Quaestio 1

ARTICVLVS I Vtrum in via possimus cognoscere Deum esse

QVANTVM ad primum dicendum est, quod sic. ll2 lud enim non solum patet per theologos, verum etiam quasi per omnes mundanos philosophos: Deum enim esse primum motorem pulchre deduxit Aristo. 8. physicorum: Deum esse vltimum finem probauit 12. me taph Deum esse purum actum ibidem. Et in multis aliis. locis philosophiae sufficienter probantur huiusmodi pro positones, quae Deum esse necessario presupponunt, Proter quod ait Augus. 15. de trin. Neque enim diuinorum librorum tantummodo auctoritas esse Deum praedicat ed & omnis, quae nos circumstat, ad quam etiam nos perinemus, vniuersa ipsa rerum natura proclamat habere praestantissimum conditorem

ARTICVLVS II Vtrum Possimus cognoscere quid est Deus.

QVANTVM ad secundum dicendum, quod quidditatem Dei ex nostris naturalibus cognoscert non possumus

Quia vel talis cognitio esset intuitiua, vel abstracti ua. Primam habere non possumus: quia cum sit beatifica, sequitur, quod ex puris naturalibus beatitudinem attingere possemus. Nec abstractiua potest haberi, vt superius, probaui in prologo q.3. articulo 1. ergo &c.

2 Praeterea, nullus ceffectus creatus ducit in cognitionem quidditatis causae infinitae, sed quidditas diuina est causa infinita, & omnis effectus creatus est finitus, cum ergo non possumus Deum in via cognoscere nisi per esfectus: er go &c. Maiorem probo: quia effectus ducens in cognitio nem quidditatiuam suae causae, oportet, quod debitam proportionem habeat ad talem causam: sed finiti ad infinitum nulla est proportio 3. physicorum

3 Praeterea, illud quod non possumus diffinire, illud quidditatiue non possumus cognoscere, sed Deum non possumus diffinire: quia omne, quod diffinitiue scitur secun dum Aug. 1 2. dc ciui. Dei, scientis scientia comprehenditur.

4 Praeterea, perfecta Dei notitia in via haberi non potesi sed cognitio quidditatiua est cognitio perfecta: ergo &c

3 Preterea, illud, quod nec directe cadit sub phantas mate, nec aliquam necessariam habet connexionem, vel habitudinem cum eo, quod cadit sub phantasmate, illius quidditas non potest cognosci a viatore: Deus est huiusmodi: ergo &c. maior patet: quia intelligere nostrum vel est phantasia, vel non est sine phantasia, & oportet intelligentem phantasmata speculari, vt patet, i. & 3. de aia¬

S Praeterea, 2. metaphysicae dicitur, sicut se habet oculus noctuae ad lumen solis, sic animae nostrae intellectus id ea, quae sunt manifestissima in natura: Et Dam. li. 1 ait, que Deum cognoscere quid sit, impossibile est nobis. Contra istam veritatem aliqui antiqui philosophi fuc runt, & pro ipsis potest argui sic.

1 Illa notitia est huiusmodi possibilis ex suis naturali cbus, ad quam habendam naturale habet desiderium. Sed ad cognoscendum Deum homo naturale habet desiderium, ergo &c. maior patet: quia naturale desiderium no e est ad aliquid impossibile; probatur minor: quia viso quocumque effectu, naturaliter desideramus scire causam illius effectus: ergo naturali desiderio quiescere non possumus, donec ad primam causam, quae Deus est, deueniamus. Et ista eriam videtur esse intentio Aug. in lib confe tum ait, "Fecisti nos domine, ad te, & inquietum est con nostrum, donec requiescat in te"

2 Praeterea, si quidditatem Dei scire non possumus, tunc nihil de Deo scire poterimus, consequens est fal sum, ergo & antecedens: falsitas autem consequentis es nota: quia sicut patuit in primo articulo, nos cognoscimus Deum esse: consequentia patet: quia ens simplicissimum non habens partem, & partem, vel cognoscitur totaliter, vel penitus ignoratur, sed Deus est ens simplicissimum

3 Preterea, illud quidditatiue cognoscimus, cuius pro dicatum essentiale commune, in quo conuenit cum alijs cognoscimus, & cum hoc differentiam sufficienter distin ctiuam sui ab omnibus alijs: sed nos cognoscimus ductu naturalis rationis, Deum essentialiter esse substantiam, in quo praedicato conuenit cum aliis, & cognoscimus, ip sum esse purum actum, & summum bonum, siue vltimum fi nem, in quibus praedicatis differt ab omnibus aliis, ergo &c: maior patet, quia talis notitia videtur esse diffinitiua & per consequens quidditatiua; minor similiter patet: quia omne, quod est, aut est substantia, aut accidens: sed Deus non est accidens, quod autem sit purus actus, & vlt mus finis, patet. 12. mAtaphysicae.

4 Praeterea, secundum Aug. inuisa diligere possumus incognita nequaquam: sed nos diligimus diuinam bonitatem, quae est idem, quod diuina quidditas, & essentia ergo aliquo modo congnoscimus diuinam essentiam. Vn de ait Aug. in epistola de orando Deum. Si omnino quio est Deus nesciremus, non eum amaremus

s Praeterea, vbi esse, & essentia sunt idem realiter, ib non potest sciri si est, nisi cognoscatur quid est. Sed in Deo esse, & essentia sunt omnino idem realiter, & ipsum scimus esse, ergo &c

e Praeterea, non possumus propriam passionem alicuius naturae cognoscere, nisi cognoscamus illam naturam, sed nos cognoscimus propriam passionem naturae diuinae: puta scimus, Deum esse immensum & infinitum, ergo cognoscimus naturam diuinam. Sed ista non concludunt: quia licet naturaliter possi¬ mus cognoscere quia Deus est: tamen quid est proprie lo quendo, cognoscere non possumus, iuxta illud Damas libs 1. quoniam ergo, Deus est manifestum est: quid vero est incomprehensibile est & omnino ignotum.

Ad primum ergo dicendum, quod maior cum sua peo batione potest negari: quia naturaliter nos desideramus non mori: quod patet: quia aequali necessitate desideramus fugam mali nociui, & prosecutionem boni proficui sed naturaliter vnumquodque apperit esse, & non potef appetere non esse, vt patuit superius per Aug. & tamen mpossibile est rem corruptibilem non corrumpi quantum est ex parte sui.

Ad secundum nego consequentiam: ad probationem dicendum, quod eo ipso, quod simplex non habet partes non potest cognosei secundum aliquid sui, quin illo mo do cognitionis totum cognoscatur. & ideo bene conce do, quod quicumque cognoscit Deum esse quia est, quod illo modo cognitionis totum Deum cognoscat, & non partem sui, & similiter in patria, qui Deum cognoscit quidditatiue, cognoscit totam quidditatem Dei. Ex illa tamen propositone non concluditur, quod qui cognoscit Deum vno modo cognitionis, quod ipsum cognoscat omni modo cognitionis.

Ad tertium dicendum, quod maior est vera, si cognoscimus illud praedicatum commune, & illud praedicatum speciale perfecte, & quidditatiue: ad minorem dicedum, quod licet naturaliter possim cognoscere hoc, quod importatur nominibus talium praedicatorum inesse ei, qud significatur nomine istius subiecti, quod est Deus; non ta men cognosco quidditatiue substantiam, quae de Dec praedicatur, vel purum actum, qui est Deus, vel summum ponum, siue vltimum finem: sed arguitiue per creaturas deducendo significata talium praedicatorum, cognosco esse cognitione quia est

Forte dices; illud cognoscitur cognitione quid est, quod conuenienter respondetur ad interrocationem factam per quod, & per consequens etiam illud cognoscitur conitione quid est, de quo conuenienter respondemus ad interrogationem factam per quid aSed si quaeritur quid sit Deus, conuenienter respondetur per praedicta, & consimilia praedicata

Respondeo, quod non est necesse propter conuenientiam talium responsionum de subiecto, vel predicatis sci re, vel cognoscere quid rei: sed sufficit cognoscere quid nominis, siuc quid significetur talibus nominibus: quia aeque conuenientes possunt esse huiusmodi responsiones in terminis nullam quidditatem realem significanti bus, sicut in terminis supradictis, puta si quaeritur, quid est chymera: conuenienter respondetur, non ens, siue nihil, uel figmentum

Ad quartum dicendum, quod quamuis cognoscimus Deum in via solum cognitione quia est, debemus tamen eum summe diligere: quia ex creaturis inuestigare possu mus, eum esse summum bonum, & vltimum finem. Ad formam etiam argumenti dicendum, quod boni tas Dei non est nobis incognita: quia ex effectibus cognoscimus eam cognitione quia est, & eodem modo quidditatem eius, quae est idem quod bonitas, cognoscimus cognitio ne quia est, quauis non cognoscamus eam cognitione quid vel propter quid, loquendo de quid rei. Ad dictum Augustini dicedum, quod nos aliquo modo scimus quid est Deus: quia scimus, quod nomine Dei importatur res, quae est summe amabilis, & illud sufficit ad hoc, vt Deum diligamus

Ad quintum dicendum, quod quamuis sciamus, Deum esse; non propter hoc scimus esse Dei in se, & quidditati ue. Ad hoc enim, quod sciamus Deum esse, sufficit, quod scimus hoc, quod importatur nomine predicati necessa rio conuenire ei, quod importatur nomine subiecti: maor ergo proposito non est vera. Non enim sequitur, scio Deu esse, ergo scio esse Dei, sed bene sequitur, ergo scio esse Dei esse, & eodem modo sequitur, scio quidditate Dei esse,

Ad sextum dicendum, quod minor non est vera. ad pro bationem dico, quod dato, quod immensitas esset ppria pasfio Dei, non sequitur, scio Deum esse immensum, ergo scio Dei immensitatem, quamuis bene sequitur, ergo scio im mensitatem Dei esse; non ergo concluditur, quod cognoscimus Dei passionem, licet posset concludi, quod sciamus passionem Dei esse

ARTICVLVS II Vtrum Deum esse sit per se notum

QVANTVM ad tertium principale dicendum, quod R secundum boe, in lib de Hebdomadibus propositionem esse per se notam, dupliciter potest intelligi. Vno modo communiter omnibus; alio modo solum sapient bus. Exemplum ponit de primo, sicut omne totum est ma ius sua parte exemplum de secundo, sicut incorporalia non esse in loco. His praemissis dico, quod haec proposito Deus est, per se nota est sapientibus, quamuis non commu niter, & indifferenter, siue vulgariter omnibus 1 Quia illa proposito est per se nota ad minus sapien tibus, cuius praedicatum est de essentia subiecti: sed essi est idem, quod essentia Dei, ergo &c

2 Praeterea, illud est per se notum esse, quod non potest cogitari non esse; quia, ut patet 4. meta. illa propositi est per se nota, que mente directe negari non potest, ue ouam nullus potest negare: sed nullus potest concipere Deum non esse, nisi valde sit insipiens: quia nihil a sapien te potest concipi cum opposito illius, quod est de sua formali ratione, sed esse Dei est de sua formali, & intrinseca ratione, ergo &c

4 Praeterea, illa proposito est per se nota: cui quilibet sanae mentis assentit immediate sola praesupposita notitia terminorum, quantum ad ea, quae per terminorum uocam bula importantur: sed talis est haec proposito, Deus est; ergo &c. maior patet de se, & minor patet per Ans. proso logion. Dixi autem in praecedenti ratione directe, & in ista dixi praesupposita notitia terminorum: quia indirecte etiam primum principium negauit ille Heraclitus, ut patet 2 metaph etiam non cognito quid per terminos importatur, omne principium negari potest

4 Praeterea, illa proposito est per se nota, in qua prae dicatum sic se habet ad subiectum, quod habita significatione praedicati, & subiecti, statim cognoscitur inexistentia praedicati in subiecto: ista, in qua esse pdicatur de Deo, est huiusmodi, ergo &c.

3 Praeterea, aliquae veritates secundae sunt per se notae ergo & veritas prima: consequentia patet: quia ignota cau sa necesse est effectum ignorare: sed veritas prima, quae Deus est, est causa omnis veritatis secundae, iuxta illud A¬ uerrois. 2 metaphysice. Est enim quoddam ens per se ens, & per se verum, entitate, & veritate cuius omnia alia sunt entia, & vera: sed veritas prima non potest esse per se non ta, quantum ad cognitionem quidditatiuam, & essentialem ergo erit per se nota quantum ad esse, siue existentiam.

Forte Heraclitus negaret antecedens: quia diceret, nu lam veritatem esse per se notam.

Sed illud nihil est: quia illud est per se notum esse, quod dum negatur necessario affirmatur: sed veritas ess huiusmodi, ergo &c, probatio assumptae: quia negans veri tatem, aut reputat se false negare, & tunc mente ponit ve ritatem, vel reputat se vere negare, & tunc iterum pone ret veritatem: quia cum nihil possit esse verum sine veri tate, talis negatio non posset esse vera, nisi veritas esse sup ponatur. Ista ergo veritas, vel est veritas prima, & tunc ha beo propositum, vel est veritas secunda, & tunc, quia omnis veritas secunda praesupponit primam, necessario sequi tur idem, quod primo.

Praeterea, id, cuius notitia est naturaliter intellectu; inserta, est per se notum, Deum esse est huiusmodi, vt ait Damac. libr. I¬

2 Praeterea, ista non est minus per se nota, Deus est, quam ista incorporalia non sunt in loco: sed secunda est per se nota, vt vult Doc. in libro de Hebdomadibus, vbi ait, Conmunis animi conceptio est, incorporalia inloco non esse, ergo Deum esse erit communis animi conceptio

Sed contra istam conclusionem videntur aliqui esse, praemittentes tamen hanc distinctionem, quod propositonem esse per se notam, potest intelligi dupliciter. Vno modo secundum se, & sic proposito est per se nota, cuius prae dicatum est de ratione subiecti. Alio modo, quo ad nos, & sic non sufficit praedicatum esse de ratione subiecti; sed oportet nos scire quid est subiecti, per cuius notitiam cognoscere possumus necessariam connexionem, & inhaeretiam praedicati cum subiecto. Et quia licet in hac proposi tione, Deus est, praedicatum fit de ratione subiecti, tamer quid est subiecti in via scire non possumus; ideo dicunt, que ista proposito est per se nota primo modo, non autem secundo modo. Et hanc conclusionem tam ipsi, quam sequaces eorum multipliciter probant. Primo sic.

illa proposito non est per se nota quo ad nos, cuius subiecti quidditatem non cognoscunt nec omnes, nec etem ipsi sapientes: sed quidditas subiecti istius propositonis. Deus est, est omnibus ignota, ergo &c.

2 Praeterea, id, quod demostratur, non est per se notum: sed Deum esse demonstratur, vt patet. 8. physicorum. & 12. metaphysice, & in multis aliis locis philosophiae

3 Praeterea, notitia terminorum propositionis per se notae immediate offert se intellectui: sed tam philosophi, quam doctores moderni multum laborauerunt circa notitiam terminorum praedictae propositionis: ergo non est per se nota

4 Praeterea, quod est creditum, non est per se notum, De esse est creditum iuxta illud Augus. lib. 2. de libero arbi trio, quod scitur de Deo in praesenti, non est scientia con templatum, sed fide creditum.

3 Praeterea, illa proposito non est per se nota quo ad nos, in qua cognitis terminis quantum ad illud, quod cin ca tales terminos primo occurrit intellectui, non statim apparet necessaria connexio terminorum: sed proposito predicta est huiusmodi: quia dato, quod circa hunc termi num Deus primum apparens intellectui sit, quod ipse sit

prima causa, vel primum principium; adhuc non apparet immediate, quod talis res habeat esse in rerum natura: quia multi posuerunt processum in infinitum in causis, & causatis. Multi etiam posuerunt circulationem causarum, quorum quocunque dato, non est necesse esse aliquod primum principium

4 Praeterea, proposito, cuius subiectum non potest con cipi vno simplici conceptu, non est per se nota, donec cognoscantur partes illius conceptus esse compossibiles; sed Deus, qui est subiectum praedictae propositionis, non pot a viatore concipi vno simplici conceptu, viator enim non potest concipere Deum, nisi concipiat ipsum, uel per modum actus puri, vel entis infiniti, uel vltimi finis, vel er modum alicuius alterius de consimilibus. Sed que istae partes sint compossibiles, puta, purus actus, vel infinita er titas &c non est per se notum: multi enim dubitauerunt, an sit aliquod ens infinitu, ergo nec ipsa proposito erit pe se nota; maior patet s. metaph vbi dicitur, quod enim in se falsum est, de nullo potest esse verum, nec aliquid de eo.

3 Praeterea, Auicenna primo metaph suae dicit, Deum esse, non est per se notum

Sed iste modus mihi non placet: quia nullus potest vere, & scienter affirmare aliquam propositionem esse per se notam, nisi ipse sciat, eam esse per se notam nescientis enim signum est affirmare hoc, quod non scit. Sed iste doctor dicit, & affirmat, praedictam propositionem esse per se notam secundum se, & ho in primo membro suae distinctionis, ergo vel affirmat quod nescit, vel scit eam esse per se notam, & per consequens quo ad nos erit per se nota, quod contradicit secudo membro suae distinctionis. Et ideo nisi aliud mihi occurreret, illam distinctionem non reputo esse veram: quia primum membrum secundo videtur contradicere.

Ad Primum ergo dicendum, quod maior non est vera: quia si in omni per se nota propositone oporteret nos sciri quidditatem realem subiecti, ita quod non sufficeret scire, quid nominis; tunc nulla scientia procederet ex per se notis. consequens est falsum, ergo & antecedens; probo consequentiam: quia propositiones per se notae, ex quibu procedit, & in quas resoluitur vltimate scientia, fundan tur immediate super obiecto scientie: de subiecto autem scientiae in talibus primis propositonibus cognoscimu solum quid nominis: quia quid rei inquiritur in scientia, & declaratur: patet ergo, quod ad propositionem per se notam sufficit habere notitiam terminorum, quantum ad quid nominis

Forte dices, si scire quid nominis sufficit ad proposito nem per se notam, tunc ex terminis figmentorum posse fieri proposito per se nota

Respondeo, quod hoc non habeo pro inconuenienti; quia haec est per se nota, chymera est nihil, vel chymaera est figmentum. Nam, cognito quid importetur per nomen chymerae, quilibet huiusmodi propositonem concedit

Ad secundum dicendum, quod minor non est vera: quia in omnibus illis demonstrationibus, semper praesupponi tur, Deum esse, & aliquid aliud, quam esse, sibi conuenire probatur, puta 8. physicorum, quod sit primus moto immobilis. 2. metaph. quod sit prima causa. 12. metaph¬ que sit purus actus vel vltimus finis, & sic de alijs.

Ad tertium dicendum, quod notitia terminorum propositonis per se nota se offert intellectui corum, quibus est per se nota: ad minorem dico, quod istorum termino rum notitia se offert intellectui sapientum: quia illis es per se nota. Quod autem philosophi, & doctores in ta li matersa laborauerunt, & adhuc laborant, hoc non fe cerunt, neque faciunt ad cognoscendum quid nominis vel ad habendam solam notitiam terminorum: sed hoc faciunt ad indagandas varias subtilitates circa entitatem, & veritatem significatam per terminos.

Ad quartum dicendum, quod sicut illud, quod est demon stratum apud sapientes, potest esse solummodo creditum apud rudes demonstrationem non capientes, sicut Deum esse vnum, erat creditum apud fudeos; iuxta quod ait ra bi Movses super illo verbo Deutero. Audi lirael, domi nus Deus tuus vnus est, Deum esse vnum ex lege habetur, erat tamen demonstratu apud subtiles philosophos sic illud, quod est per se notum apud sapientes, potest esse creditum apud vulgares communes. Nec illa auctori tas Augustini est ad propositum: quia ibi Augustinus loquitur de Deo secundum personarum trinitatem, & ut est remunerator animarum sanctarum

Ad quintum dicendum, quod maior est vera, si illa quae dicis intellectui primo occurrere, circa tales termi- nos immediatius, & prius respiciunt ipsos terminos quam termini mutuo respiciant seipsos: sed sic non est in proposito; nihil enim prius, & immediatius respicit hoc subtectum Deus, quam hoc praedicatum esse siue enim d tatur primum principium, siue vltimus finis, seu quicquid aliud volueris, omnia talia praesupponunt hoc praedicatum, quod est esse. Et ideo ista proposito est per so nota, quamuis aliae sint demonstrabiles. Potest etian dici ad maiorem, quod vera est, si connexio terminorum non apparet sapienti. Et tunc ad minorem per interemptionem.

Ad sextum nego minorem, quia si Deus non posset contipi absolute sine talibus praedicatis, tunc conceptus partis esset compositor conceptu totius, puta conceptus solius subiecti esset compositor conceptu totius propositionis; planum est enim, quod conceptus, in quo hoc verbum est praedicatur tertio adiacens, est compositor con ceptu, in quo praedicatur secundo adiacens: sed in conceptu solius subiecti praedicaretur secudum dictum istorum tertio adiacens, puta dicendo, Deus est primum printipium, & consimilia; & in conceptu totius propofitionis praedicaretur secundo adiacens, dicendo, Deus est, ergo &c.

Ad septimum ditendi, quod Auicema non negat illam propositi onem esse per se notam quantum ad sapientes, sed quantum ad communes vulgares

Est etiam alius doctor qui non curans supradictam distinctionem, quam ex dictis adduxi Boethij, dicit, predictam propositionem absolute, & simpliciter non solum apud sapientes, sed etiam apud omnes esse per se notam Quod probat primo sic. lllud videtur cuilibet intellectui naturale, circa quod non est videri, & non videri; sed con ceditur apud omnes, sicut ait philosophus e ethicorum: quod ius naturale non consistit in videri; & non videri; sed habet vbique potestatem eandem. Sed constat, quod omnes gentes, & omnis lingua, & omnis natio, quae umquam fuit, est, vel erit, imaginatur aliquem sibi Deum, er go aliquem Deum esse est per se notum

Praeterea, duarum propositonum, quarum vna includit aliam, & praesupponit eam, si includens est per se nota, & inclusa erit per se nota. Sed ista proposito, Deus est venerandus includit istam, Deus est, & est per se nota, cum sit communis animi conceptio: quia de lege na turae est, vt Deo sacrificetur, vt ait commentator, s, ethi corum, quod autem tali, vel tali Deo sacrificetur positiuum est; ideo communis animi conceptio omnium homimum est, quod Deus sit

Praeterea, quaestio quid est praesupponit notum esse si est, vt patet 2. posteriorum. Sed omnes sectae de mundo inquirunt quid est Deus, ergo omnes praesupponunt quod Deus sit.

Sed nec iste modus mihi placet.

1 Quia illud non est per se notum esse, quod experi mentaliter percipitur de dic in diem transire in non esse. Sed multi idolatrae uidebant sensibiliter Deos suo corrumpi, & quotidie alterari, & in non esse transire; mi- nor patet ex multis sanctorum legendis, patet etiam Sa¬ pientiae 13. & Isaiae. 40. vbi ostenduntur tales Dij necessario esse corruptibiles; maiorem probo: quia illud non est per se notum esse, quod verisimiliter potest aestimari non esse, sed omne corruptibile, dum non actu sentitur, potest verisimiliter aestimari non esse, cum dignoscatur in si habere causam suae corruptionis omni hora possibilem deduci in effectum corruptionis: ergo nihil taliu est per se notum esse, sed magis per contrarium per se notum es ipsum talem Deum idolatrarum transire quandoque in non esse

2 Item aliqui gentiles dicuntur qualibet dic adorare tanquam suum Deum primum animal, quod sibi occurrit dic illa, cum ergo eadem die possibile sit mori animal illud, qua dic ipsum Deum suum reputabant ideo patet, quo apud tales genter, Deum esse non est per se notum, cum illum, quod putant Deum, videant coram oculis suis euanescere, & transire in non esso

Ad primum ergo dicendum, quod dato, quod omnis gens, vel natio cogitet sibi Deum, non oportet tamen quoed reputer sibi per se notum talem Deum esse, cum ipsum vidcant necessario transire in non esse. Exemplum de gel Deo Pabilonis, quem Daniel destruxit, vt patet Dan. I4. & de Dagon Deo Philistinorum, quem archa domini manibus, & pedibus truncauit, & corruere in faciem suam fe cit, vt patet t. Regum. 5. Pro Deo dicas mihi, quam, uel qualem per se notitiam potuerunt isti, & ceteri consimiles habere de esse Deorum suorum, quos videbant tam turpiter tractatos.

Ad secundum dicendum, quod minor peccat per fallaciam diuisionis; nullo enim existente imperatore, ad huc tamen ista est vera, imperator est honorandus, tamen non licet inferre diuisum, ergo imperator est: quia cum hoc participium honorandus sit futuri temporis, ad ueritatem totius propositonis determinatae per hoc futurum participium, sufficit imperatorem, quamuis nondum natum, esse futurum, cui de iure sit honor exhibendus Sed forte dices, quod ex coniunctis licet inferre diuisim; I & vniuersaliter, quandocunque hoc verbum est praedicatur tertio adiacens, licet inferre absolute hoc verbum est prout praedicatur secundo adiatens, quado nulla conditio distrahens apponitur incomposito: sed venerari non est conditio distrahens, immo est augens dignitatem, ergo bona esse videtur illatio praedicta.

Respondeo, quod licet veneratio non sit quid distrabens: tamen futurum respectu praesentis est distrahens: cunm ergo venerandus sit participium futuri temporis, ideo implicat conditionem distrahentem. Vnde licet venire non sit distrahens, venturum tamen est distrahens respectu praesentis, vnde non sequitur, rex est venturus, ergo rex est

Ad tertium dicendum, quod ibi aequiuocatur: quia ma ior est vera, loquendo de quid rei, sed minor de quid nominis, quaerut enim, quid importetur hoc nomine Deus.

ARTICVLVS IIIL Quid sit vestigium, ey qualiter Deus cogno scitur per vestigium

QVANTVM ad quartum principale est aduerten dum, quod res tripliciter potest cognosci. Vno, modo cognitione valde confusa. Alio modo cognitione distincta, & determinata. Tertio cognitione media, puta nec ni mis consusa, nec nimis determinata. Et haec media cegni tio dicitur cognitio per vestigium. Vestigium enim Sor. tis alicui materiae impressum; non solum ducit in cognitionem eius confusam, puta in cognitionem generis, qua cognoscitur esse substantia, corpus, vel animai; nec ducit in cognitionem eius vltimate determinatam, qda cogno scitur esse Sortes, sed ducit in cognitionem mediam scilicet in cognitionem specificam, quia cognoscitur esse homo: cognitione vero imaginis, seu faciei cognosci. tur Sortes, non solum vt homo est, verum etiam vt Sortes est, puta cognitione determinata

Haec ergo ad diuina transferendo, est it erum aduertendi quod in diuinis sunt aliqua personarum diuinarum pro pria, puta paternitas, filiatio, & processio. Aliqua sic sunt communia, quod nulli personae sunt appropriata: puta essentia, esse, vel existentia. Aliqua sunt communia, tamen personis appropriata, puta potentia, sapientia, bonias, seu clementia, licet enim ista tria sint communia & essentia lia, tamen patri appropriatur potentia, filio sapientia, spi ritui sancto bonitas, stu clementia. Cum ergo diuinarum personarum trinitas cognoscitur quantum ad supradicta propria: quia huiusmodi notitia est magis determinata & distincta, non dicetur, vt sic Deus cognosci per vestigium sed magis per imaginem, de qua imagine dicetur in sequenti quaestione. Si etiam Deus cognoscitur quantum ad simpliciter communia nulli personae appropriata; nec vt sic cognoscitur Deus per vestigium, eo quod talis cognitio sit quasi generalis, & confusa. Si autem quantum ad communia appropriata hic in via existentes consideramus ipsum Deum, attendentes quod patris potentia om nia produxit in mensura, filij sapientia in numero; spiritus sancti bonitas in ponderc, iuxta quod ait ille sapien ipsi Deo. Omnia constituisti in numero, pondere, & men ura, sic Deum ex creaturis cognoscimus per vestigium Vnde illud vestigium summae trinitatis attendens beatus August. 8. de trin sic ait, Oportet ergo, vt creatorem per ea, quae facta sunt, intellectu conspicientes trinitate intelligamus, cuius in creatura quomodo dignum est at paret vestigium. Illud autem vestigium, quod sapiens al pellat mensuram, numerum, & pondus, beatus Augustinum 4 super Sen appellat modum, speciem & ordinem: ita quod modus secundum eum correspondet mensurae, species numero, & ordo poderi. Horum autem vlteriorem prosecutionem discreto lectori causa breuitatis committo

Ad argumentum principale in oppositum patet per di stinctionem superius positam in tertio articulo. Etiam posset dici, quod maior non est vera: quia prima principia cognoscuntur per aliud, puta per terminos, via sensus, me moriae, & experientiae, tamen naturaliter sunt intellectui inserta: & nihil est in intellectu, quin prius fuerit in sensu. Et sic patet, quod maiot est falsa. pulchra subdiusio secundae particule principasis hau ius distin ctionis: in qua Magister peculiariter >diuina essentiae vnitatem, diuinarumque personarum trinitatem, ex creaturae. intellectualis, & rationalis imagi ne nititur comprobare.

VNCVERO AD EA M &C Postquam magister trinitatem diui narum personarum inuestigauit per vestigium in creaturis repertum. In ista parte simul vnitatem essen tiae, & trinitatem personarum niti tur ostendere ex creaturae intellectualis, & rationalis imagine. Vbi est aduertendum, quod imago Dei dupliciter fundatur in anima. Vno modo super potentijs. alio modo super habitibus. Et secundum hoc magister duo facit: quia primo declarat diuinae essentiae vnita tem, & personarum trinitatem per imaginem fundatam n potentijs. Secundo per imaginem fundatam in habiti bus, ibi, Potest etiam alio modo. Prima in duas: quia primo ostendit istius creatae imaginis ad Deum aliqualem similitudinem. Secundo ostendit eiusdem imaginis ad Deum maguam dissimilitudinem, ibi. Verumtamen caucat &c. Prima diuiditur in duas partes: quia primo assignando partes imaginis, estendit earum ad inuicem aequalitatem. Secundo declarando quoddam dictum, osten dit illarum partium stabilitatem, ibi, Hic attendendum est. Tunc sequitur illa pars. Potest etiam alio modo, vbioquitur de imagine fundata super habitibus, & diuiditur in duas partes: quia primo ponit huius imaginis descriptionem. Sccundo ostendit, quod per talis imaginis com siderationem possumus consurgere ad sanctae trinitati contemplationem, ibi, Mens itaque &c. Hic quaero hanc quaestionem.