Quaestio 2

Questio. II. An beati nude videant diuinam essentiam.

ITRVM beati nude videant diuinam essentiam.

Videtur, quod non quia ad hoc, quod potentiae cognitiuae delectabitis sit operatio, necesse est, quod inter obiectum, & potentiam, debita, sit proportio: Sed cognitio beatorum est di lectabils, & inter Dei nudam essentiam, & quamcumque potentiam creatam, nulla est proportio, cum essentia Dei nuda sit siuspliciter infinita, & omnis potentia crea ta sit finita: ergo &c.

Contra, quicquid videtur sicuti est, hoc nude videtur, & sine velaminc: Sed loan Apost. prima sua epistola dicit, quod videbimus eum, scilicet Deum sicuti est: ergo &c.

Cum duplex sit beatitudo siviae, de qua dicitur in euam gelio beati pauperes spiritu &c. & patiiae, de qua dicit propheta, beati, qui habitant in domo tua domine, in sae cula saeculorum laudabunt te: de hac secunda beatitudie est praesens questio intelligenda, & non de prima In qua, more solito, de quattuor est videndum Primo vtrum ad visionem nudam diuine essentiae ne cessario requiratur in vidente habitus luminis gloriae, di sponens ipsum ad huiusmodi visionem. Secundo de pricipali quaesito. Tertio, utrum omnes beati aequaliter videant diuinam essentiam. Quarto vtrum aliquis beatus videat omnia visibilia in diuina essentia

RESOLVTIO. Nudae diuinae essentiae cognitio humano intellectui absquae lumine gioriae haud est impossibilis, quauis inteliectus creatus noudi niturni deitaten ab huiusmodi lmine formaliter perfectui existat.

A RTICVLV S 1. Vtrum ad visionem nudam diuinae essentiae neces sario vequiratur in vidente habitus tmi nis gloriae d sponens ipsum ad hu uismodi visionem

VANTVM ad primum pono duas conclusiones Prima est, quod non est impossibile in huma no intellectu huiusmodi visionem fieri, sine lumine loriae.

1 Quia quandocumque aliquod obiectum intelligibile est immediate praesens alicui potentiae intellectiuae, & sufficienter mouet huiusmodi potentiam ad sui visionem, seu cognitionem, tunt talis potentia nude potest videre, seu cognoscere huiusmodi obiectum, maxime si tale obiectum praesentialiter mouet huiusmodi potentiam sub ratione obiecti: Sed fine lumine gloriae Deus, qui est obiectum cognoscibile, potest esse immediate presens in ratione obiecti humano intellectur, & potest ipsum sufficienter mouere ad sui cognitionem. seu visionem: ergo per diuinam potentiam fieri potest, quod humanus intellectus nude videat diuinam essentiam absque lumine gloriae.

Maior videtur esse nota, quia si potentia cognitiua no cognoscit intuitiue aliquod obiectum, hoc vel est pro tam to, quia huiusmodi obiectum non est praesens tali poter tiae, vel si est praesens, tamen huiusmodi praesentia non sub ratione obiecti, sicut Deus est praesens omni intelli ctui, & tamen non est praesens semper sub ratione obie cti, vel dato, quod sit pns sub ratione obiecti, tamen po tentia non sufficienter mouetur ab huiusmodi obiecto sicut non obstante praesentia cuiuscumque obiecti Deus potest suspendere potentiam, ne recipiat, vel percipia motionem praesentis obiecti: Sed omnia ista impedimeta tolluntur in ista maiori: ergo &c. Minor etiam patet quantum ad omnes suas partes: ideo &

2 Praeterea, si Deus suae essentiaoe nudam visionem non posset immediate causare sine lumine gloriae in humano intellectu, hoc vel esset pro tanto, quia intellectus non posset huiusmodi visionem, quae est actus supernaturalis in se recipere, nisi mediante supernaturali dispo sitione: sicut dicit vna opinio, vel hoc esset propter excessum obiecti, puta, quia potentia intellectiua human est finita: ideo quasi nullam proportionem habens ac obiectum infinitum, quale est essentia diuina, non potest huiusmodi obiectum nude intueri, nisi eleuetur aliqua supernatur ali dispositione, puta ipso lumine glorie, sicui dicit alia opinio

Sed primum istorum non sufficit, quia si: intellectus humanus non posset recipere actum supernaturalem, n si mediante dis positone supernaturali, cum omnis disposito supernaturalis sit actus supernaturalis: igitur ve erit processus in infinitum in huiusmodi supernaturali bus dispositonibus vel intellectus numquam recipie aliquem actum supernaturalem, quorum vtrumque est inconueniens. Nec potest dici secundum, quia diuina e sentia non solum excedit in infinitum intellectum, acce ptum sine lumine gloriae, sed etiam excedit in infinitum Intellectum lumine gloriae informatum, quia per addi tionem finiti ad infinitum non tollitur excessus infinitus Sed lumen gloriae est finitum, cum sit quid creatum Si igitur propter infinitum e xcessum obiecti non posset Deus causare nudam visionem suae essentiae in humant intellectu absque lumine gloriae, tunc nec mediante hu iusmodi lumine posset talem visionem causare, quod om hino est contra fidem

3 Praeterea, nihil est simpliciter impossibile, quod e uidentem non implicat contradictionem: Sed praedictam visionem esse in humano intellectu, & lumen gloriae no esse nen sunt contradictoria, quia in his duabus propos tionibus aliud affirmatur, & aliud negatur

Preterea, pro ista conclusione etiam faciunt ea quae dixi in prologo primi libri quaest. 2. artic. 1. conclusione prima.

Sed contra istam conclusionem sunt quidam, qui dicunt, quod simpliciter impossibile sit, & contradictioni simplicet, praedictam visionem inesse hum ano intellectui sine lmine gloriae.

Quia hoc posito visio supernatur alis non esset su pernatur alis, quod de plano est contradictio Probatur consequentia, quia omnis illa visio est naturalis homini quam ex puris suis naturalibus homo potest attingeru & cui potentia intellectiua hominis ex puris suis naturi libus, sine supernatur ali dispositone est proportionata Sed si in humano intellectu fieret nuda visio diuinae es sentiae sine lumine glorie, tunc huiusmodi visionem ho mo ex puris suis naturalibus attingeret, & potentia eiu ntellectiua ex puris suis naturalibus esset tali visioni, portionata: ergo talis visio esset homini naturalis: Sed ex altera parte huiusmodi visio est supernaturalis, quia cum ipsa immediate attingitur finis supernaturalis: lgitur actus naturalis non esset naturalis, & actus superna¬ turalis non esset supernaturalis.

2 Preterea, error est dicere, quod ex poris naturalil possimus consequi vitam aeternam: Sed predicta tisio e vita eterna, ergo &c

Maior probatur, quia non minus: sed magis excedi vires hominis naturales consecutio vitae eternae, qua cum secutio gratiae disponentis, & preparantis ad vitam aete nam: Sed in hoc errauit Pelagius, quod dixit hominem posse consequi gratiam ex puris suis naturalibus, ut po tet lib. 2. dist. 7. artic. 3. Minor patet in loann vbi ait sal uator, Hec est vita aeterna, vt cognoscant te Dum, &c tera ibidem

Preterea, nullus actus elicitus a nuda potentia, po¬s test esse beatificus, sed nuda visio diuinae essentiae est a ctus beatificus ergo non potest inesse potentiae, nisi si disposita per habitum luminis gloriae.

Maior patet. quia actus efficitur delectabilis median habitu, sed actus beatificus non potest esse non delecta bilis: ergo non potest elici a potentia sine habitu. Maiol habetur ex. 2. Ethic. vbi dicitur, quod signum est genera ti habitus habere delectationem in operc. Minor de se est nota

Praeterea, nullus actus elicitus sine habitu, potess esse delectabilis, nisi sit simpliciter naturalis, & quant ad substantiam actus, & quantum ad modum ergo sipr dicta visio est communicabilis humano intellectui absou habitu, tunc vel erit actus simpliciter naturalis, vel nullo modo erit delectabilis.

P reterea, Deus hum ano intellectui non semper est praesens sub ratione obiecti: ergo non potest ei esse pra sens per modum obiecti, nisi mediante habitu: sed Des us non potest causare in intellectu humano nudam visionem suae essentiae, nisi sit praesens intellectui per mo dum obiecti, ergo non poterit causare huiusmodi vsio nem, nisi mediante habitu. Consequentia accepta i maiori patet ex hoc, quia postquam Deus non fuit praesrta per modum obiecti, tunc non potest fieri praesens po modum obiecti, nisi aliqua fiat mutatio, talis autem mi tatio non potest fieri ex parte Dei: ergo necessario ho ex parte potentiae, cui obiicitur, & per conseques, sipri natura, quam ipsa potentia eliciat actum praedictae visio nis aliqua mut atio fiet circa ipsam per nouam recepus nem luminis gloriae

Patet etiam antecedens, quia si Deus semper esse praesens intellectui per modum obiecti, tunc semper mi ueret potentiam ad iam dictam visionem, & vic homo semper videret nude diuinam essentiam. Sicut enim Den non est presens in ratione principij productiui, vel con seruatiui, nisi pro tunc quando creat, vel conseruat. si non est praesens in ratione obiecti, nisi pro tuncquando obiectiue mouet. Minor etiam patet

4 Praeterea, aut visio praedicta habet necessariam ha bitudinem ad lumen gloriae, aut non. Sisie, tunc habi tur intentum, quia tunc nullo modo poterit esse huio di vitio, nisi mediante illo lumine. Si non, tunc huiuima di visio non dependeret a lumine, etiam supposito, qudl videns habeat in se lumen gloriae Sicut enim aedificad non dicitur actus musicae, dato, quod musica sit in edm catore: eo, quod aedificatio non habeat necessariam ha bitudinem ad musicam, Sic quamuis lumen gloriae inm alicui beato, tamen visio beatifiea non dicetur actus i lius luminis, quod est absurdum dicero

3 Praeterea, intellectus non potest suscipere acus naturalis obiecti, nisirecipiat lumen naturale, ergo no poterit recipere actum supernaturalis obiecti, ioted piat lumen supernaturale,

Antecedens patet Probatur consequentia quia mi norem proportionem habet intellectus respectu obio cti supernaturalis sine lumine supernaturali, quam ro spectu obiecti naturalis sine lumine naturali, ergo N

Sed ista vel falsum supponunt, vel saltem noncindi dunt conclusionem quam eorum adductores intedunt

Ad primum igitur dicendum quod consequentia non tenet. Ad probationem dicendum, quod minor est falsa, quia praedicto casu posito, tunc homo non ex suis puris naturalibus videret nude diuinam essentiam: sed ex quodam speciali modo diuinae influentiae, quo Deus spi cialiter ad huiusmodi visionem moueret humanum intellectum.

Ad secundum patet per iam dicta, quia non ex puris naturalibus consequeretur homo huiusmodi visionem, ficut argumentum istud presupponit sed potius hoc contingeret per specialem dei infiuentiam, & singularem motionem: ideo &c

Ad tertium dicendum, quod concessa maiori, & mino ri, non sequitur illa conclusio, quae infertur: quia dato, quod potentia esset nuda quo ad informationem luminis glo riae, tamen non esset nuda quo ad supernaturalem motionem, & eleuationem, quae fieret per admirabilem, & specialem dei influentiam, ratione cuius, huiusmodi visio non minus esset delectabilis, si deus vellet illo modo hominem beatificare, quam sit modo mediante lumine gloriae, ideo &c.

Ad quartum, nego primam propositionem, quia cau falitas, qua habitus est causa delectationis, reducitur ad genus cause efficientis, & per consequens, deus huiusmo di causalitate per seipsum potest perfecte supplere, cum deus omne illud possit immediate per seipsum efficere, quod potest mediante quocumque secundo, seu creato agente.

Ad quintum, nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod huiusmodi mutatio fieret ex parte posentiae intellectiuae: tamen non esset necesse, quod fieret per infusionem habitus, sed per supernaturalem motionem & per dei specialem influentiam

vnde patet, quod in ista prob atione committitur fallacia consequentis, quia multis aliis modis potest Deus intellectum humanum immutare, quam per infusionem uminis glorie: Sicut enim deus absque sui mutatione de nouo dictus est creator: ex eo, quod de nouo produmxit creaturam in esse, sic dato, quod nullum habitum in funderet humano intellectui, tamen de nouo posset esse praesens in ratione obiecti: ex eo, quod absque sui mu ratione moueret huiusmodi intellectum ad suae essentiae intuitionem.

Ad sextum dicendum ad raiorem, quod visio illa ha bet contingentem & non necessariam habitudinem ad Tumen gloriae, reducendo huiusmodi habitudinem in ab Tolutam dei potentiam.

Sicut enim generatio equi non habet necessariam ha Ditudinem ad motum coeli, prout huiusmodi generatio educitur ad potentiam Dei, quia posset Deus facere, quod aequus generaret equum, etiam cessante motu coeli, haet tamen huiusmo di generatio necessariam habitudi mattad motum celi, prout hmoni habitudoreducitur ad poten ian equi, quia equus, quantum de se est, numquam gemeratet equum, nisi supposito motu coeli: Sic visio diuinae essentiae non habet necessariam habitudinem ad lu amen gloriae, ipsam reducendo ad potentiam dei, quae mul is aliis modis potest huiusmodi visionem causare, qua mediante lumine gloriae, dato bene, quod huiusmodi nabitudo sit necessaria, pensatis praecise viribus humani mtellectus cum exclusione specialis Dei influentiae. Fi per hoc patet, quod similitudo de aedificatione & musi ea non est ad propositum, quia non solum in ordine ad potentiam dei aedificatio non habet necessariam habitu dinem ad musicam, sed etiam non habet huius modi ha bitudinem in ordine ad potentiam ipsius aedificatoris.

Ad septimum dicendum, quod loquendo de poten tia dei, tunc antecedens non est verum, quia lumen na tur aliter requisitum in cognitione naturali intellectus postibilis, est ipse intellectus agens, Vt patet.:: de anima ed omnem causalitatem intellectus agentis, quam ha er super intellectum possibilem, deus pot est supplero sine intellectu agente, cum talis causalitas reducitur ad genus causae efficientis: ideo &c.Etiam potest negati con sequentia, quia nulla res naturalis natur aliter intellig bilis est per se lux, quae naturaliter possit illabi humant menti: Sed essentia diuina est lux vera, illuminans om nem hominem venientem in hunc mundum. 1oan Deis enim lux est, & non sunt in eo vllae tenebre, vt ait beaus loannes prima sua epistola De qua luce ait Augusti. in quodam libello, qui incipit, Cognoscam te conditoi me us, Olumen verum, lumen sanctum, lumen admirabile, lumen delectabile, lumen superlaudabile, quod illum nat pculos angelorum. Etiam ista lux per intimum illapsum coniungitur humanae mentiideo dato, quod nulla res naturalis possit sui cognitionem causare in humano intellectu, nisi mediante lumine naturali, ab huiusmodi rea liter differente, tamen essentia diuina potest per seipsam causare sui cognitionem in humano intellectu absque requisitione cuiuscumque luminis a se, realiter differentis.

Conclusio secuda est, quid quilibet Christianus tenetur ponere, & fateri, quod intellectus creatus nude, & beati fice videns diuinam essentiam, de facto sit informatus lu mine ploriae, quamuis de possibili virtute diuina possit oppositum fitri modo, quo dictum est in conclusione praecedenti

Quia quilibet Christianus tenetur hoc confiteri, quod determinatum est per concilium sanctae matris ecclesiae. Sed intellectum uisione diuinae essentiae beatum esse in formatum lumine gloriae, est determinatum in concilio viennensi, & habetur in constitutionibus Clementinis, ergo &cetera.

Ad hanc autem determinationem sancti patres illius concilij potetant moueri ex illo verbo, psalmi, Signatum est super nos lumen vultus tui domine, dedisti laetitiam in corde meo. Et etiam ex illo, Apud te est fons vitae, &. lumine tuo videbimus lume, Quasi dicat propheta ipss leo, In lumine tuo i in lumine gloriaes, quod cum sit lumen creatum, est tuum effectiue, videbimus lumen, quod tu es deus ipse, lumen scilicet increatum tuae diuinae es entiae. Vnde etiam beatus Augustinus quoddam praelu dium istius luminis gloriae in seipso persentiens post ver ba praedicta de lumine diuinae essentiae, sic ait, Ecce iam video lumen caeli, intus lucet in oculis mentis meae ra dius desuper a facie luminis tui, & laetificat omnia ossa mea, o si perficeretur in me, auge quaeso luminis auctori auge quaeso, quod intus lucet in me, dilatetur obsecro, lilatetur a te¬

ARTICVLVS f. Vtrum beati nude videant diuinam essentiam

VANTVM ad secundum articulum quid sit dicen e dum, patet ex his, quae dixi libro 3. distin. 14. arti. lllis igitur dictis ad praesens suppositis, est aduertendum; quod duae sunt opiniones, quae quamuis nobiscum conce dant, quod quilibet beatus nude videat essentiam diui nam: tamen modus, quo huiusmodi veritatem declarant, non videtur esse verus.

Nam vna istarum opinionum ponit, quod quamuis diuina essentia non videatur per medium, se habens por modum obiecti cogniti, quod ipsi appellant medium quod taemen videtur per medium, quod est ratio cognoscendi; quod ipsi appellant medium quo, & hoc medium non est aliud, quam species, seu similitudo ipsius obiecti, is formans ipsum intellectum, & repraesentans ipsum obie ctum Quod autem essentia diuina aliter non possit com gnosci, nisi mediante huiusmodi specle, ipsi probat. sic

Omnis cognitio fit per assimilationem, Sed intelle ctus creatus non potest alsimilari diuinae essentie, nisi mediante specie intelligibili ipsum informante, ergo &cetera.

praeterea, sicut se habet potentia visiua ad visibile, 4 se habet potentia intellectiua ad intelligibile: Sed po tntia visiua, cum sit indeterminata de se ad omnia visi biia, in nullum fertur determinate, nisi illius specie, & si miltudine sit informata: ergo &c.

Praeterea, secundum naturam omnis operatio est; forma: Sed gratia, & gloria, non destruunt naturam, quam uis terficiant eam: ergo in gloria, seu in vita beata, visio diuiaae essentiae elicietur ab intellectu mediante aliqua forma: huiusmodi autem forma non potest esse aliud, quam species intelligibilis: ergo &c

4 Praeterea, huiusmodi visio non est infinita: ergo netesse est, quod immediatum eius principium sit aliqua sp ecies creata, & finita, & non immediate essentia diuina.

Antecedens patet. Probatur consequentia, quia semper oportet esse proportionem inter operationem, &im mediatum principium operationis: Sed finiti ad infinitu nulla est proportio, ergo vel illa visio erit infinita, vel praeter essentiam diuinam aliqua species finita erit immediatum eius principium

Praeterea, nulli rei potest aliqua operatio compete re, secundum quod est in potentia, sed tantum modo, pr ut est in actu per aliquam formam Sed intellectus homi nis est de se pura potentia in menere intelligibilium, & deus non petest esse forma inhaerens intellectui ergo ne cesse est, vt intellectus informetur specie intelligibili ad hoc, vt possit elicere actum videndi ipsam diuinam essentiam. Maior patet, quia semper actus secundus, quae est ope ratio, praesupponit actum primum sformam, quae est pri cipium operationis. Minor etiam patet, quantum ad pri mam partem, quia sicut ait Commentator. 3. de anima, ficut materia prima est pura potentia in genere entium, sic intellectus noster est pura potentia in genere intelligibilium. Patet etiam, quantum ad secundam parte, quia actus purus non potest alicui subiecto formaliter inhaerere.

praeterea, nulla uirtute potest fieri, quod sensus co gnoscat aliquod sensibile, nisi informetur eius specie: es so nec intellectus potest cognoscere aliquod intelligibi e, nisi informetur eius similitudine.

Sed ista opinio stare non potest, quia species non requiritur in cognitione intellectiua, nisi vel quia obiectum non est praesens intellectui, vel dato, quod aliquo modo sit presens, tamen non est actu intelligibile: Sicut posit quod phantasma lapidis sit praesens intellectui, tamen an tequam illustratione intellectus agentis species lapidis deriuetur a phantasmate & recipiatur in intellectu possibili, tunc phantasma solum fuit potentia intelligibile, & non actu: Sed neutro istorum modorum necesse ess ponere speciem in visione diuinae essentiae: quia essentia diuina est intime presens omni creaturae, ut patet per Au gust. in lib confess. & non est potentia intelligibilis, sed actualissime intelligibilis, quia cum sola materialis poten tialitas impediat intelligibilitatem actualem: sequitur; quod deus, qui est actus purissimus, & totaliter immate rialis, sit summe, & actualissime intelligibilis.

Ad primum dice ndum, quod maior proposito, prout osita est ab Arist. & ab aliis naturalibus philosophis est intelligenda de cognitione naturali, & maxime prout p assimilationem intelligere volumus specie intelligibile; & non est intelligenda de cognitione supernaturali, in qua res intellecta, existens actu intelligibilis per seipsam praesens est intellectui actualiter, mouens ipsum in ratio ne obiecti intelligibilis

Ad secundum dicendum, quod dato, quod maior sit concedenda, loquendo de tali intelligibili, quod per seipsum non est praesens intellectui, tamen quantum trahi tur ad propositum, non est concedenda, loquendo de ta li intelligibili, quod per seipsum est intime praesens intellectui Etiam posset negari minor, quia secundum Au gu in lib de Tri nihil aliud generatur in oculo ab obie¬ cto visibili, quam ipsa visio.

Ad tertium dicendum, quod concessa maiori, & mino ri, adhuc non habetur, quod huiusmodi forma non possit esse aliud quam species: quia dicetur, quod hiuiusmodi forma est ipsa diuina essentia non inhaerens, sed actua iter praesens sub ratione obiecti actu mouentis intellectum ad eliciendum actum circa ipsam. Etiam, vt patuit in articulo praecedenti conclusione secunda, intellectus. beatus est inhaerenter informatus lumine gloriae, quod est forma valde nobilis eleuans intellectum ad diuinaeessentiae visionem.

Ad 4. nego consequentiam. Ad probationem dicendum ad maiorem, quod quamuis requiratur pportio, tamen non requiritur proportio quantitatiuae commensuratio nis: sed sufficit proportio habitudinis agentis ad patiens, & econuerso. Et talis proportio potest esse inter finitum & infinitum, quia deus qui est infinitus, pot mouere rem finitam, & potest agere in eam. Vnde non est inconueniens, quod agens infinitum principiet actionem finitam in subiecto finito, & maxime quando mouet ipsum sub rone finita, sicut est in proposito, vt declaraui in i lib¬

Ads, dicendum, quod operationem alicui competere pont dupliciter intelligi. Vno modo actiue. Alio modo rece tiue Primo modo maior est vera: sed secudo modo non est vera, & ideo non valet in proposito, quia respectu visionis diuinae essentiae, ipsa diuina essentia est mouens & actiue se habes, ipse vero intellectus sic dicitur elicient huiusmodi visionem, quod tamen vere est r ecipiens, & assiue se habens. Et ideo dato, quod ipse intellectus nul la forma a se realiter differente esset informatus, tamen adhuc posset beatificari huiusmodi visione. Etiam pot dici id minorem, quod quamuis intellectus de se pura potentia sit in genere intelligibilium, tamen vt est informatus lu mine gloriae, vt sibi presens est diuina essentia sub ratione obiecti beatifici, sic non est pura potentia, sed est sufficie ter actiuatus ad eliciendum actum beatificae visionis.

Ad o. dicendum, quod neganda est consequentia, loquendo de tali intelligibili, quod per seipsum in ratione ob iecti intelligibilis est praesens intellectui, quandocumque oluerit. Etiam antecedens posset negari secundum dicta. P. Aug. vt patuit. in 2. solutione.

Alia est opinio, quae dicit, quod in visione beata ipsa essentia diuina vnitur intellectui humano, vt forma, ita, quod in huiusmodi visione essentia diuina e forma, quae videtur & est forma, qua videtur. Et hoc probant sic

Quandocumque aliqua duo sunt in tertio, quorum vnum est perfectius altero, tunc semper illud, quod est per fectius, est forma imperfectioris. Sed essentia diuina, & int ellectus, sunt in anima beata, & essentia diuina est pro fectior, & simplicior intellectu, ergo informat intellectum. Minor patet. Maiorem declarant sensibili exemplo, quia idemus, quod quando eolor, & lux, sunt in dvaphano, uod lux est forma coloris: eo, quod sit simplicior, & per tectior colore. Et si dicitur istis, quod purus actus per se existens, non pot est esse forma alterius: ipsi respondent, quod quamuis res per se existens, composita ex materia & forma non possit alicuius esse forma propter groisicim, & potentialitate materiae, quam includit, tamenires er se sustinens, quae est forma tantum, & non includit materiam, potest esse forma alterius. Exemplum patet de anima rationali, quae est res per se existens, & tamen est forma hominis: Sic essentia diuina &c.

Sed istud nen videtur esse bene dictum: Quia nuquam aliqua forma potest vniri alicui sic, quod sit forma eius; ua elicit aliquam actionem, nisi sit ei formaliter inhaecens. Sed impossibile est essentiam diuinam alicui rei creatae formaliter inhaerere, ergo &c. Maior patet, quia forma, qua aliqua o peratio conuenit alicui, illa est sibi formalis ratio eliciendi huiusmodi operationem, & per consequens necesse est, quod sibi formaliter inhaereat. Propter hoc enim communiter ponitur contra Auerroem, quod ipse non potuit saluare, quod intellectus fuerit hominis formalis ratio eliciendi actum intelligen di, eo quod iuxta suam positionem anima intellectiua non inhaerebat homini, nec coniugeb atur sibi secundi esse. Patet etiam minor, quia purus actus nulli potest for maliter inherere

Ad motiuum eorum dicendum, quod maior non est vera, nisi illa duo sic sint in tertio, quod ambo inhaereant illi tertio, & nisi ambo sint formae eiusdem ordinis. Propter oppositum primae conditionis, angelus non esset forma animae rationalis, dato, quod esset in eode corpo re cum anima rationali, Propter oppositum secundae con ditionis dulcedo non est forma albedinis, quamuis simul inhaereant eidem lacti. Cum igitur intellectus sic in hereat animae, quod tamen deus non inhaeret anime, ac etiam deus, & intellectus non sint formae eiusdem ordinis, ideo quamuis sint simul in eadem anima, tamen deu non erit forma ipsius intellectus, qua sibi competit actus videndi ipsam diuinam essentiam Nec valet responsio qua nituntur instantiam tollere, quia angelus non est com positus ex materia, & forma, & tamen non potest esse forma alterius. Nee valet similitudo, quam ipsi adducunt de anima rationali, quia anima rationalis, quamdiu ipsa est forma hominis, tunc vere, & realiter inhaeret mate riae, quam informat, nec pro tunc subsistit per se, quaui sit illud, quo totus homo non subsistit: Sed essentia diuina non potest alicui inhaerere, & non potest non subsiste re per se: ldeo quamuis animae rationali non repugnet esse formam rei creatae, hoc tamen repugnat diuinae essentiae.

ARTICVLVS liVtrum omnes beati aequaliter videant duu nam essentiam.

QVANTVM ad tertium articulum est aduertenC, dum, quod aequalitas, de qua hic petitur, vno mo do posset referri ad essentiae diuinae obiectionem: Et tuns esset sensus, vtrum omnes beati aeque nude, & immedia te videant diuinam essentiam, ita quod nullus videat ea velate, & mediante creatura. Alio modo posset referr ad visorum multitudinem. Et tunc esset sensus, vtrum quaecumque videt vnus beatus in diuina essentia, videat etiam alius, ita quod in huiusmodi visione diuina es sentia non plura repraesentet vni, quam alteri Tertio mo do potest referri ad visionis perfectionem: Et est sensus, vtrum visio, qua beati vident diuinam essentiam, sit in omnibus beatis aeque perfecta, delectabilis, & beatifica. Primo modo non intelligitur in proposito, quia de hoc patuit in 2tart. nec secundo modo: quia de hoc patebiti 4art. ergo solum tertio modo.

Et quantum ad illum sensum, pono conclusionem negatiuam.

1 Quia quanto aliqua potentia est melius disposita ad eliciendum aliquem actum, tanto actus elicitus, cete ris paribus, est perfectior, & delectabilior. Sed intellectus vnius beati est melius dispositus ad eliciendum visionem diuinae essentiae, quam intellectus alterius bea ti, ergo &c. Maior patet 2 de anima, vbi dicitur, quod actus actiuorum sunt in patiente, & disposito. Hinc est etiam, quod in nobisipsis experimur actus, qui sequuntur habitum es se perfectiores, & magis delectabiles his, qui praecedunt habitum, eo quod potentia habituata est melius dispos ta ad eliciendum actum: Propter quod loquendo de ha bitibus virtuosis, ait philoso. ethic. virtus est, quae habentem perficit, & opus suum bonum reddit. Minor etiam patet, quia iuxta numerum, & magnitudinem meritorum, lumen gloriae infunditur intellectibus beatorum, quo lu mine huiusmodi intellectus optime disponuntur pro v sione diuinae essentiae: Sed vnus beatorum e maioris me riti, quam alter ergo &c.

2 Preterea, non omnes beati habent aequalem mercedem, ergo nec aequalem visionem. Antecedens patet, quia secundum differentiam meritorum erit differentis praemiorum tam in beatis, quam etiam in damnatis. Etiam atet consequentia, quia secundum b. Aug. visio est tota merces, quod vtique verum est cum inclusione fruitio nis, seu perfectae dilectionis,

3 Preterea, sicut se habet oculus corporalis ad corpe ralis solis claritatem: sic se habet oculus spiritualis ad sp ritualis solis claritatem: Sed oculus corporalis, quanto e sanior, & in qualitate ad videndum dispositiua perfectior, tanto visio, qua videt corporalem solem, est delectabilior, & firmior, ergo oculus spiritualis &c

Sed contra istam veritatem sunt quidam haeretici, qui dicunt non solum visionem diuinae essentiae esse aequalem, & aeque perfectam, ac delectabilem in omnibus beatis. sed etiam dicunt animam Christi, vel beatae virginis, aut ci iuscumque magni sancti non habere maiorem beatitudi nem, & delectationem in patria, quam animam pueri vnius dici immediate post baptismum euolantis ad patriam, vel animam maximi peccatoris in fine vitae poenitentiam agentis.

1 Principale autem motiuum istorum fundatur i au ctoritate saluatoris scripta, Matt. 20 de denario diurno qui aequaliter dabatur his, qui vna hora laborauerunt, si cut illis, qui portabant pondus diei, & aestus. Vbi per denarium diuinum intelligitur premium beatitudinis vitae aeteruae

2 Praeterea, August super loannem ait, quod om- nium beatorum erit par gaudium, Sed parilitas, seu par tas gaudii sufficienter arguit aequalitatem felicitatis, & prae mii: ergo &c.

Praeterea, quilibet beatus habebit summam beatitudinem speciei humanae communicabilem: ergo om- nes habebunt aequalem beatitudinem. Consequentia pa tet, quia quamuis in summo, & in eo, quod est citra sum mum, possit esse inaequalitas, tamen praecise in ipso sum mo nulla potest esse inaequalitas. Antecedens probatur, quia appetitus naturalis cuiuslibet indiuidui est ad sum mam perfectionem possibilem in sua specle. Sed uera beatitudo quietat appetitum naturalem: ergo cuilibet vere beato communicatur summa beatitudo, puta, tanta, quanta potest communicari aliqui indiuiduo huma nae speciei.

2 Praeterea, beati aequaliter vident deum ergo aequa iter fruuntur deo, & per consequens aequaliter beatificanm tur, quia quasi tota beatitudo hominis consistit in visione, & fruitione. Consequentia patet, quia fruitio sequitur visionem, tantum enim fruimur deo, quantum cognoscimus eum. Antecedens probatur multipliciter.

Primo Sic. Quarto expressior similitudo rei visae fit in vidente, tanto expressius res videtur, Sed quando beati vident diuinam essentiam, tunc non potest fieri expressior similitudo in vno, quam in altero, quia quilibet betorum videt nude diuinam essentiam, ergo &c.

Secundo Sic. Quandocumque impedimenta visionis sunt aequaliter remota a videntibus, tunc a qualis est viSio. Sed ab omnibus beatis aequaliter sunt remota impe dimenta videndi diuinam essentiam, ergo &c

Tertio Sic. Quicumque vident aliquam rem Sicuti est, illi aequaliter vident Sed quilibet beatus videt deum Sicuti est, ergo &c. Maior patet, quia res visibilis non po test melius videri, quam cum videtur sicuti est. Minorem ponit. 8 loan in 1. Sua epistola

Quarto Sic. Secundum b. August. 85. qu aestionum qu. 3: vnus homo non intelligit eandem rem melius, quam al ter homo, quod probans ibidem subdit, quia qui rem ali ter intelligit, quam est, ille fallitur, ergo deus non videtur melius ab vno beato, quam ab alio. Consequentia patet, quia videre deum est intelligere deum, ergo &c

Sed ista opinio erronea expresse improbatur per tex tum veritatis, loan 14 vbi ait Christus. "In domo patris mei mansiones multae sunt", vbi se eundum August. datur intelligi disparitas praemij iuxta diuersitatem meriti

2 Praeterea, inaequalis est claritas corporum beatorum: ergo inaequalis est heat itudo animarum. Antecedens

atet. 1. ad Cor, vbi ait apostolus. Alia est claritas solis, a lia claritas lunae, alia claritas stellarum: stella enim differt a stella in claritate, sic & resurrectio mortuorum Patet etiam consequentia, quia sicut superius est declaratum, huiusmodi claritas corporum quodammodo ori tur ex redundantia beatitudinis animarum huiusmodi corpora informantium.

Ad primum dicendum, quod licet per denarium diui num significetur vita aeterna, quam quilibet beatus accbiet: ex hoc tamen non habetur, quin in eade vita aeterna vnus gloriosius altero coronetur, & beatificetur, secu dum quod vnus altero excellentius meruit coronari: Alias enim deus in premiando non seruaret iustitiam distributiuam, cuius oppositum ostendi superius dist. 20 ar.i. Vnde huic veritati congruit, quod ait dominus per loam. in Apoca. Ecce venio cito, & merces mecum est, dare vnicuique secundum opera sua. Et iterum ait apostolus ue n seminauerit homo, haec & metet &c Ad secundum dicendum, quod b. Aug per illa verba non intendit dicere, quod vnus non habeat intentiori modo gaudium, & beatitudinem, quam alius: sed vult di tere, quod absque inuidia, & aemulatione quilibet gaudet de bono alterius, sicut de proprio suo bono.

Ad tertium nego antecedens, int elligendo per sum mam beatitudinem supremum gradum felicitatis communicabilem alicui beato. Ad probationem dicendum quod in beatitudine appetitus naturalis quietatur non absolute, & quomodocumque sed vt conformiter se habet ad voluntatem diuinam, & ad rationem rectam: Sed haec est voluntas dei, vt in vita beata quilibet iuxta dignitaten suorum meritorum premium recipiat, & hoc et recta re dictat: ideo hoc accipiendo non solum appetitus intelle ctus, verumetiam appetitus naturalis cuiuslibet quietatur. Ad 4 nego antecedens

Ad primam probationem dicendum, quod vel isti ponunt visionem diuinae essentiae fieri mediante specle, qua est similitudo obiecti, & tunc minor est falsa, quia et illdoctores, qui ponunt huiusmodi visionem fieri mediante specie, dicunt in vno beato huiusmodi specie esse expres siorem, quam in altero, secundum etam quod lumen gloriae est erfectius in vno, quam in altero. vel isti negant huiod speciem, & tunc maior non est ad eorum propositum. Si autem dixerint, quod per huiusmodi similitudinem intelligant ipsum actum visionis, quo videtur, vel intelligitur deus tunc iterum minor est falsa, quia iste actus in quolibet beato intenditur iuxta mensuram suorum meritorum, & iuxta claritatem luminis gloriae. Etiam sic dicendo, petunt, quod est in principio, quia de hoc quaerimus, vtrum sista visio sit aequalis in omnibus

Ad secundam probationem, nego maiorem, quia aeualiter remotis impedimentis adhuc ex inaequalitate dispositonum expedientium ad visionem potest esse in beatis inaequalitas visionum: Nam quantitati meritorum respondet quantitas caritatis, & donorum gratuitorum; secundum autem mensuram caritatis, & gratiae erit in quo ibet beato mensura luminis gloriae, quod est immediata disposito, coadiuuans ad visionem diuinae e ssentiae: ergo de primo ad vltimum secundum inaequalitatem merito rum ipsorum beatorum erit inaequalitas beatorum visio num.

Ad 3 probationem, nego maiorem: Nam quauis plures homines videant eandem rem non per aliud medium cognitum, sed immediate per seipsam, & per consequens. quilibet eorum cognoscat illam rem sicuti est: tamen si pculus vnius est melius dispositus ad videndum, quam pculus alterius, visio vnius erit melior, & clarior, ac dese ctabilior, quam visio alterius. Si enim duae aquilae aeque nude viderent solem, & oculus vnius esset melius dispo eitus, quam oculus alterius, tunc vnus magis delectare¬ tur in huiusmodi visione, quam alter, non obstante, qud ambae aquilae viderent solem sicuti est: Sic in proposito & cetera

Ad probationem dicendum, quod licet ille modus u dendi sit melior, & perfectior, qua res videtur in seipsau cuti est, tamen propter inaequalitatem videntium iste mo dus potest habere diuersos gradus. Sicut enim non oo stante, quod albedo est perfectissimus colorum, tamen habet diuersos gradus, & suscipit magis, vel minus imu maiorem, vel minorem dispositionem subiecti, vt decli raui li. 1. di. 17. sic in proposito &c

Ad quartam probationem dicendum, quod quamus rout est ex parte obiecti aequaliter oblati supposita v quali dispositone ex parte intelligentium vnus non in telligat magis, vel melius, quam alter, tamen stante aqu itate ex parte obiecti cum inaequalitate dispositonus ex parte intelligentium, visio erit inaequalis, nec tamoen x hoc sequitur, quod aliquis istorum cognoscat rem ali ter, quam sit, nec per consequens fallitur, quia idem oniectum a pluribus cognitum sicuti est, in magis, &da¬ rius disposito est aptum natum causare cognitionem di riorem, quia actus, qui recipitur, ad modum recipienti recipitur.

ARTICVLVS IIi Vtrum aliquis beatus videat omnia visibils m diuina essentia.

VANTVM ad quartum articulum dicendumd nullus homo beatus videt omnia visibilia inum sa diuina essentia

Quia nullus intellectus humanus adaequatese ha pet ad diuinam essentiam: ergo nullus videt omnianh bilia in diuina essentia. Consequentia patet, quia ad op positum consequentis necessario sequitur oppositum a tecedentis. Antecedens etam patet, quia potentia finita non potest adaequate se habere ad obiectum formalite ifinitum

2 Praeterea, angeli non vident omnia in diuina esten tia visibilia: ergo nec homines consequentia patet n tur antecedens, quia angelus, qui praefuitregno Periam non vidit tempus liberationis filiorum luda de capti ate Pabilonica, quia contra hoc resistit 21. diebus an so, qui Daniel loquebatur, ut apparet. 2. Da. Huium autem resistentiam nequaquam fecisset, si huiusmod b erationis tempus cognouisset, tamen non est dubis quin huiusmodi tempus fuerit visibile in diuina esei tia, alias nec deus huiusmodi tempus cognouisser no omne cognoscibile a diuino intellectu, est visibilemd uina essentia, eo, quod diuina essentia sit obiectum d quatum diuino itellectui, prout alias plenius dedam

Contra istam conclusionem sunt duae opinionem rum vna ponit sine distinctione, quod quilibet beatin det in diuina essentia omnia in ipsa relucentia, iues creata, siue creabili a, & quantum ad eorum essentiam uantum ad eorum existentias

Contra istam opinionem argui, & ad motiua en: o spondi. libss di. 1 4 arti ;¬

Alia est opin. quae ponit, quod quilibet intellecus )o tus, videns diuinam essentiam, videt in ipsa omnesi creatas, & creabiles, quantum ad illud, quod sunt, seud tum ad earum essentias, quia vt sic omnia necessam praesentantur in essentia diuina, & per consequens nod tur ab eo, qui videt essentiam diuinam Sed nontia tur, quantum ad earum existentias, quia terum exho tiae dependent a voluntate diuina, & representatis re ab essentia diuina, vt est actu produtens, el voleducere Et ideo quamuis intellectus creatus, videncu nam essentiam, videat quamlibet rem, quantum aai essentiam, tamen vtrum illa res actu existat, veli; A tat, vel vtrum quandoque sit futura, vel numquam sit futura, hoc non videt: eo, quod diuinam voluntatem non comprehendat, a qua res dependent, quantum ad suam existentiam. Deus autem nouit res non solum, quantum ad illud, quod sunt, sed etiam nouit, an sint in praesenti, vel futurae existant: quia Deus non solum nouit essentiam suam, vt reprae sentant res necessario, quantum ad illud, quid sunt, sed plane nouit voluntatem suam, per quam res actu sunt, vel futurae sunt

Et si dicitur istis, quod voluntas non fertur, nisi in pre cognitum: ergo voluntas diuina non vult aliquid actu exi stere, vel futurum esse, nisi sit precognitum ab intellectu diuino, & per consequens intellectus diuinus non accepit cognitionem de existentiis rerum ex hoc, quod cognoscit actum suae voluntatis, sed potius econuerso, volum tas uult rem fore, vel non fore, ex hoc quod intellectus praecognoscit rem fore, vel non fore

Respondent, & bene quantum ad hoc dicentes, quod icet voluntas non feratur, nisi in praecognitum:tamen ad hoc, quod voluntas velit rem fore, non est necesse, quod intellectus precognoscat rem fore: sufficit enim, quod in tellectus cognoscat bonum esse, quod huiusmodi res, i tali, vel tali tempore habeat esse; & tunc voluntas, quasi sequens dictamen intellectus, vult pro talitempore rem esse, & per consequens, intellectus mediante actu volun tatis, cognoscit rem ess pro huiusmodi tempore, & sic ntellectus diuinus cognoscit rem fieri, vel esse futuram, seu non esse futuram, mediante actu voluntatis, quamuis voluntas non velit, nisi illud, quod intellectus praedictando cognoscit.

Et quia contra conclusionem, quam posui, non est ista opin. quantum ad ea, quae dicit de rerum existentiis: io solum contra ea, quae dicit de rerum essentiis, arguo sic

Si essentia diuina necessario repraesentaret rerum essentias tali repraesentatione, ad quam sequitur necessario actus cognoscendi in intellectu creato, tunc in pro ductione alicuius creaturae, deus non haberet se contingenter, & libere. Sed consequens est falsum, quia nullam creaturam deus producit necessario, sed solum libere, & contingenter Consequentia etiam patet, quia actus cognoscendi, qui sequitur ad illam necesseriam repraesenta tionem, esset vera creatura per huiusmodi necessariam repraesentationem causata: ergo &c.

2 Praeterea, nullum actum transeuntem in creaturam deus principiat necessario: Sed repraesentare essentias re rum intellectui creato est actus transiens in creaturam, ergo &c. Maior patet, quia quamuis intelligere, & velle quae sunt actus immanentes, & generare, & spirare, quae sunt actus habentes terminos suos ad intra, & non extra naturam diuinam conueniant deo necessario necessitate immutabilitatis: tamen nullus actus transiens i exteriorem naturam, conuenit deo necessario, sed solum libere, & contingenter, vt quilibet fidelis catholicus ha bet confiteri, quamuis aliqui philosophi oppositum posuerint, qui dixerunt deum ex necessitate naturae facere quicquid facit. Minor etitam patet, quia actus, qui est repraesentare, transit ad illum, cui fit repraesentatio

Praeterea, nullus actus est necessarius, cuius termi nus form alis est contingens Sed terminus formalis repraesentationis, qua essentia diuina representat ad extra essentias creaturarum, est contingens, ergo &c. Maior pr batur, quia actus habens terminum specificatur a termi no, ideo non possumus imaginari maiorem necessitate in actione, quam in termino. Minor patet, quia non obstante, quod intellectus creatus essentiam diuinam intel ligat, in qua omnes essentiae creaturarum relucent, tamen reprae sentatum esse essentiarum ipsarum creaturarum, quod est terminus formalis praedicte representationis, non recipi tur in intellectu creato, nisi ad hoc sibi cooperetur diuina influentia: Sed ad huiusmodi influentiam non necessitatur ipse Deus: ergo terminus formalis ipsius repraesen tationis. sipsum representatum esse, non est necessarius sed contingens

Et ex hoc patet, quod quidam non bene dicunt, dice tes, quod quamuis sit in dei voluntate, quod suam essen tiam ostendat intellectui creato, vel non ostendat: tamen ostquam ostendit ea, tunc non est in eius potestate non ostendere creaturas, quae relucent in ea. Istud. n vt dicunt, amplius non est voluntarium, sed necessarium. Proter quod concludunt, quod beatus, vides diuinam essen tiam, necessario videt omnia in diuina essentia relucentia. Istud, inquam, non est bene dictum, quia sicut non ob tante, quod paries pulcherrime depictus, esset praesens pculo tuo, si deus sua influentia cooperaretur oculo ad videndum parietem, & non cooperaretur ad videndum icturam, ita oculus tuus videret parietem, quod nihil enitus videret de pictura. Et si cooperaretur ad visionem aliquarum imaginum illius picturae, & non aliarum, ita oculus tuus videret illas imagines cum pariete, quod ta nen non videret alias: Sic non obstante, quod deus osten dat cuilibet beato essentiam suam, in qua omnes creatu tae ineffabiliter sunt depictae, & obiectiue relucent, tamen intellectus beatus ex visione diuinae essentiae nullam crea turam videt, nisi illam, vel illas, ad cuius, vel quarum visio nem deus per suam infiuentiam sibi cooperatur, Cum igitur ad huiusmodi influentiam deus non obligetur necessario, quia et facta ostensione suae essentiae adhuc huiusmodi influentia libere dependet a diuina voluntate: igitur ostensa diuina essentia intellectui creato, non est necessarium, sed mere voluntarium contingens, & libetum, quod deus ostendat aliquam creaturam, & per consequens, intellectus creatus, videns diuinam essentiam, non solum non videt necessario omnem creaturam in diuina essentia relucentem, immo nullam creaturam vi det necessario ex huiusmodi visione.

Ad argumentum principale patet solutio ex resposio ne data articulo 2 ad quartam rationem illius opinionis, quae ponit diuinam essentiam videri mediante spetie intelligibili¬