Quaestio 1

Quaestio 1. An Deus velit aliquid de nouo.

IRVM si Deus aliquid de nouo vellet, quod non voluit ab aeterno, ex hoc reaiter mutaretur,

& videtur quod non, Quia realis mutatio non potest fieri in aliquo, nisi duobus modis. Vno modo, quod aliquid realiter in eo acquiratur, Alio modo, quod aliquid realiter in eo deperdatur, seu ib eo auferatur: Sed realis actio etiam in creaturis continuata potest terminari de nouo ad aliquod obiectum, ad quod printo non terminabatur sine hoc, quod in agente aliquid acquiratur, vel aliquid deperdatur, nec per consequens agens ex tali terminatione alteratur: ergo aeterna Dei volitio ad aliquod nouum volitum poterit terminari absque omni ipsius Dei mutatione. Maior patet: Probo minorem, quia, cum visus fertur in aliquid primo indistincte, eadem visio continuata suceessiue terminatur ad plura distincte, & nihil ibi deperditur, nec aliquid de nouo acquiritur, eo quod eadem visio continuetur: ergo &c.

Contra, impossibile est fieri transitum de contindictorio in contradictorium, nisi fiat mutatio in aliquo, sed non velle & velle sunt contradictoria maxime dum sumuntur respectu eiusdem, ergo si Deus de nouo aliquid vellet, quod non voluit ab aeterno, esset transitus de contradictorio in contradictorium, & in volito non est necesse fieri talem mutationem, ergo esset in uolente. lllam assumtam probo. s. quod talis mutatio non esset necessario in volito, quia sicut ex hot, quod Deus voluit ab aeterno Antichristum esse in fine mundi, non suit ab aeterno aliqua mutatio in Antichristo: sic, si Deus nunc de nouo vellet Antichristum esse in fine mundi, ex hoc non fieret aliqua mutatio nunc in Antichristo: quia nihil nuc esset de Antichristo, quod esset capax illius mutationis. Circa illas duas vltimas dist. primi libri quattuor sunt videnda. Primo de eo, quod quaeritur Secundo, vtrum aliquid existens contra diuinam voluntatem possit cadere sub praecepto, & hoc quantum ad dist. 27. Tertio, utrum teneamur nostram uoluntatem conformare diuinae uoluntati. Et quar to, in quo debeat esse huiusmodi conformitas. Et hoc quantum ad dist. 28. & ultimam.

RESOLVTIO. Nihil de nouo Deus vult, quod ab eterno voluit. Vnde quamuis non nihil, quod tius aduerlatur volunt ati, praecipere videatur, id tamen simpliciter non vult, etsi id propter quod praeceptum fuit, maxime velit, ex quo intelligi datur, nuliu aberrare, qui suam illi voluntatem recte conformabit.

ARTICVLVSI Vtrum si Deus aliquid de nouo vellet, quod non polut ab aeterno, ex hoc vrealiter mutaretur.

VANTVM ad primum articulum, vtrum si Deus aliquid de nouo uellet, quod non uoluit ab aeter no, ex hoc realiter mutaretur, Dicendum, quod Deus nihil pot uelle in futurum, seu de nouo, quod non uoluit ab aeterno.

Quia cum diuinum velle mensuretur nunc aeterni¬ tatis: ergo in ipso nulla poterit essa suceessio, sed in eon esset necessario suceessio, si Deus nunc vellet, quae primo non voluit, quia velle & non velle respectu eiusdem voliti ad eadem voluntate contradicunt, & per consequens non possunt esse simul: quapropter necessario vnum succeedet alteri, nec per consequens poterunt mensurari nunc eternitatis, in quo nulla potest esse suceessio

Et confirmatur: quia mensura propria est vnigenia com mensurato, igitur non existente suceessione in mensura, mensuratum oportet, quod sit simul totum

2 Praeterea, si Deus vellet aliquid de nouo, quod ab eterno non voluit, tunc necessario intrinsece mutaretur, & esset perfectibilis perfectione ab essentia sua realiter differente. consequens est impossibile apud philosopho& theologos. Probo consequentiam. quia si Deus vellet aliquid de nouo, quod prius non voluit, vel hoc fieret no no actu volitionis, uel hoc fieret propter nouam habitudinem eius ad huiusmodi uolitum. Si primo modo, tunc de plano habetur propositum quantum ad vtrumque in conueniens contentum in consequente. Si datur secundum, tunc sequitur idem inconueniens: quia sicut nouitas in re mota vt mota est, necessario praesupponit nouit tem motionis; sic nouitas uoliti vt volitum est, necessa rio praesupponit nouitatem uolitionis, & sic sequitur idem quod primo: quia noua habitudo voluntatis ad volitum praesupponit nouitatem voliti ut uolitum est, & per consequens nonitatem nalitionis.

1 Sed forte dicetur contra primam rationem, quod nunc eternitatis propter sui illimitationem excedit ten pus, & omne instans temporis; Sicut igitur contradictoria sibi inuicem possunt succedere in diuersis nunc tem poris, sic possunt sibi succedere in eodem nunce aeternita tis, quod coexistit omnibus nunc temporis.

2 Praeterea, contra secundam rationem sic, Deus potest facere de nouo, quod non fecit ab aeterno sine sui mu tatione, ergo potest uelle de nouo, quod non voluit ab aeterno absque sui mutatione. Antecedens patet ex fide; quia credimus Deum mundum produxisse in tempore Consequentia uidetur ex hoc patere, quia non minus d stant facere & non facere, quam velle & non velle: er- go &cetera.

3 Praeterea, Deus uult nunc ludam esse damnatum & quandoque non voluit eum esse damnatum: quia quam diu riuunt homines, tunc Deus uult omnes homines sa uos feri, & ad agnitionem veritatis peruenire; ergo vuli aliquid Deus nunc, quod tunc non voluit, quando luda vixit, quod est contra conclusionem in se. Maior patet quia si Deus nunc non vellet ludam esse damnatum, ipse vtique non esset damnatus, quia vt patet in lib. Hestein ditione Dei cuncta sunt posita, nec est qui suae possi resistere voluntati. Propter quod P. August. in enchi. ait Pogandus est Deus, vt uelit nos facere: quia necesse est fic ri, si uoluerit.

Sed illa non concludunt Ad primum igitut dicendum, quod quamuis possit esse suceessio in talibus, quae proprie tempore, vel diuersi nunc temporis mensurantur: quia talibus aeternitas, ue nunc aeternitatis coexistit tamquam aliena mensura, in i lis tamen, qui proprie mensurantur aeternitate, seu nuneternitatis, sicut sunt actu immanentes in diuinis, de quo rum consortio est velle diuinum, nequaquam potest esse suceessio: quia da oppositum, tunc non erit proportio me surati ad propriam suam mensuram

Ad secundum dicendum, quod creatio, cum sit actio transiens, non mensuratur nunc aeternitatis, sed nunc te poris, vel aliqua alia mensura, vt patebit in secundo libs quia actio, & actiuum, vt actiuum est, mensurantur eade mensura, quamuis corpus caeleste secundum sui naturam non mensuretur tempore, sed aeuo: tamen, vt mouetu mensuratur eadem mensura, qua motus sinis mensura tur; & ideo non est, simile de uelle diuino, quod proprio mensuratur nunc aeternitatis, & de praedictis operatio nibus transeuntibus

Ad tertium dicendum, quod sicut Deus ludam nuc uult esse danatum, sic uoluit ab aeterno, quod nunc esset dam natus: quia cognouit ab aeterno sic ludam operari in tem pore, quod suis demeritis exige ntibus merito esset dam nandus, & nunc deberet esse damnatus; Nec obstat aucto ritas illa, quod Deus uult omnes homines saluos fieri quia illa uoluntas est conditionalis, puta hac conditio. ne stante, quod ipsi obseruent eius mandata: non obseruantes igitur hanc conditionem sine aliqua sui mutatio ne Deus aeterna voluntate vult certis suis temporibus esse damnat os

ARTICVLVS IIVtrum aliquid existens contra duinam volim tatem possit cadere sub praecepto.

QVANTVM ad secundum articulum, vtrum aliquio existens contra diuinam voluntatem possit cadere sub praecepto, dicendum quod quandoque illud, quod a Deo praecipitur, non est secundum voluntatem Dei, immo potest esse contra eam, licet illud, propter quod precipitur, sit de voluntate Dei, sicut apparuit, cum dominus praecepit Abraae immolationem suit sui lsaac: contra enim uoluntatem Dei fuisset, quod lsaac fuisset immolatus, & innoxius sanguis effusus, tamen de voluntate Dei fuit probatio, & manifestatio, fidei Abraae, quae fides ex hoc relucebat, quod ipse propter Deum, non obstante dilectione vnici filij de libera matre geniti, volebat parere mandato

Circa illam tamen materiam ab aliquibus dicetur, quod omne, quod a Deo praecipitur, est a Deo uolitum voluntate antecedente, quamuis possit esse non uolitum uoluntate consequente, sicut dicunt apparere de praecepto immolationis lsaac

Sed contra illud arguitur ab aliquibus de nostris sic Voluntates, quae non sunt oppositae, non possunt es se de oppositis: Sed oppositum immolationis lsaac fuit a Deo volitum voluntate consequente: ergo illud, quod praecipiebatur, non poterat esse volitum voluntate antecedente, cum voluntas antecedens non sit opposita uountati consequenti

Et confirmatur: quia si voluntas consequens posset esse de opposito eius, quod est volitum voluntate antecedente: tunc cum Deus voluntate antecedente velit peccata non fieri, ipse voluntate consequente posset eauelle fieri, quod est inconueniens. Sed quicquid sit de conclusione, illa tamen necessario non concludunt.

Ad primum igitur dicendum, quod voluntates, qua sunt de oppositis, non sunt oppositae necessario, nisi illae voluntates absolute, & simpliciter sint de eis. Si enim una uoluntas est de uno oppositorum sub conditione, alia potest esse de opposito illius absolute, quamuis volum tates non sint oppositae: sed sic est in proposito, ut patuit in arti, proxi, precedenti, quia voluntas Dei antecedens est omnes homines saluos fieri, sub ac conditione, si faciant. ea, quae precipit, & quae congruunt ordini naturae huma nae respectu suae salutis: uoluntas tamen Dei consequens, uae dicitur uoluntas simpliciter, & absoluta, est quod ille saluetur: scit enim Deus cum bene finaliter decessurum: & quod ille non saluetur: quia scii Deus, quod ipse mala sua uoluntate auertet se finaliter; domino.

Ad confirmationem dicendum, quod quamuis beni probetur, quod non semper cuiuslibet oppositum, quod Deus uult uoluntate antecedente, possit uelle uolunta te consequente: non tamen probatur, quin alicuius uoliti uoluntate antecedente oppositum possit uelle volun tate consequente, & ideo est ibi manifesta fallacia conse quentis; Non enim sequitur, si vniuersalis affirmatiua sit falsa, quod propter hoc particularis affirmatiua sit falsa; sic in proposito &crigitur confirmatio non concludit

ARTICVLVS Mi Vtrum Teneamur voluntatem nostram conformare diumae voluntati.

QVANTVM ad tertium articulum, vtrum teneamur nostram voluntatem conformare diuinae vo luntati, dico, quod sic

1 Quia omnis, qui tenetur ad alicuius obedientiam tenetur suam voluntatem conformare voluntati illius cui tenetur obedire: sed omnis homo tenetur obedire Deo, ergo &c.

2 Praeterea, quilibet tenetur velle, quod sit sanctus & bonae vitae: cum igitur voluntas Dei sit santificatio nostra, vt patet per Apostolum, igitur quilibet tenetur volunta tem suam voluntati diuinae conformare.

3 Praeterea, quilibet tenetur velle saluari: sed Deus vult omnes homines saluos fieri, igitur sequitur idem quod prius.

4 Praeterea, quicumque in actione sua propriis suis pensatis viribus potest deficere, tenetur se ei conformare cui per se inest rectitudo, in cuius conformitate permane do nequaquam potest veficere, sed omnis creata voluntas in sua actione potest deficere, & sola Dei voluntas ex sui natura sic est recta, quod omne illud, quod sibi conformatur rectisicat, ergo omnis homo suam voluntatem diuinae voluntati tenetur conformare.

3 Praeterea, quilibet homo tenctur uoluntatem suam conformare tali regulae, in quam secundum suam naturam reducitur regulanda: sed voluntas diuina est talis regula quia Ansel in de conceptu virginali probat, qued in aliis Vi ribus a voluntate non potest esse peccatum: Nam cun Deus legem eis imposuit, vt voluntati obediant, obedien do ei faciunt, quae tenentur, propter quod in eis peccatum & iniustitia esse non potest: voluntas autem immediate reducitur ad voluntatem diuinam.

Sed forte dicetur, quod relatiua aequiparantiae dicunt ad conuertentiam: sed conformitas est relatio aequiparam. tiae, ergo si uoluntas nostra conformaretur uoluntati diui nae, tunc econtra uoluntas diuina conformaretur uoluntati nostrae, quod est falsum & impossibile, ergo &c

Respondeo, quod dato, quod aliqua relatio aequiparantiae si cundum nomen sit intei nos & Deum: Beatus enim loamnes dicit in canonica sua, quod similes ei erimus, quonis videbimus eum sicuti est; similitudo autem est relatio aequiparantiae in re tamen non est aequiparantia in tali relatione, quia nos dependemus a Deo, & non econuerso; nam tales similitudines & conformitates innascuntur ex hoc, quod nos quantum possumus ipsum imitamur, & non econuerso

Secundo dico, quod quantum ad ea volita, quae Deus vult voluntate antecedente, semper tenemur nostram voluntatem conformare voluntati diuinae, quia volunta te Dei antecedente quilibet ordinatur in vitam aeternam. Sed quantum ad ea, quae Deus vult voluntate consequen te, non oportet quemlibet suam voluntatem diuinae voluntati in omnibus conformare: ita quod talia velit: quia voluntate consequente Deus vult damnandos esse dam natos suo tempore, quod si alicui constaret uoluntas sua in hoc non posset se conformare diuinae uoluntati, cum contra omnem inclinationem, & per consequens contra omnem volitionem sit perpetuo cruciari: In aliis uero poenosis euentibus a Deo uolitis, puta in morte paren tum, & etiam in morte propria, si alicui Deus talia se vel le reuelaret, aestimo, quod si talis homo esset perfectus in caritate, ipse voluntatem suam diuinae voluntati conformaret, & diceret cum Apostolo, Cupio dissolui & esse cum Christo, Si vero adhuc est imperfectus, tunc sufficit non tristari.

ARTICVLVS III Vtrum in quo debeat esse conformitas nostrae voluntatis ad duunam

QVANTVM ad quartum articulum, in quo de beat esse conformitas nostrae voluntatis ad diuinam, est aduertendum, quod de voluntate quandoque loquiniur large, & sic appetitus sensitiuus quandoque appellatur voluntas, quandoque proprie, & sic voluntas est poten tia partis intellectiuae. Et haec potest adhuc considerari du pliciter, vno modo quantum ad motus primos venientes, ex naturali instinctu sine deliberatione praeuia, & vt sic, dicitur voluntas naturalis, Alio modo prout motus, vel actus eius sequitur deliberationem, & ut sic, dicitur volum tas deliberatiua. Primis igitur duobus modis non oportet insistere, quia planum est, quod accipiendo voluntaten pro appetitu sensitiuo & naturali, tunc in his, quae contri stant & nociua sunt sensui, vel naturae, non possumus voluntatem nostram conformare voluntati diuinae: si enim Deus vellet me mori, vtique appetitus meus sensitiuus, & naturalis instinctus hoc abhorrerent & refutarent quantum in ipsis esset, Propter quod Damaslib. 3. vult quod quaelibet res naturaliter desiderat esse; & ibidem ait, quod Deus factus homo hoc desiderium habuit, & mori timuit. Sed loquendo ad voluntate tertio modo di cta pono tres conclusiones.

Prima est, quod ad rectitudinem nostrae voluntatis reuiritur necessario, vt velimus omne illud, quod euiden ter & sine ambiguitate uobis constat Deum velle simpl citer, & absolute.

Quia ille non est verus amicus alicuius, qui voluntate sua ab eo discordat in iustis & rationabilibus: sed habens rectam voluntatem est amicus Dei, & omne quod Deus vult, est iustum & rationabile, ergo &c. Maior patet por Tullium, qui dicit ad perfectam amicitiam spectare idem velle & idem nolle. Et. 9. ethicorum ait Aristo. quod con trarietas voluntatum dissoluit amicitiam. Et. 2. rhetoricorum dicit, quod ratio amoris consistit in procurare ali cui, quae in volito ipsius sunt. Minor patet quantum ad partem primam, quia in Can, primo dicit sposa ipsi Deo, Recti diligunt te. Patet etiam quantum ad secundam par tem, quia cum uoluntas diuina sit ipsa aequitas & rectitu do, & obliquari nequaquam possit, & ideo omne, quod vult, est iustum & rationabile

a Praeterea, omnis homo habens rectam voluntatem tenetur uele illud, cuius oppositum si contingeret, neces ario tolleretur Dei perfectio: sed si fieret oppositum ilius, quod Deus praecise & determinate uult fieri, tunc tolleretur diuinae voluntatis perfectio, ergo &c. Maior pr tet, quia omnis amicus vult illud, cuius oppositum tollis

erfectionem & honorem amici, quem diligit. Minols etiam patet: quia si fieret oppositum illius, quod Deus diffinitiue & determinate vellet, tunc uigor & potestas diuinae uoluntatis tolleretur; ipsa enim esset inualida, alias non contingeret oppositum eius, quod ipse determ nate vellet

3 Praeterea, super illud: Non adhesit mihi cor prauum dicit. Qlo. Prauum cor & distortum habet, qui non vult illud, quod Deus vult, & in eadem Slo. dicitur, quod vo luntas Dei est regula, cui oportet nos conformari

Sed contra hoc sunt quidam doctores dicentes, quod ad rectitudinem nostrae voluntatis non requiritur, quod conformet se voluntati diuinae in omni uolito, quod scimus Deum velle¬

Quia beata uirgo mater maxime doluit de passio ne sui dilectissimi filij, quam tamen passionem non dubiti uit esse de voluntate Dei: sed hoc nonuidetur quis uelle de dolet, ergo voluntas virginis matris non fuit conformis voluntati diuinae in volito, & per consequens voluntas beatae virginis Matris non fuisset recta, quod est nefas dicere.

2 Praeterea, Christus appropinquante passione sua dixit, it patet in euangelio, Pater si fieri potest, transeat a me calix iste, verumtamen non mea voluntas, sed tua fiat, rgo Christi uoluntas, quae rectissima fuit, non erat conformis voluntati diuinae.

Praeterea, sequeretur, quod aliquis deberet velle sibi subtrahi gratiam Dei, & a Deo separari, quod est contra omnem rectitudinem voluntatis: quia recta voluntas non potest velle separari ab eo, a quo depedet omnis sua persectio: Probatio consequentiae: quia aliquis habens reham voluntatem scit, si ceciderit in peccatum, quod Deus rult, quod ei gratia subtrahatur, & quod factus peccator, Deo separetur.

3 Praeterea, sequeretur, quod aliquis deberet velle suam pemetuam damnationem. consequens est impossibile, sicut patet ex auctoritatibus, quas adduxi superius: Proba uo consequentiae: quia Deus vult aliquorum hominum emetuam damnationem, qui tamen pro nunc habent ectam voluntatem, ergo si reuelaret hoc talibus homini bus, tunc iuxta praedictam conclusionem ipsi tenerentur poc velle

1 Praeterea, quod Deus consulit, hoc vult, sed non tenetur quilibet velle, quod Deus consulit, ergo non tene ui quilibet velle, quod Deus vult.

4Praeterea, arguunt quidam alij, quod nulla voluntas tata possit conformari voluntati diuinae: Qua nulam simpliciter finitum potest conformari ei, quod es Spliciter infinitum: sed omnis voluntas creata est simpiiner finita: & voluntas diuina est simpliciter infirita, ergo &c

T Praeterea, sequeretur, quod voluntas creata adaequa stdiuinam voluntatem, falsitas consequentis patet. Pro banc consequentiae: quia quicquid attingit alterum tota ei, hoc adaequat ipsum, sed omne quod conformatur pliciter simplici hoc totaliter ipsum attingit: quia uel nitus non att ngit ipsum, & tunc in nullo conformabiure, ve si attingit tunc totaliter attingit, alias non es ei simpliciter simplex

ed illa non concludunt; ldeo primo arguam contra i un opinionem fortificando primam conclusionem, Seondo istis motiuis respondebo.

1 Primo igitur arguam sic: Sicut se habet intellectus eetus ad intellectum diuinum, sic voluntas creata ad vo nntatem diuinam: sed nullus intellectus potest esse recus, ieu verus, si taliter est difformis ab intellectu diuiD quod cognoscit illud, quod intellectus diuinus non enoscit: ergo nulla uoluntas creata poterit esse re oh in volito non est conformis diuinae voluntati. Mapatet, Probo minorem: quia cum diuinus intellectus pomnino verus, si circa aliquod obiectum intellectus nreatus intelligeret oppositum eius, quod intelligit intellectus diuinus, talis intellectus creatus de necessitate esset falsus.

Praeterea, homo habens rectam voluntatem, manePuiusmodi rectitudine, non potest licite facere contra solantatem diuinam, ergo nec potest licite velle contra poluntatem diuinam. Antecedens patet, Probatio consenentiae quia quod licitum est velle, licitum est facere,

Praeterea, non minus deficit a rectitudine repugnams diinae voluntati, quam repugnans diuinae prouidentiae Ed vt Ait Augustin impius est, cui non placet diuina pro. identia.

Preterea, recta voluntas debet hoc uelle, quod in nem niea oratione petit a Deo fieri; sed in signum, quod ponia Dei voluntas fieri petatur, ideo comprehenditu psa domimica oratione Dei voluntas tam in celo tam in terra; Dicitur. n ibi, Fiat voluntas tua ficut in celo & in terra

1 Preterea, omnis ordinata voluntas debet praepone¬ re velle diuinum, seu velle diuinae voluntatis suo proprio velle. illa patet: quia da oppositum, tunc huiusmodi voluntas nec esset recta, nec ordinata: quia peruerteret ordi nem: quia non praeponeret, quod omnino est praeponendum: sed si aliqua uoluntas non conformaret se in uolit diuinae uoluntati, illa non praeponeret uelle diuinum suo proprio velle, sed potius econuerso, ergo talis uoluntas non esset ordinata, nec per consequens recta, igitur argumenta non concludunt.

Ad primam igitur rationem alterius opinionis dicendum, quod quamuis gloriosa virgo mater ineffabiliter dolus rit de dolore passionis filij sui, tamen voluntas sua non fuit difformis a uoluntate diuina: quia sicut Deus patei soluit filium suum sustinere passionem, & mortem pro si lute humani generis; sic & magister hoc uoluit uoluntate deliberatiua: licet maxime doluerit, & compassa sibi suerit uoluntate naturali, uel uoluntate sensitiua prout appetitus sensitiuus dicitur quandoque uoluntas. Et cum dicitur in minori, lllud non uidetur quis uelle, de quo dolet: illa est falsa, si dolor & uelle referuntur ad distinctas uires animae, sicut in proposito sunt referenda. Sicut n aliquis pot ualde dolere de amara potione, uel de mebri abicisione secundum appetitum sensitiuum, & tamen uoluntate deliberatiua uult illa, sic in proposito.

Ad secundam patet per iam dicta: quia illa uerba Chri sti referenda sunt ad uoluntatem, prout dicitur naturalis, &lad appetitum sensitiuum. Si. n. Christus uoluntate deliberatiua non uoluisset respectu illius passionis illud, quod pater uoluit, tunc per illam passionem nihil meruisset, nec per consequens humanum genus redemisset.

Ad tertiam nego consequentiam. Ad probationem di tendum, quod subtractio gratiae non est simpliciter, & absolute a Deo uolita, sed conditionaliter, puta sub hac conditione, si ille ceciderit in peccatum: ergo non est ad propositum: quia conclusio posita est de his, quae Deus vult simpliciter & absolute.

Vnde notanter est aduertendum, quod quando Deus uult aliquid conditionaliter, tunc quicunque uult oppositum illius conditionis adiectae, ille potest uelle oppo situm praedicti uoliti, quod Deus uoluit sub illa conditio ne, permanente tamen conformitate uoluntatis illius ho minis ad voluntatem Dei. Da igitur, quod aliquis habens rectam uoluntatem sciat, quod si mortaliter peccauerit, Deus uult auferre gratiam ab eo, ille debet uelle oppositum illius conditionis, puta debet uelle non peccare, tunc sine difformitate suae uoluntatis ad uoluntatem diuinam potest uelle, quod Deus gratiam non auferat. Forte dicetur, quod ille non uult oppositum illius com ditionis: quia forte uult mortaliter peccare.

Tunc respondeo, quod talis eo ipso, quod uellet mortaliter peccate iam non haberet rectam uoluntatem & per consequens argumentum non esset contra conclusionem praemissam, quae praesupponit rectitudinem uoluntatis.

Ad quartam dicendo nego consequentiam. Ad probationem patet per iam dicta: quia ex quo talis homo pro tunc supponitur habere rectam uoluntatem, utique pro tunc habet gratiam, & pro tunc Deus non uult damnationem illius, nisi sub hac conditione, si finaliter decesserit sine gcatia. Etiam in probatione consequentiae assumitur unum falsum, & quodammodo impossibile: quis minimum inconueniens in Deo est impossibile; Sed incon ueniens esse uidetur, quod alicui reueletur eius damnatio; quia daretur sibi materia disperandi de Dei misericordia, ideo non est estimandum, quod alicui reuelatione ueri dica reueletur eius aeterna damnatio: Si tamen aliquis perciperet huiusmodi reuelationem, ille uel debet talem reuelationem non putare esse a Deo, sed a demone, qui uellet etiam quandoque bonos homines ponere in desperationem: vel si non posset uincere talem conceptum quando putaret talem reuelationem sibi factam esse a Deo, tunc non deberet putare talem senten¬ tiam esse vltimate diffinitiuam, sed magis comminatoriam sicut dictum fuit Niniuitis. Adhuc quadraginta dics &N niue subuertetur; Et ideo talis homo eo cautius & melius debet ordinare uitam suam Deo humiliter supplica do, vt sibi sua pecc ata dimittat, & in gratia, ac caritate vsqu in finem custodiat

Potest etiam dici, quod illae duae rationes non sunt con tra conclusionem: quia Deus simpliciter & absolute non vult gratiae subtractionem, nec alicuius hominis damna tionem, sed solum vult alia voluntate permissiua; Vndi & Deus non vult nos talia uelle; cuius signum est, quia ap petitum talibus contrarium quasi naturaliter indidit na turae rationali.¬

Ad quintam dicendum, quod non constat nobis euidem ter quod Deus velit illud simpliciter, quod per modum consilii nobis insinuatur: Si tamen alicui constaret euidi ter, quod Deus hoc vellet simpliciter, tunc, si talis haberet voluntatem rectam, & in rectitudine permanere deberet, oporteret eum in huiusmodi volito uoluntatem suam conformare voluntati diuinae, talis enim insinuatio absolute voluntatis diuinae aequipolleret praecepto, contra quod quis faciens perdit rectitudinem voluntatis. Ad sextam dicendum, quod quamuis finitum non pos sit conformari infinito entiatiue, potest tamen ei conformari obiectiue, sic scilicet quod voluntas finita & infinita tendant in idem obiectum conformibus actibus, puta quo ambo circa idem obiectum eliciant actum uolitionis, vel ambo actum nolitionis,

Ad septimam patet per idem: quia argumentum proce dit de conformitate entitatiua, vel dimensiua, & non de obiectiua, & ideo non est ad propositum.

Probat etiam quidam doctor praedictam conformita tem non esse necessariam, & arguit sic Nihil est necessarium fieri, nisi haec necessitas oriatur ex natura rei, vel ex praecepto superioris: sed rem volitam a Deo non semper tenemur ex natura rei velle, alias si Deus vellet damnationem alicuius, ille teneretur ea velle, quod est contra August in lib de trinita. vbi ait, qu omnes homines naturaliter uolunt esse beati; nec ex pre cepto: quia nusquam legimus hoc esse praeceptum.

Prerere a, sicut tenemur voluntatem nostram conformare voluntati diuinae, sic tenetur subditus voluntatem suam propriam conformare voluntati sui praelati, cui sul est vice Dei: sed si praelatus diceret, audiente subito, volo quod hoc fiat, subditus adhuc non teneretur hoc facere, enim si praelatus perciperet ei, vel insinuaret se velle hunc subditum hoc facere, ergo a simili non tenetur quis in particulari uelle illud, quod Deus vult, nisi hoc sibi precipiatur, vel insinuetur, quod Deus uult ipsum hoc velle, ergo &c.

Praeterea, nullus tenetur ad illud, sine quo potest saluari, sed sine tali conformitate potest quis saluari. Maior patet. Probatur minor: quia sine huiusmodi comformitate uoluntas hominis potest manere bona, nt patet per Aug. in li, enchiridion vbi ait, quod aliquando bo na voluntate homo uult, quod Deus non uult, vt puta, bonus filius uult patrem suum uiuere, & Deus non uult eum uiuere, quia uult, quod moriatur, ergo &c.

Praeterea, quandoque contingit, quod duo homines quorum uter que bonus est, uolunt opposita contrad icto ria, puta unus uult quod pluat, & alius vult quod non plu at: Sicut etiam quandoque contingit inter angelos in cae lo quia sicut patet in Daniele, angelus princeps Persarum restitit angelo, qui uoluit liberationem ludaeorum posi septuaginta annos captiuitatis suae, Et, ut ibi patet sanctu; Michael consensit cum angelo ludaeorum, sed planum est, quod contradictoria volentes non possunt eidem uolun tati se conformare in uolito, ergo unius illorum uoluntas non erit conformis in uolito diuinae uoluntati, & per consequens non tenebitur ad hoc: quia alias peccaret non obseruando ad quod teneretur.

Etiam addunc hic quidam de nostris doctoribus, quod illa sit intentio fratris AEgidit: quia si alicui constaret de certo Deum uelle mortem patris sui, tunc dicunt fratru AEgidium dicere, quod sufficit non repugnare uoluntati diui nae, sed non repugnare non dicit positue conformita tem ad uoluntatem diuinam, licet neget oppositam con trarietatem.

Sed ut breuiter me expediam de isto ultimo dicto, dico, quod falsum imponunt fratri AEgidio: nam frater AEgidius dicit sic, Si nobis est notum diuinum uolitum, tunc secundum uoluntatem deliberatiuam & rationalem debemus illud uelle; et si non ratione sui, ratione tamen illius ordiuis: quia est a Deo uolitum, secundum quem 1. Sent. uandam bonitatem contrahit. Et subdit infra, Non o: Dist. 4&. portet tamen uiatores adeo conformari diuinis uolitis qult. appetitu deliberatiuo ut comprehesores, ut si Deus uult mortem patris alicuius, bonus filius tenetur ea uelle inquantum est a Deo uolita: sed non oportet, ut in uolendo eam, de ea gaudeat, sed sufficit non tristari, sicut non oportet fortem secundum philosophum 3, ethicorum. gaudere in periculis bellicis, sed sufficit non tristari: Dea ti autem cum cognoscunt aliquid uolitum a Deo, deliberate illud uolunt, & se gaudent uelle. Ista sunt uerba AEgidii ad littcram: Ex quo patet, quod isti non bene respexerunt dicta AEgidii: quia pro non tristari ipsi scripse: cap. 9. runt non repugnare, &cum hoc dimiserunt uerba praece dentia & etiam consequentia.

Ad primum igitur dicendum, quod licet de praedicta conformitate non inueniatur in speciali scriptum esse raeceptum, tamen ex dictis sancti lacob in canonica sua hoc possumus deducere sic: Nulli in scripturis indicitur uerberationis comminatio, nisiuel ex hoc, quod commit tit, quod non debet, uel ex hoc quod omittit, quod debet & tenetur: Sed Beatus lacobus quemsibet hominem comparans ad ipsum Deum dicit sic, Seruus, qui scit uolum lac. 4 tatem domini sui, & non facit, plagis uapulabit multis: Luc. tased non minus tenemur nos conformare Deo uoluntate, quam opere, immo conformitas in uoluntate debet praecedere conformitatem in opere, omnis etiam homo tenetur esse seruus Dei iure naturali, tum quia fecit nos, tum quia redemit nos, ergo quilibet homo secudum dictamen naturalis iudicii tenetur uelle ea quae euidenter scit deum uelle simpliciter & absolute; & licet nniuersaliter sic teneatur omnis homo, tamen in speciali & ex lege priuata tenetur ad praedicta omnis homo habens rectam uoluntatem: quia talis non solum est seruus Dei, sed amicus, lu xta quod in euangelio talibus saluator ait, lam non dica uos seruos, sed amicos: Sed lex uerae, & non fictae amici tiae hoc dictat, quod uerus amicus debet uelle omne illud, quod de certo cognoscit amicum rationabiliter uelle: Nunc autem ita est, quod cognoscimus Deum non posse aliquid uelle, quod non sit rationabiliter uolitum.

Ad secundum dicendum, quod de prelato non est simi le: quia non constat subdito, quod omne uolitum a suo praelato sit rationabiliter uolitum, sicut scimus esse de Deo.

Ad tertium nego minorem. Ad probationem dico, quoad Beatus August per uoluntatem intelligit appetitum sen sitiuum, uel naturalem, de quibus nihil est ad propositum prout ex praecedentibus patettuel si loquimur de uoluntate deliberatiua, tunc intelligendus est loqui de homine, qui non cognoscit euidenter uoluntatem Dei, quantum ad illud uolitiuum, cum uult illud, quod Deus non vult.

Ad quartum dicendum, quod uel neuter illorum intellexit voluntatem Dei circa illa, quae sunt ab eis uolita uel saltem unus eorum hoc non intelligit: quia dato, quod ambo sint boni homines, tunc quicunque eorum perciperet Deum uelle oppositum illius, quod ipse uelle coepit, ipse immediate a suo uelle desisteret & conformaret se uoluntati diuinae: Sic etiam fuit de illis angelis: quia i le angelus, qui ibi appellatur princeps Persarum pro tanto, quia a Deo fuit deputatus pro custode &gubernatore illius prouinciae: nondum vidit in speculo sanctissimae tri itatis venisse tempus liberationis ipsorum ludeorum, & ideo restitit tamquam bonum illius prouinciae praeferens cuius suit custos & gubernator, fuerunt enim ludei capti ui regis Persarum a tempore, quo reges Persarum occide runt halthasar regem habyloniae, cuius auus, scilicet Nabuchodonosor ludaeos ab Hierusalem ab duxerat i Pabs lonem: & ideo ille angelus voluit, quod ipsi non dimittetentur, donec super hoc perciperet voluntatem Dei: Sed lichael & angelus, qui fuit custos ludeorum, viderunt & tognonerunt ex diuina reuelatione hoc tepus aduenisse, & Deum hoc pro tunc velle; ideo & ipsi hoc voluerunt Secunda conclusio est, quod conformatio humanae uointatis ad diuinam tantummo do in volito, cum praecii consormatione, quae attenditur in modo volendi onsufficit pro rectitudine humanae voluntatis. Quia quod tonuenit carenti rectitudine voluntatis, hoc non sufficit ad habendam huiusmodi rectitudinem, sed conformatio antum in volito conuenit quandoque pessimis hominibus quia pessimus homo potest velle mortem patris sui pro il so tunc, in quo etiam Deus vult patrem suum mori, & il la est intentio Aug. qui ait, Deus quandoqe implet bouam suam voluntatem per malas hominum voluntates, 1 Sed forte contra illud dicetur, quod sicut humanus intellectus se habet ad intellectum diuinum, sic voluntas ad voluntatem, sed omnis intellectus est rectus, qui conformat se intellectui diuino in re intellecta, ergo om- us voluntas est recta, quae conformat se voluntati diuinae nie volita.

2 Praeterea, super illo verbo Psal. Exultate iusti in do nino, rectos decet collaudatio, dicit Olo. Rectum cor ha ber, qui vult, quod Deus vult, sed per cor animae intellimus voluntatem.

Ad primum dicendum, quod non est simile: quia intel lecus rectificatur in adaequatione ad rem intellectam, vo luntas vero dicitur recta in ordine ad debitum finem praePposita recta intentione volentis; ideo licet aliquis ueI aliquod bonum, quod etiam Deus vult, si tamen illus rui mala intentione, vel in ordine ad malum finem, quen praetendit, eius voluntas non erit bona, vel recta, sed potius mala & obliqua

Ad secundum dicendum, quod rectum cor habet, qui vult, quod Deus vult, & ea intentione, qua Deus vult eum velle

Tertia conclusio est, quod ad rectitudinem uoluntatis phi osophice loquendo sufficit, quod voluntas velit bonum in ordine ad bonum finem, Sed theologice loquendo requi ritur, quod habitu caritatis informata velit ea, quae secun lum legem euangelicam sunt uolibilia cum intentione poni finis; de his tamen ad praesens transeo, eo quod tractabilia sunt circa materiam secundi libri; ibi forte de his dicetur: in multis enim locis secundi libri potest tangi sta moralis materia,

Ad argumentum principale dicendum, quod minor non est uera. Ad probationem dicendum, quod quando visus aliquid percipit distincte, quod ante non distincte dicitur us disse, uel uidit illam rem ante, licet non habuerit actum udicatiuum circa eam, uel penitus non uidit eam, quomodocunque dicatur, semper uidens conuincitur esse mutatus, eo quod aliquid acquisiuit: Nam si dicatur primum, tunc licet uidens postquam incepit rem illam discernere, non acquisiuit nouam uisionem: tamen per actum iudicatorium acquisiuit circa rem prius uisam nouam discretionem, & nouum iudicium: Si autem datur secundum, tund non solum acquiritur nouum iudicium, sed etiam acquititur noua uisio, uel saltem extensior uisio, quam ante ha bebatur; Sicut in uita beata quamuis eadem beatifica uisio in aeternum continuetur: tamen, si Deus alicui beato una die ostenderet in obiecto beatifico aliqua cognoscibilia, quae prius sibi non monstrauit, talis beatus in sua ui sione uere mutaretur, quia licet haberet eandem beatificam uisionem, quam habuit primo, tamen sua uisio esset nunc extensior, quam primo, eo quod ad aliqua cognoscibilia se pro nunc extenderet, ad quae antea se non extendeat sua uisio, quamuis essentialiter & uere esset beata, ad uam uisionem beatificam & gloriosam nos perducat do ninus lesus Christus noster glorificator, qui cum patre, & spiritu sancto est omnium gubernator Amen