Quaestio 1

Questio. i. An materia duratione antecesserit cuilibet forme.

TRVM in principio creationis mundi in formis materia praecesserit duratione omnem formam materialem. Et videtur quod sic: Quia illud, quod ex aliquo educitur, est posterius eo, de quo eduti citur; sed omnis forma materialis educitur de materia: ergo &c

Contra, oe, quod est actu existens, oportet, quod secudum se sit forma, vel formae alicui coniunctum, cuius particip: tione existat: sed materia ante omne formam materialem nec secundum se fuit forma, nec alicui formae coniuncta ergo &c. Hic quattuor sunt videnda. Primo, vtrum materia de se dicat alique actum; Secundo, de eo quod quaeritur. Tertio, vtrum in celo sit materia; Et quarto dato, quod sic, vtrum materia celi & istorum inferiorum differat essentialiter,

RESOLVTI O. Materia de se nullum dicit actum, cum sit pura potentia in gene re entium. Vnde impossibile existimatur ipsam sine aliqua for ma reperiri, quamobrem neque cuilibet formae duratione aliqua praeexistit.

ARTICVLVSI. Vtrum materia de se dicat aliquem actum

VANTVM ad primum sic procedam. Primo enim S ponam intentam conclusionem, Secundo recita. bo oppositam opinionem; Et tertio motiuis illius opinio nis respondebo.

Dico igitur primo, quod materia de se nullum actum dicit.

1 Quia sicut se habet primus actus ad potentiam: sic se habet prima potentia ad actum: sed primus actus est purus actus immixtus quacunque potentialitate passiua, vt patet 12 metaphysicae, ergo prima potentia passiua, quae est ipsa materia, vt patet per philosophum & Commentatorem, erit pura potentia de se nudata ab omni actu.

2 Praeterea, si materia de se diceret aliquem actum, tunc ex materia, & forma non posset fieri vna tertia essen tia; quia ex duobus existentibus in actu non fit unum tertium

Et confirmo hoc sic: quia ex hoc materia & forma saciunt unam tertiam essentiam: quia materia se tota recipit formam: hoc autem non fieret, si aliquem actum dice ret, non enm recipit, nisi vt est in potentia: igitur secundum illud, quod esset in actu non reciperet formam, nec per consequens reciperet eam se tota

3 Praeterea, secundum Commentatorem. 3. de anima, materia prima est pura potentia in genere entium: igitui si diceret de se aliquem actum, ille non posset esse de ge nere entium, sed de genere nihilorum: consequentia patet de se

4 Praeterea, illud, quod est essentialiter potentia, pus ta cuius potentia est idem omnino, quod sua essentia, iblud de se non potest dicere aliquem actum: materia prima est huiusmodi; igitur. Maior patet: minorem probo. per Commentatorem in de substantia orbis, vbi ait, quod materia substantificatur per posse, & quod potentia esteius substantialis differentia.

Praeterea actus est qui distinguit. 3. de anima, &c metaphy. sed "in fundamento naturae nihil est distinctum" 1. metaphysic

Sed quidam doctores oppositum illius conclusionis ed nent, distinguunt tamen de actu, ne laborent in aequiuemi co dicentes, quod triplex est actus: est enim quidam actu indeterminatus per se, determinabilis tamen per alium actum. Alius est actus determinatiuus. Et tertius est actus determinatus. Primo modo materia potest dici actus, Secundo modo forma, Tertio modo totum compositum sicut cera figurabilis, antequam figuretur, dicit actun indeterminatum, determinabilem tamen per figuram si gilli; nam figura sigilli est actus determinatiuus ipsius eer rae: sed ipsa cera, vt figurata est, dicit actum determinatum Et ex his volunt isti doctores, quod quamuis materia de se non dicat actum formalem, dicat tamen actum entitatiuum, quod probant sic.

Omne ens positiuum vel est actus, vel habes actum a sed materia est ens posituum, & non est habens actum; quia hoc est ipsum compositum: ergo ipsa de se est aliquo modo actus.

Praeterca, omnis distinctio sit per actum: sed non solum forma distinguitur a materia, sed etiam ipsa materia distinguitur a forma

Praeterea, licet materia habeat esse formale, siue ess se formatum a forma, non tamen habet tale esse a forma, quo est materia,

4 Praeterea, omne productum a Deo habet aliquam similitudinem in Deo, sed potentia pura nullum penitus de se dicens actum, nullam habet similitudinem in puro actu, cum igitur materia sit producta a Deo, ergo non potest dicere puram potentiam, cum exclusione omnis actus.

Praeterea, ista est, vt dicunt, intentio Auic. 2. met sue¬ vbi ait, quod si forma esset per se causa esse materiae, tind destrueretur materia ad destructionem formae, & propter formam succedentem haberet esse alia materia,

Sed istam opinionem non capio.

Quia si materia de se diceret actu, tunc materia esse corpus; nam omnis substantia materialis actu ens, vel est forma, vel est corpus; materia secundum te est substantia actu ens, & non est forma: ergo erit corpus. Et sic ista opinio incidit in errorem antiquorum, de quibus ait phi losophus primo met. quod erat modus erroris eorum, quod posuerunt materiam elementum corporum; id est, de nu mero corporum, non corporum autem non¬

Preterea, si materia de se diceret ens actu, tunc non esset medium inter ens & nihil, cuius oppositum ponit Commentator primo physicorum

Praeterea, ipsa materia non esset prope nihil, & etiam posset aliquid inferius fieri, quam ipsa materia, cuius oppositum ponit Aug. 12. confes. dicens Deo, "Tu domine fi cisti caelum & terram, duo quidem, vnum prope te, & aliud prope nihil vnum, quo superior tu solus esses, aliud, quo inferius nihil esset". Per caelum autem, sicut ibidem apparet, intelligit August. angelicam naturam, & per terram primam materiam.

Ad primum igitur motiuum illorum doctorum dicen dum, quod per Iy habens actum, vel intelligunt, quod sit ens actu, & tunc maior est falsa, quia, vt patet. 5. metaph¬ ens positiuum diuiditur in ens in actu, vel in ens in potentia: vel per habens actum intelligunt ens, quod perficitu per actum, & fic maior est vera, quia materia numquam separatur ab omni forma: ideo semper perficitur aliqua forma, sed secunda pars minoris isto modo est falsa, quia pura potentia proprie perficitur per actum,

Ad secundum dicendum, quod argumentum est oppr situm illius, quod isti intendunt: nam si materia esset actus; ex hoc non haberetur distinctio sui a forma: quia duo actus sub ratione qua actus sunt, non distinguuntur, nisi per aliquas differentias additas contrahantur, potentia utem & actus secundum se distinguuntur, cum sint primae rerum differentiae.

Ad tertium dicendum, quod esse, quo materia est materia, non est esse actu, sed est esse potentia; & ideo fallatia consequentis est, si ex hoc, quod materia non habet esse, quo est materia a forma, infertur, ergo materia di se est ens actu

Ad quartum dicendum, quod sicut patuit in 1. lib materia per se non habet ldeam in Deo, quia vt dicebam ibi dem, materia de se non est creata; sed est concreata: ergo non habet similitudinem in Deo praecise.

Ad quintum dicendum, quod bene concedo cum Auic¬ uod forma non est causa esse materiae, quia esse materiae est esse in potentia: forma autem est causa essendi actu: & deo dicit Commentator primo physicorum, quod esse mate riaemon est demonstratum in actu: ergo dictum Aui ten non est contra me¬

Forte dicetut, quod solutiones istae cum rationibus si perius introductis innituntur vni dubio fundamento, scili cet, quod potentia materiae sit idem, quod essentia materiae, & istud non videtur.

1 Quia Commentator primo physicorum ex intentione videtur probare, quod differant.

1 Primo, quia essentia materiae manet, cum forma adsenit, ad quam est in potentia, potentia vero cedit

Secundo, quia essentia materiae est de praedicamento substantiae; cum sit pars essentialis substantiae compositae: sed potentia materiae est de praedicamento relationis, cum dicat respectum ad ipsam formam.

Praeterea, si potentia passiua esset idem quod essen tia materiae, tunc pati potentia passina primo competeret materiae, & deinceps omnibus aliis per ipsam: sed consequens est falsum, vt videtur: ergo & antecedens, falsitas consequentis patet ex hoc, quia materia non est passibilis, & transmutabilis, nisi sit adiuncta quantitatis quantitas autem separata ab omni materia patitur, & transmutatur, vt patet de quantitate in sacramento altaris.

Respondeo, quod potentia materiae dupliciter sumitur Vno modo pro ipso respectu ad formam, & sic est quid re latiuum. Alio modo pro fundamento talis respectus; & sic est idem quod essentia materiae. Primo modo accipit Co mentator potentiam materiae primo physicorum. Secundo modo accipit eam in de substantia orbis: ergo &c

Item potentia materiae quandoque sumitur pro poten tia receptiua formae substantialis; & sic est idem quod essentia materiae: quia sicut forma per essentiam suam perficit materiam, sic materia per essentiam suam recipit for mam, & perficitur per eam. Alio modo sumitur pro potentia appetitiua, secundum quam materia appetit formam, sic potentia materiae vel est idem, quod priuatio; vel saltem connotat priuationem: quia materia appetit formam, vt soemina masculum; & turpe bonum, primo physiturpidinem autem de se non habet materia, sed ratione priuationis, & sic potentia materiae cessat praesente forma ratione priuationis, quae non potest manere cum forma, cuius est priuatio.

Et per has duas distinctiones patet ad duas rationes ommentatoris adductas de t. physic

Ad tertium dico, quod consequens non est falsum. Ad probationem dico, quod potentia, qua quantitas sacram v ti potest transmutari, competit sibi per aptitudinem, quam habet ad materiam, quae aptitudo numquam tollitur a tali quantitate. Et, dato vel per possibile, vel per impossibi le, quod tolleretur, tunc talis quantitas non haberet in se ali quam potentiam, qua posset subiici motui, seu trasmutationi

ARTICVLVS I. Vtrum materia duratione antecesserit cui libet forme.

QVANTVM ad secundum articulum ponam dua conclusiones. Prima est, quod de facto materia informis non praecessit duratione omnem formam. Secuda est, quod nec de possibili materia potest esse, vel fieri sine omni forma

Prima conclusio est expresse de intentione Beati Au gustini super en. & alibi, vbicumque ex intentione loquitur de ista materia

1 Dicit enim Augustinus, quod quamuis de voce di centis formetur verbum; vox tamen non duratione, sed sola natura praecedit verbum, sic quamuis Deus omnia fe cerit de informi materia; ipsa tamen informis materia res formatas non praecessit duratione.

2 Praeterea, qui viuit in aeternum creauit omnia simul, t scribitur, ergo non prius fuit creata informis materia uam res formatae.

3 Praeterea, quod impossibile est esse, non debet de fa cto poni in esse: sed impossibile est materiam esse sine omn forma, vt patebit in sequenti conclusione, ergo impossibl le est, quod de facto quandoque fuerit sine omni forma

Sed contrarium istius tenuit antiquitus quaedam sollemnis opinio, & potest probari sic¬

1 Quia beatus Greg. tractans illud, qui viuit in aeternum creauit omnia simul, dicit quod omnia sint simul crea ta per substantiam materiae; sed non per speciem formae

2 Praeterea, cum dicitur, terra autem erat inanis & vacua, dicunt expositores, quoterra inanis & vacua erat informis materia

3 Praeterea, super iam dicto verbo dicit Beatus Augustinus non ideo nominatur terra, quia iam talis erat, sed quia talis esse poterat, igitur videtur, quod pro tunc scilicet in principio creationis materia terrae non habuerit actu formam terrae, & per consequens nec forma cuiuscumque alterius: ergo &c

Ad solutionem istorum est aduertendum, quod materia potest dici informis dupliciter. Vno per exclusionem omnis formae tam elementorum, quam ceterarum rerum ornantium vniuersum, & isto modo materia numquam fuit informis Alio modo praesuppositis formis substantialibus caeli & terrae, ac ceterorum elementorum materia potest intelligi informis per exclufionem formarum ceterarum rerum, quae ex elementis potuerunt generari, ac etiam per confusionem localem ipsorum elementorum; & sic intelligi possunt omnes sanctorum auctoritates, quo asserunt materiam fuisse duratione temporis prius inior¬ mem, & postea formatam. Nondum enim erat terra gencrans herbam virentem, nec act ornatus volucribus, nes aqua piscibus. Aqua etiam propter carentiam grauitatis ad modum nebulae volantis cetera elementa confundeba sua obscuritate, sed cum dixit Dominus, congregentum aquae in locum vnum, & appareat arida, tunc virtute illius verbi concreata fuit aquae qualitas grauitatis, qu immediate tendebat ad locum a Deo sibi determinatu & sic clarificata fuerunt elementa, & tunc apparebant pri mo distincta, quae tamen ab exordio creationis distincti suis formis fuerunt creata. Et ista expressa videtur esse in tentio Augustini. 12. confes, vbi ait, quod "materia non erat quid iuformae priuatione omnis forme, sed compartione formosiorum". Et per hoc patet ad argumenta pro il la opinione inducta.

Secundo dico, quod nec materia potest esse, nec fieri sine omni forma: quia hoc implicat contradictionem, o hoc potest probari sic

1 Quicquid est pura potentia de se nullum dicens actum, nullo modo potest esse actu sine omni forma; m teria est huiusmodi, vt patuit in primo articulo istius quaestionis,

2 Praeterea, omnc esse est a forma, igitur nihil potest osse sine forma consequentia patet: antecedens est ipsius goethij in li de trin vbi ait: Omne esse est a forma, & en hil secundum materiam esse dicitur

3 Praeterea, ipsum esse actuale est actus quidam, & per consequens aliqua forma dicetur; ergo quod aliquid sit actu sine omni forma, de plano videtur esse contradictio

Forte dicetur, quod esse non est a forma: sed est actus formalis.

lstud in idem redit, quia impossibile est esse actum sor malem sine forma: cum enim Deus non sit in genere sor mae perficientis materiam & formaliter dantis esse, ipso non potest supplere vicem talis formae: sicut enim Deus non posset facere superficiem albam sine albedine, eo quod esse album sit effectus formalis albedinis: sic non potess materiam facere esse sine omni forma, eo quod omne e se materiae sit effectus formalis alicuius formae: ldeo ai Commentator super. 2. physico. Si prima materia denuda retur ab omni forma, tunc non ens in actu esset in actu, quod est contradictio

Sed contrarium istius conclusionis tenent quidam do ctores, quorum vnus arguit sic

1 Illud, quod proprie & immediate creatur a Deo, hoc Deus per seipsum potest in esse conseruare: sed ma teria immediate & proprie creatur a Deo: quia cum cretio sit de nihilo alicuius productio, sequitur quod ipsa materia magis proprie & immediate creetur, quam con positum ex materia: quia materia in sui factione simpliciter fit de nihilo, cum nihil penitus praesupponat, totur autem alius mundus corporalis naturaliter praesuppo nit materiam.

Quia sicut dicit Augustinus in de vera religione. De informi materia sactus est mundus. Et. 12. confestait, "Ti domine fecisti mundum de informi materia, quam feci sti de nulla"

2 Preterea, arguitur hoc idem sic. Comentator. 12 met ait, quod quandocumque aliqua inueniuntur in vno, & eodem coniuncta, si vnum illorum est reperibile per se, & alterum, nisi sit composito substantiae & accidentis. Vn de per hoc probat, quod sit dare aliquod mouens immobile; quia videmus aliquod mouens mobile, & videmus mobile non mouens; ergo erit aliquod mouens immobi le, seu non mobile: sed possibile est dare materiam & foi mam simul, & formam sinc materia; ergo materiam esse sine forma non repugnat

3 Praeterea, materiae secundum suum purum potentia le competit agere, quod quidem agere non inest sibi por aliquam formam, qua actu informatur: ergo materiae secun dum suum purum potentiale potest competere esse, quod quidem esse non inerit sibi per aliquam formam, qua actu informetur, consequentia vidteur esse clara, eo quod agere praesupponat esse probatur antecedens quia appetere formam, quam non habet, non competit materiae ratio ne forme, qua actualiter informatur, sed ratione supotentialitatis, qua potest recipere eam, quam non habet.

4 Praeterea, hoc idem arguit alius quidam sollenis doctoi sic. Quaecumque distinguuntur realiter entitatibus abso lutis, illa Deus potest ab inuicem separare, & separatim producere, & conseruare: sed materia & forma differunt realiter ab inuicem entitatibus absolutis, ergo &c

3 Praeterea, non minus per diuinam potentiam potest prius separari a posteriori, quam posterius a priori: sed forma est naturaliter posterior materia, cum materia sit re ceptaculum formae; ipsa enim est principium principij, vt dic tur primo physicorum, & Deus potest separare formam a materia, vt apparet in sacramento altaris: igitur & materiam poterit separare a forma

e Praeterea, quicquid Deus potest mediantibus secun dis causis, potest & sine eis; sed mediante forma Deus po test producere materiam, & in esse conseruare: ergo sine ea.

7 Praeterea, sicut se habet causa ad causam quantum ad operari, sic se habet effectus ad effectum quantum ad esse; sed Deus, qui est propria causae primae materiae, non de pendet in sua operatione a causis secudis, quae sunt causa formae materialis; ergo nec materia necessario dependet in esse ab ipsa forma; ergo &c

Sed ista non concludunt: quia si materia posset a Deo. produci sine omni forma, tunc pura potentia haberet ideam & per se similitudinem in puro actu, quod videtur impos sibile; ergo &

Ad primum dico, quod maior non est vera, si creatum illud est purum potentiale, siue pura potentia. Minor etiam non videtur esse vera: quia si materia proprie fuisset creata, ita quod totum compositum non fuisset productum immediate de nihilo, sed sola materia, tunc celum, & ter ra non fuissent creata, sed genita, cuius oppositum habe tur in principio sacri canonis, cum dicitur, In principio creauit Deus celum & terram, consequentia patet; quia illud, quod immediate non educitur de nihilo, non erea tur, sed generatur, eo quod sua forma educitur de materia naturaliter praesupposita. Dico igitur, quod per se to tum compositum creatum fuit a Deo in prima rerum crea tione, & creatione ipsius totius composit Deus creaut partes composit

Ad auctoritates Augustini potest dici, quod non accipit ibi, materiam simpliciter informen: sed accipit materiam pro in sis corporibus elementorum, quae in principio quamuis haberent suas distinctas formas substantiales, non tamen apparebat, distincta, vt superius dictum est: ex quibus cle nentis postea per opus distinctionis factus est mundus hoc est diuersae species contentae in ipso mundo

Ad secundum dicendum, quod iste processus Commen tatoris non valet, vbi alterum coniunctorum est. purpotentia

Ad tertium nego antecedens. Ad probationem dicoquod tale appetere non est agere, nec proprie loquendi est aliquid positiuum, inquantum talis appetitus immediate reducitur in essentiam materiae, sed est quid priuatum, puta est non esse satiatum forma substantiali, qua actu informatur. Vnde si illud appetere est aliqua positi ua inclinatio, qua materia determinate appetit hanc for mam, vel illam, tunc non comperit materiae secundum suum purum potentiale, sed per aliquas formas acciden tales disponentes materiam ad corruptionem formae, quam habet, & introductionem illius, quam appetit.

Ad quartum dicendum, quod si vna illarum entitatum de se est pura potentia, tunc maior non est vera

Ad quintum dicendum, quod maior non est vera, si priu deficit ab actualitate illius posterioris, & maxime si fuerit potentia pura secundum se sumptum, sicut est in proposito. Potest etiam dici ad quintum, quod inquantum rius respectu posterioris habet habitudinem causae eff cientis, & posterius respectu priorishabet habitudinem tausae formalis formaliter perficientis, tunc facilius est se parare posterius a priori, quam econuerso, quia Deus potest supplere vicem causae efficientis, & non potest propter sui dignitatem supplere vicem causae formalis forma liter perficientis. in sep aratione igitur accidentium a subiecto Deus supplet vicem subiecti in quantum subiectu sustentat & conseruat accidentia, quod est conditio causae efficientis: quamuis ipsi materiae non possit dare esse actuale sine forma, quia hoc est conditio causae formalis formaliter perficientis.

Ad sextum dicendum, quod quamuis maior sit uera lo quendo de causis extrinsecis, quae sunt efficiens & finis; non est tamen vera de extrinsecis, quae sunt materia & forma

Forte dicetur, quod forma non est causa extrinseca ipsius materiae.

Respondeo, quod sicut albedo non est causa intrinseca ipsius hominis; est tamen causa intrinseca hominis alibi;umc licet forma non sit causa intrinseca ipsius materiae, vt ma teria est, tamen est cam intrinseca materiae actualiter existentis.

Ad septimum potest dici quod similitudo non currit per omnes pedes: licet enim multae similitudines possint ibi assignari, in isto tamen concluso non est simile vel di cendum, quod maior non est vera, nisi vter que effectuum sit ens actu¬

ARTICVLVS II trum in calo sit materia.

VANTVM ad tertium articulum dico, quod corR pus celeste est compositum ex materia & forma

1 Quia nulla species per se recipiens praedicationem alicuius generis potest esse simplicior illo genere: sed co lum tamquam vera species corporis, quod est in praedica mento substantiae, genus subalternum recipit praedicatio nem per se; & corpus praedicamenti substantiae est compo situm ex materia & forma, vt patet per boethium super praedicamenta, ergo & celum ex materia & forma erit compositum,

2 Praeterea, in quocumque reperiuntur accidentia materiam consequentia, in illo reperitur materia, celum est huiusmodi; quia quantitas, spissitudo, raritas & cetera huiusmodi consequuntur rem compositam ratione materie. Quod autem caelum sit quantum, ad sensum pa tet: Quod in eo sit spissitudo & raritas, apparet; quia in vna sui parte est transparens, in alia parte non est transpa rens. Etiam philosophus dicit in de ce. & mui, quod stel la est spissior pars sui orbis. Maior etiam patet: quia simplex forma materialium accidentium subiectum esse non potest.

3 Praeterea, quaecumque sunt ad inuicem comparabilia penes materialium rerum accidentia, illa consequentem habent materiam: celi & partes celorum sunt huius modi Maior patet secundo de generatione, vbi philosophus contra Empedoclem ait, quod si elementa sunt ac inuicem comparabilia, oportet, quod habeant aliquod com mune, quod est materia. Minor etiam patet, quia vnum celum dicitur maius altero caelo secundum quantitatem & vnum est spissius, vel densius, altero secundum qualita tem: si enim caelum firmamenti non esset in omni parte ua spissius, quam caeli planetarum, ita esset peruium, & tra nsparens, sicut caeli planetarum.

4 Praeterea, omne, quod proprie mouetur, habe t materiam partem sui: quia vt dicitur a2: metaph: materiam in omni eo, quod mouetur, intelligere necesse est; sed caelum vere mouetur.

Sed hic respondetur a contrarie opinantibus, quod phi losophus in. 2. metaph vbi ponit praedictam propositonem, intendit lqqui de eo, quod mouetur motu alteratio nis, non autem de motu locali.

1 Istud non est verum, quia nec aute illam proposito nem, nec post apparet in textu Aristotelis, quod magis lo quatur ibi de motu alterationis, quam de motu localis. nec illa exposito est consona ceteris dictis ipsius Aristo. telis: quia Vt patet in lib. Topicorum, Aristoteles vult, quod uandocumque vna dictio conuenit pluribus, vni per prius & alteri per posterius, si absolute profertur magis debet intelligi de eo, cui primo conuenit: sed haec dictio moue ri prius conuenit mobili secundum locum: deficit enim couertentia ceterorum mobilium ad ipsum: nam quocum ue alio genere motus aliquid est mobile, ipsum est mobile secundum locum, sed non conuertitur.

2 Praeterea, sicut hoc nomen motor, & hoc nomen mo tus absolute prolata fine quacumque additione non minus, sed magis intelliguntur de motore, & motu secundum locum, quam de motoribus & motibus secundum alias species motus: sic, cum dicitur, res mota, vel res, quae mouetur, non debet minus, immo magis intelligi de re, quae mouetur secundum locum, quam de rebus quae mouentur secundum alios motus.

Sed contrarium istius conclusionis multi doctores te nent, Inter quos vnus arguit sic

1 Illud, quod est in pura potentia ad omne esse, quan e tum in se est, indifferens est ad esse, & non esse: materia l est huiusmodi: ergo celum, quod non habet in se principium, quo possit non esse, cum sit incorruptibile, non ha bet materiam.

2 Praeterea, Cum expresse dicat philosophus 7. meraphysicae, quod materia est, qua res potest esse & non esse: igitur caelum, quod non potest non esse, non habet materiam.

3 Praeterea, secundum philosophum S. metaph & pri mo de generatione, Quae communicant in materia, sunt ad inuicem transmutabilia: sed caelum non est transmu¬t tabile in aliquam rem materialem

4 Praeterea, res habens materiam est transmutabilis in omnem rem materialem, cuius forma actualiter est priuata: sed caelum caret omni forma actu, excepta forma coelitigitur in omnem rem materialem coelum esset trans mutabile. Nec valet, vt aliqui istorum dicunt, si dicitur, quod materia celi non habet priuationem annexam: qua mpossibile est priuationem & materiam ab inuicem searari, cum sint idem subiecto, vt patet primo physicorum. Item, nec valet, si dicitur, quod celum non est priuatumi simpliciter formis retum materialium, cum contineat eas virtualiter, & sit causa earum: quia saltem animam huma nam non continet, nec est causaeius: & ideo esset transmutabile in hominem

s Praeterea, motus & mobile proportionaliter sibi inuicem correspondent, sed motus coeli est simplex: ergo & celum, quod est mobile, tali motu erit simplex,

e Praeterea, arguit quidam alius doctor inquisitiue sic. Si in coelo necessario esset materia, vel hoc esset ratione suae corporeitatis, vel ratione quantitatis, vel ratione motus localis.

on ratione primi: quia forma dat esse corporeum, non materia

Nec ratione secundi; quia licet quantitas indetermina ta insit ratione materiae, quantitas tamen determinata nest ratione formae.

Nec ratione tertij: quia motus ad vbi non inest ratione materiae, sed ratione corporeitatis

p Preterea, arguit iste idem diuisiue sic. Si in celo esset materia; aut illa esset eiuidem rationis cum materia istorum inseriorum, aut alterius rationis, Sed nec sic, nec sic. Non enim poterit esse alterius rationis: quia iu pura potentia nulla cadit distinctio rationis. Dicit etiam Commentator in 12 metaph. quod materia est vna om- nium habentium eam per abnegationem omnium formarum. Et iterum, si propter hoc materia celi & inferiotun¬ poneretur alterius rationis, eo quod ad inuicem non sunt transmutabilia, tunc pari ratione oporteret ponero pot materias diuersarum rationum, quot sunt partes cae¬ alias quaelibet pars celi erit in aliam transmutabilis, si eius materia non fuerit alterius rationis cum materia alterius partis Sed nec potest dici, quod sit eiusdem rationis: quia tunc, sicut dicit Commentator contra Auic. ineuitabile esset quin caelum esset intrinsece corruptibile; ergo &c

Aliqui tamen, vt iste dicit, voluerunt euitare istud in conueniens: & dicebant, quod forma caeli satiat suam maeriam: ideo non inest sibi priuatio, quae est principium corruptionis, qua materia machinatur ad malcficium.

Sed istud, vt ait, non valet

Quia impossibile est, vt forma quantumcumque no bilis satiet appetitum materiae suae, nisi ipsa sit formaliter omnis forma, ad quam talis materia est in potentia: sed forma caeli non est omnis forma formaliter

2 Item, forma hominis puta anima rationalis est nobilior quam forma caeli, & tamen non satiat suam materiam, quin appetat aliam formam.

3 Item, quantumlibet materia, vt est sub forma caeli, sit satiata: tamen vt est sub forma terre, non est satiata: & ideo si eiusdem rationis est materia caeli & terrae, materia terrae appetit formam caeli, & per consequens de terra fier quandoque celum. Dicit etiam iste doctor quod intentio Arist. & Commentatoris est quod in caelo non sit materia Sed ista non concludunt. Vnde primae quattuor rationes non concludunt, nisi de materia prout habet annexam priuationem: :mutatio enim formae in materia non contingit ratione materiae, vt materia est: sed ratione priuationis, cui annexa est: materia autem caeli, vt patebit in sequenti articulo, non habet alicuius formae priuationem annexam.

Ad obiectionem, cum dicitur, quod impossibile est ma teriam & priuationem ab inuicem separari, nego. Ad pro bationem dico, quod quae sunt idem subiecto, quadoque ab inuicem virtute diuina separantur, vt apparet de substantia & accidente. Etiam potest dici, quod priuatio non est idem subiecto cum materia quomodocuque sumpta; sed vt actu perficitur forma habente contrarium, cuiusmodi non est forma caeli¬

Ad illud de anima rationali dicendum, quod materia non est proprie priuata anima rationali, cum ipsa non sit educibilis de materia Sed bene potest dici, quod materia actu perfecta per formam habentem contrarium est priuata dispositonibus, siue accidentibus materiam praeparantibus ad animam rationalem. Et omnes huiusmodi dispositones, cum sint naturaliter educibiles de materia, omnes virtualiter continentur in forma celi. Et ideo potest vniuersaliter dici, quod omnes formae virtualiter continentur in forma caeli, quarum priuationes sunt naturaliter & pro prie annexae ipsi materiae.

Ad quintum dicendum, quod sicut motus celi dicitur simplex eo, quod non habet contrarium: sic & caelum tali simplicitate simplex est: quia nihil est ei contrarium, quod agat in ipsum: & sicut ille motus simplex dicitur eo, quod est vniformior ceteris motibus: sic & caelum simplex est, quia est purius & immixtius omnibus ceteris mobilibus.

Ad sextum possum dicere, quod in caelo est materia propter omnia membra illius inquisitionis

Ad primam probationem dico, quod eo ipso, quod for ma celi dat esse corporeum, oportet te ponere materiam quae recipiat tale esse corporeum, quia alias vel daret sibi esse, & esset causa sui ipsius: vel quantitati, seu ceteris suis accidentibus; & hoc est impossibile, quia faceret vnum cum accidentibus secundum suum esse substantiale. Item, sub iectum non dat esse formis accidentalibus, quia tunc per ficeret accidentia, sed econuerso accidentia formaliter per ficiunt subiectum

Ad secundam probationem dicendum, quod dato, quod quantitas determinata insit ratione formae: non tamen inest ipsi formae, sed inest materiae ratione formae.

Ad tertiam probationem dicendum, quod dato, quod motus localis insit ratione corporeitatis, quia tamen con poreitas de praedicamento substantiae non potest esse sinc materia: ideo nec talis motus, loquedo proprie de motu locali, quod dico propter motum substantiae separatae.

Ad septimum dicendum, quod est eiusdem rationis se tundum suam essentiam nude accepta. Ad probationem nego absolute in hac parte Commentatorem, nisi ipse in ellexerit de materia cum annexa priuatione. Et sic etiam intelligendae sunt omnes auctoritates Arist. quae sonare videntur, quod in caelo non sit materia,

Ad instantias factas contra sacietatem materiae patebit in articulo sequenti.

ARTICVLVS IIII. Vtrum materia cesi, & istorum inferiorum differat essentialiter.

VAR To dico, quod materia caeli, & materia rerum inferiorum non differunt essentialiter. Circumcriptis enim formis vtrorumque tam substantialibus, quam iccidentalibus, si per impossibile maneret materia caeli& omnium inferiorum esset tantummodo vna essentia materiae, & non plures, quia circumscriptis formis, non re manent ex parte materiae, nisi pura potentia, in qua nulla cadit distinctio: cum solumodo actus sit, qui distinguat, vt patet 7, metaph. Quamuis autem sic sit vna materia su eriorum, & inferiorum, vt concipitur per abnegationem omnis formae, non tamen est vna quantum ad modum re cipiendi formam: quia materia caeli ab ipso creatore recisit formam non habentem contrarium, propter quod tais materia non habet priuationem annexam, & per consequens suus appetitus forma sibi a Deo impressa ita com lete satiatur, quod huiusmodi materia nullam aliam for mam potest appetere: & ideo caelum ex suis principiis intrinsecis semper manet incorruptibile.

Dicetur forte, sicut dictum est per doctorem proxime improbatum, quod saltem materia terrae potest appetere tormam caeli, cum priuata sit ea¬

Respondeo, quod nec appetit eam, nec est priuata ea, materia enim non est priuata tali forma, quae modo natu rali non habet contrarium, nec est priuata forma, ad quam recipiendam non habet potentiam naturalem, sed solum est in potentia obedientiali: forma autem caeli, vt saepius lictum est, non habet contrarium, nec materia terrae est in potentia naturali ad eam, sed solummodo in potentia bedient, ali: si enim Deus vellet, materia terrae in hoc suae voluntati obediret, quod ex terra fieret caelum: illa tamen ransmutatio non est in virtute cuiuscumque agentis naturalis: ergo materia terrae seu cuiuscuque alterius rei dif ferentis a caelo, nec appetit formam caeli, nec est priuata ea¬

Sed contra istam conclusionem sunt aliqui magni doctores, inter quos doctor communis oppositum istius cor clusionis declarat sic. Quia cum materiae secundum se con ueniat esse in potentia: ergo vnitas & diuersitas materia tonsideranda est secundum vnitatem & diuersitatem po tentiae. Et ex isto praeambulo arguit sic.

1 Illorum non est vna materia, quae sic se habent, quod materia vnius non est in potentia ad omnem formam, ad uam est in potentia materia alterius. Sed materia caeli non est in potentia ad illas formas, ad quas est in potentia materia inferiorum: ergo non est vna materia caelestium, & inferiorum.

2 Praeterea, istud declarant quidam alij sic. Sicut species eiusdem generis differunt suis differentiis, differentiae autem non differunt aliis differentiis, sed seipsis, sic res compositae differunt suis principiis, scilicet per maeriam & formam: principia tamen differunt seipsis: & ideo secundum istos sicut forma caeli, & forma rerum inferio tum differunt seipsis: sic materia celi, & materia inferio rum differunt seipsis.

3 Praeterea, istud potest confirmari fic. Quae differunt enere naturali, differunt materia, & habent materiam alterius rationis, sed corruptibile & incorruptibile diffe¬ runt genere naturali, vt patet 1o metaph¬

Praeterea, sicut variatur potentia, sic variatur materia: sed caelum solummodo habet potentiam ad vbi; infe riora autem habent potentiam ad esse: ergo &c.

Praeterea, philosophus ro metaph dicit, quod corruptibilium, & incorruptibilium non est eadem materia

4 Preterea, Themistius dicit, vt allegat eum Commu tator in de substantia orbis, quod sol & luua, & aliae stellae aut sunt forma non in materia, aut habent materiam, aequiuoce cum aliis materialibus.

Sed ista non intelligo: quia conmuniter ponitur a docto ribus, & etiam isti doctores ponunt; in tota rerum vniuer sitate non est dare duas res diuersarum rationum, quam omnino aequaliter distent a primo principio: sed materie superiorum & inferiorum secundum se acceptae per necessitatem aequaliter distant a Deo, seu a primo principio; quia, cum quaelibet earum secundum se accepta sit pura potentia, quelibet distabit a puro actu, qui est Deus, tanta distantia, qua maior nec est, nec esse potest inter entia po sitiua; igitur non possunt esse diuersarum rationum secun dum se essentialiter differentes. Et ista est intentio Auic primo li, sufficiantiae suae, vbi ait, Hvlc commune est om- nibus & naturaliter generatis, & illis, quae sunt de numero perpetuorum.

Ad primum dicendum, quod ex hoc, quod materia vnius non est in potentia ad omnes formas, ad quas materia alte rius, non arguitur diuersitas essentialis materiarum, quam uis bene arguatur diuersus modus earum, puta, quod vna participet suam formam cum annexa priuatione forma opposite, alia vero sine priuatione, eo quod sua forma nulli alteri formae proprie contrariatur.

Praeterea, si ista ratio esset sufficiens: tunc materia vnius caeli esset alterius rationis a materia alterius caeli; cum ma teria vnius celi non sit in potentia ad formam alterius caeli

Ad secundum dicendum, quod etiam modus ille deficit: quia quamuis principia formalia possint secundum se differre, & inter se, & a principiis potentialibus, tamen prit cipia pure potentialia secundum se considerata, nullo mo do ab inuicem differre possunt

Ad tertium dicendum, quod non oportet ea, quae differunt genere naturali, differre in materia, sic, quod eori materiae secundum suas essentias sint diuersarum ratio num, sed sufficit, quod habeant diuersum modum, vt iam dictum est

Ad quartum nego maiorem, quod non oportet varia ri materiam essentialiter: sed sufficit variatio modi mate ralis; illa enim potentia non est essentia materiae cum sit quaedam carentia illius, respectu cuius dicitur potentia

Ad quintum & sextum dicendum, eodem modo. Dic tur enim alia materia caelestium, & inferiorum, & dicitur aequiuoce propter praedictos modos huiusmodi materiis competentes, his tamen modis & omnibus formis cir cumscriptis, nulla appareret differentia inter essentiam illius materiae, & istius

Ad argumentum principale dicedum ad maiorem quod illud, quod fit ex aliquo, non oportet, quod sit eo posterius duratione: sed sufficit quod sit eo posterius natura. Ad mi norem dicendum, quamuis for mae via generationis productae propric sint eductae de mate ria: quia ge nerans tum sit agens naturale, presupponit materiam: hoc tamen non oportet dicere de formis per cretionem productis; quia creans non praesupponit materiam: sed creando compositum simul ereat materiam, & formam: er- go &c.