oportet igitui quod relatio creaturae ad ipsum Deum sit aliquid reale existens in ipsa creatura, quo ad Deum creatura refertur;

Ad primum igitur dicendum, quod relatio resertur ab Deum, non tamen alia relatione, sed seipsa: sicut enim species differt differentia sua propria ab alia specle, differentia autem non differt ab alia differentia: sed seipsa est ab alia differentia realiter diuersa, sic relatiuum refertur re latione: relatio autem respicit terminum seipsa Ad secundum dicendum, quod sicut aliquid dicitur s mile ipsa qualitate causaliter, & fundamentaliter, sed ipsa similitudine dicitur simile formaliter, sic quelibet crea tura per suam naturam resertur ad; Deum fundamentaiter, sed ipsa relatione formaliter.

Ad tertium dicendum, quod quamuis inter creatorem & creaturam non sit medium tale, quod nec sit creator nec creatura, tamen inter creaturam absolutam, & create rem per modum cuiusdam tendentiae mediat creatura, quae est relatio: quae cum sit ipsa tendentia, siue ordo, non requirit aliam tendentiam mediam, sed seipsa tendit ad terminum, nec etiam mediat relatio tamquam res alia a suo sundamento, sed tamquam modus.

Et ex hoc potest inserri contra vnum doctorem, quod falia est sua adinuentio, qua ponit circa illam distinctio nem 3o. quod nulla relatio formaliter sumpta sit ens rea le extra animam, omnis enim relatio, vt ait, dependet ab actu rationis, & formaliter solum habet esse obiectiue in nima, & hoc ipse probat primo de relationibus, quae di cuntur modo vnius, vt est similitudo, aequalitas, & identi tas. De identitate tamen dimitto, quia ibi concedo secu, quod ibi sit relatio secundum rationem tantum.

Similitudine vero arguit sic.¬ 1 Omnis realitas potest per diuinam potentiam manu teneri absque omni alia realitate, a qua non depedet, sed realitates duarum albedinum a similitudine non depedent, ergo si similitudo esset ens reale, posset Deus ma nutenere duas albedines, destructa similitudine: sed illud est falsum, quia intellectus semper aeque inueniret simili tudinem cirea huiusmodi duo alba

2 Secundo pbat hoc idem de relationibus modo numeri sic si relatio mo numeri esset verum es reale extra animam, tume i vna re, puta in vna sola lineo, essent infinitae entitates rea les, falsitas consequentis patet, probatur consequentia: quia talis linea respectu suae medietatis esset dupla, & illa mo dietas respectu totius esset subdupla. Iterum eadem linea respectu suae tertiae partis esset tripla, respectu quartae esset quadrupla, & sic de singulis partibus, quae cum sint infinitae, essent infinitae entitates relatiuae actu in cadem linea, quod est impossibile, ergo relationes tales non pos sunt dicere formaliter aliquam entitatem extra animam,

3 Tertio idem probat relationibus dictis modo potentiae. quia illud non potest poni res in natura, quod ha pet aliquod productiuum, nec mediate: sed paternitas est huiusmodi. Maior patet: quia nihil potest seipsum produm cere, vt patet per August. 1. de trim & per Commen. 12. metaphi. Minorem probat, quia paternitas, quae de nouo fit in aliquo producente, si causatur, aut causatur a tai producente, in quo est, aut a producto, aut ab actione fiuente a producente, in quo productum, aut ab aliquo extrinseco, puta a coelo, vel a Deo. Non primo modo, tum quia relatio esset per se terminus producentis, tum luti, tum quia preducens ageret in seipsum. Nec secundo quia acquireretur sine praeuia acquisitione alicuius abso modo, quia filius non potest aliquid imprimere in patre Nec tertio modo: quia actio est subiectiue in passo. Dicere autem, quod Deus, vel coelum imprimat huiusmodi realitates, absurdum

4 Quarto probat idem de relatione mensurati ad men suram sic. Impossibile est aliquam rem depedere a non re quia res non dependet a nihilo, sed scientia potest mant re, re scibili destructa, & penitus annichilata, ergo impossi bile est, quod relatio scientiae ad scibile, quae est relatio mensurati ad mensuram, sit aliquid in re existens

3 Quinto dicit, quod vniuersaliter omni relationi repugnat, quod sit res in natura existens: quia illud non ess res, quod acquiritur in subiecto, nullo agente ipsum attin gente, relatio est huiusmodi: quia si vnum album fuerit in oriente, & aliud album fiat in occidente, similitudo g neratur in albo existente in oriente, nullo tamen agente ipsum attingente.

Sed illam positionem non reputo bonam, nec theologice, nec philosophice loquendo. Ratio primi est

Quia si relatio non est aliud praeter ens rationis ob iectiue existens in intellectu, cum diuinae personae non distinguantur, nisi tribus relationibus, diuinae persona non essent distinctae, nisi tribus entibus rationis, & per consequens non essent realiter distinctae, quod fuit error Sabellij

2 Praeterea, August. 5. de trin. dicit, quod relationes in creaturis sunt accidentia, non autem in Deo. Et addit ibi dem, quod "omnia accidunt creaturis, quae vel amitti possunt, vel minui, vt magnitudines, & qualitates, & quod di citur ad aliquid, sicut amicitiae, seruitutes, similitudines, & aequalitates": sed ens rationis obiectiue solum existens in anima non potest esse accidens rei extra animam, ergo &c.

3 Quod autem haec posito verae philosophiae contradicat, patet primo de philosophia Aris. qui s. metaphy appellat relationes modo numeri & modo potentiae relationes reales, & dicit eas realiter aliquid ponere in vtroque extremorum, relationes vero modo mensurae in me surato dicit realiter aliquid ponere, quamuis non in men sura. Sed planum est, quod non plus in vno extremorum poneretur, quam in altero, si omnis relatio esset secundum rationem tantum

4 Item in praedicamentis & 5. metaph philosophus di stinguens ens reale extra animam in io. praedicamenta in huiusmodi reali distinctione connumerat relationem cum alijs 9. predicamentis realibus.

Item est contra Auic, quia ipse 3. suae metaph dicit. que relatio habet propriam certitudinem, secudum quam habet proprium inesse & propriam actualitatem.

Item est contra Auer. qui directe inuehitur contra illam positionem 12. metaph vbi sic ait. Relatio est debi lioris esse alijs praedicamentis, ita quod quidam intellexerunt, seu putauerunt ipsam esse ex secundis intellectis.

Et idem Comm. 3. coeli & mundi ait, quod comparatio est accidens separabile a re, sed omnis comparatio proprie dicta est relatio, ergo &c

Est etiam illud contra Simplicium super predicamen ta, vbi expresse distinguit relationem in relationem realem & relationem secundum rationem, sed secundum istam positionem omnis relatio est secundum rationem.

Item est contra Euclidem per totam geometriam. vbi tractat de proportionibus, & aequalitatibus & inaequa litatibus, quae cum sint verae relationes, si tantummodo vt entia rationis essent obiectiue intellectu, scientia fucli dis non esset scientia realis, sed rationalis, siue logicalis.

Ad primum igitur dicendum, quod si minor debite sumitur sub maiore, tunc in minore supponitur, relationem esse rem alteram a fundamento, & hoc est falsum: quia quamuis relatio realis a suo opposito realiter differat, non dif fert tamen a suo fundamento, sicut res a re, cum nullam habea: oppositionem ad ipsum fundamentum. Est igitur relatio & fundamentum eadem res, alio tamen & alie modo se habens

Etiam ratio est contra te: quia Deus potest destruere omne ens secundum rationem, & manutenere ens reale; sed secundum istam rationem Deus non potest destruere similitudinem, & manutenere duas albedines, igitur ex natura fundamentorum innascuntur ipsae relationes tamquam vera entia extra animam, & per consequens non habent tantum modo esse obiectiuum in anima, ut tu intendis concludere.

Ad secundum nego consequentiam. Ad probationem dico, quod eo modo, quo actu sunt signabiles partes lineae eo modo possunt esse relationes reales in partibus respectu totius, & in toto respectu talium partium, alias non benedixisset philosophuss metaph. quod relationes modo numeri sunt reales ex parte vtriusque extremi; sed quia sesper acceptum in talibus finitum est, vt dicitur 3. physico rum: quia infinitas in talibus semper est in potentia & in fieri, & numquam in actu, nec in facto esse, ut patet ibidem, ideo numquam erunt infinitae entitates reales in actu, quantumlibet relationes modo numeri sint entitates reales extra animam realiter existentes

Ad tertium dicendo, nego minorem. Ad probationem dico, quod paternitas, siue quaecumque alia relatio realis, & habet causam productiuam per se, & per accidens, semper tamen mediante productione alicuius absoluti. Per se quidem: quia producens aliquod suppositum, & communicans sibi virtutem generatiuam, est per se causa omnis paternitatis, quae vmquam causabitur, vel funda bitur in tali potentia generatiua. Illud autem suppositum productum generauis postea filium, est causa per accidens eiusdem paternitatis, quia est causa, sine qua non, siue remouens prohibens: quia non esse filij est causa prohibens actualem existentiam ipsius paternitatis.

Et cum dicitur, quod tunc pater causaret aliquid in seipso; dico, quod nihil repugnat causare aliquid in seipso per accidens; sicut enim motus ipsus grauis est in graui, & tamen causatur a graui, nam graue per se remouet prohibens, quod remouendo mouet seipsum deorsum per accidens, vt patet 8. physicorum, & sicut talis mo tus per se est ab ipso generante, quod quidem ge neraus quantum dat de forma, tantum dat de loco, & per consequens de motu ad talem locum, vt apparet in eo dem S. sic in proposito &c.

Ad quartum nego minorem: quia si, re penitus dostru cta, adhuc maneret scientia, tunc habens scientiam nihil sciret, quia tale scitum nihil penitus esset, cum sit destru¬¬ ctum tam in se quam in suis causis; de nihilo autem non potest esse scientia: nihil enim non contingit scire, quia non est, vt dicitur 1. posteriorum.

Ad quintum dicendum, quod vel per agens actualiter attingens intelligis agens per accidens, siue causam per aceidens, & tunc minor est falsa: quia nuquam acquiritur paternitas sine actione patris, qua prohibens paternitatem, puta non esse filij remouetur, vel per agens actualiter attingens intelligis agens, siue causam per se actualiter ope- rantem, & tunc maior est falsa: quia per eam aeque bene probatur, quod motus actualiter inexistens graui non sit aliqua res, sicut de paternitate: quia causa per se illius mo tus, puta illud, a quo genitum fuit illud graue, pro tunc, cum graue mouetur, non attingit actualiter ipsum grauequia forte pro tunc destructum est, & non est in rerum na tura, nisi in potentia. Et sic apparet, quod rationes illius non conuincunt.

ARTICVLVS. IIIR Vtrum vrelatio Dei ad creaturam praecedat rela tionem Creaturae ad Deum.

QVANTVM ad quartum principale, Vtrum relatio, e Dei ad creaturam sit. prior relatione creaturae ad¬ Deum, vel econuerso. Dicendum, quod relationes praed ctae, puta ereaturae ad Deum, & Dei ad creaturam, vt rela tiones oppositae sunt, neutra est prior alia: quia vt sic haeest natura relatiuorum, quod vt relatiua sunt, fimul sunt, sed quia, vt dixi superius, cum simultate naturae stat priori tas originis, ideo posset ille articulus petere, vtrum rela tio, qua refertur treatura ad Deum, magis habeat ratio nem originis respectu relationis, qua refertur Deus ac creaturam, quam econueeso. Et tunc penes istum intelle ctum dico, saluo tamen semper meliori iudicio, quod re latio, qua creatura refertur ad Deum, magis habet ratio nem originis respectu relationis, qua Deus refertur ac creaturam, siue illa relatio sit aeterna, siue temporalis, quan econuerso.

1 Quia quandocunque aliqua relatiua sic se habent, quod vnum realiter refertur ad alterum: illud autem e conuerso non refertur ad illud, nisi ex hoc, quod intelle ctus concipit ipsum referri ad illud motiuum illius conceptus accipiens ab illa prima reali relatione, tunc illa realis relatio magis est origo illius relationis secundum rationem, siue secundum conceptum intellectus quam econuerso, sed sic est in proposito: quia, vt superius patuit, ex quo intellectus concipit realem relationem rreaturae terminari ad ipsum Deum, concipit ex suo modo intelligendi necessario econtra ipsum Deum termi- nantem huiusmodi relationem creaturae, referri ac ipsam creaturam, ergo obiectiue mouet ipsum intellectum relatio creaturae ad concipiendam relationem, quam ponit in creatore, & per consequens origo eius dici potest.

2 Praeterea, quandocunque aliqua duo sic se habent quod vnum est naturale, aliud autem ex solo conceptu intellectus apprehendentis ipsum ad similitudinem illus naturalis, tunc illud naturale est prius origine illo, quod ad instar sui per intellectum est apprehensum: sed relatio creaturae ad Deum est naturalis, cum ipsa naturaliter dependeat a Deo secundum totum suum esse, relatio autem Dei ad creaturam est ex sola apprehensionem intellectus, ergo &c

3 Praeterea, semper illud est prius origine, a quo mo netur intellectus ad aliquem conceptu, quam illud, quod fit ex tali conceptu, sed a reali dependentia, siue relatione creaturae mouetur int ellectus ad concipiendum Deum esse realem terminum illius dependentiae, & ex tali con ceptu ipse intellectus refert econuerso huiusmodi termi num, scilicet Deum ad creaturam, ergo &c.

Sed si sic dixero, quod credo benedictum, tunc motiui;s duarum opinionem me oportet respondere, quarum pri ma sine distinctione simpliciter dicit, quod relationes Dei ad creaturam sunt priores reaationibus creatura ad Deum.

Quia quando aliqua relatiua sic se habent, quod vnum est totaliter causa alterius, tunc relatio illius, quod est causa, est prior relatione eius, quod est effectus, sed Deus totaliter est causa creaturae, ergo &

2 Praeterea, eadem est relatio, qua Deus vt creatiuus ab aeterno refertur ad creabile, & qua vt creans in tempo re refertur ad creatum: quia nihil de nouo potest sibi aducnire, sed relatio creantis est prior relatione creati: quia sicut creare actiuum est prius creari passiuo, sic relatio crea tis est prior relatione creati, ergo prior est relatio, qua vt creatiuus est, resertur ad creabile, quam econuerso relatio creabilis, qua crcabile refertur ad principium creatiuum.

3 Preterea, non quia creatura potest creari, ideo Deu potest creare, sed econuerso; Sicut ergo posse creare praecedit posse creari, sic relatio creantis praecedit relationem creati, ergo &c

4 Praeterea non minus relatio Dei producentis est cau sa relationis sui producti, quam relatio naturalis agen ns est causa relationis, quae est in naturaliter producto. sed semper relatio naturalis agentis est prior cansi liter relatione sui producti, puta paternitas filiatione ergo &c

Est insuper alia opinio aliquantulum temperas supradicta; Dicit enim, quod relationes Dei ad creaturam, qua ab aeterno Deo conueniunt, sunt priores relationibus ipsis correspondentibus ex parte creaturae.

1 Quia ad illud quod ab aeterno Deo conuenit nihil facit intellectus, sed Deus ab aeterno habuit relationem ideatiui respectu ideabilis, & creatiui respectu creabilis: cum igitur relationes Dei ad creaturam solum pro tanto dicantur posteriores relationibus creaturae ad ip sum, eo quod intellectus facit ad esse talium relationum ergo &c.

2 Praeterea, nullius respectus aeterni creatura poteri esse causa, ergo &c

Praeterea, quandocunque aliqua duo sic se habent. sicut primum & secundum, & secundum non habet, qu sit aliquid, nec ad se, nec ad primum, nisi a primo, tund secundum non refertur ad primum, nisi quia primum reertur ad secundum: sed sic se habent creator, & creatura, ergo &c.

Sed illa non concludunt: quia in omni relatione, qua Deus refertur ad creaturam, semper concurrit relatio men surae ad mensuratum: quia sicut Deus vt creans, est mensurans creaturam, sic vt ab aeterno creatiuus, vel ideati uus est mensuratiuus creabilis: sed omnis relatio mensu rae ad mensuratum oritur ex relatione mensurati ad mer suram: quia Vt patet 5. metap. mensura refertur ad mensu ratum, eo quod mensuratum refertur ad mensuram: ergo omnis relatio Dei ad creaturam, siue vt creata est, siueui creabilis est, origine videtur esse posterior relatione crea turae ad ipsum

Ad primum igitur dicendum, quod maior non est uera, maxime si relatio causae ad causatum, est secundum rationem, & econuerso relatio causati ad causam est secundum rem, sed Dei ad creaturam relatio semper est secun dum rationem, creatura autem saltem, vt creatura est, re: iter refertur ad creatorem, cum realiter ab eo dependeat

Ad minorem dico, quod Deus est totaliter causa creatura relatio tamen, quae est in Deo, non est causa relationis, quae est in creatura: quia Deus creat virtute absoluta, & actone absoluta, cum huiusmodi virtus, & actio, scilicet creationis sint com munes tribus personis; relatio vero Dei ad creaturam, & si sit communis tribus personis, quia tamen non est realis, sed secundum rationem, nullius entis realis videtur esse principium, ergo &c

Ad secundum nego maiorem: quia vel accipis creabile, vt ab aeterno habuit esse in mete diuina, vel ab aeterno habuit esse extra mentem diuinam, neutro illorum modorum est cadem relatio creatiui ad creabile, & creantis ad creatum: quia primo modo extrema relationis non dif ferent realiter. Secundo modo alterum extremorum est ens, & alterum penitus nihil quia creabile extra mentem diuinam ab aeterno nihil fuit: Modo planum est, quod non est eadem relatio eiusdem ad se, siue alicuius ad nihil, & quae est creantis ad creatum, cum creans o creatum sint duo extrema realiter distincta, & ambo positua. Ad probationem dico, quod quamuis nihil reale possit de nouo Deo aduenire, aliquid tamen secundum rationem de nouo potest sibi aduenire, & similiter nego minorem;: nec valet probatio: quia cum actio Dei sit realis, ipsa vere potest dici causa passionis creatae, relatio autem talis agentis; quod est onino primum, cum sit relatio mensurae & per consequens nec realis, sed rationis tantum, non potest esse prior causaliter relatione ipsius producti, & mensurati, quae uere est realis

Et per idem patet ad tertium: quia quamuis posse crea re sit prius posse creari, relatio tamen creantis cum sit relatio mensurae non est prior relatione creati, quae est relatio mensurati

Ad quartum, nego maiorem: quia relatio naturalis agen tis ad naturale productum est relatio, nec trahitur ad relationem modo mensurae: sed manet infra ambitum relationum modo potentiae; quae sunt reales in vtroque extremorum, cuius oppositum est in relatione supernatu ralis agentis, quod est Deus, vt patet ex dictis. Et ideo da to, quod relatio naturalis agentis esset prior relatione sui pro ducti, oppositum tamen huius dicemus de relatione supernaturalis agentis, cum talis relatio sit relatio mensurae ad mensuratum. Etiam minor posset nevari: quia secundum Ansel. monolo gion relatio non est causa relationis sibi oppositae. Et secundum Aristo. in praedicamen¬ uis, relatiua sunt simul natura, & naturali intelligentia.

Ad primum alterius opinionis dicendum, quod intellectus non creatus, sed diuinus facit ad huiusmodi relatio nes, quae Deo ab aeterno secundum rationem conueniut.

Ad secundum dicendum, quod quamuis nulla creatuta sit causa talium respectuum, qui Deo secudum rationem, & non realiter ab aeterno conueniunt, intellectus tamen diuinus erit eorum causa.

Ad tertium nego maiorem: quia quamuis creatura to tum suum esse, siue ad se, siue ad aliud totaliter habeat a Deo, tamen huiusmodi causalitatem Deus non habet a relatione, quae in ipso est secundum rationem: sed sua ab soluta virtute: quia sua essentia est sibi ratio omnis causa litatis, & ideo nihil prohibet, quin relatio, quae est in crea tura realiter possit esse prior origine relatione, quae est in Deo secundum rationem.

Ad argumentum principale dicendum, quod maior non est vera, nisi relatio in vtroque fundamento sit realis.