Quaestio 4

Quaestio IIII prologi, An Theologia Viatoris proprie dicatur affectiua.

VTRVM SACRAE scripturae scientia proprie dicatur affectiua. Et videtur, quod non quia nulla scientia, cum sit habitus intellectualis, est denominanda ab actu voluntatis, sed affectio est actus volunta tis, ergo &c

Contra, illa scientia proprie dicitur affectiua, quae non solum perlustrat intellectum, sed per se, & proprie afficit, & delectat affectum: theologia est huiusmodi, ergo &c

In illa quaestione quattuor sunt videnda. Primo viden dum est, a quo scientia proprie sit denominanda. Secunlo dato, quod ex fine, videndum est quis sit proprie finis theologiae. Tertio videndum est id, quod quaestio quaerit. Et quarto tollenda sunt quaedam motiua diuersatum epiniorum, quae veritati dicendae in tertio articulo videntur obuiare.

RESOLVTIO cencladitur tandem, scientiam quamlibet asuo proprio ac peculiari sine deneminari. Vnde, cum proprius, ac peculiaeris finiTheologiae. ipsa Dei dilectio sratuatur: merue ipsalacra Theologia affectiua, sea dilectiua votitari debet

ARTICVLVS I. Aquo scientia sit proprit denominanda VANTVM ad primum a quo scientia sit proprie

o denominanda. Dicunt quidam quod scientia ab obiecto proprie debet denominari1 Quia ab illo debet habitus proprie denominari, a quo per se trahit speciem, & entitatem: sed habitus per se specificatur per obiecta, ergo. Maior patet 2 Praeterea, id, quod sic se habet, quod per ipsum, habitas ab omnibus aliuis distinguitur, ab illo denominatur sed per obiecta, siue per subiecta, habitus distinguuntur, ei go. Maior patet, quia ab eodem debet esse distinctio, & di nominatio: minor patet 2. de anima, vbi dicitur, quod potentiae distinguuntur per actus, & actus per obiecta: cum ha bitus causentur ex actibus, sequitur, quod primordialiter distinguantur ex obiectis. Item 3. de anima dicitur, quod fecantur scientiae, quemadmodum & res, de quibus sunt

Sed illud nou valet: quia si scientiae proprie denomi- narentur ab obiectis, tunc impossibile erit de eodem ob iecto simul esse diuersas scientias, quarum vna simpliciter nominaretur practica, & alia simpliciter speculatiua; sed consequens est falsum, ergo & antecedens; consequen aapatet: probo falsitatem consequentis: quia de eisden vntutibus, de quibus homo habet scientiam, quae vere o topliciter dicitur practica, habet angelus scientiam, qua ere & fimpliciter dicitur speculatiua Dico ergo cum philosopho, quod a fine debet fieri hu modi denominatio. Philosophus, enim x: metaph voprobare, quod prima philosophia sit simpliciter specu ba, siue denominari debeat speculatiua vtitur hoc me te, quod finis speculatiuae est veritas, practicae vero opus Smer quo verbo ait Commentator, quod sermo Arisi hit est manifestus: sed planu est quod si magis proprie scien tia diceretur practica. vel speculatiua ab obiecto quam a ine, quod sermo Arist. non esset manifestus, quia talis probatio non esset per causam propriam. 3 Praeterea, si scientia non denominaretur a fine, tund eodem scientia non posset dici practica, & speculatiua, se cundum quod ab alio, & alio sciente, in alium, & in aliu rnem referretur. bed consequens est falsum: quia etian ili, qui sunt de prima opinione, habent dicere, quod si i de operabili non intenderet: ni si cognoscere, eius scit uia quamuis esset de operabili, tamen esset speculatiua. E a conuerso si de speculabili non intenderet nisi opus, aut vtilitatem, erus scientia esset practica. 4 Preterea, quandocumque duae causae concurrunt ac eondem effectum, quarum vna dependet ab alia, & non eenuerso, magis debet effectus denominari a causa non inendente, quam a causa dependente, maxime quando eansa independens non est minus specialis, & determinata fiue propria causa, quam dependens quod addo ac rludendum cauillationes, quae possent fieri de Deo, de sole, & ceteris causis vniuersalibus: sed obiectum propriu tnas proprius, sic concurrunt ad causandum habitum Sin tali causatione oblectum dependet a fine, & non etemaerso, ergo &c. Maior patet, probo minorem: quiebie cum cansat vt efficiens, & per consequens depende a bonitate finis, a quo mouetur efficiens propter quod dicitur 2. physicorum, quod finis est causa causarum, & idem patet 2. metaph3 Praeterea, 3. de anima ponit Arist. expresse, quod speculatiuus differt a practico fine

e Praeterea, etiam ipsum obiectum denominatur, fine: quia ex hoc obiectum dicitur speculabile: quia finis ipsius est ipsum speculari, ergo etiam ipse habitus principaliter denominabitur a fine3 Praeterea, eadem sanitas potest considerari a naturali philosopho, & a medico: &tamen in intellectu naturalis philosophi: quia intendit solam speculationem, talis scientia, denominatur speculatiua, & in intellectu medici quia intendit operari, dicitur practica. 3 Praeterea, ab illa causa principalius, & magis per se debet habitus denominari, a cuius causalitate nullatenus potest absolui; quam ab ea, a qua absolui potest sine qua libet contradictione: sed ab obiecto potest absolui, & non a fine, ergo &c. Maior nota: probo minorem: quia Deus per rationem idealem potest creare scientiam, & supplere causalitatem obiecti, cum sit de genere causae efficien tis, & tamen non potest scientia absolui ab intentione finis: quia si non intenderet speculationem, tunc non esset speculatiua, si non opus, tunc non esset practica,

Nec obstat si dicetur, quod quamuis per Deum possi absolui ab obiecto, vt habet rationem efficientis, non tamen vt habet rationem terminantis; sicut enim non esset spe culatiua nisi intenderet speculationem, sic non esset speculatiua, nisi terminaretur ad obiectum speculabileNon valet: quia habitus secundum totam suam enti tatem praeexistit termino: nec obiectum est causa habitus secundum quod terminat: ergo a tota causalitate obiecti habitus potest absolui. 9 Praeterea, quod secundum sui exigentiam determi nat omnes alias causas, ab illo principaliter debet fieri denominatio: sed finis est huiusmodi, ergo &c. Maior nota: minorem ponit Linco i, posteriorum dicens quod secundum exigentiam finis cetera habent moderari, & menturari. Et si quandoque inueniuntur aliquae auctoritater onantes in oppositum, omnes sic debent intelligi, quod licet aliquo modo scientiae distinguantur, & denominen tur ab obiectis, per se tamen, & principaliter hoc fieri debet a fine:

Forte dices quomodo fiet illa denominatio a fine: Quia aut finis causat praedictam distinctionem, & denominationem, vt acquisitus, vel vt cognitus, vel vt intentus. Nou primo modo, quia sic est posterior habitus posterius autem non est causa prioris: Nec secundo modo quia tunc sequitur oppositum eius. quod intendis: quia finis vt cognitus habet rationem obiecti, & sic denomi- natio fieret ab obiecto. Nec tertio modo: quia vt est intentus, nondum est, & per consequens nullam causalitatem habere potest.

Hic posset dici, quod distinctio haec est in sufficiens; quia nec fic, nec sic: sed finis est causa illius distinctionis & denominationis, inquantum determinat obiectum ad causandum habitum iuxta exigentiam ipsius finis.

Iterum Dices. Quomodo determinabit esi nondum sit. Verum est quod hic est difficultas singularis. quam do nino concedente, circa principium secundi diffusius intendo pertractare. Quantum tamen ad presens dico bro uiter me expediendo, quod quamuis ille finis, qui dicitur determi nare obiectum, non sit extra intellectum, est tamen alius finis, secundum cuius exigentiam, desiderium istius finis in nobis determinatur: qua determinatione acta, determinatur obiectum ad causandum habitum, uo mediante talem finem consequi poterimus, verbi gratia; dato enim quod non sit speculatio, quae est finis cientiae speculatiuae: est tameu ipse homo tamquam fi- nis principalior, secundum cuius exigentiam determinatur in nobis, qualis debeat esse speculatio, & per consesequens quale obiectum speculabile principians huiusmodi habitum per quem talem finem consequamur. Posset etiam dici ad aliud argumentum, quod finis in uantum intentus est, est causa praedictae denominationis, & distinctionis. Et ad probationem dicatur, sicut iam dictum est.

Ad primum igitur in contrarium dicendum, quod ma ior est vera, secundum quod trahit specie& entitatem. Et ad minorem dico, quod obiectum nec habitum, nec actu specificat: nisi in ordine ad finem: si enim obiectum abso ueretur a causalitate finis, tunc nec actu, nec habitu sper cificaret. In tantum enim specificat inquantum mouetu a fine: & quia propter quod vnumquodque tale, & illud magis igitur illa ratio magis arguit oppositum illius quod intendebat, quam propositum. Et per idem patet ad alia duo, quia sicut lignum non diceretur album a pictore, vo albificante: dato, quod ab ipso pictore causaretur albedo; sed dicitur album ipsa albedine: sic scientia non debet di ci speculatiua ab ipso obiecto, sed ab ipsa speculatione: Ei eodem modo dicendum est de finibus aliarum scientiarum. ptiae Qi

ARTICVLVS R

Quis sit proprie finis theologiae QVANTVM ad secundum articulum Quis sit pro prie finis theologiae, dicendum, quod dilectio. Dei siue affectio, est proprius finis nostrae theologiae. Quia omnia, quae per se considerantur in theologia nostra, vel sunt vtibilia, vel fruibilia: sed haec omnia, vel sunt amabilia, vel sunt diligibilia, ergo dilectio in tota sa cra scriptura intenditur, tamquam finis.

2 Praeterea, ad hoc est nobis communicata scriptura sacra, vt nos spiritualiter coniungat Deo: ergo maxime, & finaliter id intendit theolooia, per quod maxime & in time vnimur Deo: sed hoc est Dei dilectio: ergo &c. Maiorpatet per doctores: minor probatur: quia omnis coniunctio creaturae rationalis ad Deum, est per intellectum vel per voluntatem, sed perfectius vnimur Deo per volum tatem, quam per intellectum: non enim est status in apprehensione intellectus: nisi cum fuerit quies in affectio ne voluntatis, & quicquid sit in patria, saltem in via, inti mius diligimus, quam intelligamus: quia intrat amor vbi foris stat scientia, vt ait Hugo super Angelica hierar.

3 Praeterea, id est per se finis theologiae, per quod per se & immodiate ad aeternam beatitudinem ordinamur, sed hoc est Dei dilectio, ergo &ci Maior patet por. P. Aug 14ede Trinit. vbi vult, quod "non omnia, quae sciri possunt buic scientiae attribuenda sunt, sed solummodo ea, quibus fides saluberrima, quae ad veram beatitudinem ducit gignitur, nutritur, defenditur;, & roboratur". Minor patet p Apost. qia vt ibi patet, nec speculatio nec operatio, sec sola caritas valet per se ad beatitudinem consequendam: bia autem alia, mediante caritate valent, & sine ipsa nihil no bis prosunt. Vnde quantum ad lpeculationem, ait ibi Apo stolus, Si habuero prophetiam, & nouerim mysteria om- nia, & omnem scientiam, & habuero omnem fidem; ita vt montes transferam: caritate non habeam, nihil sum. Quantum ad operationem ait ibidemibi distribuero omues fa tultates meas pauperibus, & tradidero corpus meum rita vt ardeam: caritatem autem non habucro, nihil mihi prodest.

4 Praeterea, quamuis aliqua scientia habeat plures fi nes, ille tamen est eius principalis, ad quem omnes alij f nes ordinantur: sed huiusmodi est caritas in nostra theologia, ergo &c. Maior patet, minorem probo: quia licet in aliqua parte ita intendatur speculatio, quod non intendi tur operatio, & in alia parte econuerso, ita intendatur operatio quod non speculatio: vbique tamen intenditur dilectiorita quod tam speculatio, quam operatio ordinan tur ad hunc finem, qui est dilectio siue affectio.

3 Propter quod ait Grego. super Exech. quod nullus st locus sacrae scripturae, qui ita frigidus appareat quo ad sensum litteralem, sitamen pulsetur per sensum spiritua lem, qui non appareat ignitus. 3 Et idem patet per beatum August. in de laud, carita tis, vbi post multa dicta ad illud propositum concludit. sic: Si igitur non vacat omnes sacras paginas perscrutari omnia inuolucra sermonum euoluere, omnia secreta ser turarum aperire & penetrare, tene caritatem, & ita tene bis quod ibi didicisti: tenebis etiam quod non didicisti in eo, quod in scripturis intelligis caritas patet, in eo, quid non intelligis caritas latet. Et sequitur ibidem, llle igitur tenet, & quod patet, & quod iatet in diuinis sermoni bus, qui caritatem seruat in moribus

7 Praeterea, t. de Doctrina Christiana ait August. "Omnium igitur, quae praedicta sunt, ex quo de rebus tractaui mus, haec summa est, vt intelligatur legis omniumque di uinarum scripturarum plenitudo; & finis esse dilectio rei qua fruendum est: & rei, quae nobiscum ea re frui potest."

3 Item Apostolus ait. Finis praecepti est caritas p Item summus doctor theologiae dominus lesus Christus alt. In his duobus mandatis tota lex pendet, & prophetae. Et loquitur de mandatis dilectionis Dei & proximi: ergo &c.

Contra iam dictam veritatem multi multipliciter ar¬ l guunt. Aliqui directe, aliqui indirecte. Directe sic.

Si dilectio esset finis theologiae, vel esset finis intrinsecuss vel extrinsecus. Non intrinsecus: quis finis intrinsecus cuiuslibet habitus est operatio elicita, secundum illum habitum: sed actus dilectionis non elicitur a theologia, sed ab habitu caritatis. Nec extrinsecus: quia a fine ex trinseco habitus denominatur; sicut scientia medicinae dicitur sanatiua, a sanitate: sed theologia, vt ipsi probant non denominatur ab amore: quia sic se habet actus ad actu, sicut obiectu ad obiectu sed obiectum vnius potentiae non denominat obiectum alterius potentiae, nisi per accidens sicut album dicitur dulce per accidens, ergo nec actus nius potentiae denominabit actum, nec per consequens habitum alterius potentiae. Cum igitur dilectio sit volumtatis, theologia autem ipsius intellectus, ergo &c.

Praeterea, habituum specie differentium non potest es se vnus finis proprius & per se (quamuis eorum possit esso vnus finis communis) sed theologia, & caritas specie differunt, ergo dilectio, cum sit proprius finis caritatis, non potest esse proprius theologiae. 3 Praeterea, finis communis omnis scientiae non est proprius theologiae: sed dilectio est finis omnis scientiae, tam speculatiue; quam practicae. De speculatiuis pateti quia finis speculatiuae est felicitas, vt deducitur ro ethitorum. quae quidem felicitas consistit non solum in speculatione sed etiam in delectatione, & per consequens in amore, & dilectione; iuxta quod dicitur eodem: libi Habet autem philosophia admirabiles delectationes, sin ceritate, firmitate, & puritate: sed delectatio videtur esse finis cuiuslibet operationis, quam consequitur. De practi cis similiter patet: quia tota scientia moralis, ad hunc finem videtur ordinari, vt affectus hominis debite dirigatur, & vnumquodque rationabiliter appetatur, Omnis autem appetitus amor quidam est, sicut ait Aug. 14. de ci ui Deli ergo & practica ordinatur ad amorem. 4 Praeterea, impossibile est, proprium finem alicuius habitus inesse non habenti talem habitum: impossibile enim est, quod aliquis sit felix, qui caret virtut e: sed multi habent caritatem, & dilectionem, carentes habitu theo logiae, ergo &c

3 Preterea, nullus habitus perfecte potest alicui inef e, qui caret proprio fine illius habitus, sed aliquis carens dilectione posset scire theologiam viatoris, & non mi- nus perfecte, quam etiam vnus, qui habet habitum caritatis, ergo &c

e Praeterea, proprius finis vniuscuiusque habitus est proprius actus elicitus secundum illum habitum; sed habitus theologiae non elicit actum dilectionis, ergo &c¬ maior patet per commentatorem. 8. metaph vbi sic ait, Entia conueniunt in hoc, quod complementum, & per- fectio cuiuslibet habitus, & potentiae, consistit in actu pro prio tamquam in fine, & idem commentator. 2. celi, & mi di ait, quod omne habens actionem, agit propter suam actionem

V Praeterea, si dilectio esset finis theologiae, Deus non esset subiectum in ea sub ratione deitatis: consequens est falsum, ergo antecedens: consequentia patet: quia cum ra tio subiecti sumatur in ordine ad finem, si dilectio essei finis theologiae, tunc eius subiectu non posset esse Deu vt Deus, sed Deus vt dilectus, vel diligibilis: modus enim considerandi subiectum non excedit proprium finem: fal sitatem consequentis probant multis rationibus, quas om mitto: quia superius eas adduxi cum tractaui de subiecto istins scientiae

Sed illa non infringunt supradictam veritatem: quia id, quo potissime, & perfectissime attingitur obiectum cum iuscumque habitus, videtur esse finis suus per se, & proprius: sed dilectione obiectum theologiae attingitur po tissime & perfectissime, ergo &c. Maior patet: quia in hoc stare videtur perfectio finalis cuiuslibet habitus, quod suum obiectum perfectissime contingatur. Propter hoc enim speculatio est finis speculatiuae scientiae: quia specu labile, vt speculabile, quod est suum proprium subiectum potissime attingitur ipsa speculatione. Sed minorem intendo probare in prima dist. primi libri, & circa finem qua ti libri, igitur ad praesens ipsum suppono.

Ad primum igitur dicendum, quod est finis extrinsecus. Ad probationem dico, quod non solum denominatur habitus ab actu, quem elicit: sed etiam ab actu, ad quem per se ordinatur. Et ideo non est simile de obiecto ad obiectum, ficut de habitu ad habitum: nisi accipiantur ta ha obiecta: quorum vnum per se ordinatur ad aliud: nunc autem, licet theologia actum amoris non eliciat per se, tamen intendit amorem, & per se in ipsum ordinatur.

Ad secundum dicendum, quod duplex est modus ipsius finis: quia vno modo dicitur finis quo, & ille est intrinsecus, & illo modo finis habitus est actus ab eo immi diate elicitus. Alio modo, dicitur finis cuius; & ille est ex trinsecus, puta id, gratia cuius agens agit: siue id, quod per actionem suam agens consequi proponit

Ad maiorem ergo dicendum, quod vera est loquendo de fine secundum eundem modum finis, sed secundum alium, & alium modum nihil repugnat, quin idem possi esse finis proprius habituum specie differentium, & sic est in proposito: quia idem actus dilectionis, qui est finis carita tis quo, & intrinsecus, est finis theologiae cuius, & extrinsecus. Hanc distinctionem finis quo, & cuius, possumus colligere ex dictis Aristo. In 2. de anima: &. 2. physicorum.

Ad tertium, dicendum ad maiorem, quod idem eoden modo sumptum, non potest esse communis finis omnis scientiae, & proprius vnius, & sub hoc sensu minor posset negari; tamen propter probationes est aduertendum quod delectatio consequens cognitionem est duplex. Vna, qua cognoscens aliquam rem delectatur in ipsa cognitione: sicut cognoscens triangulum delectatur in comn gnitione trianguli. Alia, qua delectatur in re ipsa cognita secundum se, & non solum ratione cognitionis. Prima de lectatio non habet rationem finis, nisi inquantum sibi ad iungitur secunda; sed secunda quandoque habet rationem finis etiam respectu speculationis: propter hoc enim, qua doque speculamur: quia in ipsa re speculata delectamus lgitur prima non denominat scientiam, nec trahit ipsam extra genus speculationis. Sed secunda; cum sit fini scientiae, potest scientiam denominare. Prima potest repi riri in omni cognitione quantumlibet speculatiua: sed secunda principaliter, & per se in sola theologia. Et eodi modo, quo ad hoc dicendum est de dilectione, sicut d delectatione. Et cum additur de selicitate: dico, quod felicitas speculantis vt speculans est, consistit in ipsa spo culatione magis proprie, quam in re speculata secundun se cum speculatiuae, vt speculatiua est, finis proprius sit ipsa speculatio. Etiam cum dicitur, quod delectatio est s nis cuiuslibet operationis, quam consequitur: dico, quod non est verum, loquendo de prima delectatione iam di¬ cta, nisi in quantum illa prima habet adiunctam secundam: ita quod speculatio sit propter delectationem rei cognitae, & propter delectationem, quam habet speculans, siue quam consequitur in re cognita

Ad secundam probationem posset dici, quod moralis philosophia ordinatur ad amorem creature, theologia autem principaliter ordinatur ad amorem Dei.

Sed illud potest calumniari: quia moralis scientia, secundum Tullium & Andronicum, principaliter ordinatur ad cultum Dei, & per consequens ad amorem Dei Quia dicit Augu. 10 de ciui. Dei, quod verus Dei cultus est vera Dei dilectio.

Respon quod moralis scientia per virtutem, quam phiosophi appellauerunt religionem, facit ad Dei cultum ex debito iustitiae, propter quod tam Tullius, quam An dronicus posuerunt talem virtutem esse speciem iustitiae: quia per eam colitur Deus ex debito iustitiae propter im pensa beneficia, sed theologia facit ad Dei cultum proprie ex amore

Et si adhuc instares, quod philosophi posuerunt Deum esse vltimum finem, & summum bonum, & per consequens maxime amandum, item benefactori non solum debetur obsequium, sed etiam amor

Respondeo ad vtrumque simul, quod bene concludunt de amore naturali, sed proprius finis theologiae est amor supernaturalis. Et ideo per totam illam rationem aequiuocatur de amore, & dilectione, & per consequens aequiuocatur etiam de delectatione inde consequente.

Ad quartum, & ad quintum dicedum, quod bene con cludunt de finc intrinseco, qui dicitur finis quo: non autem de fine extrinseco, qui dicitur finis cuius, sanitas enim cum sit finis extrinsecus medicinae, potest, alicui in esse per naturae beneficium, cui non inest medicina, & ex conuerso ars medicinae potest alicui inesse, cui tamen non inest sanitas. Operatio etiam bona, & virtuosa, quae est fi- nis extrinsecus scientiae moralis potest alicui inesse, cu non inest scientia moralis, & econuerso aliquis potest habere scientiam moralem, qui tamen vitiose agit.

Ad sextum dicendum, quod maior non est vera: quia praxit, vel operatio non est proprius actus scientiae mora is, nec etiam est in eadem potentia cum huiusmodi scie tia, & tamen est proprius finis illius scientiae

Auctoritates autem positae in probatione, & quaecum que aliae istis consimiles, omnes intelligendae sunt de fi ne quo, & intrinseco: non autem de fine cuius, & extrinsco.

Ad septimum dicendum, quod consequens non est falsum.

Ad probationes autem responsum est superius, vbi pro babatur, quod Deus non est subiectum theologiae, sub ra tione absoluta, ergo &c

Secundo ex dictis aliquorum arguitur contra praedi ctam veritatem indirecte sic

Fides, & theologia sunt essentialiter vnus habitus, ergo dilectio non est finis immediatus theologiae: consequentia patet: quia illa, quae sunt vnus habitus essentialiter, eorum debet esse vnus finis immediatus, sed finis im mediatus fidei non est dilectio, cum in fide non subiicia tur Deus in ordine ad dilectionem, sed est subiectum fi- dei ipse Deus sub ratione primae veritatis. Antecedens probatur multipliciter. Primo sic. Sicut se habet pruden tia in moralibus, sic fides in theologicis, & supernaturali bus: sed in moralibus vnus habitus prudentiae sufficit, res pectu finis, & eorum, quae sunt ad finem: ergo vnus habitus in supernaturalibus sufficit respectu articulorum fidei qui, vt sic, dicitur fides, & respectu conclusionum, quae ex talibus articulis deducuntur, & vt sic est ipsa theologia.

2 Preterea, philosophus. 8. ethicorum enumerat hos habitus intellectuales, scilicet intellectum, scientiam, sapientiam, artem, prudentiam & fidem. Et adduntur quandoqui opinio & suspicio, Cum ergo theologia sit habitus intellectualis, oportet, quod sit aliquis habituum predictorum: sed non potest dici intellectus, quia intellectus est habi tus principiorum, quae immediate se offerunt intellectui; csim sint quasi ianua in modo, quam nullus ignorat, vt patet 2. metaph. Nec scientia: cum theologia non fit demonstratiua. Nec sapientia: quia sapientia est intellectus, & scientia nobilissimorum natura, vt dicitur. S. ethi corum, sed vt iam patuit, theologia nec est intellectus nec scientia, nec ars vel prudentia: quia ars & prudentia sunt circa contingentia, theologia autem est circa summe necessaria. Nec opinio, vel suspicio: quia haec adhaerent suis conclusionibus cum formidine: sed theo logu. adhaeret sine formidine, alias theologia faceret fidelem infidelem, cum de ratione simplicis fidei sit sine formidine adhaerere 3 Praeterea, illi habitus, quorum ratio formalis cognoscendi est eadam, sunt realiter, & essentialit er idem: sed fides, & theologia sunt huiusmodi: quia de ratione formali tam fidei, quam theologiae est, quod tendant in obiectum enigmatice, & obscure.

Praeterea, theologicus habitus nec potest esse inferior fide, nec superior, ergo erit idem quod fides: consequentia patet, probatur antecedens quia si esset inferio r tunc in studio theologiae iremus de nobiliori ad ignobilius. Nec superior; quia habitus conclusionum non ess notior habitu principiorum: sed principia theologiae sunt articuli fidei: vt superius est probatum.

Praeterea, soan. dicitur. Haec autem scripta sunt vt eredatis, & credentes vitam aeternam habeatis: actus ergo credendi, siue actus fidei videtur esse immediatus finis theologiae, ergo &c

Sed illa non concludunt 1 Quia illi habitus realiter differunt, quorum vnus realiter potest esse, altero non existente: (sed multi nescientes theologiam, veram habent fidem, ergo &c. 2 Praeterea, aliud est habere fidem: aliud est reddero rationem de fide, sed habitu theologico reddimus rationem de fide: quia vt dicitur, Omni poscenti debemus reddere rationem de ea, quae in nobis est, fide3 Preterea, habitus, qui respiciunt idem obiectum, sub alia tamen ratione formali, differunt realiter, sed fi- des, & theologia sunt huiusmodi, ergo &c. Maior nota est: probo minorem: quia secundum omnes, Deus ess subiectum fidei sub ratione primae veritatis, sed in theologia subiicitur sub ratione vere diligibilis, vt superius est probatum.

Praeterea, illi habitus differunt realiter, qui ex sua ratione formali habent alium, & alium modum tendendi in sua per se considerata: sed fides, & theologia sunt huiusmodi: quia per fidem intendimus in quodlibet cre dibilium, siue in quemlibet articulorum per se: ita quod non resoluimus vnum mediante alio in primam veritate, sed per theologiam vnam veritatem etiam sillogistice de ducimus mediante alia

Praeterea, illi habitus realiter differunt, qui habent modos generationis formaliter diuersos: sed theologia & fides sunt huiusmodi, ergo &c. Maior patet per commentatorem. 12. metaph minor est nota: quia fides vera, cum sit virtus infusa, non poterit haberi nisi per Dei infiuentiam spiritualem: theologia autem, supposita fide, potest haberi per doctrinam, & humanam inquisitionem; assistente sola Dei influentia generali.

Propter haec igitur motiua, nego antecedens superius introductum

Ad primam igitur probationem, dicendum ad maiorem: quod similitudo fidei ad prudentiam in hoc dicitur attendi: quod sicut in moralibus, praeter ipsam prudentiam annexam virtutibus praticis, dirigentem in agibilibus, est dare habitum libri ethicorum, qui scientifice tradit notitiam agibilium: sic in supernaturalibus, praeter fidem connexam caritati inclinantem ad assentiendum his, quae tredere debemus, est dare habitum theologiae, qui scientifice, vel quasi scientifice tradit notitiam eorum, quae cre denda sunt, vel saltem eorum, quae ex credendis sillogistice deducuntur: cum ergo scientia libri ethicorum sit habitus distinctus a prudentia, patet quoe ratio magis ar¬ guit oppositum, quam propositum. Ad secundum patuit superius in qu. 2. quomodo theologia proprie potest dici sapientia, & scientia aliquo modo. Ad probationem dico, quod philosophus non intendit per hoc dicere, quod sapientia sit intellectus, vel scientia realiter: sed quoed habeat aliquam similitudinem cum vtro que: & talis aliqualis similitudo etiam in theologia respectu ntellectus, & scientiae de facili poterit reperiri: communicat enim cum intellectu in eo, quod considerat prima prin cipia, & cum scientia, in eo, quod ex principiis deducit silloistice suas conclusiones. Ad tertium dicendum, quod minor est falsa. Ad probationem dico, quod obscuritas non est de ratione formali fidei, sicut declaratum est superius. 3. quaestione. Et miror, quo tot doctores fundant se in illa ratione, cum ipsi negare non possint, quin lumen fidei sit aliqua participatio lucis spiritualis. Sicut ergo tenebra corporalis nullatenus esse potest de formali ratione lucis corporalis, quantumlibet remisse, dum tamen naturam lucis, vel luminis in se habeat: sic illud enigma, vel tenebra spiritualis non poterit esse de ratione formali fidei; cum ipsa fides, vel essentialiter sit lumen, vel necessario sit annexa lumini. Et eodem modo tale enigma non est de ratione theologiae: quia sicut impossibile est aliquam formam absolutam ad uenire materiae, quin sibi tribuat aliquam actualitatem, tum omnis talis forma sit quaedam participatio primi actus: sic impossibile est, aliquem habitum veridicum nesse nostro intellectui, quin sibi tribuat aliquam notitiam, cum sit quaedam participatio primae veritatis, & per consequens obscuritas, siue tenebra de sua formali ratio ne esse non potest. cum igitur tam fides, quam theologia sit habitus intellectualis, & veridicus ergo &c

Ad quartum dicendum, quod fides cum sit virtus a Deo supernaturaliter infusa, prior est dignitate habitu theologiae, & omni virtute acquisita. Ad probationem dico, que non propter hoc itur ad ignobilius: quia non itur de fide ad theologiam, ita quod fides perdatur, cum theologia acquiritur. Sicut igitur ait philosophus t. ethicorum. quoe felicitas, vt condistinguitur aliis bonis, est maxime eligibilis: vnita tamen cum prudentia eligibilior efficitur: sic licet fides, vt condistinguitur theologiae sit nobilior, sumpta tamen simul cum theologia non ignobilior, sed dignior efficitur.

Ad quintum dicendum, quod quia ad hoc theologia scripta est, vt fides contra impios desendatur, & in bonis ho minibus nutriatur: ideo dixit soannes. Haec autem scriita sunt, vt credatis &c

Alij similiter indirecte arguunt contra conclusionem praelibatam, probantes, quod cognitio Dei sat finis theologiae. 1 Quia idem est finis principiorum alicuius scientiae, & finis ipsius scientiae: sed articulorum fidei, qui sunt prin tipia theologiae, cognitio, Dei est finis, ergo. Maior patet: quia principia implicite totum id sunt, quod scientia est explicite.

2 Praeterea, secundum philosophum 2. physicorum. non quodlibet vltimum, sed vltimum, quod est optimum, habet rationem finis: sed cognitio Dei est nobilissimus actus animae rationalis intentus in theologia, ergo &c.

Praeterea, vita contemplatiua est nobilior, quam vita actiua, ergo speculari est nobilius, quam operari, & er consequens est finis theologiae. 4 Praeterea, proprius finis sapientiae est speculatio, vt otest patere 1. & 8. met. & 10 ethicorum, sed theologia est sapientia proprie dicta, ergo.

Praeterea, aliqui eorum dicunt, quod non cognitio viae, sed cognitio patriae cat finis theologiae: quia dicitur Mat. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt 3 Praeterea, in habitibus ordinatis, supremus finis debet esse supremi habitus, sed supremus finis omnium artium, & habituum est aeterna beatitudo, quae principaliter consistit in visione Dei: & habitus theologiae est suremus omnium habituum, ergo &c 2 Praeterea, idem est subiectum scientiae, vt imperfecte cognitum, & finis scientiae, vt perfecte cognitum: ergo perfecta Dei cognitio erit finis theologiae: quia in theologia Viatoris Deus imperfecte cognitus est subiectum.

4 Praeterea, Aug) dicit in sermone de lacob, & Esau quod tota operatio nostra in hac vita est, quod serenetur oculus mentis, vt videatur Deus, ad hoc sacra mysteria co lebrantur, ad hoc sermo Dei praedicatur, & breuiter om- ne, quod fit in sacra theologia Aug. videtur velle, quod fiat propter videre Deum.

ped nec illa concludunt, quia id inter omnia homini possibilia tam in via, quam in patria, habet rationem opti mi, & per consequens rationem finis, in quo principaliter consistit meritum in via, & praemium in patria: dilectio Dei est huiusmodi, ergo &c. Maior patet. probo mi- norem: primo de merito: quia in illo consistit principaliter ratio meriti, quod sic se habet, quod quocumque alio posito, vel remoto ipso solo posito in ipso solo meremur sed dilectio Dei siue caritas est huiusmodi, quia sine car tate omnis alia virtus est mortua, & informis: ipsa autem sola de se non potest esse informis: igitur nulla virtus sine caritate potest esse meritoria, sola autem charitas seit sa est meritoria. De praemio etiam patebit infra dist 1. de materia fruitionis.

Ad primum igitur dicendum ad maiorem, quod licet id, quod est finis principiorum possit esse finis scientiae mediatus, & remotus, non tamen immediatus, & propinquus; nec etiam minor est vera: quia etiam per ipsam arti culorum fidei notitiam intendimus Dei dilectionem, sine qua & fides mortua est, & informis.

Ad secundum dicendum, quod minor est falsa, sicut pa tetper ia dicta, & etiam magis adhuc inferius declarabitur.

Ad tertium dicendum, quod non plus concludit, quam quod speculatiua est nobilior, quam practica: sed quia qui quid meritoriae dignitatis est, tam in vita contemplatiua quam in actiua, hoc totum competit eis prout ordinantur ad affectiuam: sicut etiam speculatio & actio ordinat tur finaliter ad dilectionem Dei: ideo nihil concluditur hic contra nos

Ad quartum dicendum, quod licet maior sit vera loquen do de sapientia philosophica, siue sapientia naturaliter inuenta: tamen non est vera loquendo de sapientia theolo gica. Vel dicendum, quod, cum sapientia dicatur quasi sapida scientia: ideo quamuis speculationem intendat, prin cipalius tamen videtur intendere dilectionem, secundum que mentalis sapor & delectatio principalius & magis pro prie innascitur ex dilectione, quam ex speculatione,

Ad quintum & sextum dicendum est, quod visio patriae est finis remotus theologiae nostrae: sed hic quaeri mus de fine proprio, & immediato a quo scientia denominatur, quia a fine remoto non capit propriam denomi nationem. Etiam assumitur falsum: quia siue in via, sius in patria dilectio est nobilior speculatione, & etiam ipsa beatitudo patriae magis consistit in dilectione, quam n speculatione

Et per idem patet ad septimum

Ad octauum dicendum, quod Aug. per oculum intelli git intentionem nostram. Vnde etiam in sermone domi ni in monte, tractans illud Matth. 8. Si oculus tuus simplex fuerit totum corpus tuum lucidum erit. Beatus. Aug dicit, quod per oculum intelligere debemus mentis nostrae intentionem: talis autem intentio maxime mundatur, & serenatur per Dei dilectionem multo magis, quam per speculationem: ergo auctoritas etiam secudum Aug videtur esse pro nobis.

Item sunt indirecte arguentes contra praedictam conclusionem, quod praxis, siue operatio sit finis theologiae

Quia saluator dixit. Si vis ad vitam ingredi serua man data. Sed obseruantia mandatorum consistit in operibu moralibus.

2 Praeterea illa scientia praxim habet pro fine, cuiu communes animi conceptiones, quasi omnes sunt moraRs, theologia est huiusmodi: ergo &c. Maior patet: minor probatur: quia illae sunt communes animi conceptiones. quibus procedit theol ogia; Deus est bonus: Deus est dili gendus: declinandum est a malo, bonum est faciendum, & similia.

3 Praeterea, scientia, quae in maiori sua parte determi- nat de moralibus, illa habet praxim pro fine, theologia est huiusmodi: quia quasi vndique tractat de informa¬¬ tione morum

Et si dicatur istis, quod illa non intenduntur in theolo gia propter se, sed solum, vt nos ordinant in Dei dilectio nem, tunc ipsi concedunt hanc conclusionem, sed addut, quod dilectio sit vere praxis, & ideo adhuc ipsis videtur quod habeant intentionem suam. Quod autem omnis di lectio vere sit praxis ipsi probant multipliciter. Primo sic diffiniendo praxim sic

Praxis est operatio alterius potentiae ab intellectu, na turaliter posterior intellectione, nata conformiter elici rectae rationi, ad hoc vt sit recta: sed omnes partes istius diffinitionis conueniunt dilectioni Dei: ergo est vera praxis.

2 Praeterea, si dilectio vltimi finis non esset vera praxis, sequitur quod aliqua operatio esset in potestate hominis, quae nec esset praxis, nec speculatio, quod est inconueniens 3 Praeterea, omnis actus voluntatis est praxis proprie dicta, sed dilectio Dei est actus voluntatis: ergo &c.Et ad dunt isti, quod tam actus elicitus a voluntate est praxis, quam etiam actus imperatus a voluntate: sicut sunt actus eliciti ab alijs potentijs aliter tamen & aliter, quia actus elicitus a voluntate, sicut est diligere, & velle, est praxis primo & per se, sed actus imperatus, secundario, & ex con sequenti.

Sed illud non valet. Quia ille actus, qui non est electio, nec sequitui ad clectionem non est praxis: dilectio Dei est huiusmodi: ergo &cet. Maicr patet per commentatorem, qu 1. &8 ethicorum, ait, quod praxis est operatio secun dum dilectionem. Minorem probo: quia voluntas est ipsius finis, electio autem eorum, quae sunt ad finem. Item, electio est conclusio consilij, sed consilium tuum est de cont ingentibus, & de his, quae sunt ad finem, vt patet. 2. &. 8. ethicorum. Cum igitur dilectio Dei intendat imme diate in vltimum finem: sequitur necessario, quod dilectio Dei non sit electio nec per consequens erit praxis. 2 Praeterea, si aliquid non operabile a nobis esset pra is, tunc tolleretur distinctio inter practicum & speculatiuum, sed dilectio Dei meritoria, de qua semper hic loquimur, non est operabilis a nobis: ergo &c. Maior patet quia practicus habitus, qui dicitur a praxi, in hoc secundum omnes distinguitur a speculatiuo: quia practicus est de operabili a nobis: cum sit factiuus sui subiecti: speculatiuus aut est de non operabili a nobis cum suum subiectum praesupponat. Minorem probo: quia dilectio est virtus a Deo infusa. scaritas, quae si a nobis esset, ex puris naturalibus saluari possemus: quod est haereticum: Propter quod ais Apostolus. Non ex operibus iustitiae, quae fecimus nos sed secundum misericordiam suam saluos non fecit.

3 Praeterea, tu ipse dicis, quod ille actus non est praxis qui non est in potestate nostra: sed dilectio Dei meritoria non est in potestate nostra, sic enim rediret error Pelagij

4 Praeterea, ille actus non est praxis, cuius directio non cadit sub facultate humani intellectus, sed dilectio Dei est huiusmodi, ergo &c. Maior patet ex praxis diffini tione: probo minorem: quia dilectio ad sui directionem requirit directiuum supernaturale, iuxta illud Apostoli; Qui spiritu Dei aguntur, hi filij Dei sunt

Ad primum igitur de praxi dicendum, quod diffinitio illa est insufficiens: quia omittitur id, quod principaliter spectat ad rationem praxis, scilicet, esse operabile a nobis, siue esse in potestate nostra: minor etiam est falsa: quia non sufficit conformitas nostrae rationis ad di rectionem huius supernaturalis actus.

Ad secundum nego consequentia; quia dilectio, de qua loquimur, non est in potestate nostra. Etiam ipsum consequens non est inconueniens, accipiendo operationem large pro omni actu elicito ab ipso homine

Ad tertium nego maiorem: & id, quod additur similiter est falsum: quia nec omnis actus a voluntate elicitus est praxis, sicut patuit de dilectione Dei, nec omnis actus per voluntatem imperatus poterit esse praxis: quia actus speculatiuus ipsius intellectus, cum sit a voluntate imperatus, esset praxis, quod tu met negas in tuo scripto,

ARTICVLVS LII Vtrum Theologia viatoris propru

dicatur affectiua N VANTVM ad tertium articulum, Vtrum sacrae 3 scripturae scientia proprie dicatur affectiua,

Dicendum, quod cum in primo articulo probatum sit scientiam debere a fine denominari, & in secundo sit ostensum, finem theologiae esse Dei dilectiouem, sius affectionem sequitur ex his necessario, quod theologia dicatur propric dilectiua, siue affectiua. 1 Praeterea, nobilissima scientia a nobilissimo fine de bet denominari, sed theologia est scientia nobilissima, & caritas siue dilectio est finis nobilissimus, ergo debet dici affectiua siue dilectiua. Maior patet ex precedentibus minor autem quantum ad ambas suas partes patet: est enim theologia nobilissima scientia, cum ipsa proprie sit sapientia: finis etiam nobilissimus est Dei dilectio: quidicit Aug. 1. de tri. quod nullum donum Dei illo. Tdilectio ne Dei est excellentius.

2 Praeterea, habitus cuius proprius finis non potest reduci ad speculationem, nec ad praxim, necessario continet tertium genus: quia nec potest dici practicus, ne speculatiuus: sed theologia est huiusmodi, ergo &c. masor patet: probo minorem: quia dilectio Dei, quae est fi nis theologiae, nec potest reduci ad speculationem, cum sit nobilior speculatiua: nec ad praxim, cum eius obiecti non sit operabile a nobis; cum igitur dignum sit a fini omnia denominari, vt dicirur 2. de anima, sequitur quod dicatur affectiua.

Sed illud a quibusdam improbatur sic. 1 Sicut se habent habitus scientifici naturaliter acqu siti ad dilectionem naturalem, sic se habet scientia theologiae ad dilectionem supernaturalem, sed nullus habitus scientisicus naturaliter acquisitus ordinatur ad dilectio. nem naturalem, nec denominatur ab ea, ergo nec theologia denominanda est a supernaturali dilectione.

Praeterea, omnis scientia, vel est sui gratia, & sic est speculatiua; vel non est sui gratia, & sic est practica, ergo non dabitur id tertium genus scientiarum.

Praeterea, secundum Auicen. 1. meta, suae, scientia speculatiua est de non operabili a nobis: sed practica est de operabili a nobis, cum autem omne ens, aut sit operabile a nobis, aut non sit operabile a nobis, omnis scien tia erit speculatiua, aut practica.

4 Praeterea, philosophi sufficienter distinxerunt scier tias, & tamen numquam fecerunt mentionem de aliqua scientia affectiua.

3 Praeterea, omnis scientia vel attingit suum obiect per actum, qui consisiit in sola cognitione veritatis: ve per actum, qui consistit in exercitio exterioris operis. Si primo modo, tunc est speculatiua: si secundo modo, tunc est practica.

Praeterea, finis theologiae aut est sola cognitio veritatis circa caritatem, seu affectionem: aut est cognitio di cens, qualiter caritas potest haberi in nobis. Primo modo est mere speculatiua: secundo modo est mere practica.

Sed illa non refellunt praedictam veritatem. Nam cu secundum sanctos doctores, finalis intentio theologiae sit nos intime Deo coniungere, & vnire, igitur ab illo tamquam a proprio fine debet denominari, mediante quo quo nobilissime & intime Deo coniungimur, & vnimur: hoc autem est caritas siue dilectio: quia quamuis cognitione Deo assimilemur; iuxta illud loan filij Dei sumus, & nondum apparuit, quid erimus; Scimus autem quonis cum apparuerit, similes ei erimus: quia videbimus cum sicuti est caritate, & amore, si fortis fuerit gratiose transformamur in Deum: iuxta illud Dyoni, de diuinis noAmor si fortis fuerit extasim faciens, transformat amantem in amatum. Et eandem sententiam ponit August. in suis soliloquiis. & Hugo in libro de Arra sponsae¬

Ad primum igitur dicendum, quod similitudo, qua protenditur in maiori propositone neganda est, quia amor naturalis de quo locuti fuerunt philosophi, est amor quo diligitur creatura: hic autem non est tantae dignitatis, quod ab ipso scientia denominetur.

Ad cuius intelligentiam sciendum, quod sicut patet. 4 de anima, quamuis in intelligendo sit motus rerum ad animam, in amando tamen econuerso est motus anima ad res amatas. Res igitur quamuis viles sint, tamen quodammodo dignificantur, & in esse spirituali constituun tur dum intelliguntur. Sed anima, quamuis sit nobilis dum creaturam propter creaturam diligit per transformationem amantis in amatum, vt plurimum non dignificatur, sed magis vilificatur: & per locum ab oppositis., cum Deum prae omnibus diligat, & proximum propter Deum, miro modo nobilitatur. igitur quamuis naturalis dilectio creaturae non sit tantae bonitatis, aut dignitatis, quod ab habitu scientifico humanitus acquisito finali ter intendatur, dilectio tamen Dei propter sui eximiam dignitatem per se finaliter intenditur, & per consequena tali dilectione scientia denominatur.

Ad secundum dicendum, quod philosophus, qui ponit illam distinctionem, non cognouit, quo ad intra aliquem nobiliorem actu, quam ipsam speculationem: & quo ad extra, quam virtuosam operationem: igitur talis distinctio sibi sufficiens videbatur. Sed nos, qui ponimus Dei dilectionem meritoriam in via, & praemiatoriam in patria nobiliorem esse omni speculatione, ac virtuosa operatio ne, dicemus scientiam, quae dilectionem talem, per se, & principaliter intendit, ab ipsa denominari.

Et per idem patet ad tertium, & ad quartum. Ad quintum dicendum, quod diuisio illa est insufficiens quia sacra theologia non attingit suum obiectum per so lam cognitionem; nec per practicam directionem,: seu principaliter, & nobilissime attingit ipsum per supernanm dilectionem.

Ad sextum dicendum, quod illa diuisio similiter est in sufficiens: quia finis theologiae, nec est cognitio veritatis. &c. sed est ipsa earitas

ARTICVLVS IIIl Remouenda sunt quaedam motuia diuersarum opimio

mum, quae veritati tertij articissi videntin

obiutare SED quo ad quartum quaestionis articulum, est aduerOtendum, quod quamuis contra praedictam veritatem sint multae doctorum opiniones: summarie tamen ad tres generales modos poterunt reduci. Quia quidam dicunt qu theologia simpliciter sit speculatiua. Quidam, quod simplici ter sit practica. Quidam, quod sit simul practica & speculatiua. Et isti sunt tripertiti. Quia quidam eorum dicunt, quod sit secundum quid speculatiua & simpliciter practi ca. Quidam quod sit secundum quid practica, & simpliciter speculatiua. Quidam quod sit simpliciter practica, qu simpliciter speculariua. Ponam igitur motiua illarum oinionum & soluam quam breuissime potero.

Primi arguunt sic 1. Scientia, cuius finis per se, & pris cipaliter est cognitio Dei, illa est simpliciter speculatiua: theologia est huiufmodi, ergo &c. Maior patet. 2. met vbi dicitur, theoricae finis est veritas, practicae vero opus. minor patet per omnes illas rationes positas. 1. 2t arti. qui bus probatur quod speculatio est finis theologiae. 2 Praeterea, nobilissima scientia debet esse speculati ua: theologia est nobilissima, ergo &c. probatur maior quia ex nobilitate, quam speculatiuus habet respectu pra ctici probatur. 8. eth. quod sapientia est nobilior virtus quam prudentia. Vnde Commen. ibidem dicit. meliori; particulae animae sapientia est quam prudentia; si quidem speculatiui intellectus habitus est sapientia; prudentia au tem practici: melior est autem speculatiuus practico, quen admodum speculatio melior est praxi¬

3 Praeterea, theologia nostra assimilatur theologiae Dei, & beatorum: sed illa est speculatiua, ergo &c 4 Praeterea, habitus vere habens rationem sapientia est vere & simpliciter speculatiuus, theologia est vere sa pientia, ergo &c 3 Praeterea, scientia de non operabili a nobis est simliciter speculatiua: theologia est huiusmodi, ergo &c Sed illa non concludunt: quia speculatio scientiam non denominat: cum ipsa ordinetur in vlteriorem finem per se, & proprie intentum a scientia sed speculatio theologiae: est hu iusmodi; ergo &c maior & minor declaratae sunt superius

Ad primum igitur dicendum, quod minor non est vera Ad secundum dicendum quod maior est falsa: quia affecti ua est nobilior speculatiua. Ad prabationem dicendum, quod philolophi non cognouerunt aliquam dilectionem quae esset nobilior speculatiua: & quae esset finis per se ipnus speculationis: si enim philosophi talem dilectionem cognouissent, & posuissent, necessario habuissent ponero scientiam affectiuam, cuius per se finis fuisset talis dile ctio: quia speculationem illius scientiae ordinassent ad huiusmodi dilectionem.

Ad tertium dicendum, quod theologia patriae potius dicitur amatiua, vel fruitiua, quam speculatiua

Ad cuius intellectum sciendum, quod quamuis theologia, tam viae quam patriae possit denominari ab amore. & caritate, & dilectione: tamen theologia viae proprie non minatur ab affectione; & theologia patriae proprie a fruitione: quia affectio dicit amorem imperfectum existenti in desiderio cum quadam mobilitate, & instabilitate: & inde proprie theologia viatoris, quae est imperfecta dicitur affectiua. Sed fruitio dicit amorem perfectum cum stabilitate, & quiete: sicut patebit insra, ergo ab ea deno minanda est theologia patriae, quae simpliciter est perfecta quia sicut theologia viae, quae ordinatur ad dilectionem viae sicut ad finem proximum, & immediatum, & pr conse quens ab ipsa denominatur: sic theologia patriae ad dile ctionem patriae, tamquam ad finem proprium, & immediatum ordinatur, & per consequens, cum talis dilectio, ve sit ipsa fruitio, vel in fruitione per se, & principaliter includatur, ergo merito dicetur fruitiua: Caritas autem & amor, siue dilectio: quia secundum propriam suam signif cationem possunt sumi perfecte & imperfecte: ideo possunt denominare, tam theologiam patriae, quam theologiam viae Ad quartum dicendum, quod maior est vera si talis sapientia consistit in speculatione, tamquam in fine per se, & principaliter intento, & in vlteriorem finem non reducto: sic autem non contingit in nostra theologia, ergo &c.

Ad quintum dicendum, quod scientia, quae est de non opera bili est speculatiua, si eius speculatio non ordinatur in alium finem per se, & immediate intentum in tali scientia, speculatio auten theologiae; vt patuit, ordinatur ad dilectionem

Alij dicunt, quodsit simpliciter practica: quia illa scientia est practica, cuius proprius finis est praxis: theologia est hmoi, ergo minor probatur rationibus, quibus superius o stendebatur, quod praxis, siue operatio sit finis theologiae 2 Praeterea, hdes est habitus practicus, theologia fun datur in fide, ergo est practica, probatur maior: quia ha bitus fidei non solum finaliter est ad hoc vt credenda cre damus, sed vt credita diligamus: cum ergo dilectio sit pra xis vt superius fuit probatum, ergo &c 3 Praeterea, in quocumque actu possibile est, voluntatem nostram errare, necessario est notitia practica ipsam vo luntatem dirigens no etret, sed in diligendo vltimum finen possumus errare: quia potest aliquis vti fruendis & frui vten dis, ergo theologia quae in hoc nos dirigit, erit practica Alij concordantes cum istis in conclusione principali scilicet quod theologia sit practica addunt contra iam di ctum doctorem, quod ipse non bene ponat, quod solun ille habitus intellectualis sit practicus, qui dirigit actum alterius potentiae ab intellectu: quia vt dicunt logica, & rethorica, & vniuersaliter omnes habitus intellectuales; qui dirigunt aliquos actus elicitos ab aliis habitibus, & in intellectu existentibus, sunt proprie habitus practici Et hoc primo probant de rethorica: quia omnis habitus habens rationem actiuam, est practicus, rethorica est huiusmodi, ergo &c. probatur minor, quia philosophus i. ethicorum dicit, rethoricam esse quandam virtutem, & commentator ibidem vocat eam potentiam & facultaten quandam. Et idem dicendum est de logica: cum rethocica sit assecutiua dialetice, vt patet i rethoricorum. 2 Praeterea, habitus, qui habet respectum conformi- tatis, prioratis, actiuitatis, & directiui, non est speculatiuus: sed practicus: logica est huiusmodi, ergo &c. probatio assumptae: quia regulat & dirigit alias scientias, & est prior eis, cum vanum sit simul quaerere scientiam & modum sciendi 2. metaphysicae 3 Praeterea, habitus non solum habes pro fine actum quem elicit: sed etiam actum alterius habitus, quem dirigit, est practicus, sed logica est huiusmodi, ergo &c Maior patet, quia scientia speculatiua est gratia sui: vi atet i. met sed ille habitus non est gratia sui, sed illius actus, quem dirigit. Minor etiam patet: quia logica est gratia actuum aliarum scientiarum, quos dirigit. 4 Praeterea, ille habitus, qui extendit se vltra actum proprium, quem elicit, est practicus: quia ratio practici ins extensione consistit. iuxta illud. 3. de anima. Intellectus. extesione fit practicus, sed logica est huiusmodi, ergo &c 3 Praeterea, nulla ars diuiditur in docentem, & in vtentem, nisi sit practica: quia vtendo dicitur practicare. logica sic diuiditur; quia quaedam est logica doces quaedam vtens, ergo &c e Praeterea, habitus, qui facit suum obiectum, est practicus, sed logica, & rethorica sunt huiusmodi, ergo. Maior patet: probo minorem: quia logica facit propositonem & svllogismum, & rethorica propositionem persuasiuam, quae subiiciuntur in eis. Et ex his, vt dicunt, potest colligi regula generalis. s. quoe omnis habitus est vere, & pure practicus, qui non solum habet pro fine actum, uem elicit, sed etiam actum, quem dirigit: vbicumque vel in quacumque potentia sit ille actus ab eo directus;

Item sunt alij sequaces praedictorum, qui ponunt hic uattuor conclusiones Prima est, quod theologia viatoris est proprie practica: quia ipsa regulat actum voluntatis nostrae circa diuina. Item, quia ipsa dirigit actus nostros exteriores ad cul tum diuinum secundum seruitutem latriae.

Secunda conclusio est, quod theologia, quam habent ancti in patria, est practica: quia talis scientia habet prio ritatem, & conformitatem ad actum voluntatis, quo ten dit in obiectum beatificum, cum voluntas ita diligat ipsum, sicut intellectus praecognoscit esse diligendum

Tertia concl. est, quod theologia, quam habet Deus de necessariis, est practica: quia sicut ipse cognoscit se esse diliendum, ita se diligit: & si per impossibile aliter se amaret, haberet actum inordinatum, quia difformen recte roni: vnde conuincitur eius appetitus circa talia regulari a ratione,

Quarta concl. quod theologia, quam habet Deus de contin gentibus, puta de verbi incarnatione, & consimilibus, non est practica: quia diuinus intellectus non regulat Dei vo luntatem circa talia: cum enim diuinus intellectus sit regula determinatissima, & voluntas in talibus sit ad oppo sita; ipsa posset peccare in talibus a sua regula deuiando.

Sed isti doctores in conclusione principali primo defi- ciunt, in qua conueniunt t Nam si theologia nostra esset simpliciter practica, tue aliquis habitus naturaliter acquisitus, esset nobilior ipsa theologia consequens est falsum etiam secundum eos, ergo S antecedens: consequentia nota est: quia Vt patet i, & 9. methabitus speculatiuus est nobilior practico, sed multi habitus naturaliter acquisiti sunt speculatiui, ergo &c 2 Praeterea, ipsimet ponunt, quod theologia proprie dica tur sapientia: sapientiam autem dicere habitum practicum est oppositum in adiecto; cum sapientiae finis, praxis esse no possit, vt patet 8. & 1o ethicorum, ergo &c Ad primum igitur diceudum: quoe minor non est vera: nec probationes eius valent, vt patuit superius.

Ad secundum dicendum, quod maior est falsa, dato etiam quoe probatio esset vera, ex hoc non haberetur quod fides esset habitus practicus, sed affectiuus: & eodem modo con cedendum est de theologia,

Ad tertium dicendum, quod non quaelibet notitia dirigens actum voluntatis ne erret est practica, sed solum illa, quae dirigit actum voluntatis circa contingentia a non bis operabilia: igitur illa maior vniuersaliter sumpta, non fuit vera. Etiam licet per theologiam aliquo modo dirigamur in vltimi finis dilectionem: tamen sufficiens directiuum respectu talis dilectionis, vt est nostrae theologia sinis est solus Deus, cum vt sic, talis dilectio sit merito. ria, & per consequens non sit in potestate nostra.

Nec valet illud, quod addunt isti alij doctores. 1 Quoniam si ex hoc esset scientia practica, quia dirigit alium habitum, vel actum alterius habitus, in eadem potentiam intellectiuam, tunc metaphysica esset maxi me practica: quia ipsa dirigit, & rectificat principia omniu aliarum scientiarum, vt patet 4. metap. cum tamen ipsa sit summe speculatiua vt patet 1. & 8. metaph

2 Praeterea, intellectus pro vt est habitus principiorum, esset practicus: cum ipse dirigat actum scientiae re spectu conclusionum.

3 Praeterea, omnis scientia subalternans ciset practicarcum ipsa dirigat actum scientiae subalternae, cuius prin cipiorum euidentia ab ipsa videtur dependere. Sed assumpta est falsissima. Nam cum nihil prohibeat subalternam esse speculatiuam: si subalternans esset practica tunc vel subalterna esset nobilior speculatiua: quorum vtrum que est inconueniens

Ad primum igitur dicendum, quod minor non est vera. Ad probationem dico, quod philosophus bene dicit que rhetorica sit quaedam virtus, non autem, quod sit virtu actiua: sicut tu assumis in maiore. Et dato, quod philosophus hoc diceret: potest sic intelligi, quod dicitur virtus factiua: quia sacit rhetoricas persuasiones. Et eodem modo glosandum est, cum Commentator dicit eam esse fa cultatem

Ad secundum dicendum, quod omnia illa posita in maiori non sufficiunt ad hoc, quod habitus dirigens sit practicus: nisi sic dirigat, quod actus alterius habitus per ipsum directus, aliquo modo sit factiuus obiecti habitus dirigen tis: sed logica sic dirigit actum naturalis philosophiae, quo ille actus non facit subiectum ipsius logicae: & ideo in tali directione, finis intentus non transit extra naturam speculationis,

Ad tertium dicendum, quod ratio practici habitus non consistit in dirigendo quemcumque actum: sed in dirigendo actum, qui est factiuus subiecti ipsius habitus diri gentis. In habitu. n practico actus, qui per talem habitun elicitur, & actus, qui per ipsum dirigitur, sunt circa idem obiectum, quod quidem obiectum in esse constituitur per actum, qui dirigitur: sicut patet in morali philosophia, in qua tractatur de moribus humanis, quod causantur per actus humanos, qui quidem actus diriguntur ex notitia moralis philosophiae. quia ex huiusmodi notitia instruimur, & informamur qualiter agendo bonos mores acquiramus & malos euitemus. Et idem patet de medicina respectu talium actuum, quibus causatur sanitas, vel quibus corpus humanum sic disponitur, vt sit sanabile, quod vt sic subijcitur, vt sit sanabile, in medicina. Sic autem non est de lo gica: Nam logica vt docens praehabet subiectum suum, antequam, vt vtens dirigat actus ceterarum scientiarum

Forte Dices, quod saltem talis logica vtens erit practica. Dico, quod nec hoc sequitur: quia si talis logica vten esset practica, sequeretur, quod omnis scientia esset practica: consequens est absurditas inaudita; ergo & antecedens: consequentiam probo: quia omnis scientia quae suum obiectam contingere non potest, nisi mediante actu habi tus practici, illa necessario est practica: sed quelibet scientia attingit suum obie ctum mediante actu logicae vtentis, & nec auter ipsum scientifice potest att ingere: cum omnis scientia attinoat suum obiectum vel diffiniendo, vel enum ciando, vel svllogixando, vel diuidendo, vel per aliquem actum istis consimilem: qui omnes sunt actus logicae practicae, ergo &c. Et ad probationem, in qua iste mulum se fundat, cumi dicitur, quod scientia speculatiua non est gratia alterius, logica autem est gratia alterius; Respondeo, quod si appellas omnem habitum illum es se gratia alterius, qui dirigit alium habitum, vel actum al terius habitus, tunc metaph esset gratia alterius: quia 4meta. docemur, qualiter per metaphysicam principia om- nium scientiarum poterunt probari, & roborari; ergo &c.

Est igitur aduertendum, quod directio duplicite r potess fieri: Vno modo, ex indigentia habitus dirigentis; & sic spectat ad habitum practicum: quia talis habitus non potest per actum a se immediate elicitum, sufficienter attin gere suum subiectum nisi dirigat actum alterius potentiae, qui sit factiuus talis subiecti & ideo habitu practico elicere siue speculari, est propter dirigere: & dirigere, pro ter facere: propter quod talis habitus proprie dicitur esse gratia alterius; quia talis habitus sic depedet a notitia eorum, quae dirigit, quod si illa non essent, talis habitus esse non posset. Alio modo, fit directio, non ex indigentia ha bitus dirigentis; sed magis ex sufficientia: & talis directio non facit habitum practicum, sed dimittit eum, maxime speculatiuum: quia talis habitus sic dicitur gratia alterius, puta gratia illius, quod dirigit, quod tamen non depedet a gratia directi, sed magis econuerso directum dependet a dirigente; & sic est in proposito: quia logica sic dirigit alias scientias, quod ab eis non dependet. est enim prior eis, sed ipsae dependent a logica in eo, quod accipiunt a lo gica suum modum procedendi. Et haec est causa, quare di titur. 2. metaphysicae, quod inconueniens est quaerere si mul scientiam, & modum sciendi. Et hunc modum scien di commentator dicit esse logicam, quam prius debemus addiscere, vt in omni scientia nos melius dirigamus

Forte dicetur, quod nullus habitus potest esse sine suo subiecto, ergo nullus habitus potest dirigere talem actum, qui factiuus est sui subiecti: antecedens patet: quia de sub iecto supponimus quia est, & quid est, vt dicitur 1. posteriorum. Consequentia etiam patet: quia agere praesuppo nit esse, ergo habitus prius habet esse, quam dirigat, & per consequens, cum non possit habere esse sine subiecto, sequitur, quod actus ab habitu directus, non possit esse causa huius subiecti.

Respondeo, quod subiectum alicuius habitus esse, potest intelligi dupliciter. Vno modo, secundum esse sua particularis, & actualis existentiae. Alio modo, secundum esse essentiae, quod habet in perfecta, & sufficienti continer tia suarum proximarum causarum. Primo modo antecedens non est verum: quamuis secundo modo sit verum Sicut enim scientia non destruitur, sed manet destructo suo subiecto, quantum ad esse suae actualis existentiae, ipso tamen manente in suarum proximarum causarum perfecta, & sufficienti continentia: Sic ex consideratione, & notitia huiusmodi causarum potest de aliquo subiecto acquiri habitus scientificus, antequam huiusmodi sub sectum ponatur in esse secundum suam actualem existentiam. Si enim Noe, qui fuit primus plantator vineae, sufficienter praecognouit causas vineae, tunc potuit in si concipere perfectum habitum cognitiuum, cuius subiectum esset vinca, non quae pro tuc esset in sua actuali exi stentia, sed quae fuisset in causarum suarum continentia, qui quidem habitus direxisset actum virtutis motiuae ipsius Noe, per quem actum, predictum subiectum scilicet vinea, fuisset productum secundum esse suae actualis existentiae. Sic in proposito, nihil prohibet habitum practicum dirigere talem actum, quo in actuali existentia producitur eius subiectum. Ad probationem, cum dicitur, quod de sub iecto supponitur quia est, potest dici, quod Aristo. loquitur ibi de subiecto scientiae speculatiuae, quae secundun quod speculatiua, nullo modo est sui subiecti factiua; & non loquitur de scientia practicae, quae aliquo modo est sui subiecti factiua: Vel dicendum, quod de subiecto sup ponimus, quia est vel in sai, vel in suis causis propinquis & immediatis, & illa secunda supposito sufficit ad hoc, quod de aliqua re vere habeatur habitus scientificus, cum scire sit per causam rem inuestigare, vt dicitur 1. posteriorum. Ad quartum dicendum, quod maior non est vera nisi illa extensio contingat ex indigentia habitus se extendentis.

Ad quintum dicendum, quod maior non est vera: quia etiam quandoque metaphysica est vtens, sicut patet de metaphysica, quae est in 3. physicorum: cum philosophus naturalis induit habitum metaphysici, probando principia philosophiae naturalis contra Parmenidem, & Melissum,

Ad sextum dicendum, quod illa maior est vera, quando obiectum tale est quid realo; sed quando est ens ratio. nis, consistens in intellectu, non oportet, quod ex eius fa bricatione habitus dicatur practicus: quia, sicut intellectus extensione fit practicus: vt patet 3. de anima, sic & ha bitus, sed hic in factione talis obiecti manentis infra eam dem potentiam cum habitu secundum totum suum esse nulla apparet extensio. Etiam potest dici, quod minor no est vera: quia respectu svllogismi, vel enunciationis, siuc respectu cuiuscumque alterius entis rationis, duplex est actus, vnus productiuus talis entis, & alius consideratiuus eiusdem entis. Primus naturaliter praecedit secundum primus autem non est actus logicae, quamuis sit actus ipsius intellectus, sed secundus; & ideo logica non facit suum obiectum: sed per actum intellectus productiuum, ipsum obiectum factum praesupponit. Sicut enim dato, quod esset scientia de habitu scientifico: actus consideratiuus istius scientiae, non produceret habitum scientificum, qui esse suum subiectum, sed naturaliter praesupponeret actum productiuum istius subiecti. schabitus scientifici in praedicta scientia considerati. Sic eodem modo dicendum est de ogica, & rethorica, & ceteris habitibus consimilibus. Re guia etiam eorum, quam vltimo adiungunt, non est vera ficut patet ex praedictis.

De quattuor autem conclusionibus, quas ponit illi tertius doctor, tres primas patet non esse vcras per praedi cta: quia nec theologia viatoris, nec theologia beati, nec theologia Dei, respectu necessariorum, est factiua sui obtecti, cum ergo ex hoc dicatur scientia practica, quiest obiecti a nobis operabilis, vt patet, tam per philoso phos, quam per theologos, ergo &c

Ad hoc ipse respondet, quod cum volitio sit quaedam operatio, per locum a coniugatis, ipsum, quod est a nobi volibile; erit a nobis operabile, & per hoc concludit ian dictus doctor, quod quamuis theologia sit de sempiternis, tamen potest esse practica: quia sempiterna sunt a non bis vollbilia & per consequens aliquo modo operabilia,

Sed illa est simplicissima responsio a tanto doctore Primo.

1 Quia cum contingentia sint a Deo volibilia, & ope rabilia, ergo Deus habebit scientiam practicam de ipsis contingentibus, quod est contra quartam tuam conclusionem superius assignatam.

Secundo, quia omnis scientia speculatiua erit practica tum nullum obiectum sit ita speculabile, quin ipsum sit volibile, immo si ipsum non esset volibile, non posset esse speculabile, cum nihil possimus stabiliter speculari, ni si assistente nobis intentione voluntatis

2 Praeterea, non minus coniugatae se habent formali tas & forma, quam operatio, & operabile: sed secundum quod tu dicis in prima quaestione tui scripti non sequitur Est formalitas, ergo forma, nec sequitur: Sunt plures formalitates: ergo plures formae: sicut non sequitur, Sunt plura essentialia: ergo plures essentiae. Quare igitur locum a coniugatis hic tantum appreciaris, & acceptas, & ibi eum refutas:Sed in rei veritate, locus a coniugatis xenet tam hic, quam ibi; & ideo ibi male negatur: quamuis tamen per ipsum hoc praesens propositum minime conclu datur. Nec valet instantia, quam ibi adducit de essentia, & essentiali; quia, licet in diuinis dicamus plura essentialia, non tamen dicimus ea essentialiter distincta: sed sola ratione: & ideo non sequitur, quod sint plures essentiaeped dato quessent plura essentialia essentialiter distinctas necessarioossent plures essentiae Cum igitur tu ponas plures formalitates formaliter distinctas, & non sola ratione, necessario tu habes ponere plures formas. Nec tamen, vti dixi ille locus hic bene applicatur ad propositum: quia licet sequatur, volitio est operatio, ergo volibile est ope- rabile: non tamen quaelibet operatio, & quodlibet opera bile sufficiunt ad efficiendum habitum practicum, sed opor tet, quod per talem operationem huiusmodi operabile in esse constituatur, sicut superius est declaratum: volibile autem, de quo procedit argumentum, ipsam volitionem praecedit, & per consequens per ipsam in esse non constituitur, Ad duo igitur motiua primae conclusionis dicendum; quod nec theologiae regulatio, nec eius directio sufficius ad hoc, quod sit practica: quia deficiunt aliae condiciones ad hoc necessario requisitae, vt superius est declaratum. Et per idem patet ad media, siue motiua secundae, & tertiae conclusionis. Vtrum autem quarta conclusio sit vera ad praesens non curo determinare. Hoc tamen dico, quod si aliqua Dei cognitio debet dici practica, tunc magis videtur, quod ea, quae est respectu contingentium sit practica quam ea, quae est respectu necessariorum, & magis ea, quae est respectu creaturae, cum sit notitia productina alicuius naturaliter distincti a producente, quam ea, quae est respectu creatricis essentiae. Nec quo ad illam conclusionem valet suum motiuum: quia eundem ordinem obsen uant aliqua in his, vbi sola ratione differunt, quem tenent in his in quibus realiter differunt: sed in his in qui bus intellectus realiter differt a voluntate, actus ipsius in tellectus est naturaliter prior actu voluntatis: cum boni cognitum sit obiectum nostrae voluntatis: ergo & in diui nis nihil potest velle diuina. Voluntas, quod intellectus altem ratione, prius non cognoscat, quamuis igitur diui na voluntas in producendo contingentia, ex sua libertate se habeat ad opposita, non tamen aliter producit; quam ib aeterno cognoscendo, producenda disposuit, nec aliquid diuina voluntas posset producere, quod intellectus non prae cognosceret producendum, vel esse producibile

Est igitur tertia opinio, veritati recitatae in tertio istius quaestionis articulo contraria: quae ponit, quod theologisit simpliciter speculatiua, & simpliciter practica.

Quia ille habitus, qui ita perfecte tractat de speculbilibus, puta de Deo, & substantijs separatis, sicut meta physica perfectius tractat de moribus, & virtutibus, quan ethica, simul est speculatiuus, & practicus, theologia es huiusmodi: ergo &c

2 Praeterea, ille habitus, qui simul est sapientia consi lerans rationes aeternas, & scientia considerans tempor lia administranda, simul est speculatiuus, & practicus: sed theologia est huiusmodi, ergo &c. Maior patet: quia rationes aeternae sunt vere speculabiles: administratio autem temporalium est simpliciter quid practicum: minos patet per. P. Aug. 14. de trini.

3 Praeterea, scientia, in qua intenditur speculari por se, & non propter operari, & similiter operari per se, & non propter speculari, illa est simpliciter speculatiua, & practica simul: theologia est huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia scientia practica tamquam finem intendit operatione: & speculatiua speculationem: minor declaratur quia si haberemus scientiam, qua sciremus oia operari, ac uae tenemur; adhuc indigeremus scientia, qua sciremus de Deo speculari; & ecouerso si haberemus scientiam, qua sciremus de Deo speculari, adhuc indigeremus scientia, qua sciremus operari omnia, ad quae tenemur: quia neces se est ad vitam aeternam consequendam, vt debite opere mur: quia, si vis. ad vitam ingredi, serua mandata.

4 Praeterea, scientia cuius ratio considerandi comprehendit tam speculabilia, quam agibilia, simul est specula tiua, & practica, theologia est huiusmodi: ergo &c. Maior patet: minor probatur: quia ratio formalis considerandi in theologia, est ratio reuelabilis: nunc autem tam specu labilia, quam agibilia reuelantur.

3 Praet erea, scientia vna existens est simul practica, & speculatiua: sed theologia nostra est quaedam imago scietiae Dei, ergo in hoc debet sibi conformari. Maior patet quia scientia Dei est practica respectu eorum, quae facit, & speculatiua respectu sui ipsius.

4 Praeterea, non minus prouisum est fidelibus, quam infidelibus: sed Qentilibus, siue infidelibus sic prouisum est, quod habent aliquam scientiam, in qua tractatur de pure speculabilibus ad ordinandam vitam contemplatiuam: & insuper habent scientiam, quae tractat de pure actiuis ad regendum vitam actiuam: ergo cum vita fidelium similiter distinguatur per actiuam, & contemplatiuam, & theologia nos dirigat tam in hac, quam in illa ergo &c.

Sed illud non valet, quia cum scientiae distinguantur rincipaliter, & per se suis finibus & obiectis: propter hu usmodi duos fines: sispeculari, & operari, theologia non est vna scientia. Et confirmatur, quia penes diuersitatem ationum obiectalium, diuersificantur scientiae: sed, si thec logia simpliciter intenderet hos duos fines: tunc diuersas haberet rationes obiectales: ergo &c. Maior est nota: quia etiam de eadem re sunt diuersae scientiae, si circa eam variatur ratio obiectalis. Minor patet, quia in omni scientia ratio obiectalis semper attenditur in ordine ad finem.

Ad hoc aliqui eorum respondent, quod non obstante, quod theologia habeat hos duos sines, est tamen vnus habitus colligatione vnius finis extrinseci, quem intendit, qui finis est ipsa vita aeterna.

Sed illud nihil valet. Quia talis est finis remotus, & ab omni scientia vera communiter intentus; quia ad ipsum omnes scientiae vl timate ordinantur: igitur, non obstante diuersitate propriorum, & proximorum finium propter intentionem illius vnius finis remoti, theologia esset vna scientia: aequa fi ratione omnes scientiae essent vna scientia.

2 Praeterea, si theologia esset simul speculatiua, & pra ctica, maior esset differentia theologiae a theologia, quam naturalis philosophiae a metaphysica, vel methamatica: consequens est falsum: ergo, & antecedens. Consequentia probatur: quia plus differunt quae sub duobus membris alicuius diuisionis reponuntur, quam quae sub vno tantum, sed practicum, & speculatiuum diuidunt scientiam: & naturalis philosophia, metaphysica, & mathema tica sub hoc membro, quod est speculatiuum, reponuntur: theologia autem tam sub practico, quam sub specula tiuo, simpliciter reponitur: ergo &c.

3 Praeterea, impossibile est duas differentias essentiales ex opposito diuidentes aliquod genus, simul conuenire eidem speciei: sed practicum, & speculatiuum sunt differentiae essentiales genus scientiae diuidentes, cuius veneris theologia est vna species: ergo &c. Quamuis haec ratio directe sit contra eos: tamen non curo de ea, nisi in quantum est contra nos: quia non pono, quod omnis scien ia sit practica, vel speculatiua, sicut ipsi penes sua principia, necessario habent ponere: non autem ego, quia pono tertium genus scientiae, quod dicitur affectiuum

3 Praeterea, scientia est vna quae est vnius generis subiecti, vt patet. 1. posteriorum: sed speculabile, & operabi le non funt vnum subiectum, ergo.

Sed ad hoc dicunt, quod possunt dici vnum subie ctum propter vnam rationem considerandi, quae est ratio veuelabilis.

Sed illud non valet: quia si esset in vna ratio considerandi formalis cum diuersitate finium: tunc minor esset vnitas infine, quam in his, quae sunt ad sinem, quod est impossibile¬

Ad primum igitur, quod pro istis hic inducitur, dicen dum, quod maior est vera: si finaliter sistit in speculabiilium speculatione, & morum, seu virtutum operatione. Ad minorem dicendum, quod quamuis perfectius de vtroque tractet theologia, tamen in his non sistit finaliter, sed vtrumque refert in Dei dilectionem.

Ad secundum dicendum, quod tam speculationem sa pientiae, quam administrationem scientiae referre debemus in iam dictam dilectionem, tamquam in finem per se intentum in sacra theolooia, & per consequens a dilectione, & affectione debet denominari.

Ad tertium dicendum, quod multi negauerunt mino rem: quia de speculatiua dicerent, quod operari in theologia intenditur propter speculari: illi autem, qui dicunt theologia esse practicam, dicerent speculari intendi propter praxim, vel operationem: sed dato, quod ita esset, non tamen est contra nos: quia, & si neutrum illorum est pro ter alterum, vtrumque tamen illorum est propter ama re Deum, sine quo vtrumque est vanum, & inutile, & qua i frustratum proprio finc¬

Ad quartum dicendum, quod maior est vera: si tam actio nem, quam speculationem non refert in vlteriorem fi- nem, puta in Dei dilectionem.

Ad quintum dicedum, quod sicut Deus primo, & prin cipaliter cognoscit se, & consequenter creaturam, sic dato quod sua scientia esset practica, & speculatiua, hoc tamen non esset aequaliter: sed principaliter esset speculatiua, & ex consequenti practica, quod est contra te, qui ex hoc vis concludere, quod nostra theologia sit simpliciter spe culatiua, & simpliciter practica

Ad sextum dicendum, quod nobis per vnam scientiam theologiae, melius est prouisum, quam Qentilibus per mul as: llla tamen nec est proprie speculatiua, nec practica; li cet vim, & virtutem seruet vtriusque: quia sicut tam vita ictiua, quam vita contemplatiua per se intendunt Dei di lectionem, sic & ipsa theologia, secundum quod per ipsam dirigimur tam in vita actiua, quam in vita contemlatiua; ipsam Dei dilectionem intendit, a qua etiam me rito debet nominari

Ad argumentum principale dicendum ad maiorem, quod licet scientia non nominetur ab actu voluntatis, tamqua a fine quo, sine intrinseco, poterit tamen ab ipso denomi ari tamquam a fine cuius, & intrinseco, ergo &c.