Quaestio 2

Quaestio. I prologi An Theologia sit scientia.

VTrum Theologia sit scientia.

Et videtur quod non. Quia quod non est vna scientia, non est scientia: sed theologia non est vna scientia, ergo &c. Maior patet, quia per idem habet aliquid esse, & vnum esse, vt patet 4. metaph eadem est enim ra tio hominis, & vnius hominis, vt dicitur in 1. elenc. Probatur minor, quia dicit comment. super 4. metaph. quod eadem scientia non potest determinare de aequiuocis. Et idem commentator in de Substantia orbis ait, quod omnia, quae dicuntur de supercaelestibus, & inferioribus licuntur modo aequiuoco, sed creator, & creatura, de qui us tractat theologia, plus distant, quam supercaelestia. & nferiora.

Contra, ille habitus, qui considerat subiectum vere in telligibile, & summe speculabile sub ratione determinata, & speciali, est habitus specificus: sed theologia est huusmodi, vt supra patuit, ergo &c. In ista quaestione quattuor sunt videnda. Primum vtrum theologia sit scientia. pecundum vtrum in tali scientia artituli fidei sint princi pia. Tertium vtrum ex hoc sequatur, quod sit scientia sub alterna. Quartum, vtrum proprie dicatur sapientia.

RESOLVTI O celligitur tandem, quod Theologia viatoris est vera scientia, non

tamen sicuti naturascibilis patitur, sed sicut natura scientis, ciuius principia sunt articuli fidei. vnde Theologia, large loque do, scientia sub alterna, at proprie, sapientia diti potest.

ARTICVLVSL

Vtrum Theologia sit scientia. VANTVM ad primum articulum tenebo, quod T aliquo modo sit scientia: licet non vsquequaqui proprie dicta. Sed contra hoc duae sunt opiniones extremae, quarum vna ponit, quod sit scientia proprie dicta, A tera, quod nullo modo sit scientia. Primam opinionen mul ti nituntur multipliciter declarare. Primo ex dictis quorundam potest argui sic.

Si theologia non esset: scientia, tuc frustra laborarent studentes in ea: sed consequens est inconueniens, & con sequentia patet.

2 Praeterea si non esset scientia, hoc esset pro tanto, quia non est dare passionem differentem a suo subiecto, quae de ipso demonstraretur: sed hoc non impedit: quia ens inqu antum ens est subiectum metaphysicae, vt dicit Philosophus 4. metaph & tamen non habet passiones ab eo differentes: quia quod realiter differt ab ente, est formaliter non ens & nihil, &c passio entis esset nihil. Sieut igitur damus in metaphysica aliquid non differens; subiecto, quod tamen habet se per modum passionis; sic &c

3 Praeterea qualis est ordo realis inter aliqua differen tia secundum rem talis manet ordo eorundem, vbi distin guuntur secundum rationem: sed substantia, virtus, & ope ratio, vbi distinguuntur realiter, habent ordinem essentialem prioris & posterioris: quia vnum demostratur per alterum tamquam a priori: ergo etiam in Deo vnum por alterum poterit demonstrari Sed illud non valet quia loquendo de scire proprie d cto, de quo isti intendunt loqui, tunc sic diffinitur 1. po ster. Scire est per causam rem inuestigare. & ibidem, Tunopinamur scire vnumquodque, cum causam eius cognoscimus, & quoniam illius est causa, & impossibile est aliter se habere. Dei autem, & diuinorum nulla poterit esse causa, ergo &c. Nec valet, si dicatur, quod in theologia so tur causa per effectum. quia effectus proprie faciens scire causam, debet esse adaequatus causae. Sed nullus effectus adaequatur virtuti Dei.lgitur breuiter ad eorum motiua respondebo

Ad primum dicendum, quod studens talis acquirit ha bitum nobilissimum non nobilitate scientificae euidentiae, sed nobilitate subiecti: qui etsi non omnino proprie, aliquo tamen modo potest dici scientia

Ad secundum dicendum, quod illa non est tota causa, quam assumis: sed pro tanto theologia nostra non est scie tia proprie dicta: quia non reducit ad principia per se nota, nec supponit ea in aliqua alia scientia, cuius capaces sumus in via¬

Ad tertium per iam dicta patet. vel dicendum, quod si aliqua totalis demonstratio de Deo formaretur, quia hoc praecise fieret in lumine naturali) magis generare notitiam metaphysicam, quam theologicam,

Alij hoc idem arguunt sic. Non plus repugnat obscuritas fidei scientiae de credibilibus, quam incertitudo pham tasmatum scientiae de sensibilibus: sed, non obstante in certitudine phantasmatum, habetur scientia de sensibi libus, ergo &c

2 Praeterea non plus repugnat euidentia scientiae, u ineuldentia fidei, quam claritas notitiae rerum in verbo & obscuritas notitiae in proprio genere: sed hae simul si compatiuntur in eodem intellectu, ergo &c

Praeterea Deus semper prouidet Ecclesiae suae de ali quibus hominibus perfectis, qui possunt fidem defendere: sed hoc non possent, nisi haberent habitum scientificum. 4 Praeterea theologia est notitia nobilissima regulanm; oens alias scientias, ergo erit scientifica. Sed quia tantam euidentiam, quantam requirit scientia, habere non possumus de his, de quibus tractat theologia in lumine na turali, nec in solo lumine sidei: ideo ponunt praedicti lu men quoddam supernaturale clarius lumine fidei, obscu rius tamen lumine gloriae, quod lumen a Deo communi catur sacrae theologiae doctoribus, tamquam perfectis, & communem statum fidclum excedentibus & ceteris pre existentibus fidem sanctum confirmando, & iugiter deset dendo. Et addunt, quod lumen meridiei non compati tur secum aliquam noctis obscuritatem: lumini tamen au rorae hoc non repugnat. Sic licet clare videre in lumind gloriae fidem excludat, & omnem obscuritatem euacuet, intelligere tamen scientifice in isto medio lumini fide non repugnat. Propter hoc ait Augsuper loan. quod lux increata duplici lumine fideles illuminat, paruulos quidem lumine fidei, vt lacte nutriantur: maiores vero lumin sapientiae, quo vescantur solido vibo.

Sed nec noc valet, quia signum est scientis posse doce re, vt patet t. elec, sed ea, quae sunt fidei, nullus potest sci tifice infidelem docere, ergo &c. Et sidicis que infidelis doceri no potest, quia oportet doctorem, & difcipulum in fumine conuenire: non turo, quia nec vmquam aliquis fidelis potuit doceri, vt euiden ter sciret ea, quae fides sancta ponit.R

2 Praeterea, vel lumen fidei manet cum illo lumine secundum esse perfectum, velremittitur ab eo, & manet se cundum esse remissum. Si des primum, hoc non est possibile; quia sicut duo extrema secundum suas excellentias si¬¬ mul esse non possunt, sic nec extremum cum medio. Si se cundum, tunc habens illud lumen, esset minus fidelis: quia minus crederet, quam non habens

3 Praeterea sicut etiam secundum te, lumen gloriae, cum sit clarissimum, totaliter tollit lumenfidei: sic istus lumen intelligentiae, tamquam quoddam maius lumen saltem remitteret, & obfuscaret lumen fidei.

4 Praeterea tu dicis, quod de ratione fidei est ineuidemtia: sed illud lumen facit euidentiam, ergo erunt incompossibilia.

3 Praeterea philosophus contra Platonem dicit, quos impossibile est nos habere nobilissimos habitus, & nos latere sic impossibile est, &c.

Sed forte dices, quod philosophus loquitur de habitibus naturalibus: illud autem est lumen supernaturaliter infusum, sicut existens in caritate nescit se esse in caritate sic &c

lstud non videtur, quia lumen faciens scientificam eunt dentiam, est sui ipsius manifestatiuum, ideo latere non potest habentem. Caritas autem non est habitus cognitiuus, ideo latere potest habentem.

4 Praeterea sicut vnum lumen naturale sufficit ad om nia naturaliter scibilia: sic vnum lumen fidei supernatur. le sufficit ad omnia supernaturalia, quae scire possumus in via

3 Praeterea tale lumen medium inter lumen gloriae, & lumen fidei, aut est medium per participationem, aut medium per abnegationem extremorum: non primo mo do: quia medio per participationem commiscetur vtrum que extremorum, & neutrum ponitur in sua propria natura: sicut patet in viridi, vel rubro colore, in quibus extremi colores permiscentur: & sic habens tale lumen non haberet habitum fidei secundum suam propriam na turam: Nec secundo modo propter eandem rationem, quia medium abnegationis abijcit extrema, & posset lu men tale infundi infideli, ex quo ab ijceret fidem Motiua etiam eorum non concludunt. Vnde ad pri mum dicendum, quod minor non est vera: quia omnis scientia requirit phantasmata certa

Sed obijci hic potest de sole, de quo certam habemus scientiam, eius magnitudinem excedere totam tetram, cuius tamen phantasma quo ad hoc est multum incertu, & obscurum: cum representet magnitudinem vix vnius pedis. Respondeo in talibus phantasmata incerta resoluuntur vsque ad phantasmata certa: puta astrologi per geometriam, & perspectiuam experimentaliter inuestigarum; quod secundum aliquam determinatam distantiam, decrescit apparentia magnitudinis rei visae: & sic per replicationem distantiae peruenerunt ad certa talia phantasmata, vsqne ad certam notitiam magnitudinis ipsius solis. Ad secundum dicendum, quod maior non est vera: quia plus repugnat ineuidentia, & euidentia respectu eiusdem obiecti, quam clarum, & obsturum respectu diuersorum obiectorum: sed cum tes noscuntur in verbo, principali obiectum est essentia diuina, cum in proprio genere obio ctum est ipsa creatura: fides autem, & illud lumen respiciunt idem obiectum; Ad tertium dicendum, quod non oportet, tales perfectos habere aliud lumen a ceteris fidelibus, vt obiectionibus contra fidem respondeant: sed sufficit, quod sint in studio theologiae exercitati, cooperante eis gratia diuina ipsi poterunt ad singula contraria respondero

Ad quartum dicendum, quod poterit esse nobilissima ex nobilitate luminis fidei, & nobilitate obiecti, praeter hoc quod sit simpliciter scientifica.

In additione autem de lumine, peccauerut per fallacia consequentis. Non enim sequitur theologia est scientia,

ergo mediante tali lumine multi enim ponunt, ea esse scientiam proprie dictam, qui tamen hoc lumen nunquam posuerunt

Exempla etiam eorum sunt contra eos: quia cum tene bra sit priuatio lucis, ideo cum nullo gradum lucis se com patitur tenebra. Si ergo obscuritas est de ratione forma li fidei, vt tu dicis: tunc cum nullo lumine faciente eui dentiam poterit stare. Aduertendum tamen, quod per has solutiones non in tendo negare varias reuelationes, quibus caelestis consolator deuotos suos consueuit recreare, & quandoque se ereta sua multifarie reuelare: sed hoc fit de gratia specia li, & priuilegium singulare non inducit lege communen ideo quo ad statum doctorum theologiae, hanc conclusio nem negaui, non autem quo ad hos, qui singulariter sunt deuori, alias esset contra me quod superius in principio ac duxi de August. cum dixit. Olumen verum, &c. Et per hoc etiam patet ad auctoritatem August

Alij eandem conclusionem tenentes dicebant, quo theologia procedit ex per se notis, quae sunt communes animi conceptiones, & non articuli fidei; quia, vt dicunt, posteriora semper nata sunt probari per priora, sed considerata in theologia sunt secundum nostrum intellectum posteriora his, quae considerantur in metaphysica. ens enim inquantum ens est prius Deo, & quocunque alio en te determinato.

2 Praeterea ex lumine naturali potest haberi, quod om- nis operatio perfecta terminatur ad aliquod operatum: sed naturaliter scimus Deum perfecte intelligere, & per fecte velle, vel diligere; ergo erunt in diuinis duo produm cta, scilicet verbum & amor, quae sunt filius, & Spiritus sat ctus. Probatur per alios, quasi idem sic. Semper virtus causae naturaliter reseruatur in effectu: sed conclusionem ereditam possum concludere per vnam propositionem naturaliter cognitam, & aliam creditam, cum ergo praemissae sint cau sae conclusionis, oportet, quod talis conclusio virtute illius naturalis praemissae, sit aliquo modo naturaliter cognita verbi gratia, Omnis homo habet veram carnem, filius Dei est homo, ergo filius Dei habet veram catnem.

Sed isti in hoc peius dicunt ceteris: quia totum fidei nostrae meritum videntur annullare, cum fides non habeat meritum, cui humana ratio praebet experimentum

Ad primum ergo dicendum, quod licet de inferioribus possint communia concludi per vniuersalia, & superiora non tamen propria: quia aut accipietur terminus superio indefinite, & tunc nihil concluditur, quia vt fic non inferi suum inferius. aut accipietur vniuersaliter, & erit propos tio falsa: quia id, quod est proprium inferioris, non praedicatur de suo superiori, vmuersaliter sumpto. Quamuis ig tur per huc terminum ens possit probari, quod Deus sit bo nus, vel aliquod aliud praedicatum commune: non tamen poterit probari quod sit pater, vel filius,

Ad secundum dicendum, quod maior est vera de operatio ne transeunte: non autem de immanente, sicut est intell gere, & velle, & probat oppositum intenti: quia cum intelligere, & velle in Deo sint idem realiter, vt testantur non solum theologi, verumetiam philosophi: igitur si ex distinctione operationum vis arguere distincta producta. habebis solum vnum productum, quod est haercticum

Ad tertium dicendum, quod sicut ex propositonibus dua bus praemissis, quarum vna est necessaria, altera contingen sequitur conclusio, quae totaliter est contingens, vt pate Tpriorum, sic in proposito ex duabus praemissis, quarum vna est naturaliter cognita, & altera credita: sequitur con clusio, quae est totaliter credita, & nullo modo naturali ter cognita. Sicut enim causa necessaria applicata ad effe ctum mediante causa contingenti producit effectum tot liter contingentem fic, &c

Sed fuerunt alij, vt superius dixi, qui dixerunt, quod theo logia nullo modo est scientia. De his non intendo insist re, quia nulla motiua eorum inueni, quae alicuius ponde ris apparerent: idco talem opinionem tanquem erroneam derelinquo: quia expresse damnaturi in artitulis Parisiensibus arti. 4. vbi sic dicitur. Non plus scire propter sci re theologiam error. Sed sunt duae aliae opiniones, huic satis vicinae. Quarum

prima dicit, quod theologia est scientia, qua sciuntur tantum modo consequentie ita quoe non est scientia consequentium, siue conclusionum: sed solum consequentiarum. Nam vi dicunt, cum articuliffidei sint principia theologiae: scit ij pse theologus quid ex ipsis sequitur.: Verbi gratia, Suppo sito que in vna natura diuina sint tres personae distinctae, sequitur quod earum distinctio sit per relatiua consequentiam hanc nescit theologus esse necessariam, licet nec antece dens, nec consequens sciat.

Sed nec illud valet, quia etiam contra istos videtur esse articulus supradictus, nihil enim theologice plus sciretur propter scire theologiam, quia notitia consequentiae fis formaliter acceptae, vt praescindit a notitia consequenti & antecedentis est mere logicalis notitia, & per puram lo gica haberi potest, & ideo nihil plus sciretur propter soi re theologiam, cum talis notitia tradatur per logicam

2 Praeterea notitia theologiae non esset verior notitia quam falsissimorum figmentorum: quia cum dico, chima ra est Deus, ergo chimera est omnipotens: scio consequentiam necessario, esse veram, licet ignorem consequens, & antecedens: quia falsum non contingit sciri: quia non est, vt patet 1. poster. Vnde, vt dixi, notitia talium est mere, qu simpliciter logicalis: quia id est simpliciter logicale, cuius notitia sufficienter habetur per logicam quacunqui alia scientia posita vel remota: notitia consequentiarum praedicto modo sumpta est huiusmodi, ergo &c. Maior nota, probo minorem, quia in causis praecisis, si affirmatio est causa affirmationis, & negatio est causa negationis, & econuerso, vt patet 1. poster. sed sola ignorantia logica est causa ignorantiae consequentiarum, vt patet per commenta. 4. metaph. ergo sola notitia logicae est causamoti tiae consequentiae

Sed forte dices, quod illud bene sequitur loquendo de consequentia secundum se: sed non prout sumitur in determinata materia

Illud nihil valet, quia tu sumis consequentiam formaiter, vt eius notitia praefcindit a notitia certa tam ante cedentis, quam consequentis; & ideo ratione materiae non poteris te iuuare: quia vt sic, semper etus notitia erit pu re logicalis.

3 Praeterea sicut scire constructionem an sit congrua, vel incongrua in quacuque scientia, & in quacunque materia ad solam grammaticam spectat, sic scire consequentiam esse necessariam, vel non esse necessariam in quacui que materia ad solam spectat logicam: scire autem conclu nionem, quae ex tali consequentia infertur, hoc spectat ad singulas alias scientias, in quarum materia formantur tales consequentiae.

Est alia opinio, quae simpliciter nihil videtur tribuere theologiae viatoris. Dicit enim sic, quod theologia dupi citer potest accipi: seu potest dupliciter considerari, vel in se, & sic euidentissima est scientia: quia est de his quae ecundum se sunt maximae veritatis, & euidentiae: vel quo ad nos, & sic non est scientia. hoc tamen non contingit ex de fectu in theologia consideratorum, sed ex defectu confiderantium. shominum viatorum: quia sicut se habet ocu lus noctuae ad lucem solis, sic animae nostrae intellectus ad ea, quae sunt manifestissima in natura, vt patet 2. mem Addunt tamen isti, quod si large loquamur de scienti ita quoed accipiatur scientia communiter quatum natura res patitur secundum statum praesentem, tunc theologia po test dici scientia: sicut de scientia morali dicitur ateth. t sufficit aliquam superficialem, & figuralem notitiam tradere ratione materiae variabilis, qui sunt actus humaniSed isti videntur sibi ipsis in his breuibus vorbis contradicere. Primo enim videntur dicere, quod res in theologia consideratae sint maxime scibiles; & postea dicunt, quoim talem habemus scientiam per theologiam, qualem matura rei patitur ergo cum natura rei patiatur proprijsfimum & euidentisfimam scientiam, vt patet ex primo dicto, sequi tur quod nostra theologia non sit large, sed proprie dictscientia: quod contradicit secundo tuo dicto

Alij dicunt, quod habitus theologiae sunt tres. Vnus scilicet, quo cognoscuntur illa, quae in sacra scriptura ponuntur, & sic fides di theologia: quia quae in scriptura sa cra traduntur, sola tenentur auctor itate, quod pertinet ad fidem, & sic valde large theologia dicitur scientia. Alius est habitus, qui dicitur theologia defensiua, quo fides, qu ea, quae continentur in scripturis, declarantur, quo modo ait Augu. 14. de Trinit. "Huic scientiae tantummodo illud est tribuedum, quo fides saluberrima, quae ad beatitu dinem ducit, gignitur, defenditur, nutritur, & roboratur." Tertius habitus est, quo conclusiones sacrae scripturae de ducuntur ex articulis fidei, & illa dicitur theologia elici tiua. Et nec istis duobus modis; vt dicunt, theologia pote rit esse scientia; & hoc, vel ratione materiae in se, circa quam non potest fieri demonstratio, vel quia huic, scilicet viato ri, eam demonstrare non possumus

bed nec isti benedicunt, tres habitus distinctos faciendo de theologia sic enim in qualibet scientia oporteret ponere tres huiusmodi habitus: eadem enim ratio hoc exigeret, metaphysica enim esset habitus contentiuus, vt continet ea, quae in ipsa traduntur: esset habitus defensiuus, prout declarat, & defendit sua principia: esset habitus elicitiuus, vt ex principijs infert conclusiones: & eoden modo de logica & alijis scientijs. Et quod eorum distinctio nulla sit, patet euidenter ex membrorum coincidet tia. Volunt enim, quod sit contentiua, vt continet ea, que traduntur in nouo, & veteri testamento: nunc autem nouum testamentum declaratur per vetus, & defenditur contra ludaeos, & vetus per nouum contra haereticos: ergo primus modus, & secundus non videntur differre. Thec logus etiam raro potest aliqua conclusionem elicere, quod pertinet ad tertium modum, nisi declarando, quod pertinet ad secundum: ergo secudus modus, & tertius coincidunt

His itaque praemissis, dico, quod theologia viatoris estvere scientia, non tamen sicut natura rei scibilis patitur: sed sicus natura scientis patitur: quia ille habitus qui pbat aliquid de suo subiecto: non minus infallibili ratione, quam oeco nomica, vel politica scientia de subiecto suo, ille, inquam habitus est vere scientificus, seu vera scientia: sed habitus theologicus est huiusmodi, ergo &c maior patet, quia eo quod certa ratione, modo, quo certitudo pot sumi in mo rali negotio, probat oeconomica, vel politica aliquid, di suo subiecto igitur vere dicuntur scientiae sic a simili pro bo minorem, faciendo talem svllogismum. Oomne idi quod habet rationem vltimi finis, est summum bonum, & poterit animam rationalem secundum totum suum desi derium beatifice satiare: sed Deus, qui est noster glorificai tor: habet rationem vltimi finis: ergo est summe bonus; & poterit animam beatifice satiare. Maior nota est, quia vltimus finis non potest reserri in alterum, & oportet, quod sit summum bonum, & per consequens poterit satiare inimae desiderium. Minor ex se patet, quia hoc nomen glorificator, vel beatificator, sitio quodcumque aliud nomen exprimens rationem specialem illius scientiae: ne cessario ipsam exprimit in ordine, ad fine, sicut patuit in quaestione proxima praecedente. Patet igitur, quod passio, vel aliquid loco passionis se habens, non minus efficaci ratione probatur de subiecto istius scientiae, quam possit probari de subiecto scientiae moralis: ergo ista non erit minus scientia, quam illa¬

Forte dicetur contra me, sicut contra alios, quod illa, quae traduntur in Theologia, non ostenduntur demonstratiue. Cum igitur demonstratio sit svllogismus facien scire, illa non erit scientia.

Respondeo, aut per demonstrationem intelligis potissimam demonstrationem, & sic solum mathematica esset scientia: quia ipsa sola potissime demonstrat, & es in primo gradu certitudinis, vt patet per Auer. Aut intel ligis per demonstrationem svllogismum efficaciter concludentem, quamuis procedat ex aliquibus suppositis, & non omnino ex primis: sic rationes theologicae possunt dici demostrationes, vt patuit in svllogismo praecedente. Dices iterum, quod tales svllogismi non sunt vbique in theologia.

Dico, quod eodem modo nec in alijs scientijs: quia in rei ve ritate, siue sit logica, siue naturalis philosophia, siue metaphysica, siuc quaecumque alia scientia, vbi vnam conti net rationem efficacem, mille continet verba, quae sun vel falsa, vel inutilia, vel saltem non concludentia necessario; & vix etiam probabiliter saepissime videntur infer re: rarissime enim in his habitibus (quos appellamus scien tias proprie dictas) aliquid demonstratur potissime, quod

atet ex hoc, quod raro in eis aliquae positiones tam certae reperiuntur, circa quas non sint oppositae opiniones. Vnde si quis sedula meditatione reuolueret varietatem opinionum, quasi in singulis passibus philosophiae, magis videremur in philosophia habere opinionem, quam scie tiam, vel non minus habere scientiam in theologicis, quam in philosophicis. Quis enim hodie viuit, qui complete, & uiffinitiue cognoicat quidditatem minimi termini philosophiae, puta quidditatem vnius formicae: Om nes enim philosophi, cum volunt diffinire differentiam substantialem, circuloquuntur per aliquod accidens, quod est manifestum signum ignorantiae differentiae substantia lis; & per consequens totius quidditatis. Nec mirum, quod alia ignoramus: quia nec nos ipsos cognoscimus: quia Auerroes, quem quasi totus mundus in philosophia sequitur, dixit animam intellectiuam non esse formam sub stantialem corporis humani, sed esse vnam solam talen animam in omnibus indiuiduis hominibus. Alij animarum posuerunt circulationem. Alij animam intellectiuam dicebant esse corruptibilem. Sed taceo Qentiles: hodieatet quanta de nobisipsis sit diuersitas apud doct. Christianos. In Anglia enim tenetur, quod in homine sint plures formae snbstantiales; & oppositum eius tamquam erroneum condemnatur. Parisiis vero totum oppositum tenetur. Et similiter de potentijs animae, quibus intelligi mus, & volumus, quanta est differentia opinantium, quis sufficit enarrare: Alijs dicentibus, quod sint idem, quod essentiae animae, Alijs, quod differant ab essentia animae reabsoluta. Alijs, quod sint quidam respectus fundati in essentia animae. Alijs, quod sint quedam habilitates animae re aliter idem existens cum ipsis actibus animae: His igitur, & ceteris positonibus philosophiae consideratis, patet quod vel nihil, uel valde modicum scimus, loquendo de scare ita stricte, sicut videntur loqui de scientia rationes probantes, sacram theologiam non esse scientiam 2 Praeterea arguo ad idem sic. llle habitus videtur esse scientificus, qui sufficienter soluit, & destruit omnes obiectiones, quae fieri poterunt contra veritates in ipso consideratas: theologia est huiusmodi, ergo &c. maior pa tet 3. metaph vbi dicitur, quod soluere non est ignoran tis vinculum: quia sicut ibi dicitur, solutio dubitatorum est manisestatio veritatis, Sed minor probari potest, re sondendo instantijs, quae communiter fiunt contra ipsam. Arguunt aliqui primo sic Quandocumque sufficienter soiuitur ratio facta contra aliquam conclusionem, tuno ex ipsa solutione ostenditur, quod conclusio non est impossi bilis: sed ad non impossibile sequitur possibile in primo angulo modalium: ad possibile vero in diuinis, quo ad ila, quae Deo intrinsece conueniunt, sequitur necesse: quia quo ad Dei intrinseca omnino verificatur illud 3. physicorum cum dicitur: In perpetuis non differt esse, & posse si ergo possemus sufficienter soluere rationes factas contra articulum trinitatis, tunc possemus demonstrare, tri nitatem necessario esse in diuinis. 2 Praeterea cuius propositum non potest sufficienter probari; eius etiam oppositum non potest sufficienter im probari, sed propositum fidei non potest sufficienter pro bari, ergo non poterunt solui rationes contrariae sufficien ter: alias oppositum fidei improbaretur sufficienter.

3 Praeterea, si soluis per interemptionem, oportet te darc istantiam extra propositum: sed in tota rerum natu ra excepta sola natura diuina, non inueniuntur tria supposita n vna indiuisa essentia, ergo ad rationem contra articulum trinitatis, nullam extra propositum poteri instantiam assignare

Ad dissolutionem illorum, & consimilium, quae fier possunt in hoc proposito, est sciedum: quod sicut est multiplex genus deceptoriae argumentationis, puta in dictio ne, & extra dictionem, vt patet. 1. elencorum, sic est mul tiplex genus solutionis, puta quandoque soluitur sophis maper distinctionem, & assignatur peccatum in forma: quandoque per interemptionem, & assignatur peccatun in materia; & quia omnia adducta, vel adduci possibilicontra nostrae catholicae fidei veritatem sunt falsissima so phismata teste August. 14. de ciuit. Dei. vbi ait. In nostri relixionis historia, diuina auctoritate fulciti, quicquid es resistit, non dubitamus esse falsissimum. Et in epistola 7 ad Marcellinum. ait. Si ratio contra diuinarum scriptura rum auctoritatem redditur, quantumcumque acuta sit verissime fallit. Igitur omnes tales rationes solui possunt vel per distinctionem, vel per interemptionem. Verb gratia. Fiat ille svllogisinus a non fideli. Impossibile ess in aliqua natura plurificari supposita, quin etiam plurificetur natura: in diuinis, secundum te, sunt plura supposita igitur erit multiplicata natura, & per consequens plureDij. Respondeo per distinctionem: quia duplicia sunt sup posita, quaedam. Tabsoluta, quaedam vero relatiua. Loquendo de suppositis absolutis, tunc maior est vera praedictae rationis: sed minor est falsa. Loquendo vero de sup positis relatiuis, minor est vera: sed maior est falsissima quia nihil repugnat, tres diuinas personas in vna diuina natura per oppositas relationes dist: ngui¬

Forte dicet infidelis, quod illa solutio assumit falsum; quia oppositae relationes reales non possunt simul essi in eodem indistincto fundamento.

Respon tunc distinguendum est de fundamento: quiaut loqueris de fundamento finito, aut infinito. si primo modo concedo; si secundo modo, nego. Et dicerent aliqui, quod nihil repugnat, duas relationes oppositas simu esse in eodem fundamento: Nam inter mouens, & motum sunt duae relationes oppositae, quae idem habent fundamentum, quando idem mouet seipsum.

Forte infidelis iterum dicet, quod supposita relatiua non poterunt esse in natura absoluta: hic assumitur falsum; Ei deo respondendum est per interemptionem. Et ratio interemptionis petitur, illa esse potest: quia ille, qui iudica de aliquo, quod omnino suum intellectum, & modum suum considerandi excedit, ille temerarie, & male videtur iudicare sed noscere quomodo tria relatiua supposita sint in vna infinita Dei natura, excedit intellectum, & modum considerandi cuiuslibet philosophi mundani, et

so: sicut igitur philosophus, etiam vt metaphisicus, i: metaphisicae, noluit praesumptuose iudicare de acerto ni mero intelligentiarum, sed detulit superiori, dicens, lllud autem per certitudinem inquirere, iltioris inquisitio nis esse videtur. Sic multo magis de articulis fidei non ha bet philosophus iudicare: sed deserre tenetur superiori

Ad primum ergo dicendum, quod non ostenditur po solutionem datam a theologo, quod articulus non sit im possibilis, sed eo modo, quo dictum est, soluitur, & vltim; te sibi ostenditur, quod medium aisumptum per ipsum, est extraneu a proposito; & non applicabile ad conclusio nem, quam nititur reprobare, eo quod talis conclusio to tam suam facultatem excedit, & modum suum considerandi. Vnde dato per impossibile, quod conciusio, quam intendit probare philosophus contra fidem vera esset, qud huc ostenditur sibi, quod medium assumptum ad proban dum, est impertinens, & extrancum a proposito, & per con sequens non concludit.

Et per hoc patet ad secundum, quia per fideles solutio nes, non improbatur directe oppostum fidei, sed ostendi tur, quod rationes infidelium non concludunt propositum. Ad tertium dicendum, quod maior vera eit, quando non assignatur ratio interemptiouis: sed quando rationem in teremptionis assignamus, tunc possumus dare instantian in proposito: & non oportet instantiam assignare extra propositum. Sed vtrum aliqui articuli fidei possint proba ri efficaci ratione, puta Deum esse creatorem in tempote, & alia similia, patebit domino concedente circa prinlibri secundi. Pro supradicta conclusione faciunt & aucto ritates sanctorum. Primo Pauli Apostoli, qui habitum theologiae saepius appellat scientiam, & sapientiam, Secun do Aug. In multis enim suis libris hunc habitum vocat. scientiam, & quandoque nominat scientiam salutis: quan doque scientiam fidei. Recitationes tamen auctoritatum dimittantur ratione breuitatis. Ait etiam Hich. 1. de trinit. Meae intentionis est in hoc opere non solum inueni re probabiles rationes, sed etiam necessarias. Et in eoden cap. ait. Omni studio, & summa diligentia debemus consi stere, vt ad eorum intelligentiam, quae fide tenemus, quotidianis incrementis proficere valeamus, in quorum lena, & perfecta intelligentia vita obtinetur aeterna Item Ans in de incarnatione verbi ait. quod illa duo opuscula, scilicet prosologion, & monologion ad hoc facta sunt, vt quod fide tenemus de diuina natura, & perso. nis: necessariis, rationibus, & auctoritatibus sacrae scripti rae probari possit

ARTICVLVS I. Vtrum in ista scientia Theologiae articuli

fidet sint pruicipia VAMTVM ad secundurm articulum. Preuiter di co, quod sic. quia respecta ipsorum omnia considerata in illa scientia regulantur, & diriguntur. Sed contra hoc aliqui imultipliciter nituntur arguere

Primo sic. Nulla scientia probat sua principia, sed ipsa supponit sed tota theologia ordinatur eotra haeretieos, & infideles, inquantum negat articulos. 2 Praeterea, nulla scientia quaerit de suis principijs, nec concludit ea, sed docto, theologici, quasi in omnibus libris suis, formant quaestiones de fidei articulis, & ipsas comcludunt ergo &c.

3 Praeterea, in nulla scientia principia sunt minus cognita, quam conclusio, vt patet, i posteriorum: sed de arti culis fidei habemus solum notitiam creditiuam: conclusiones autem aliquo modo sciuntur, sicut patuit in praece denti articulo, ergo &c.

4 Praeterea. 1. Det. dicitur de habentibus habitum theo logiae, quod semper debent esse parati ad satisfaciendum omni posceti, & reddere rationem de ca, quae in nobisest fide.

3 Praeterea, August. totum librum de trini vt ipsemet fatetur. 1. de trini ordinauit ad declacrandum istum articulum. Deus est trinus, & vnus. Et ibidem ait. quod om- nes, qui ante eum scripserunt de trinitate, quae Deus est, diuinorum librorum veterum, & nonorum catholici tra ctatores hoc intenderunt secundum scripturas docere quod pater, & filius, & spiritus sanctus, sunt vnius diuinae substantiae

Item i4 de trini dicit idem Aug. quod "huic scientiae quae dicitur theologia, non omnia tribuenda sunt, quam im rebus humanis, ab homine sciri possunt: sed id tantum quo fides saluberrima, quae ad veram beatitudinem ducit signitur, nutritur, defenditur, & roboratur" Ex quibus om nibus patet, quod articuli fidei per theologiam desenduntur, & declarantur, & per consequens non possunt esse principium theologiae: quia, vt paret. 1. physicorum: & 1. posteriorum, scientia non probat sua principia

Sed illa non concludunt. igitur ad primum dicendum, que maior est falsa: metaphysicus enim. 4: metaphysicae pro bat principia sua

Sed dices, quod hoc non est ad propositum: quia metaphysica est scientia communis, theologia est scientia specinlis: ideo quamuis metaphysica possit probire sua princiia, hoc non poterit competere theologiae.

Dico, quod illa maior ab aduersarijs absolute fuit assumpta, & vniuersaliter sine distinctione, & ideo sufficit dare instantiam in vno contento sub illo vniuersali vniuersaliter negato, cum dicitur, nulla scientia probat sua principia

Respondent etiam quidam doctores ad praedictam ratio nem, quod principia possunt dupliciter probari. Vno mo do explicite: alio modo implicite. Primo modo probat metaphysica, siue vniuersalis scientia sua principia. Secudo modo, probare potest quaelibet specialis scientia sua pris cipia: nam resoluedo conclusiones in praemissas, & praemissas in principia: tunc impossibile est conclusionem esse falsam nisi deficiat aliqua praemissarum: etiam procedendo vsque ad primum principium, sicut patet. 1. priorum. Cum ergo ad destructionem conclusionis necessario sequatur destru ctio principij; quicunque explicite defendit, & probat con clusionem: ille etiam implicite, & indirecte videtur pro bare principium: cum igitur quaelibet scientia specialis habeat probare, & defendere suas conclusiones: igitur necessario defendit & principia.

Sed illa solutio non valet; quia, licet ex falsitate con- clusionis sufficienter arguitur falsitas in aliqua praemissarum: ex veritate tamen conclusionis, non potest argui ve ritas in praemissis, eo quod ex falsis quandoque sequitur verum, vt patet in secundo priorum.

Aduertendum etiam, quod licet theologia sit scientia spo cialissima, ratione subiecti: quia suum subiectum, non solum est vnum vnitate specifica, sed est vnum simpliciter & realiter vnum, & idem numero: ratione tamen conside ratorum, est scientia communissima: nulla enim scientia humanitus inuenta tot potest considerare in propria for ma, sicut sacra theologia: ipsa enim considerat de Deo crea tore, & de omni creatura, prout manuducit in creatorem & dirigit in vltimum finem. ldeo dato, quod theologia, prout conuenit cum scientia speciali, non possit sua principia probare, tamen, vt conuenit cum scientia communi potest ea probare & declarare.

Ad secundum dicendum, quod de aliquo potest quaeri dupliciter. Vno modo, eo quod de ipso dubitatur, & secun dum hoc dicitur. 1 topicorum, quod quaestio est dubitabi lis proposito, & sic non quaeritur de principijs, sed tamquam verissima in omni scientia supponuntur. Alio mo do quaeritur de aliquo, non quod de ipso dubitatur, sed so lum dubitatur de sua applicatione in materia speciali, q& sic necesse est, quaestiones fieri de principiis: quia lice principia in se sint verissima, possunt tamen in materi speciali false applicari, & ex hoc contingit svllogismus fasigraphus, sicut patet in lib elench. Primo ergo modo non quaeritur in theologia de articulis fidei, sed secundo mo do necesse est, fieri quaestiones de eis, ne quas ipsis suppo sitis haeretici, falsigraphe svllogixando, falsas faciant appli cationes in materia speciali.

Ad tertium dicendum, quod maior est falsa in omn scientia subalterna: quia talis scientia praesupponit sua prin cipia, tanquam euidentia in scientia superiori; & quia theologia aliqualem habet similitudinem cum scientiis subalternis, vt infra patebit, ergo

Ad auctoritates autem patet per praedicta. Ad dictum Beati Petri dici potest, quod rationem reddi mus de fidei articulis, in quantum modo, quo superius di ctum est, rationibus oppositis respondemus

His praemissis, probabo intentum. s. quod articuli fide sunt principia theologiae, seu istius benedictae scientiae quia illa sunt principia in qualibet scientia, quae sic se ha bent, quod ea existimantur magis vera, quae magis confor miter se habent ad ipsa, sed sic se habent articuli fidei in theologia, ergo &c. Maior est nota: quia principia sunt quasi regula, & mensura omnium ceterorum considerat rum in scientia: in qualibet aute arte, id magis sapit de ve ritate illius artis, quod magis accedit ad suam regulam & mensuram. Minor, etiam patet: quia in ipsa theologia, vnumquodque tanto verius reputatur, quanto articulis fi dei magis conformatur, & econuerso, omne, quod ab ipsis dissentit, tamquam erroneum improbatur.

2 Praeterea, in qualibet arte, propositiones, quibus ma xime adheremus, illae talis artis sunt principia, vt patet. 1. po steriorum. conclusionibus. nm adhaeremus propter princi pia, propter quod autem vnumquodque tale, & illud magis vt dicitur ibidem: sed in sacra scriptura, articulis fidei maxime adhaeremus, & propter ipsos oibus alijs, ergo &c

3 Praeterea, illae propositiones, quae taliter formantui de subiecto alicuius scientiae, quod in tali scientia non possunt probari per priora, sunt prima eius principia, articuli fidei taliter formantur de subiecto theologiae, quod ne possunt probari per priora, ergo &c

Forte dices, & si non per priora, saltem possunt declarari, & probari per posteriora; ergo &c

Dico, quod hoc non impedit rationem principij: quia etiam primum principium. 4. meta, probatur, & declara tur a posteriori 4 Praeterea, quae praesupponuntur in scientia taquam verissima, illa sunt eius principia, sed articuli fidei sunt huiusmodi in theologia; ergo &c. Maior patet. 1. poste riorum, vbi dicitur, quod de principijs oportet praesuppo nere quod vera sunt

ARTICVLVS IIt

Vtrum Theologia sit scientia

sub alterna VANTVM ad tertium articulum patet ex iam

dictis, quod theologia large loquendo, potest dic scientia subalterna; cum non reducat in per se nota, sed praesupponat sua principia tamquam notissima in scien tia Dei, & beatorum, quae principia Deus, cum voluerit poterit reuelare. Nota tamen, illa scientia proprie non est subalterna: quia quandocunque vna scientia subalterna tur alteri scientiae, ex hoc, quod causa euidentiae suorum principiorum patet in scientia subalternante: tunc quicunque habet scientiam subalternam, ille naturaliter potest attingere scientiam subalternantem, inquantum eui dentia suorum principiorum patet in subalternante; sec habens scientiam theologiae non potest naturaliter attin pere scientiam Dei, & beatorum, ergo &c. Ista ergo distinctione bene intellecta, cessare poterit murmur argumentorum duarum opinionum, quarum prima dicit, quod scientia theologiae sit subalterna: alia econtra negat. Rationes primae opinionis verum concludunt quo ad simili tudinem, quam habet cum scientia subalterna. Ratione secundae verum concludunt, quo ad proprietatem subalternationis, quia non est proprie subalterna; sicut sufficien ter ostendit doctor noster frater Aegidius in scripto super prologo primi sententiarum

Est etiam alius doctor, directe obuians praelibatis. Dicit enim, quod scientia subalterna non dependet a scientia subalternante isto modo, quod accipiat sua principia ab ea, tamquam a manifestante causam suorum principiorum Quod probat tripliciter,

Primo, quia scientia subalterna ageret vltra suam speciem. Probatur consequentia: quia consideratio cuiussibet scientiae sistit in suis principus: si igitur scientia subal terna, per manifestationem subalternantis, cognosceret causam suorum principiorum, iam sua consideratio non sisteret in principijs.

2 Praeterea, tunc scientia subalterna posset sua principia demonstrare: hoc autem repugnat omni scientiae; con se quentia patet, quia quicunque scit causam alicuius, potest ipsum per suam causam demonstrare.

3 Praeterea, tunc nullus posset addiscere scientiam subalternam sine scientia subalternante: consequentia potest ex hoc probari: quia habitus conclusionum praesupponit habitum principiorum, nec aliquid scitur in scientus isi cognitis principijs. Falsitas consequentis patet: quia scientiae subalternae principia possunt cognosci via sen¬ sus, memoriae, & experientiae, vt patet 2. posteriorum. &

ex ipsis poterunt deduci conclusiones, nulla praehabita eni titia de scientia subalternante

Sed ille doctor, his suis dictis cito post iam dicta uide tur contradicere. Ait enim, quod nostra theologia, lice non sit proprie scientia subalterna; tamen quia depende a scientia Dei in sua certitudine: sicut certitudo in disci pulo discente a scientia magistri docentis: eo modo, quo ait Aris. 1. elencorum, Oportet addiscentem credere; situt ait Aug. 12. De ciuitate Dei, quod in inuisibilibus, quae a nostro sensu remota sunt, illis oportet nos credere; qui haec in incorporeo lumine disposita didicerunt. Et subdit ille doctor, quod quamuis haec non sit vera subalternatio: es tamen quaedam subordinatio, quae habet in hoc quandam similitudinem cum subalternante. Si igitur in isto assimi latur scientiae subalternae, sicut tu hic manifeste ponis: es go hoc proprie in scientia subalterna erit, quod ipsa non poterit euidentem certitudinem habere suorum princi riorum, nisi ex manifestatione scientiae subalternantis. Quod n. ad similitudinem ipsius, a reperitur in b. oportet, quod pro prie reperiatur in. 2. sicut pratum ad similitudinem hominis dicitur ridere, sequitur, quod ridere proprie insit ho mini. Sicut igitur notitia addiscentis necessario praesup ponit manifestationem docentis, sicut tu dicis, & sicut the logia non potest habere euidentiam de suis principijs ni si ex reuelatione Dei, vel beatorum, sic scientia subalterna non habebit scientificam euidentiam suorum princi piorum, nisi ex manifestatione scientiae subalternantis

Ad primum igitur dicendum, quod licet non in proprisvirtute, tamen in virtute superioris aliquid potest agere vltra suam speciem. Sicut calor, quamuis sit accidens, it virtute tamen formae substantialis ignis producit ignem; sic scientia subalterna, cooperante sub uirtute subalte; nantis, potest apprehendere causam sui principij. Ad pro bationem etiam consequentiae dico, quod quantum de se est fistit in principijs; in virtute tamen alterius transcendi re potest

Ad secundum dicendum, quod secundum quod subaltarna est, non demonstrat sua principia: sed sicut natura lis, philosophus, induens habitum metaphysici, probat suprincipia vt patet i. physicorum: sic subalternam habens scientiam induens habitum subalternantis, principia sua poterit declarare,

nd tertium dicendum, quod scientia subalterna total termanens infra virtutem propriam, & in limitibus not tiae subalternae, potest addisci sine scientia subalternante quia sufficit, vt sic quod sua principia presupponat esse vo ta, ex veritate, & euidentia scientiae subalternantis: pote rit tamen licet non ex se, per adminiculationem subal ternantis talia principia scire, vel intelligere eo modo, quo dictum est.

ARTICVLVS ItII

Vtrum proprie dicatur sapientia. SVANTVM ad quartum articulum, utrum theoAlogia proprie dicatur sapientia, dicendum, quod thelogia proprie dicitur sapientia.

Quia ille habitus proprie dicitur sapientia, cui omne conditiones sapientiae proprie ostenduntur conuenire: theologia est huiusmodi, ergo &c Maior nota: probo mi- norem per Aris. 1. metaph. qui sex ponit conditiones sa pientis. "Prima est, quod ipsum contingit omnia scire": Se cunda "difficillima scire": Tertia, quod "sciat ea certe". Qua ta, quod "sciat causas causarum". Quinta, quod "sit gratia sui" Sexta, quod "ordinet, & non ordinetur". Sed illae conditio. nes omnes conueniunt theologiae. Prima, quia vt patuit superius, ipsa de omnibus habet considerare, de Deo scil cet, & creaturis, de signis & rebus, vt patet per magistri lib. 1. dist. 1. Secunda, quia considerat manifestissima in na tura, ad quae propter sui nimiam dignitatem, se habet ani mae nostrae intellectus, sicut oculus noctuae ad lucem solis. Tertia, quia illa scientia est certissima, quae innititur lumini infallibili, cuius subiectum est maxime scibile, & medium cognoscendi totaliter inobliquabile: theologia est huiusmodi. Lumen. nim fidei, pro statu viae; & lumen glo riae, pro statu patriae, quibus innititur thoeologia, sunt pens tus infallibilia. Subiectum eius est veritas prima. Medium cognoscendi sunt verba veritatis eternae

Dices forte, quod haec omnia non sufficiunt propter improportionem scibilis ad scientem,

Dico, quod licet huiusmodi improportio, pro statu viae impediat summam certitudinem speculationis, non tamen impedit summam certitudinem firmissimae adhaesionis, quae tanta est in vero theologo, quod ipse paratus est mori, antequam ab ea velit dissentire. Quarta conditio praedicta plane sibi conuenit: ipsa enim considerat caulam omnium causarum. Quinta, quia ipsa non est propter alias scientias: sed omnes aliae propter ipsam. Sexta, nam omnes scientias alias habet ordinare, & in suum usum attrahere, prout sibi videbitur expedire, vt patet manife ste per beatum Augustinum. Vnde & Movses loquens di illa scientia Deut. ait. Haec est uera sapientia & intellectus coram populis.

In hac conclusione, quidam nobiscum sunt concordes Adiungunt tamen duas malas conditiones. Addut enim, quod licet proprie dicatur sapientia, non tamen potest di ci scientia, nec est habitus adhaesiuus: quia nullam ulteriorem facit adhaesionem vltra illam, quam facit fides. Sed illae additiones sunt inutiles, & vanae

Prima quidem, quod non sit scientia, ex primo istius quaestionis articulo videtur sufficienter improbata. Etiam comparata ad conclusionem, quam ponit, infringit seipsam: quia, cum sapientia sit sapida scientia, dicere, quod aliquis habitus sit proprie sapientia, qui nullo modo sit scit tia, est oppositum in adiecto

Secundam autem additionem, scilicet, quod non sit habitus adhaesiuus, probant.

Quia si faceret adhaerere vltra adhaesionem fidei, tunc habitus theologiae esset opinio; consequens est falsum ergo & antecedens; & falsitas consequentis patet, quia opi nio facit imperfecte, & cum formidine adhaerere, opinio enim essentialiter includit formidinem; & sic habitus theo logicus fidelem non perficeret, sed potius inficeret, quis simplex fidelis sine habitu theologiae firmiter adhaeret. & sine formidine. Consequentia ex dictis eorum potess probari sic. Aut theologus propositonibus, quibus concludit, adhaeret tamquam possibilibus aliter se habere, & sic solum facient in eo habitum opinatum: aut adhaeret eis tamquam impossibilibus aliter se habere, & taquam necessarijs; & tunc non acquireret habitum, nisi decepto rium, & captiosum, quia illud acciperet tamquam necessarium, quod tamen ignoraret esse necessarium. 2 Praeterea, cum impossibile sit, eundem intellectum adhaerere simul istis duobus modis eidem veritati; & qui libet fidelis adhaereat veritati creditae tamquam ei, quod impossibile est aliter se habere: igitur habitus theologia nullam faciet aliam adhesionem, quia illa esset impossibi lis cum prima

Sed illud non ualet, quia omnis habitus intellectualis, qui proprie est sapientia, mentem sapientis allicit, & per; consequens respectu agnitae ueritatis adhaesionem facit; sed habitus acquisitus per studium theologiae, secundum te, est sapientia proprie dicta, ergo theologum alliciet, & per consequens respectu veritatis theologicae adhaesionem faciet. Minor est tua, probo maiorem, quia inter omnes habitus intellectuales, habitus sapientiae est maxime delectabilis, iuxta illud io, ethicor. Delectabilissima earun quae secundum virtutem operationum est, quae secundum sapientiam. Videtur. n. philosophia admirabiles delectatio nes habere puritate & firmitate, sed delectabile, ut delectabile, habet allicere, & per consequens adhaesionem facere¬

Forte dicet iste doctor, quod philosophus ibi loquitur de mundana sapientia, qualis non est nostra theologia non valet, quia philosophus loquitur ibi de omni sapien tia, quae proprie dicitur sapientia.

Sed tu expresse dicis, quod theologia est proprie sapientia Et dato, quod philosophus loquatur de humana sapientia seu philosophia, quomodo tu, qui es theologus, praesumis cogitare, quod humana sapientia magis alliciat, & dele ctet, quam diuina; cum omnes catholici tractatores hanc ponant distinctionem inter illam, & illam, quod illa, s humana, & si aliqualiter perlustrat intellectum, proprie tamen non inflammat, nec delectat affectum: illa autem sic perlustra intellectum, quod interna suauitate infammat, & reficit ipsum affectum. 2 Praeterea, sicut in naturalibus id, quod prohibet om nem indispofitionem formae repugnantem, firmat & con seruat formam in materia; sic in intellectualibus id, quod prohibet omnem indispositionem, qua intellectus potest indisponi, ne alicui veritati adhaereat, hoc firmat intellectum respectu talis veritatis; & per consequens respectu eius causat adhaesionem: sed habitus theologiae est huiusmodi respectu veritatis credendae, quia per studium theo logiae possumus soluere omnem obiectionem, quae ficri posset, ne intellectus firmiter adhaereat theologicae veritati, siue articulis fidei, sicut superius existit declaratum. Prima ratio eorum deficit tam in consequente, quam in consequentia: quia in declaratione falsitatis consequentis dicunt, quod formido est de essentia opinionis, illud autem simpliciter est falsum, sicut in sequenti quaestione probabo. Consequentia similiter deficit, & cum probatur quia vtitur talibus propositonibus &c. Dico, quod nes sic, nec sic, sed adhaeret eis, tamum propositonibus in tali veritate fundatis, quae nullo humano ingenio poterit reprobari, & ideo faciet adhaesionem specifice differentem ab adhaesione facta per fidem, siue per opinionem: quia cum non sit dare maiorem distinctionem in causis, quam in causatis, cum fides, sapientia, & opinio sint habitus tres specie differentes, oportet, quod adhaesiones ab ipsis causatae. differant a se inuicem specie. Ad secundum dicendum, quod adhaesio etiam sapientiae non repugnat adhaesioni fidei, sicut tu assumis in ar guendo de adhaesione opinionis, Ad rationem principalem, concedendo maiorem ne go minorem. Ad probationem dico, quod quamuis de aequiuocis, vt aequiuoca sunt, non possit esse vna scientia tamen de analogis, siue de his, quorum vnum habet at tributionem ad alterum, nihil prohibet vnam scientiam esse, vt patet 4. meta. sed principale consideratum in theologia est unum simpliciter, scilicet, Deus ipse; omnia auten alia considerantur in ordine ad ipsum