Quaestio 3

Questio. An Deus sub ratione entis infiniti sit subiectum in Theologia viatoris.

SONTRA duos alios socios reuerendos resumpsi in principiis istius lecturae, quorum tamen dicta hic nolo scribere, nisi quantum ad illa puncta, quae quibusdam meis dictis in prologo primi libri videntur repu gnare, Duo enim reuerendi socii vniformiter posuerunt hanc conclusionem, quod Deus sub ratione entis infiniti est subiectum in theologia viatoris. Et quia ista conclusio repugnat his, quae circa subiectum theologiae dixi in pro logo primi libri, quaestione prima: ideo motiua istorum sociorum, & meas replicationes, ac responsiones breuiter hic ponam vt ex eorum lectura veritas eorum, quae dixi in prologo, magis clucescat

lam dictam autem conclusionem vnus istorum probat sic.¬ 1 Sub illo conceptu Deus est subiectu in nostra thec logia, qui est proximior primo, & perfectissimo conceptur Sed conceptus entis infiniti est huiusmodi: ergo &c. Maior patet: quia in conceptibus ordinatis ille conceptus est perfectior, qui est primo, & perfectissimo conceptui proxi mior. Patet etiam ista maior per Ansel in libus monologio vbi per hoc, quod Deus est illud, quo maius cogitari non potest, demonstrat omnes veritates theologicas de subie cto theologiae: lllud autem est diffinitio infiniti. Probatur etiam minor: quia circumscriptis omnibus attributis a diuina essentia, & ipsa sola relicta adhuc ipsa remanet in finita.

2 Praeterea, theologia nostra est de Deo sub conceptu perfectiori, quem de Deo possumus in via habere: Sed con ceptus infiniti est huiusmodi: ergo &c. Maior est nota pro batur minor.

Et primo quo ad hoc, quod conceptus entis infiniti sit probilior. Quia ille conceptus est nobilior, & perfectior, per quem superior natura, scilicet ipsa deitas distinguitur ab inferiori, scilicet a natura creata: Sed talis distinctio fi solum per conceptum infiniti: quia in aliis conceptibus na tura diuina conuenit cum creatura

Secundo probatur ista minor quo ad hoc, quod conceptu insiniti sit nobis notus in via: quia Aristot. istum conceptum probat conuenire ipsi Deo in. 8. physic. & in 12. metaph

Sed ista conclusio nec in se, nec in suis motiuis videtur posse stare. Igitur primo arguam directe contra istam cor clusionem. Secundo procedam contra eius motiua. Quantum ad primum arguo ex his, quae superius dixi in prologo sic.

1 Si Deus sub ratione entis infiniti esset obiectum in nostra theologia, tunc ista scientia esset infinita. Consequens est falsum, ergo & antecedens Falsitas consequentis patet. Quia omnis habitus formaliter perficiens subie ctu finitum necessario est finitus, Sed scientia nostrae theo ogiae est habitus formaliter perficiens nostrum intellectum possibilem, qui est subiectum creatum, & finitu; ergo &c Consequentiam probo. Quia illud, quod specificatur ab infinito secundum quod est infinitum, hoc necessario est nfinitum Sed si Deus esset subiectum in nostra theologia sub ratione entis infiniti, tunc nostra theologia speci ficaretur a re infinita secundum que est infinita, quia scientia specificatur ab obiecto accepto secundum rationem forma lem, sub qua subiicitur in ipsa scientia.

Et hoc confirmo sic. Quicquid adaequatur infinito, hoc necessario est infinitum, Sed quaelibet scientia adaequatur uo obiecto accepto secundum illam rationem, sub qua ubiicitur in ea. Propter hanc enim adaequationem num uam plures scientiae habent pro subiecto eandem rem sub eadem subiectali ratione acceptam, quamuis eadem tes accepta sub alia, & alia subiectali ratione possit esse subiectum in alia & alia scientia.

2 Praeterea, secundum istum socium Deus sub ratione deitatis non potest esse subiectum in theologia viato ris, & hoc pro tanto, quia sub ratione deitatis Deus est in comprehensibilis a viatore. Ex isto arguo sic. Propter quod vnumquodque tale, & illud magis, vt patet 1. posteriorum. ped ratio deitatis propter hoc est incomprehensibilis, a via tore, quia includit rationem infinitatis, seu rationem entis infiniti; ergo si Deus propter incomprehensibilitaten non potest esse subiectum in theologia viatoris sub ratio ne deitatis, tunc aequali ratione, vel maiori non poterit esse subiectum in theologia viatoris sub ratione entis in finiti; ergo &c.

Ad primam rationem istius socii dico, quod ista ratio est ni mis truncata, propter quod non solum non habet existentiam, verum etiam modicam habet apparentiam ad inferen dum conclusionem ab isto socio intentam. Ad formam tamen argumenti dico, quod maior est falsa, supposito, quod ille conceptus secundus, qui dicitur proximior primo, non sit minus incomprehensibilis, quam conceptus primus Hoc enim posito si primus, & perfectissimus conceptus non potest esse ratio subiectalis ratione suae incomprehe sibilitatis tunc pari ratione, nec secundus, sic autem est in proposito, quia conceptus entis infiniti non est minus in comprehensibil is quam conceptus deitatis, quem conceitum iste socius, & etiam Scotus, quem in hoc sequitur appellant conceptum primum, & perfectissimum incompre hensibilem a viatore. Quod autem conceptus Dei sub ratione entis infiniti non sit minus incomprehensibilis a viatore, quam sub ratione deitatis, quamuis pateat ex iam dictis, tamen adhuc istud probo sic. Quandocumue aliquae duae rationes sic se habent, quod quicquid con rchenditur sub vna, hoc necessario compreheditur sub alia, tunc si vna illarum est incomprehensibilis, & altera Sed quicquid comprehenditur sub ratione deitatis, hoc necessario comprehenditur sub ratione entis infiniti lo quendo de infinitate non molis: sed perfectionis; sicut li quimur in proposito: ergo &c. Maior patet. Minorem pro bo: quia si aliquid comprehenderetur sub ratione deitatis, quod non comprehenderetur sub ratione entis infini ti, tunc ratio infiniti non esset ratio infiniti: quia hoc est de ratione infiniti, quod sibi non possit fieri additio: eo, quod non possit cogitari aliquid maius eo. Etiam probatio illius maroris nullam euidentiam facit de ista maiori: quia concesso quod ille conceptus sit ceteris conceptibus perfectior, qui est persectissimo conceptui proximior, tamen ex hoc non abetur, quod Deus sub illo conceptu sit subiectum theologiae, nisi aliud dicatur.

Secunda probatio cum hoc, quod non est ad propositum, etiam assumit falsum: quia multae sunt veritates theologiae, quae sunt simpliciter indemonstrabiles. Etiam non comfiderat Ansc omnia in libro monologio, quae sunt in thec logia demonstrabilia: ergo Ansel non demonstrat ibi por illam propositionem omnes veritates contentas in thec logia, sicut asserit illa probatio. Etiam minor istius primae rationis non videtur esse vera, quia conceptui perfectissimo, & posituo proximior esse videtur conceptus positiuus, quam conceptus priuatiuus, seu negatiuus: Sed con ceptus primae veritatis, & purae bonitatis summe amabitis est conceptus valde nobilis, & posituus, conceptus autem entis infiniti est conceptus priuatiuus, vt iste socius inferius in suis dictis ponit; ergo conceptui deitatis, qui est conceptus perfectissimus, & posituus, proximior esse videtur conceptus puri boni summe amabilis, quam conceptus entis infiniti. Etiam probatio illius minoris cum hoc, quod modicum videtur esse ad propositum, assumit non solum impossibile, sed etiam incompossibile: quia non solum omnibus perfectionibus attributalibus circumscripti a diuina essentia; verum etiam vna sola perfectione ab ea circumscripta, tunc diuina essentia non maneret diuina essentia, & hoc nec in re, nec in intellectu, quia Vt patet. met hoc intelligitur nomine diuinae essentiae, quod est perfectum omni perfectione habes perfectiones omnium generum. Dato etiam per impossibile, & incompossibile quod circumscriptis a diuina essentia omnibus perfectio mibus, ipsa diuina essentia maneret, tamen ipsa non mane ret infinita: quia si maneret infinita, vel hoc esset infinita te molis, & hoc non quia apud omnem verum intellectu tam theologicum, quam philosophicum nomine diuina essentiae intelligitur purus actus carens omni magnitud ne molis. Vel hoc esset infinitate perfectionis, & hoc non quia impossibile est aliquid concipi, vt ens infinitum inf nitate perfectionis, quod vt sic caret infinitis perfectioni bus;, Sed diuina essentia: vt sic manens, careret infinitis perfectionibus: quia perfectiones attributales sunt infini tae, quae omnes supponuntur a diuina essentia sic manente esse circumscriptae.

Ad secundum dicendum, quod maior non videtur esse ve ra: quia ratio subiecti theologiae viatoris debet esse talis quod ab omni vero theologo communiter attingatur; Sed aliqui conceptus sunt tantae perfectionis, quod vix: perfectissimis theologis, & studiosissimis attingutur. Aliqui etiam conceptus sunt tantae perfectionis, quod solum in extasi mentis ab aliquibus uiris contemplatiuis specia liter attinguntur, ergo non videtur, quod theologia nostra sit de Deo sub conceptu perfectiori, quem de Deo pos sumus habere in via: sicut asseritur in ista maiori proposi tione. Etiam minor non est vera, quia conceptus positiuus circa idem subiectum videtur esse perfectior conceptu priuatiuo; Sed multos concept: positiuos possumus in vide Deo habere, qui sunt magnae perfectionis, & eximiae nobilitatis. Possumus enim Deum concipere per modum glo rificatoris, puri boni, summe amabilis, vere diligibilis, & sic de alijs multis conceptibus; ergo prima pars minoris videtur esse falsa Etiam conceptus Dei sub ratione entis in finiti est nobis aliquo modo improportionatus, & incom prehesibilis, vt patet ex praedictis; ergo etiam secuda pars minoris, si debite accipitur, sub maiori videtur deficere.

Ad probationem primae partis illius minoris dicendum; uod maior non est vniuersaliter vera, quia per conceptum improducibilis differt natura superior, scilicet ipsa deitas ab omni creata natura, & tamen talis conceptus non est perfectior ceteris conceptibus, quos de Deo in via habere possumus; nam huiusmodi conceptus etiam potest haberi de quolibet ente prohibito, quod impossibile est produci ad esse. Etiam minor illius probationis est sim pliciter falsa: quia natura diuina per hoc, quod est actus purus, primum principium, vltimus finis, summum bonum, & multis aliis conceptibus distinguitur a qualibet natura inferiori; ergo non solum distinguitur natura superior ab inferiori per conceptum entis infiniti; sicut assumit minor illius probationis. Similiter probatio 2. partis videtur esse contra illud, quod iste socius intendit per suam conclusionem, quia numquam scientia inferior probat rationem subiecti scientiae superioris. Sed omnis scientia humanitus adinuenta est inferior sacra theologia; ergo ratio infiniti illius, quod probat Arist. In scientia humanitus in uenta non potest esse ratio subiecti in sacra theologia. cum viatoris, theologia finita limitataque sit, eius quoque for male subiectum, sub quo ea, quae in huiusmodi facult ate tvradun tur, considerantur, finitum limit atumque erit. Nam si secus accideret, cotum periret theologicum negotium, si quidem ignotum, & inceprebensibile viatori ratione infinitatis permaneret. ED ad haec praedictus socius multum eleganter respo. Ddet in secundo suo principio. In responsionibus auten suis vtitur principaliter tribus fundamentis;

Quorum primum est, quod conceptus entis infiniti est naturaliter comprehensibilis a viatore, non autem conceptus Dei, seu deitatis, & loquitur de infinito infinitate perfectionis.

Secundum fundamentum est quasi probatio istius pri mi, & est istud, quod infinitum, de quo sequimur in proposito, priuatiue opponitur enti finito, & per consequens c onceptus eius est abstrahibilis a: rebus sensibilibus mediante conc eptu entis finiti; sicut conceptus priuatiue oppositi est abstrahibilis mediante conceptu habitus, cui opponitur.

Tertium fundamentum est, quod bonitas Dei, &cprae dicata per me superius allegata non dicuntur de Deo in primo modo dicendi per se, sed solum in secundo. Igitur vt breuius transeam, primo arguam contra ista fundamen ta. Secundo ostendam, quod suis responsionibus obiectio nes meae non sunt solutae

Contra primum ergo fundamentum arguo sic1 Quandocumque aliquod praedicatum adaequate praedicatur de aliquo subiecto cum dictione exclusiua addita ad subiectum, tunc cuiuscumque intellectui constat de veritate illius propositonis, si a tali intellectu conceptus praedicati est comprehensibilis, conceptus etiam subiecti erit comprehensibilis: & econuerso, si conceptus subiecti est incomprehensibilis, conceptus praedicati erit in¬¬ comprehensibilis. Sed hoc praedicatum, quod est ens infini tum infinitate perfectionis, praedicatur de Deo adaequate cum dictione exclusiua addita ad subiectum, & de veri tate istius propositonis constat intellectui viatoris; ergo si conceptus entis infiniti est naturaliter comprehensibilis ab intellectu viatoris, sequitur, quod ab eodem intellectu conceptus Dei, ac deitatis sit naturaliter comprehensibi is, & econuerso, si conceptus Dei est naturaliter incomprehensibilis, sequitur, quod conceptus entis infiniti sit naturaliter incomprehensibilis; cuius oppositum asserit primum fundamentum positum per istum socium. Maior patet, quia apud quemcumque intellectum conceptus praedicati esset comprehensibilis, & conceptus subiecti es set incomprehensibilis, illi intellectui non constaret di veritate illius propositonis, seu praedicationis; quia talis inteliectus non posset cognoscere habitudinem adaequa¬ cotrat, fundami tum. tionis illius praedicati ad hoc subiectum, & praecisam, ac solitariam contractionem istius subiecti respectu istius pra dicati. Minor etiam est nota: quia intellectui viateris con stat de veritate istius propositonis, qua dicit, solus Deus est ens infinitae perfectionis. Etiam huiusmodi predicatun predicatur adaequate de Deo, quia omnis verus Deus esi ens infinitae perfectionis, & etiam solus verus Deus est ens infinitae perfectionis: ergo &c.

2 Praeterea, in conceptibus per se ordinatis, si primus coceptus est incoprehensibilis; necesse est secundum esse incomprehensibilem, & econuerso, si secundus est incom prehesibilis, necesse est primum esse comprehensibilem Sed secundum istum socium, ac etiam secundum doctorem quem in hac conclusione sequitur, coceptus deitatis est primus, & simplicissimus conceptus de Deo formabilis; & conceptus entis infiniti est conceptus secundus, & inter ceteros proximior illi primo conceptui: ergo si conceptus entis infiniti est naturaliter comprehensibilis a viatore, conceptus deitatis erit naturaliter comprehensibilis, & econuerso &c. Maior patet: quia quamuis in per se ordintis conceptibus conceptus prior sit abstrahibilis a conce ptu posteriori: tamen conceptus posterior non est abstra hibilis a conceptu priori; quia necessario praesupponit, qui includit eum. Minor est nota apud istum socium, ac etiam apud supradictum doctorem

3 Praeterea, vel iste socius hic loquitur de conceptu eorrespondente cognitioni quia est, vel de conceptu con respodente cognitioni quid est. Si primo modo, tunc istud suum fundamentum penitus est falsum: quia conceptus deitatis quantum ad coenitionem quia est, non minus, set multo magis est comprehensibilis, quam conceptus enti infiniti. Nam quia Deus est, per se notum est, vt ait Dam in primo suo libro: Sed esse ali quod ens infinitum infini tate perfectionis, non est per se notum; nam apud multos philosophos est negatum, & apud aliquos paucos est cum magno studio inuestigatum. Vnde communiter supponimus fuisse de intentione Arist. & commentatoris, quod Deus sit, & verissime, ac certissime habeat esse, & tamen communiter quaerimus, vtrum fuerit de intentione ipso rum, Deum esse infinitum ens, infinitae virtutis, & perfectionis. Et multi doctores tenent, quod hoc nonfuerit de intentione eorum. Ex quo manifeste patet, quod intelle ctu viatoris non minus, sed magis est comprehensibilis conceptus deitatis, quam conceptus entis infiniti, & hoquantum ad cognitionem quia est.

Si autem loquitur iste socius, ac etiam magister eius de conceptu correspondente cognitioni quid est, tunc neutur istorum conceptuum est a viatore naturaliter comprehensibilis: quia nullum istorum conceptuum naturali ter habere possumus, nisi mediante cognitione accepta a sensibilibus rebus, secundum quod causa concipitur me diante sui effectus cognitione. Cum igitur nullus effectus ducat in cognitionem quidditatis, & essentiae suae causaenisi sit cffectus adaequatus huiusmodi causae, & in rebus sensibilibus nullus appareat effectus adaequatus virtuti deitatis, vel virtuti entis infinitae perfectionis; nam talen effectum oporteret esse infinitum, quaecunque enim sunt adaequata, si vnum est infinitum: & reliquum: igitur sicui isto modo viat or non potest naturaliter comprehendere conceptum deitatis, sic nec poterit naturaliter comprehendere conceptum entis infiniti infinitate perfectionis

Contra secundum fundamentum arguo sic 31 Impossibile est oppositum priuatiuum, quod cogno citur per habitum, esse maioris entitatis, actualitatis, ac intelligibilitatis, quam positiuum sibi oppositum, cuius comprehensione, & cognitione comprehenditur, & con gnoscitur huiusmodi priuatiuum, Sed ens infinitum inf nitate perfectionis est maioris entitatis, actualitatis, & in telligibilitatis, quam quodcumque ens infinitae perfectionis; ergo ens infinitae perfectionis non oppontur priuatiu enti finito, nec eius coceptus habetur mediante conce ptu entis finiti; sicut conceptus priuationis habetur mediante conceptu ipsius habitus, sicut dicit iste socius in suo secundo fundamento.

2 Preterea, nullum priuatiuum, seu nulla priuatio com rehendit in se formaliter, vel eminenter omnem perfe ctionem positiui, seu habitus sibi oppositi: Sed ens infinitum infinitate perfectionis comprehendit in se omnem perfectionem entis finiti, & hoc vel formaliter quantum ad ea, quae dicunt perfectionem simpliciter; vel eminenter quantum ad ceteras perfectiones, quae non sunt persectiones simpliciter: ergo &c Maior patet, quia priuatiue opposita sunt illius condicionis, quod omnis perfectior conueniens habitui tollitur a priuatione: igitur impossibile est, quod comprehendatur in ea Patet etiam minor quia illud, cui deficit aliqua perfectio, hoc non est conce ptibile, vt ens infinitae perfectionis.

Contra tertium fundamentum arguo sic. 1 Conceptus quidditatiuus ipsius deitatis non potest haberi perfecte sine conceptu suae bonitatis: ergo bonitas Dei conuenit Deo in primo modo dicendi per se, & non in secundo modo per modum passionis. Consequentia patet, quia perfectus conceptus, qui est conceptus diffini tiuus rei, est abstrahibilis ab omnibus conuenientibus ip si rei in secundo modo dicendi per se: Nam propria passio non ingreditur diffinitionem rei substantialis, seu substan riae, vt patet primo posteriorum &. 7. metaph. igitur per oppositum, si conceptus quidditatiuus Dei non est abstra hibilis a conceptu suae bonitatis; sequitur necessario, quod bonitas Dei conueniat sibi in primo modo dicendi perse, & non in secundo, sicut propria passio. Antecedens etiam atet: quia si datur oppositum, tunc posset cogitari aliqud maius bonum, quam sit illud bonum: quod est Deus. Con sequentia ista probatur ex hoc: quia illud concipitur, & cogitatur, vt maius bonum, cuius bonitas taliter se habet ad ipsum, quod ipsum non potest concipi conceptu quidditatiuo, nisi concipiatur sua bonitas,; quam illud, quod potest concipi conceptu quidditatiuo absque conceptu bonitatis. Sed falsitas consequentis patet: quia sicut Deus est illud, quo maius cogitari non potest: sic Deus est talebonum, quo maius bonum non potest cogitari.

2 Preterea, illud, quod est de intrinseca, & formali ratione alicuius, hoc conuenit ei primo modo dicendi per se, & non in secundo. Sed bonitas Dei est intrinseca, & formali ratione ipsius Dei: ergo &c. Maior patet ex dictio Arist. primo posteriorum Minorem probo quia omne ab solutum realiter conueniens enti simpliciter simplici ost de sua formali ratione: Sed bonitas Dei est quid absolutum & realiter conuenit Deo, qui est ens simpliciter simplex ergo &c. Maior patet, quia ente simpliciter simplici nihil simplicius potest cogitari. Sed cuicumque rei conuenit aliquod absolutum non existens de intrinseca ratione il lius rei, illa re possumus aliqud simplicius cogitare; quia poterimus cogitare vnam rem taliter se habentem, quod omne absolutum sibi realiter conueniens est intrinseca & formali sua ratione. Etiam minor est nota quo ad om nes suas partes. Quod enim bonitas Dei sit quid absolu tum, patet: quia omne illud, quod est commune tribus ? sonis, hoc est absolutum in diuinis, vt fatentur omnes ca tholici doctores. Sed bonitas diuina est realiter vna om- nium trium personatum in diuinis. Quod etiam bonitas diuina realiter Deo conueniat, nullus sanae mentis negare potest Quod etiam Deus sit simpliciter simplex, non solum catholici, verum etiam omnes veri philosophi con fitentur

His praemissis, ostendam breuiter, quod responsiones istius socii non sufficiunt ad tollendum ea, quae superius adduxi contra eum

Ad primam enim meam rationem respondendo, ipse negat consequentiam. Ad probationem, quia dicebam il lud, quod specificatur ab infinito, secundum quod est infi nitum, hoc necessario est infinitum, respondet, quod aliquid specificari ab altero, potest dupliciter intelligi. Vno modo, vt a causa intrinseca, & formali. Alio modo, vt a causa extrinseca, & cfficiente. Et isto secundo modo maior est falsa. Cum igitur scientia specificetur a subiecto isto secundo modo, scilicet vt a causa extrinseca, & efficien te; ideo non oportet scientiam esse infinitam, si est de si biecto infinito, sub ratione qua est infinitum

Sed istud non valet: quia istam responsionem praeueni per confirmationem, quam praedictae probationi adiunxi ad quam tamen confirmationem iste socius nihil re spon det: quia non obstante, quod aliquid sit causa alicuius ex trinseca, si tamen in hoc sit adaequata eius mensura, tunc ex finitate, vel infinitate causae sufficienter arguitur finitas vel infinitas ipsius effectus: Nam si effectus huiusmodi esset finitus causa existente infinita, tunc nulla esset adaequatio, nec aliqua esset proportio inter huiusmodi caulam, & effectum. Sed nunc ita est, quod obiectum acceptum sub formali ratione, qua subiicitur in scientia, est adaequa ta mensura ipsius scientiae: igitur quamuis obiectum sit causa extrinseca ipsius scientiae, tamen si Deus, qui in se est formaliter infinitus, esset subiectum alicuius scientiae sub ratione entis infiniti, tunc sequeretur, quod illa scientia esset infinita.

Ad secundam rationem iterum negat consequentiam uia in ista consequentia proceditur a minori ad maius negatiue; nam minus videtur, quod Deus sub conceptu deitatis sit subiectum in theologia viatoris, quam sub con ceptu entis infiniti, eo, quod conceptus deitatis non possit comprehendi ab aliquo viatore. Ad probationem dirit, quod ratio deitatis non est propter hoc incompreha sibilis: quia includit rationem infinitatis: sed hoc est pro tanto: quia ratio deitatis non est abstrahibilis a rebus sen sibilibus virtute intellectus agentis.

Sed nec istud valet: quia respiciendo ea, quae dixi contra primum fundamentum, tunc immediate apparet, quod hic falsum assumitur, cum dicitur, quod consequentia mea procedat ab eo, quod minus videtur: quia si accipimus con ceptus correspondentes cognitioni quid est, tunc proceditur ab aequali ad aequale, siue per locum a simili. Si autem accipimus conceptus correspondentes cognitioni quia est, tunc illa consequentia procedit negatiue ab eo quod magis videtur, ad illud, quod minus videtur: quia con gnitione quia est magis est nobis euidens conceptus de ratis, quam conceptus entis infiniti infinitate perfectionis, vt patet ex tertia ratione ducta contra primum fundamentum. Et ex eodem apparet, quod falsum assumitur it responsione ad probationem consequentiae: quia quantum ad perfectum conceptum correspondentem cognitioni quid est, tunc sicut conceptus deitatis non est abstrahibilis virtute intellectus agentis ab ipsis rebus sensibilibus sic nec conceptus entis infiniti infinitate perfectionis: quid isti duo conceptus adaequate se habent, vt patet ex prima ratione contra primum fundamentum. Sed quantum ad conceptum correspondentem cognitioni quia est, tund conceptus deitatis vere est abstrahibilis virtute intelle ctus agentis a rebus sensibilibus, & non minus, sed magi quam conceptus entis infiniti: Vnde Apostolus loquen de cognitione philosophorum, quam habuerunt de deitate, ostendit eos huiusmodi cognitionem accepisse a creturis, dicent, lnuisibilia Dei per ea, quae facta sunt, intellu cta conspiciuntur: sempiterna quoque virtus eius, & dei tas. Etiam Magister in primo libro distin. 2. ostendit por multas auctoritates, quod deitatis cognitionem habere possumus per imaginem Dei, & per vestigium, quae repe riuntur in creaturis

Ad instantiam, quam duxi contra maiorem primae sus rationis; ipse non respondet directe, sed solum nititur pro bare, quod conceptus entis infiniti sit comprehensibili ab intellectu viatoris. Et hoc arguit sic¬

Nullus conceptus, abstractus a rebus sensibilibus virtu te luminis nostri intellectus agentis, est incomprehensibilis ab intellectu possibili viatoris. Sed conceptus entis infiniti est huiusmodi; ergo &c. Maior est nota. Probatur minor, quia conceptus entis finiti abstrahitur: ergo etiam conceptus entis infiniti

Hic dico, quod minor ista est falsa, loquendo de conc ptu correspondente cognitioni quid est. Nec valet proba tio, quia procedit affirmatiue de eo, quod magis videtur ad illud, quod minus videtur. Nam conceptus perfectus & quidditatiuus entis finiti est proportionatus nostro in tellectui, qui est finitus, & limitatus, & per consequens na turaliter loquendo, ipse est magis comprehensibilis ab in tellectu viatoris, quam conceptus quidditatiuus entis in finiti, qui, naturaliter loquendo, est improportionatus in tellectui viatoris. Sed si iste socius intelligit istam minorem de conceptu correspondente cognitioni quia est, tuc tota ratione concessa, iste socius nihil habet de suo proposito: quia isto modo non habetur, quod conceptus entis infiniti sit magis comprehensibilis, quam conceptus. deitatis, cuius oppositum ipse intendit

Ad illud, quod dixi contra minorem propositionem non respondet, sed solum probat suam minorem sic. llle conceptus est proximior primo conceptui quidditatiuo deitatis, qui magis exprimit illud, quod est intrinsecum deitati: Sed conceptus entis infiniti est huiusmodi, & non con ceptus summi boni: quia summum bonum se habet ad deitatem, sicut passio. Istam minorem cum sua probatione nego quia oppositum eius probaui superius arguendo contra tertium fundamentum.

Deinde, quando probaui, quod probatio minoris primae rationis istius socii reuerendi implicat impossibile, & incompossibile, ipse iterum non respondet ad motiuum F meum: sed solum nititur probare, quod circumscriptis om nibus perfectionibus attributalibus ab ipsa essentia diuina, adhuc essentia diuina maneat infinita. Et arguit siclllud, quod nihil intrinsece habet ab aliquibus, & circumscriptum ab illis habet entitatem excedentem om- nem entitatem finitam, hoc circumscriptum ab illis necessario est infinitum: Sed essentia diuina nihil habet intrinsece a perfectionibus attributalibus, & circumscripta ab eis adhuc habet entitatem excedentem omnem enti tatem finitam, ergo &c.

Addit etiam iste socius, quod sicut abstrahentium non est mendacium, sic etiam circumscribentium non est mendacium.

Ad primum dico, quod minor est simpliciter falsa; quia quicum que vere concipit deitatem, ille concipit rem in cludentem omnem perfectionem, vt patet etiam per Aristotelem 5. metaph ideo perfectio Dei dicit ipsam substam tiam Dei, & est quid intrinsecum ipsi Deo. Vnde propter huiusmodi intimam intrinsecationem dicit beatus Auustinus, quod Deus est sine quantitate magnus, sine qua litate bonus, & sic de aliis diuinis perfectionibus. Quasi dicat, magnitudo, bonitas, sapientia, & omnes aliae Dei per fectiones sic sunt intrinsecae ipsi Deo, quod non sunt quantitas, vel qualitas, sed sunt ipsa substantia Dei. Vnde omnis perfectio sic est intrinseca ipsi diuinae essentiae, quod si profecte deberet diffiniri ipsa diuina essentia, tunc per inclu sionem omnis perfectionis exprimeretur, quasi substantia lis differentia deitatis, qua ipsa deitas substantialiter distingueretur ab omni eo, quod non est deitas. Ite, falsum assumitur in eadem minori, cum dicitur, quod deitas circumscripta ab omnibus perfectionibus adhuc haberet etitatem excedentem omnem entitatem finitam, quia vt supra probaui huiusmodi perfectionibus circumscriptis deitate, tunc non maneret deitas; & hoc non solum in re extra, sed nec in intellectu, quia sine huiusmodi perfectionibus intellectus non potest concipere rationem dei tatis; ergo &c

Ad secundum dicendum, quod licet abstrahentium non sit mendacium, quando abstrahitur aliquid naturaliter prius a suo posteriori, sicut quantum a quali; tamen quando abstrahitur aliquid ab eo, quod spectat ad suam substantia & est de sua diffinitione, tunc talis abstractio numquam caret mendacio. Sic autem est in proposito; ergo &c

Ad illud, quod dixi contra maiorem secundae suae ratio nis, non respondet. Sed tamen probat, quod conceptus entis, & ratio sua punctaliter stat in hoc. Quia conceptus entis fi niti attingitur, ergo & conceptus entis infiniti; quia priuatio cognoscitur per habitum. Sed nec istud valet; Quia maniseste hic committitur fallacia consequentis, vt patet ex dictis superius. Etiam sup ponitur, quod ens infinitae perfectionis opponitur enti finito, sicut priuatio opponitur habitui, cuius oppositum su perius probaui, procedendo contra secundum fundamen tum; ideo &c

Deinde contra ea, quae dixi impugnando minorem se cundae rationis, iste socius probat, quod conceptus priuatiuus tirca idem subiectum sit magis perfectus, quam conceptus positiuus. Et arguit sic. lste conceptus est perfectior. quo maior exprimitur perfectio illius rei, cuius dicitur es se conceptus, Sed conceptu priuatiuo quandoque exprimitur maior perfectio. Ista patet, quia quando concipis animam humanam esse ens immortale, concipio ipsam conceptu priuatiuo, & tamen per huiusmodi conceptum magis exprimitur perfectio animae, quam si conciperem eam conceptu posituo.

Sed nec istud valet, quia minor est simpliciter falsa; nconceptus priuatiuus per se nullam exprimit perfectio nem, quamuis per accidens exprimat perfectionem habi tus, quem priuat. Ad probationem dicendum, quod con ceptus entis immortalis non est conceptus priuatiuus; nam sicut grammatice loquendo, negatio negationis facit at firmationem, quia duae negationes faciunt vnam affirma tionem, sic priuatio priuationis, naturaliter loquendo, di cit positionem. Cum igitur conceptus entis immortalis exprimat priuationem, seu negationem priuationis, put negationem mortis, quae est priuatio vitae: ideo conceptus quo concipitur anima esse ens immortale, est conceptus simpliciter positiuus.

Ad illa, quae dixi contra probationem praedicte minoris respondet iste socius dicens, quod quando dixit nati ram superiorem solum distingui a natura inferiori per con ceptum entis infiniti, tunc ipse intellexit de conceptu quidditatiuo: Cum igitur conceptus improducibiis, & conceptus summi boni, & ceterorum, de quibus instantiae meae procedunt, non sint conceptus quidditatiui; ideo quauis per conceptum improducibilis, & summi boni, natura su perior distinguatur ab inferiori, tamen adhuc stat ista vo ritas, quod natura superior solum distinguitur a natura inferiori per conceptum entis infiniti, referendo Iy soli ad conceptum quidditatiuum.

Sed ista responsio primo deficit: quia non saluatur primum dictum istius socii; nam ipse absolute dixit sine con tractione ad conceptum quidditatiuum, quod natura suporior solum distinguitur a natura inferiori per conceptum entis infiniti, Secundo deficit: quia sic responden do, iste socius, volens vitare praedicta inconuenientia, inc dit in alia maiora: quia ex ista responsione sequitur, quod nullo conceptu quidditatiuo natura superior distingua tur a natura inferiori, nisi tantummodo illo conceptu, qu est conceptus entis infiniti, & sic conceptu deitatis, qui est primus quidditatiuus, & simplicissimus conceptus naturae superioris, ipsa natura superior non distingueretur a natura inferiori, quod est valde absurdum dicere. Quod au tem istud sequatur ad iam dictam responsionem, probo sic. Sicut dictio exclusiua addita vni rei excludit omnem aliam rem a consortio illius, quod sub talis solitudinis ex pressione attribuit illi rei: sic dictio exclusiua addita vn conceptui excludit a quolibet alio conceptu illud, quod sub expressione huiusmodi solitudinis attribuitur illi con ceptur. Sed secundum istam responsionem distinctio naturae superioris ab inferiori inter omnes conceptus quid ditatiuos attribuitur soli conceptui entis infiniti: ergo nm tura superior nullo alio conceptu quidditatiuo distingu tur a natura inferiori. Cum igitur conceptus deitatis sit alius conceptus quidditatiuus a conceptu entis infiniti, sicut patet ex dictis istius socij:igitur &c. Alia dicta istius reuerendi socij vlterius non recito: quia vel manifeste appa ret, quod non tangunt ea, quae ego dixi contra eum, vel si quam habent apparentiam, illa tollitur per ea, quae adduxi superius contra tria istius socij reuerendi fundamenta

Erat etiam alius socius concurrens mecum in lectura, qui posuit eaudem conclusionem, cuius ratio fuit haec Quando ab intellectu sub aliquo statu non attingitur ra tio propria subiecti alicuius scientiae, tunc ratio subiecti ua pro statu illo est ratio propinquior, & vicinior rationi primae, & propriae illius subiecti. Sed ratio propria deitatis pro statu viae est nobis ex naturalibus simpliciter impossibilis, quia nec continetur formaliter, nec virtualiter in conceptibus creaturae: ergo ratio entis infiniti, quae est illi primae rationi vicinior, erit ratio subiectiua in satta theologia, in qua subiectum est ipse Deus.

Sed quia iste socius quasi nihil videtur addere super dicta prioris socii, nisi illud solum, quod dicit probande suam minorem: ideo contra ipsum non faciam singulare processum, sed solum vnico medio arguam contra illam minoris probationem sic

llla probatio non expedit, sed potius impedit, ex cuius virtute probantis principale oppositum sufficienter impeditur, ac improbatur. Sed talis est probatio adducta per istum socium: ergo &c. Maior patet. Minorem probo: quia ratio propria entis infiniti, nec formaliter nec virtualiter continetur iu conceptibus creaturae: igitur si per huiusiuodi non continentiam sufficienter proba tur, quod ratio deitatis sit simpliciter a nobis pro statu via inattingibilis, & per hoc huiusmodi ratio non possit esse ra tio subiectiua in theologia viatoris, tuc per idem medium sufficienter probabitur, quod ratio entis infiniti non pos sit attingi a nobis, nec per consequens possit esse ratio siu biectiua in theologia viatoris, quod est oppositum princi palis intenti istius reuerondi socij. Quod autem ratio en tis infiniti, loquendo semper de infinitate perfectionis, non contineatur in conceptibus creaturae formaliter, nec vir tualiter, patet, quia in continentia formali continentis pro sectio aequatur perfectioni contenti; & in continentia vir tuali continens est perfectius contento, Sed nullius creatu rae ratio, seu conceptus est aeque perfectus sicut conceptus entis infiniti infinitate perfectionis, nec est perfectior eoergo ratio talis entis infiniti, nec formaliter, nec virtual ter continetur in conceptibus creaturae. Si diceret iste so cius, quod ratio entis infiniti infinitate perfectionis salten quo ad cognitionem quia est, continetur in conceptibus cres turae, tunc dico, quod isto modo conceptus, vel ratio deitatis potius continetur in conceptibus creaturae, quam conceptus entis infiniti, vt supra probaui contra alium socium istam eandem conclusionem asserentem. Etiam sola cognitio quod est non sufficit ad habendum rationem propriam subiectiuam in aliqua scientia, & maxime si illa scientia non est simpliciter, & proprie subalterna, scientia autem theologiae non est proprie subalterna, vt patet per ea, quae dixi in prologo primi libri. Vt igitur finis principio rudeat, concludo il lud, quod dixi in prima quaestione prologi, s. quod deus est subiectum in theologia viatoris sub ratione veri sun me diligibilis, vt huiusmodi verum est proportionatum rationali animae habitu fidei dispositae, & nondum perfectae per habitum luminis gloriae. Ad quam gloriam mefratre Thomam, ordinis sancti Aug. cum istius lecturae lecto tibus perducere dignetur ipse glorificator sanctorum, qui viuit, & regnat in secula saeculorum. Amen¬