Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : An Deus sub ratione abyssali, vel absoluta subiiciatur in sacra scriptura
Quaestio 2 : Vtrum Theologia sit scientia
Quaestio 3 : An euidens notitia credibilium possit viatori communicari
Quaestio 4 : An theologia viatoris proprie
Distinctio 1
Quaestio 1 : An quippiam aliud a Deo possit esse obiectum ordinatae fruitionis
Quaestio 3 : An beatus vnica dumtaxat ratione in obiectum beatificum tendat
Quaestio 4 : An vti proprie voluntati conueniat.
Distinctio 2
Quaestio 1 : An possit demonstratiue concludi unum tantum Deum esse
Quaestio 2 : An Trinitas diuinarum personarum cum summa unitate sit compossibilis.
Distinctio 3
Quaestio 1 : An notitia Dei, qua ipse esse cognoscitur, sit humano intellectui naturaliter inserta.
Quaestio 2 : An imago Diuinae Trinitatis reperiatur in homine
Distinctio 4
Quaestio 1 : An Generatio proprie dicta reperiatur in diuinis.
Distinctio 5
Quaestio 1 : An filius in diuinis de substantia patris generetur.
Distinctio 6
Quaestio 2 : An Pater necessitate, seu voluntate filium genuerit.
Distinctio 7
Quaestio 1 : An potentia generandi in diuinis notionaliter accipiatur.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An in Deo sit aliqua composito
Quaestio 2 : An anima intellectiua sit tota in toto, et tota in qualibet parte.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An pater sit prior filio.
Distinctio 10
Quaestio 1 : An spiritus sanctus procedat per modum voluntatis.
Distinctio 11
Quaestio 1 : An spiritus sanctus a solo patre procedat.
Quaestio 2 : An spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet ab eo.
Distinctio 12 et 13
Quaestio 1 : An filii generatio sit prior spiratione spiritus sancti.
Distinctio 14
Quaestio 1 : An spiritui sancto conueniat temporalis processio
Distinctio 15
Quaestio 1 : An cuilibet personae diuinae conueniat mitti
Distinctio 16
Quaestio 1 : An species, quibus nobis spiritus sanctus apparuit, fuerint reales.
Distinctio 17
Quaestio 1 : An in caritate existens euidenter cognoscere possit se in illa existere.
Quaestio 2 : An habitus caritatis possit augeri.
Distinctio 18
Quaestio 1 : An donum in diuinis notionaliter dicatur
Distinctio 19
Quaestio 1 : An una divina persona sit in alia.
Distinctio 20
Quaestio 1 : An divina omnipotentia Dei filio perfecte conueniat.
Distinctio 21
Quaestio 1 : An haec proposito vera sit, videlicet, solus Pater est Deus.
Distinctio 22
Quaestio 1 : An aliquod nomen a nobis Deo impositum proprie conueniat Deo.
Distinctio 23
Quaestio 1 : An persona in diuinis pluraliter praedicetur.
Distinctio 24
Quaestio 1 : An in diuinis sit verus numerus
Distinctio 25
Quaestio 1 : An persona de Deo, et creaturis aequiuoce dicatur.
Distinctio 26
Quaestio 1 : An personae diuinae relationibus distinguantur.
Distinctio 27
Quaestio 1 : An tot res poni debeant in diuinis, quot relationes
Distinctio 28 et 29
Quaestio 1 : An principium per respectum ad intra in diuinis admittatur
Distinctio 30
Quaestio 1 : An relatio Dei ad creaturam praecedat relationem creaturae ad Deum.
Distinctio 31
Quaestio 1 : An aequalitas in diuinis sit realis relatio.
Distinctio 32
Quaestio 1 : An pater diligat se spiritu sancto.
Distinctio 33
Quaestio 1 : An relativa proprietas in diuinis differat realiter ab essentia.
Distinctio 34
Quaestio 1 : An diuina persona ab essentia diuina realiter differat.
Distinctio 35
Quaestio 1 : An divina essentia sit obiectum divinae cognitionis
Distinctio 36
Quaestio 1 : An mala in Deo ideam habeant.
Distinctio 37
Quaestio 1 : An substantia quaelibet spiritualis loco existat
Distinctio 38 et 39
Quaestio 1 : An scientia Dei causet res
Distinctio 40
Quaestio 1 : An possibile sit praedestinatum tandem non saluari.
Distinctio 41
Quaestio 1 : An reprobatio precibus sanctorum impediri possit
Distinctio 42 et 43
Quaestio 1 : An in Deo sit potentia.
Distinctio 44
Quaestio 1 : An Deus uniuersum potuit facere melius
Distinctio 45 et 46
Quaestio 1 : An diuina voluntas sit causa creaturarum.
Distinctio 47 et 48
Quaestio 1 : An Deus velit aliquid de nouo.
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : An principium primum esse unum possit demonstrari.
Quaestio 2 : An mundus ab aeterno libere potuerit produci.
Distinctio 2
Quaestio 1 : An aeuum a tempore realiter differat.
Quaestio 2 : An caelum empyreum sit luminosum
Distinctio 3
Quaestio 1 : An angeli sint compositi
Distinctio 4 et 5
Quaestio 1 : An angeli fuerunt creati beati.
Distinctio 6
Quaestio 1 : An angelus in primo instanti suae creationis peccare potuit.
Distinctio 7
Quaestio 1 : An daemones occulta cordium hominum cognoscant.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An angelus motum causare possit in rem exteriorem.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An Angeli superiores illuminent inferiores.
Distinctio 10 et 11
Quaestio 1 : An Angeli ad homines in hac militante ecclesia degentes mittantur.
Distinctio 12
Quaestio 1 : An materia duratione antecesserit cuilibet formae.
Distinctio 13
Quaestio 1 : An lumen in medio sit forma realis
Distinctio 14
Quaestio 1 : An caelum sit causa horum inferiorum.
Distinctio 15
Quaestio 1 : An res mixtae sint productae de terra, et aqua
Distinctio 16
Quaestio 1 : An Imago in creatura reperiatur
Distinctio 17
Quaestio 1 : An anima intellectiua sit forma substantialis hominis.
Distinctio 18
Quaestio 1 : An corpus Euae praefuerit in costa Adae.
Distinctio 19
Quaestio 1 : An homo virtute creationis diuinae acceperit immortalitatem.
Distinctio 20
Quaestio 1 : An si homo in Paradiso permansisset, absque peccato filios procreasset.
Distinctio 21
Distinctio 24
Circa textum
Quaestio 1 : An intellectus agens spectet ad liberum arbitrium
Distinctio 25
Quaestio 1 : An liberum arbitrium cogi possit
Distinctio 26 et 27
Quaestio 1 : An gratia sit virtus.
Distinctio 28 et 29
Quaestio 1 : An homo mortali culpae obnoxius, satis se ad habitualem gratiam praeparare valeat.
Distinctio 30 et 31
Quaestio 1 : An originale crimen rationem culpae retineat.
Distinctio 32 et 33
Quaestio 1 : An poenae ex originali culpa inflictae aeque ab omnibus hominibus participentur.
Distinctio 34
Quaestio 1 : An malum causetur a bono
Distinctio 35 et 36
Quaestio 1 : An culpa quaelibet in actu consistat.
Distinctio 37
Quaestio 1 : An peccati actio secundum quod huiusmodi sit a Deo effectiue
Distinctio 38
Quaestio 1 : An voluntas sua libertate possit simul plures fines intendere.
Distinctio 39
Quaestio 1 : An peccatum in intellectu potius, quam in voluntate esse dicatur.
Distinctio 40 et 41
Quaestio 1 : An actus quispiam indifferens reperiri possit
Distinctio 42
Distinctio 43 et 44
Quaestio 1 : An peccatum aliquod sit simpliciter irremissibile
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 1 : An, si homo non peccasset, filius Dei humanam naturam assumpsisset.
Quaestio 2 : An plures personae divinae possint assumere unam naturam creatam.
Distinctio 2
Quaestio 1 : An persona divina naturam irrationalem assumere possit
Distinctio 3
Quaestio 1 : An Beata virgo fuerit concepta in peccato originali
Distinctio 4
Quaestio 1 : An beata virgo fuerit vera, et naturalis mater Domini nostri Iesu Christi.
Distinctio 5
Quaestio 1 : An humanae naturae vnio cum verbo diuino differat ab assumptione eiusdem verbi.
Distinctio 6 et 7
Quaestio 1 : An in Christo sint duo supposita.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An in Christo duae filiationes reperiantur.
Distinctio 9 et 10
Quaestio 1 : An Christus secundum quod homo adorandus sit adoratione latriae.
Distinctio 11
Quaestio 1 : An Christus sit creatura.
Distinctio 12
Quaestio 1 : An Christus potuerit peccare.
Distinctio 13
Quaestio 1 : An in Christo fuerit plenitudo gratiae.
Distinctio 14
Distinctio 15 et 16
Quaestio 1 : An in Christo cum tormentorum dolore steterit gaudium beatae fruitionis.
Distinctio 17 et 18
Quaestio 1 : An in Christo plures sint voluntates.
Distinctio 19 et 20
Quaestio 1 : An omnes homines beneficio passionis Christi a quocunque malo satis fuerint liberati
Distinctio 21 et 22
Distinctio 23
Quaestio 1 : An fides si virtus.
Distinctio 24 et 25
Quaestio 1 : An fidei possit subesse falsum.
Distinctio 26
Quaestio 1 : An spes in superiori animae portione subiective esse possit
Distinctio 27 et 28
Quaestio 1 : An habitus caritatis sit virtus
Distinctio 29 et 30
Quaestio 1 : An recto caritatis ordine Deum super omnia diligere teneamur.
Distinctio 31 et 32
Quaestio 1 : An in caritate constitutus possit eam amittere.
Distinctio 33
Quaestio 1 : An virtutes morales in patria permaneant
Distinctio 34 et 35
Quaestio 1 : An Spiritus Sancti dona vitam actiuam magis, quam contemplatiuam respiciant.
Distinctio 36
Quaestio 1 : An morales virtutes sint connexae inter se
Distinctio 37 et 38
Quaestio 1 : An mendacium quodlibet diuino praecepto adversetur.
Distinctio 39 et 40
Quaestio 1 : An quodlibet iuramentum sit peccatum.
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : An sacramenta novae legis creatricem in se virtutem contineant
Quaestio 2 : An sacramentum possit diffiniri.
Quaestio 3 : An circumcisio ullam in se contineat efficaciam ad originalem noxam penitus abolendam.
Distinctio 3
Quaestio 2 : An Ioannis baptismus fuerit sacramentum
Distinctio 3
Quaestio 1 : An expressa verborum prolatio sit de necessitate baptismi
Distinctio 4
Quaestio 1 : An baptismi effectus aeque cunctis conueniat baptizatis.
Distinctio 5
Quaestio 1 : An ministri malitia baptismi effectus in suscipiente huiusmodi sacramentum frustretur.
Distinctio 6
Quaestio 1 : An Puer existens in utero baptizata matre characterem recipiat
Distinctio 7
Quaestio 1 : An confirmatio gratiam conferat.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An Eucharistia sit dignissimum sacramentum.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An in peccato mortali existens, mortaliter peccet Eucharistiam sumendo.
Distinctio 10
Quaestio 1 : An corpus Christi pluribus in locis possit reperiri.
Distinctio 11
Quaestio 2 : An Eucharistia vnum sit sacramentum.
Distinctio 12
Quaestio 1 : An accidentia specierum in Eucharistia subsistant absque subiecto.
Quaestio 2 : An accidentia specierum in Eucharistia manentia sint corruptibilia.
Quaestio 3 : An expediat homini frequenter accedere ad Eucharistiam.
Distinctio 13
Quaestio 1 : An minister malus recta intentione consecrandi consacret
Distinctio 14
Quaestio 1 : An poenitentia sit moralis virtus.
Distinctio 15
Quaestio 1 : An homo sine caritate pro mortali crimine Deo satisfacere possit
Distinctio 16
Quaestio 1 : An contritio, confessio, et satisfactio sint partes poenitentiae.
Distinctio 17
Quaestio 1 : An contritionis dolor omnium maximus esse debeat.
Quaestio 2 : An homo de necessitate salutis singula quaeque peccata teneatur confiteri.
Distinctio 18
Quaestio 1 : An clauium potestas usque ad culpae ac poenae remissionem protendatur.
Distinctio 19
Quaestio 1 : An sacerdotes, soli clauium potestate potiantur.
Distinctio 20
Distinctio 21
Quaestio 1 : An ea, quae per confessionem audiuntur celanda semper fuerint
Distinctio 22
Quaestio 1 : An peccata per poenitentiam deleta recidivantis ingratitudine rursus redeant
Distinctio 23
Quaestio 1 : An extrema vnctio sit sacramentum.
Distinctio 24
Quaestio 1 : An ordo sit sacramentum.
Distinctio 25
Quaestio 1 : An ordinator pecuniam exigens ab ordinatis sit Simoniacus.
Distinctio 26
Quaestio 1 : An matrimonium sit sacramentum
Distinctio 27
Quaestio 1 : An peracto matrimonio alter coniugum inuito altero religionem ingredi possit
Distinctio 29 et 30
Quaestio 1 : An voluntatis coactione matrimonium impediatur.
Distinctio 31
Quaestio 1 : An actus coniugalis concubitus ob tria coniugii bona satis a peccato excusetur
Distinctio 32 et 33
Distinctio 34
Quaestio 1 : An impedimentum aliquod dissoluat matrimonium iam contractum.
Distinctio 35 et 36
Distinctio 37 et 38
Quaestio 1 : An ordo sacer, seu continentiae votum matrimonium impediat.
Distinctio 39 et 40
Distinctio 41 et 42
Quaestio 1 : An affinitas Matrimonium impediat.
Distinctio 43
Quaestio 1 : An resurrectio mortuorum naturaliliter sit possibilis.
Distinctio 44
Distinctio 45
Quaestio 1 : An in hac vita degentium suffragi defunctorum animabus prosint
Distinctio 46
Quaestio 1 : An misericordia et iustitia reperiantur. in Deo.
Distinctio 47
Quaestio 1 : An Christus solus iudicaturus sit in postremo iudicio.
Distinctio 48
Quaestio 1 : An peracto postremo iudicio corpora coelestia realiter alterari poterunt
Distinctio 49
Quaestio 2 : An beati nude videant diuinam essentiam.
Quaestio 3 : An animarum beatitudo maior extiterit post earum corporum resumptionem, quam ante.
Distinctio 50
Quaestio 1 : An animae humanae corporibus exutae, quicquam quam eorum, quae hic sunt, intelligant.
Quaestio 2 : An Homo simul beatus, et damnatus esse possit
Quaestio 3 : An Deus sub ratione entis infiniti sit subiectum in theologia viatoris.
Quaestio 1
An in caritate existens euidenter cognoscere possit se in illa existere.Et videtur quod sic. Quia 8. de tri. dici 8. Aug. quod "qui diligit fratrem maginouit dilectionem, qua diligit, quam fra trem, quem diligit", & loquitur de dilectione caritatiua, sed fratre potest euidenter cognoscere, ergo & caritatem. Contra dicitur. Nemo scit, vtrum pdio, vel amore dignus sit, sed omnia in futurum reseruantur incerta. Hic est aduertendum quod sicut ait phi¬ losophus 2. posteriorum, quaestiones sunt aequales nume ro his, quae vere scimus. Quaestiones autem sunt quadruplices, sicut ibidem patet, puta si est, an est, quid est, & ropter quid est. lllarum tamen quaestionum duabus ad praesens dimissis, duas tantum de caritate tractabo. Primo gitur videndum est, vtrum possimus cognoscere quid est caritas. Secundo, vtrum possimus cognoscere, an in nobis sit caritas. Tertio dato, quod in nobis sit cariras, vtrum per huiusmodi caritatem possimus exire in actum meritorium aeternae beatitudinis sine speciali motione spiritus sancti. Et quarto vtrum caritas, & gratia sint duo habitus realiter differentes.
RESOLVTIO. caritatem esse habitum creatum a Deo nobis infulum tota fere Theologorum schela prifitetur, hunic tamen in nobis esse absqus peculiari Dei veuelatione dignostere nequaquam possumus, sicuti eum possidentes, in actum meritorium absque petuliari spiritus sancti motione exire nequennt
VANTVM ad primum, vtrum possimus cognostere e quid est caritas, est aduertendum, quod duplex est notitia quantum ad quid est: Vna quantum ad quid nominis, & illa est facilis: quia communis enti, & non enti & enti possibili, & prohibito, & ideo quo ad id facilis est responsio: quia caritas vt sic, est quedam virtus, qua mediante voluntas elicit perfectum actum meritoriae dilectionis in via, & praemiatoriae in patria. Alia est notitia quantum ad quid rei, & haec de caritate est multum difficilis, & hoc probat summa disparitas opinionum quantum ad istum articulum: quia quidam dicunt, quod sit vit tus creata, quae est habitus formaliter inhaerens voluntati. Alij dicunt, quod sit virtus increata, quae est ipse spiritus sanctus mouens voluntatem ad actum dilectionis.,
Multitudini igitur doctorum me ad praesens conformando teneo primam opionionem, quae probatur sic¬
1 Si caritas non esset habitus creatus formaliter in haerens voluntati, actus meritoriae dilectionis non eset voluntarius: quia sicut motus rei naturalis non existens a principio intrinseco non potest dici naturalis, sed violentus, sic motus voluntatis non procedens a principio Intrinseco non poterit esse voluntarus
2 Praeterea, illud quod mouetur tantummodo a prin cipio extrinseco, mouetur ad modum instrumenti, & per consequens non mouetur libere, quia non est in potesta te instrumenti agere vel non agere: sed de necessitati agit iuxta impetum impellentis: sed si caritas non esse habitus inhaerens voluntati, tunc in actibus dilectionis meritoriae uoluntas moueretur a principio extrinseco non conferente aliquam vim inhaerentem ipsi voluntati, ergo actus voluntatis non possent esse meritorij quia non essent liberi.
3 Praeterea, sicut non potest aliquid non album fieri album formaliter, nisi per albedinem sibi formaliter inhaerentem, sic non potest aliquis Deo non carus fieri Dec carus formaliter, nisi per caritatem sibi formaliter inhaerentem: sed peccator conuersus de non caro fit carus
4 Praeterea, impossibile est de opposito transitum fieri in oppositum, nisi mediante aliqua mutatione: sed in puncto conuersionis peccator transit de eo, quod est non carum esse Deo, ad esse carum: aut ergo mutatio fiere ex parte Dei, aut ex parte peccatoris conuersi. Non primum, cum Deus sit immutabilis, ergo erit aliquid intrinsece inhaerens formaliter ipsi conuerso, ratione cuius nunc dicitur esse carus, quod nos appellamus habitum ca ritatis: quia si sosus actus esset, tunc talis dormiens non esset Deo carus, cum pro tunc actum caritatis non eliciat,
3 Praeterea, signum est acquisiti habitus habere dele ctationem in opere, vt patet 2 ethicorum: sed in actibus diuinae dilectionis est maxima delectatio, ergo in nobierit habitus caritatis, ratione cuius in huiusmodi operibus delectemur
Sed oppositum illius conclusionis tenet magister set tentiarum dicens hic in littera, quod caritas est ipse spir tus sanctus assistens bonae voluntati ad eliciendum actu dilectionis, siue caritatis, quod ipse, & alij sui sequaces probant multipliciter Primo sic¬
1 Quia non minus Deus immediate operatur in nobis, quo ad ea, quae sunt gratiae, quam quo ad ea, quae suni naturae: sed Deus non vtitur aliquo medio in opere creationis, quando naturam instituit, ergo nec in opere recreationis, & gratiae vtetur aliquo medio.
2 Praeterea, si ad actum meritoriae dilectionis non mo ueretur immediate humana voluntas a spiritu sancto, tums tali actui de condigno, seu de iustitia non daretur vita aeterna: consequens est falsum, iuxta illud, De reliquo repo sita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi in illum diem iustus iudex; probatur consequentia: quia cum voluntas nostra sit finita, & actus suus finitus, ergo si habitus, seuuirtus, qua mediante actum meritorium elicit etiam esset finita, tunc in nullo meritum nostrum adaequat de condigno ipsam vitam eternam, siue donum glo riae, ergo oportet, quod talis actus immediate sit a spiritu sancto.
3 Praeterea, sicut Deus in creatione produxit aliqua per seipsum immediate propter eorum excellentiam, pu ta angelos, seu substantias separatas; aliqua vero median te vi productiua naturae communicata: sic congruum esse videtur, vt in gratuitis operibus nostrae creationis ad ea, quae sunt excellentissima, nos moueat immediate, haec au tem sunt actus dilectionis, & caritatis.
4 Praeterea, frustra fit per plura, quod aeque bene fieri potest per pauciora: sed posito habitu creato ipsius caritatis, adhuc, vt communiter dicitur, non possumus mereri sine speciali motione spiritus sancti,. cum igitur non magis possit spiritus sanctus nos mouere, stante tali ha bitu, quam ipso non existente: quia eius virtus a nullo creato dependet, & Deus & natura nihil faciant frustra, ergo &c.
3 Praeterea, actum prophetiae ratione suae excellentia rmmediate sine aliquo habitu medio elicit spiritus sanctus in mente ipsius prophetae: sed actus diuinae dilectionis est excellentior, quam actus prophetiae. illa minor po tet: quia Apostolus praefert actum caritatis, & ipsam car tatem ipsi prophetiae. Maior etiam patet: quia nullus ha bitus creatus potest intellectum prophetae ducere in no titiam futurorum
3 Praeterea, si caritas, per cuius coniunctionem ad nos dicimur Deo cari, esset aliquis habitus creatus, tuac aliquod accidens existens in anima sancta esset carius Deo quam ipsa anima: sed consequens est falsum secundum omnes doctores: consequentia probatur: quia propter quod vnumquodque tale, & illud magis, vt patet 1. posteriorum
3 Preterea, nihil est bonum per essentiam, nisi solus Deus: sed caritas est bona per essentiam: Maior patet quia omne, quod est citra Deum, sicut est ens per partici pationem, sic est etiam bonum per participationem: Minor probatur, quia illud est bonum per essentiam, quod non potest intelligi non bonum, sed quamuis omnis alia virtus possit intelligi non bona, cum possit esse informis: sola tamen caritas non potest intelligi non bona, cum impossibile sit cam esse informem.
S Praeterea. 8. de trini ait August. Deum diligit, qui dilectionem diligit, quia Deus est dilectio, sed illud non sequeretur, nisi omnis gratuita dilectio esset Deus, sicut non sequitur, hoc est sensitiuum, ergo est animal, nisi om ne sensitiuum sit animal. Multas etiam alias auctoritates adducit magister tam de sacro canone, quam de dictis sanctorum, quas ad praesens dimitto, quia vna responsione pariter ad omnes respondetur.
Sed quamuis illam opinionem non teneam, ob reuerentiam multorum doctorum oppositam partem tenet tium, fateor tamen, quod praedicta opinio non est adeo periculosa, sicut multi eam videntur aestimare, tria incos uenientia magistro minus iuste imponentes
Primo videlicet, quod actus dilectionis a voluntate elicitus sit spiritus sanctus, cum talis actus caritas, siue d lectio dicatur
Secundo, quod ex puris naturalibus mereri possemus si sinc habitu caritatis infuso eliceremus actum meritoriae dilectionis, quod fuit error Pelagii¬
Tertio, quod spiritus sanctus assumeret animam rationalem i vnitatem suppositi, si ipse esset immediatum prin cipium actus nostrae voluntatis, quod dicitur fuisse erroi Manichaeorum
Primum non est contra magistrum: quia vt patet in textu istius 17. distinctionis, ipse expresse ponit dilectionem, inquantum sumitur pro actu nostrae voluntatis, essi quid creatum, quamuis ad eliciendum huiusmodi actum non requiratur secundum cum habitus creatus, qui caritas nominetur in ipsa voluntate; ad hoc enim secundum magistrum sufficit immediate ipse spiritus sanctus, qui sine aliquo caritatis habitu ipsam voluntatem ad eliciendum huiusmodi actum perfectissime poterit inclinare. Nec secundum est contra magistrum propter duo. Pr mo quia magister non posuit, quod ex nostris puris na turalibus possemus elicere huiusmodi actum, sed virtute spiritus sancti: hoc autem non posuit Pelagius. Secundo: quia quamuis magister non posuit habitum caritatis crea tum, posuit tamen habitum gratiae a Deo creatum, & ani niae infusum, dantem ipsi animae esse spirituale, & ipsam eleuantem super omnia sua naturalia Propter quod ap paret, quod non valeat illud commune argumentum, quid fit contra magistrum, quod anima existens in puris natu ralibus non potest contingere obiectum simpliciter supernaturale; Nec potest aliquem actum supernaturalem elicere circa liuiusmodi obiectum, sed si non haberet in se habitum caritatis creatae, tunc esset in puris naturalibus. Hic magister diceret, quod ista minor est falsa: quia anima talis non est in puris naturalibus: quia per habitum gratiae constituitur in esse supernaturali, inxta illud apo. stoli. Ciratia Dei sum id, quod sum
Nec tertium est contra magistrum: quia ad positionem magistri non sequitur, quod spiritus sanctus assumat talem animam in vnitatem suppositi, sed solum, quod iungatur huiusmodi animae, sicut motor supereminens iungitur ip si mobili. Quamuis igitur his bene intellectis rationes quaecumque fiunt contra magistrum, solubiles apparcant, & eius, vt mihi videtur, posito sine periculo posset substi neri, tamen, vt me conformem positonibus modernorum, ad rationes inductas pro magistro breuiter respondebo, quamuis rationes alterius partis aeque reputem solubiles, ficut istas, quae inductae sunt pro magistro.
Ad primum ergo dicendum, quod Deus, & in naturalibus, & sprritualibus immediate est causa in genere causae efficientis, non tamen in genere causae forma lis: Non enim potest dare esse humanum sine forma humana, & ideo dicetur consimiliter, quod Deus non potest dare esse carum sine forma caritatis dantis tale es se, sicut nec daret esse album, quod est effectus formalis albedinis sinc albedine.
Ad secundum dicendum, quod nihil est sic proprium amicorum, sicut conuiuere, vt dicitur S ethicorum: ideo lex iustitiae ipsius amicitiae hoc requirit, vt Deus amicis suis firma caritate ipsum diligentibus suum impartiatur iucundum conuictum, qui est vita aeterna, quam apostolus appellat coronam iustitiae vel potest dici, quod quitalis habitus creatus est donum spiritus sancti, ac etiam quia sprritus sancti motio specialis requiritur ad actum meritorium, vt patebit in tertio principali, idco virtute spiritus sancti acquiremus de condigno illam coronam iustitiae gloriae sempiternae
Ad tertium dicendum sicut ad primum. Ad quartum dicendum, quod illud non potest aeque bene fieri sine caritate. Ad probationem dico, quod quamuis spiritus sanctus possit quemlibet effectum producere in esse sine agente secundo, non tamen potest dare quod libet esse formale sine forma, & ideo diceretur, quod non posset dare esse carum sine caritate.
Ad quintum dicendum, quod maior non est vera: quia donum prophetiae secundum doctores, est quidam habitualis influxus factus a spiritu sancto, ratione cuius, etiam cessante actu prophetiae, adhuc talis homo vere, & forma liter est propheta. Ad probationem dico, quod prophetia notitiam futurorum habet dispositiue per huiusmod habitum, sed effectiue per spiritum sanctum influentem sibi huiusmodi habitum.
Ad sextum dicendum, quod illa regula, qua dicitur Propter quod vnumquodque tale & illud magis, non te net in causis formalibus quantum ad denominationes, quae fiunt in effectibus formalibus: Non enim sequitur lignum est albsi propter albedinem, ergo albedo est ma gis alba. Sic proprie loquendo caritas non est cara: sed ess illud, quo anima formaliter est cara, sicut simitas non est sima: sed est illud, quo nasus formaliter est simus
Ad septimum dicendum, quod minor non est vera, si vniformiter sumitur sub maiori. Ad probationem dico quod non sufficit, quod non possit intelligi non bonum ad hoc, quod tale sit per essentiam, sicut est ipse Deus: sed oportet, quod sit purum bonum in se comprehendens omne bonum.
Ad octauum dicendum, quod Deus causaliter, & exem plariter est omnis dilectio gratuita: quia est eius ppriissi ma causa. Cum igitur quicumque ordinata dilectione di ligit aliquem effectum, quasi necessario habet diligere propriam eius causam: ideo quicunque diligit dilectionem, Deum diligit, quia Deus est omnis dilectio, vel formaliter, si est increata, vel causaliter, si est ab ipso influxa animae amorosae.
QVANTVM ad secundum principale, vtrum possimus cognoscere, an in nobis sit caritas, dicendum, quod quantum ex nobis est, puta sine Dei speciali re elatione, impossibile est nos scire certitudinaliter nos habere caritatem infusam, seu meritoriam dilectionem 1 Quia in notitiam talis habitus non possumus deue nire, nisi ex actibus dilectionis; vel igitur notitiam de tali habitu haberemus ex substantia actus, vel ex modo actus. Non primo modo, quia etiam nuda potentia sine omni habitu potest in substantiam actus: per nudam enim voluntatem sine omni habitu infuso, vel acquisito possu mus naturaliter diligere Deum. Nec secundo modo, quia ille modus vel conuenit actui ratione habitus, puta quia ex habitu inclinante ille actus dicitur facilis & delectabi lis, vel ille modus conuenit actui ratione ipsius Dei, puta quia ex acceptatione diuina ille actus dicitur gratus Deo, & acceptus, & per consequens meritorius Primum modum quamuis in actu certitudinaliter possimus perci pere, non tamen possumus scire, vtrum illa facilitatio, seu delectatio proueniat ex habitu infuso, vel acquifiro, quia habitus diuinae dilectionis naturaliter acquisitus ex frequentatis actibus faceret actus tales delectabiles etiam in pagano, vel iudaeo, signum enim est acquisiti habitus. delectationem habere in opere 2 ethicorum. Sed secundum modum non possumus ex nobis ipsis aliquo modo scire, nisi Deo reuelante, propter quod dixit Aposto¬¬ lus, Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum
bed forte diceret aliquis, quod secundum philosophum questio quid est praesupponit questionem an est. cum er- I go sic se habeat scire ad scire, sicut quaestio ad quaestionem per nos autem possumus scire quid est caritas, cum sit quidam habitus creatus, vt patuit in precedenti articulo, ergo etiam poterimus scire an sit in nobis
2 Praeterea, 2. posteriorum dicitur, quod impossibile est nos habere nobilissimos habitus, & latere nos
Praeterea, 8. de trini dicit beatus August. "Sciri aliquid, & non diligi potest, diligi autem quod nescitur" nequaquam, sed caritas diligitur ab habete caritatem, qui sicut perfectum scire, est scire se scire; sic perfectum diligere, siue perfecta dilectio est diligere se diligere, caritas autem est perfecta dilectio.
Ad primum dicendum, quod setre quid est, loquendo de quid rei, praesupponit scire an est, & hoc vel in se, vel in sua causa. Non tamen scire quid est semper praesupponit rem esse in propria existentia; possum enim scire quid est rosa, nulla tamen rosa actu existente. Etiam committitur fallacia figurae dictionis; quia cum deberet inferri, quod sciremus caritatem esse, infert, quod sciamus eam in nobis esse; et similiter est ibi fallacia consequentis, puta ea ritas est, ergo est in me, vel in nobis.
Ad secundum dicendum, quod philosophus loquitur ibi de habitibus cognitiuis; illi enii non possunt nos latere, & ideo secudum Aug. 15. de tri fide videt vnusquisue in semetipso, quauis non possimus cognoscere, vtrum huiusmodi fides sit in nobis informis, aut formata: quia in hoc fides dependet a caritate,
Ad tertium dicendum, quod ad hoc, quod caritas diligatur, sufficit, quod quidditatiue cognoscatur, Dato etiam, quod quis diligat se diligere, nescit tamen vtrum talis di lectio sit supernaturalis.
ARTICVLVS III Vtrum per huiusmod i ( dato quodm nobis sit caritas) caritatem possimus exire in actum meri torium eternae beatitudinis sine speciali motione spiritus sancti.
QVANTVM ad tertium principale; posito, quod in cmnobis sit caritas, vtrum per huiusmodi caritatem possimus exite in actum meritorium aeternae beatitudinis sine speciali motione spiritus sancti. Primo ponam con clusionem, quam tenere propono. Secundo adducam distinctionem cuiusdam doctoris in materia proposita, cuius distinctionis unum membrum, quod ipse multiciplititer confirmat, est contra me. Tertio respondebo ac sua motiua
Quantum ad primum dico, quod habens caritatem non potest exire in actum meritorium sine speciali notione spiritus sancti
1 Quia quanto finis alicuius agentis est altior, & magis suam naturam excedens, tanto huiusmodi agens sublimiori, ac specialiori indiget mouente, siue dirigente; sed finis deifice diligentis, siue caritatem habentis est sublimissimus, & totam suam naturam excedit, ergo non obstante, quod habeat caritatem, & gratiam, indiget mo tione, & directione singulari ipsius spiritus sancti.
2 Praeterea, illud idem arguit doctor noster exemplo satis familiari dicens. Sicut puer habens pennam in manu in actu scribendi se habet ad magistrum ducentem manum suam, sic se videtur habere habens caritatem in opere meritorio ad ipsum spiritum sanctum: sed puer talis quamuis pennam habeat in manu, non tamen ordinate scriberet, nisi magister manum suam duceret, ergo &c
Praeterea, plus requiritur ad exercendum opera me ritoria, quam ad prosequendum opera naturalia, sed habens caritatem non potest exercere opera naturalia, nisi sibi suffragetur vniuersalis influentia, ergo quantum ac opera meritoria indiget spiritus sancti assistentia, & influentia speciali, ergo &c
Praeterea, dicitur, Qui spiritu Dei aguntur, hi filij Dei sunt. Et lsaias ait, Omnia opera nostra operatus es domine Sed qui ab aliquo agitur, ab eodem mouetur. Sed est quidam doctor, vt praemisi, qui circa hanc mate teriam distinguit dicens, quod vel intelligitur quod illa influentia specialis sic sit necessaria, quod sine ea habencaritatem nullo modo possit meritorie operari; vel quoc sine ea non possit firmiter, & perseueranter operari. Pri mo modo negat praedictam conclusionem, secundo modo ipsam affirmat.
Primum probat sic 1 Sicut res constitutae in esse naturali cum princibis naturaliter operatiuis se habent ad operationem natura lem, sic res constitutae in esse supernaturali cum principiis supernaturalibus se habent ad operationem supernaturalem: sed res naturales &c. praesupponunt solum influen tiam vniuersalem, ergo &c.
2 Praeterea, nulla res est destituta sua propria operatione: quia secundum Aug. de ci. Dei, Deus sic res administrat, vt eas proprios cursus agere sinat, sed Deus potest illam propriam motionem subtrahere remanente gratia, & caritate, & per consequens gratia, & caritas habebunt operationem sine huiusmodi motione. Sed quaecumque operatio procedens a gratia, & caritate est meritoria, eroo &c
Praeterea, opera de genere bonorum sine caritate facta non sunt meritoria, quae tamen fiunt cum caritate, meritoria sunt: sed dicere, quod habens caritatem, non possit elicere talia opera sine speciali motione, quae prius sine caritate potuit elicere, est inconueniens, ergo &c.
Praeterea, qui habet spiritum sanctum non indiget speciali motione spiritus sancti; sed habens caritatem ha bet in se spiritum sanctum, iuxta illud Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis
Ad permanendum immobiliter ac perseueranter in talibus operibus, in quibus magnam patimur difficulta tem, necessario indigemus spiritus sancti auxilio: sed propter corruptionem naturae per primi parentis peccatum & inclinationem fomitis, & multitudinem tentationum quamuis homo sit in caritate, tamen patitur magnam dif ficultatem in operibus meritoriis, ergo &c.
Sed illam secundam partem suae distinctionis concedo tratia principalis meae conclusionis, primam vero nego 1 Quia sicut illud, quod est primum disponens ad introductionem formae naturalis, puta caelum, illud idem est post introductionem coadiuuans in omnibus naturalibus operibus, quae sunt secundum illam formam, sic primum disponens ad introductionem formae supernaturalis est coadiuuans in omnibus operibus, quae fiunt secundum illam formam: sed primum disponens ad introductionem formae supernaturalis est ipse spiritus sanctus secundum suam specialem motionem, & singularem influentiam: quia ad hoc non sufficit influentia generalis alias homo posset se naturaliter disponere sufficienter ad infusionem gratiae Dei, & caritatis, cuius oppositum probabitur in li. 2. igitur in omni operatione meritoria necessario concurrit specialis motio spiritus sancti sicut in omni peratione naturali necessario concurrit influentia caeli¬
Ad primum dicendum, quod maior est vera, cum hoc adiuncto, quod sicut se habent res naturales secundun influentiam vniuersalem, seu naturalem ad suas operationes naturales; sic se habent res spirituales secundum influentiam spiritualem, seu specialem ad operationes su pernaturales, & tunc sequitur oppositum illius, quod aruens intendit
Ad secundum dicendum, quod si subtraheretur influen tia vniuersalis, dato quod formae naturales manerent, res tamen secundum eas nihil agerent, sic in proposito, subtracta tali speciali motione spiritus sancti, dato, quod caritas maneret, homo tamen secundum eam nihil operaretur
Ad tertium dicendum, quod talia opera sine praedicto influxu non essent meritoria; llle enim influxus est totius trinitatis, quamuis approprietur spiritui sancto. Propter quod quantum ad personam patris ait filius, Nemo potest venire ad me, nisi pater meus traxerit eum; Et quantum. ad seipsum, idem filius ait. Sine me nihil potestis sacere; Et quantum ad spiritum sanctum dicitur in Psal. Spiritus. tuus bonus deducet me in terram rectam. Et illud, Spiritus vbi vult spirat.
Ad quartum dicedum est, quod est pro nobis: quia por inhabitationem, spiritus sancti in nobis debemus intelligere specialem influxum spiritus sancti, quo specialiter assistit nobis.
QVANTVM ad quartum principale, vtrum caritas & gratia sint duo habitus realiter differentes, di to, quod habitus caritatis & gratiae sunt duo habitus rea liter differentes.
1 Quia illi habitus, quorum vnus per respicit essentis animae tamquam subiectum, proprium, & immediatum & alter respicit potentiam, illi necessario differunt, sec habitus gratiae sicut immediatum, & proprium subiectu respicit essentiam animae, & caritas voluntatem, quae est potentia eiusdem essentiae, ergo &c. Maior patet, probo minorem, quia gratia dat esse animae, iuxta illud Aposto li, Sratia Dei sum id, quod sum, Caritas dat operari secundum opera virtutum, iuxta quod ait Grego. Magna quidem pperatur, si amor est &c. Cum ergo esse respiciat essentiam & operari potentiam, ideo &c.
Ad argumentum principale dicendum, quod ille, qui diligit, magis nouit dilectionem, quam fratrem, quantum ad essentiam actus, non tamen quantum ad modum actus, qui est acceptatio Dei, & quia sine tali modo quam uis dicatur dilectio, non tamen proprie dicitur caritas; ideo quamuis aliquis possit se scire diligere Deum, non tamen potest scire, vtrum huiusmodi dilectio sit caritas proprie dicta, siue dilectio meritoria, ideo non valet.
On this page