Et videtur, quod sic. Quia quicumque se abstrinxit duplici voto, quorum vnum est maius altero, tunc maius votum obseruando, absoluitur a minori, maxime si vtrumque simul non potest obseruari: Sed uotum religionis est dignius, & virtute maius, quam votum matrimonii: ergo &c. Maior patet, quia ex hoc secundum iura licet homini transire de vna religione ad aliam, supposito, quod tran seat ad artiorem regulam. Minor probatur, quia illud, uod est spirituale, & diuinum, est maioris virtutis, & dinitatis, quam illud, quod est carnale, & humanum: Sed status religionis est spiritualis, & quasi diuinus, & status matrimoni est carnalis, & humanus, ergo &c

Contra, nulli licet attentare illud dissoluere, quod ex liuina institutione est indissolubile: matrimonium est huiusmodi: ergo &c. Maior patet. Minorem probo, quia illud, a cuius dissolutione prohibetur homo verbo veriatis in Fuangelio, hoc ex diuina institutione videtur esse indissolubile: Sed veritas, scilicet Dominus lesus Chri stus, loquens de matrimonio, ait. Quod ergo Deus conunxit, homo non separet

Hlic quattuor sunt videnda Primo, quid sit matrimonium. Secundo qualis sit ille consensus, qui efficit matrimonium. Tertio de eo, quod est hic principaliter quaesi. tum. Et quarto est videndum, vtrum septennium id est tempus septem annorum sit necessarium requisitum ad sponsalia contrahendum.

RESOLVTIO. cum matrimonium sit uiri ac milieri; maritalis conifictio inter personas legitimas indiuiduam vitae consuetudinem retinens, perspicuum erit nullam sieri posse inter coniuges separationem non existente praecipue vatitnabili causa, quae tamen si extiterit, segregatio erit atoro, non autem matrimoniali vinculo: vi Iaesevtim mutuus consensus volunt atum vtspectu sactamenti intercedae.

ARTICVLVS I Quid sit matrimonium.

QVANTVM ad primum articulum respodet Magister hic in littera dicens, Matrimonium est vi ri mulierisque coniunctio maritalis inter legitimas personas indiuiduam vitae consuetudinem retinens. In qua descriptione coniunctio ponitur pro genere, cetera auti pro differentiis, vt de se patet intuenti: lsidorus vero lib p. et)v mologiarum magis attendens ad nominis interpre tationem, quam ad diffinitionem, ait, quod matrimonium licitur quasi, matris munium, id est officium. Et quasi ad idem respiciens Aug. in lib contra Faustum ait, Matrimo nium ideo dicitur, quia non ob aliud debet mulier nubere, nisi vt mater fiat.

Sed contra haec potest argui ex dictis aliquorum doctorum Et primo contra dictum Magistri sic.

1 Matrimonium sicut, & quolibet aliud sacramentum est sensibile signum: Sed nulla coniunctio est quid sensibile: ergo matrimonium non potest esse coniunctio. Ma ior patet per diffinitionem sacramenti datam ex dictis Beati August. dist. 1. qua dicebatur, quod sacramentum est inuisibilis gratiae visibilis forma. Patet etiam minori quia nulla relatio est forma sensibilis, sed omnis coniun ctio est relatio: ergo nulla comiunctio videtur esse sesibilis.

2 Praeterea, viculum, quo aliqua coniunguntur, non est ipsa coniunctio: Sed matrimonium est vinculum indissolubile, quo femina coniungitur viro, & econuerso. maior patet, quia causa differt realiter a suo effectu, sec vinculum coniugens est causa coniunctionis. Minor etiam atet de se, & est communiter concessa.

Preterea, si matrimonium esset coniunctio, tumc duorum coniugum non posset esse vnum matrimonium, Falsitas istius consequentis patet. Probatur consequentia, quia secundum Auic inter duo extrema non est vna relatio, sed duae secundum numerum extremorum, duae enim sunt aequalitates in duobus aequalibus. Cum igitur omnis coniunctio sit relatio, in duobus coniunctis erunt duae coniunctiones, & per consequens, duo matrimonia si matrimonium est coniunctio, quia multiplicato superiori, tunc necesse est inferius multiplicari

praeterea, si matrimonium esset coniunctio marita is, tunc non posset esse matrimonium sine carnali compu la. Falsitas consequentis patet ex quaestione proxim; praecedente. Consequentia etiam patet, quia coniuctio maritalis, vel est ipsa carnalis copula, vel necessario con cernit huiusmodi copulam,

Praeterea, omne matrimonium potest dissolui cau sa fornicationis: ergo matrimonium non est retinens in dissolubilem, seu indiuiduam vitae consuetudinem.

4 Praeterea, contra dicta lsidori, & Aug arguitur sic.¬ Semper a digniori est res denominanda, sed pater est di gnior matre ergo istud sacramentum potius deberet dici patrimonium a patre, quam matrimonium a matre Maior habetur 2. de anima. Etiam minor patet ex3. di anima, vbi dicitur, quod agens est prestantius patiente¬

preterea, denominatio debet fieri a principio essen tiali: ced officium matris non est essenti ale principun matrimonii, sed potius est effectus eius: ergo &c Maior patet, quiaratio, quam significat nomen, est difnitio, vt dicitur 1. metap. Sicut igitur diffinitio datur pes rincipia essentialia, sic et nomen debet imponia prind io essentiali. Minor etam patet, quia effectus non estprin cipium essentiale suae causae, licet quandoque causasit rincipium essentiale sui effectus, vt patet decausa inrinseca: Sed sine peccato esse matrem, causaliter praelum, ponit esse matrimonium, ergo &c

Ad primum dicendum, quod minor non est vera. Ad per bationem dicedum, quod quamuis relatio non sit sensibilisis cundum se, est tamen sensibilis ratione fundamenti. Vnde sicut similitudo sentitur, inquantum alba, quae suntsi milia, sentiuntur: sic coniunctio sentitur, eo, quod personae coniunctae sentiuntur, ac etem eo, quod verba, quiban morum suorum consensum, & conformitatem exprimu, sentiuntur

Ad scum dicedum, quoligari aliquo vinculo, pot intelligi dupliciter Vno modo vera effectiue, & sic maior est, sed minor est falsa. Alio mono formaliter, & sic quamuis mino sit vera, quia matrimonium est tale vinculum, quo conuge formaliter i telliguntur esse ligati, maior tamen est ralsa, quia vinculum, quo aliqua frmaliter ligantur, nonest aliud, qum ipsa ligatio. Ad probationem dicendum, quodm ior est falsa, loquendo de causa formali: effectus eni cal ae formalis non differt realiter a forma. Ad tertium dice dum, quod consequens non est falsum, accipiendo ma trimonium, prout dicit relationem aequiparantiae fundi tam in viro in ordine ad mulierem, & econuerso, quia rei veritate, sicut vnum accidens absolutum non potess esse in duob subiectis, sic vnum numero accidens reps ctiuum non potest esse simul in duobus extremis: dici tur tamen vnum matrimonium esse inter vnum vrum vnam mulierem ratione vnius finis, puta, rationepri is generandae, quae vna existens dependet ab utroqus coniuge a viro, scilicet & muliere: & sic vnum matimi nium integratur ex duplici coniunctione praedicta.

Ad quartum pot, negari consequentia. Ad probatio nem dicendum, quod licet maritalis coniunctio conte nat carnalem compulam aptitudine, tamen non conce nit eam actu, aptitudo vero ad carnalem compulam po esse est inter personas virginali castitate possentes

Ad quintum dicendum, quod indiuiduitas matrimo nii potest dupliciter considerari. Vno modo, inquan vinculum; Alio modo, quo ad cohabitationem, &toum. Primo modo non tollitur indiuiduitas matrimonipe diuorti a celebrata causa fornicationis. Vnde persona po tens separari a coniuge fornicante non exauditur a iudi ce, nisi sub hac conditione, quod toto tempore huium; di separationis caste uiuat, nec licet sibi contraherecu aliqua persona, viuente coniuge fornicatrice; etsi volus rit, poterit eidem reconciliari, & matrimomialiter u ea cohabitare, sicut prius.

Ista patent extra de spon: & matria e ex parte. Ex quibi omnibus euidenter apparet, quod per celebrata pnis liuortia non dissoluebatur vinculum matrimoni Si secudo modo, indiuiduitas matrimoni potest causam nicationis tolli.

Est etiam hic aduertendum, quod praedicta diftni data per Magistrum non conuenit vniuersaliter omnin tr: monio, sed solum matrimonio fidelium, & mamm nio consummato per subsequentem catnalem copula Si enim sic non restringeretur ista diffinitio, tunc di instantiae insolubiles cutrerent contra eam, quia ponm quod duo sint coniuges infideles, quorum unus ad h conuertatur, altero manente in sua infidelitate, uned uerso ad fidem licet recedere a priori matrimonis Md nouo contrahere cum persona fideli; maxime sicomil delis blasphemat fidem, vel fidei creatore. Istud pontd presse Inno tertius extra de conuersione indelin e nu o te. Ex quo patet, quod non manet vinculu indindi quod praefuit in matrimonio infidelium. Er ide pateram matrimonio rato, ed non consumato. Ponatur. nm quod duae personae contraxerint matrimonium per verba de presenti; tune verum es matrimonium inter eas: nihilominus tamen, si vna istarum personarum, antequm istud matrimonium consumetur per copulam carnalem, intrauerit religio nem approbatam, & fecerit in ea professionem altera per sona ne consentiente, tuc psona manens in seculo, potest de nouo contrahere matrimonium, si sibi videbitur expedi re, quod nequaqu fieri posset, si vinculum prioris matrimonii maneret indiuiduum. lste estam casus modo, quo ia dixi, determinatus est ab Alex 2 extra de conuersione coniug. cap. ex publico.

Ad sextum dicendum, quod maior non est vera, nisi supposito, quod illud sit dignius, quod est notius, quia nonatio sequitur cognonem, & id non seper a di gniori, sed ab euidentiori, & certiori est res denominanmda icet enim anima hominis sit dignior, quam com pus, tamen quia corpus est magis sensibile, & cognoscibile, quam aia, ic homo magis denoiatur a corpore, quam ab aia; dicitur. enim homo ab humo. Sit quia euidentius, & certius est hanc matrem facere ad generationem, & nutritionem huius prolis, quae spectant ad officium matrimonii, qhunc patre. ideo matrimonium merito denominatur a matre, & di- citur quasi matris munium, idest, matris officium Et econ tra, quia magis certum, & euidens est patre facere ad ex terioris possessionis acquisitionem, quam matrem, io exterior possessio denoiatur a patre, & dicitur patrimonium, quasi spectans ad patris officium,

Ad septimum, nego maiorem, quia quando pprietas ac ridentalis est notior principio essentiali, tunc ab ea res denominatur, sicut lapis, dicitur quasi, ledens pede. Ad pbationem dicendum, quod licet ro, quam signat nome, sit diffinitio, tamen quia accidentia conferunt magnam parte ad cognoscendum, quod quid est, vt dicitur 1 de aia: io ab accidentali principio potest res congrue denoiari, & hoc specialiter verum est, quando res denominanda est acci dens: sicut est in proposito, quia etiam diffinitiones acci dentium non dantur sp per essentialia, sed potius per ad ditamenta, & per extrinseca, vt patet 7. metaph¬

ARTICVLVS It,. Qualis sit ille consensus qui afficit ma trimonum.

VANTVM ad secundum articulum pono duas conclusiones

Prima est, quod verum matrimonium fieri non potest absque consensu voluntatum ipsorum contrahentium uia nullus accipit legitimam potestatem in eo quod est libere alterius absque illius consensu Sed vter que coniugum accipit potestatem legitimam in corpus alterius, ut patet per Apost. quod quidem corpus ante matrimonium libere fuit in alterius potestate: ergo &c.

2 Praeterea, nullus contractus obligatorius potest es ratus, nisi interueniat consensus contrahentium, sed m- trimonium est quidam contractus obligatorius

praeterea, nihil potest fieri sine sua causa efficienter Sed causa efficiens matrimonium e consensus volunta tum, vt apparet per auctoritates sanctorum, quae ponun tur hic in littera: ergo &c

Forte contra istud dicetur, quod impossibile est ali uid esse cam efficientem suuipsius, vt patet ex dictis Au tu, i de ri & ex di Aris. 2 de amma: Sed matrimonium non videtur esse aliud, quam mutuus consensus legitimotum coniugum. Ista patet, quia respectu eiusdem significati est idem signum: sed coniunctio Christi cum ecclesia quae significatur per matrimonium, etiam significatur p mutuum consensum legitimorum coniugu: ergo &c

2 Preterea, multiplicata cam, multiplicatur effectus: Sed duorum coniugum sunt duc consensus: ergo si consensus est cam matrimonii, tunc duorum coniugum essent duo ma trimonia, quod est falsum. Minor patet. Probatur maior, uia non est minor vnitas in principiis, quam in principiatis, vt patet in lib de caus

3 Praeterea, si oppositum non est cam oppositi, tunc nec pporitum est cam ppositi, ut patet in lib topicorum. Sed dis sensus coniugum non destruit matrimonium iam contractu: er go consensus eorum non efficit matrimonium nondum factum

Ad primum nego minorem, quia matrimonium est quaedam vnio duorum ordinatorum ad vnum, puta, ad vnam vitam domesticam, vel ad vnam ple generandam, & educam dam, quam vnionem efficit consensus mutuus illorum vnitorum. Ad probationem, nego maiorem, quia saepe videmus, quod idem significatum pluribus signis exprimitur, & significatur propter euidentiam certiorem. Etiam ninor istius probationis deficit, quia consensus coniuum, proprie loquendo, non significat coniunctionem Christi cum ecclesia, sed potius significat voluntatem christi, quae fuit causa coniunctionis Christi cum ecclesia Et sic in istis duobus signis, & significatis, ordinate respo det causa causae & effectus, effectui, puta, consensus con iugum voluntati Christi, & matrimonium causatum ab llo consensu, coniunctioni Christi cum ecclesia causate a Christi voluntate¬

Ad secundum dicendum, quod maior vniuersaliter non est vera. plures. nm carpentarii possunt esse causa vnius, & eiusdem domus, quae quamuis non sit vna vnitate indiui sibilitatis: tamen est vna vnitate integritatis, secundum

uod ex vnione omnium suarum partium integratur in ordine ad vnum finem: Sic etiam in proposito, quamuis matrimo nium causetur a duobus consensibus, & funde tur in duobus consentientibus: tamen dicitur vnum ma trimonium vnitate integritatis, secundum quod om nes sue causae conueniunt, & concurrunt in ordinem ad vnum fi- nem. Ad probationem dicendum, quod per illa verba non intendit Au ctor de causis dicere, quod plures causae in genere causae efficientis non possint simul concurrere ad faciendum eundem effectum, quia sic ipse contradiceret sensui, & et Arist 2. phi. vbi ait, Ho generat hominem, & Sol: sed inten d t dicere, quod cam per se sufficiens ad causandum aliquem effectum, non est minus simplex, nec magis varia bilis suo effectu.¬

corte dices, quod istud est contra me, quia consensus coniugum est variabilis, & transitorius, igitur si in causa non est maior variabilitas, quam in effectu, tunc Si consensus coniugum est causa matrimonii, matrimonium erit variabile, & transitorium, nec per consequens erit indissolubile, & indiuiduum: cuius oppositum iam dictum est in primo articulo istius quaestionis

Respondeo, quod licet consensus sit causa matrimonii, tamen non est per se sufficiens causa, quia nisi adeset diuina institutio, tunc consensus humanus non posset causare matrimonium, & ideo instantia non concludit, quia quod dictum est, causam non esse magis variabilem uo effectu, hoc dictum fuit de causa per se sufficiente¬

Ad tertium dicedum, quod maior propositio non est vera, nisi loquendo de tali proposito, quod est cam propo lti non solum effectiua, sed etiam conseruatiua: Licet enim separatio Sigilli a cera, cui impressum est, non Ssit cam destru tionis figurae in cera derelicte ex huiusmodi impressione, tamen ex hoc non sequitur, quod coniunctio Sigilli ad ceram non sit tam figurae Et ratio huius est, quia ita imressio, vel coniunctio sigilli est causa effectiua illius figu tae, qtamen non est eius cam conseruatiua: sed nunc ita est, quod conlensus non est causa conseruatiua matrimonii:igitur quis dissensus non possit dissoluere matrimonium ia conm ractu, tamen ex hoc non habetur, quin consensus possit efficere matrimonisi cam enim matrimonii sic effectiua uod etem est conseruatiua, est ipsa diuina institutio, quae mutari non potest per aliquam puram creaturam

Et ex ista conclusione pot inferri tale corollarium, quod consensu existente ficto, numqum contrahitur matrimonium, quia consensus fictus non est consensus, sicut nec ho pictus est ho. Si igitur sine consensu non pot contrahi matrimo nium, vt dicit praecedens conclusio: ergo nec consensuficto poterit contrahi matrimonium

2 Preterea, intentio requiritur in omni sacramento: Sec consensu existente ficto, non adest intentio matrimonii cotrahendi, sed potius decipiendi: ergo &c.

3 Praeterea, iam dictam veritate determinat Inn ter tius extra de spon. & mat, c tua nos, vbi iudicat quendam non contraxisse matrimonium, eo, quod non: dhibuit verum consensum, quamuis finxerit se consentire in quandam pop extorquendam ab ea carnalem copulam. Vnde cirei finem illius c. si concludit. Dolus solummodo affuit, & fi- defuit omnino consensus, sine quo cetera nequeunt per dere foedus coniugale¬

Nota tamen, quod secundum forum exterioris iudicit talis fictor cogitur per sententiam excommunicationis ad habendam illam vxorem, cum qua contraxit per verba, di praesenti, si sufficienter poterit probari, quod dixerit hu iusmodi verba, quia iudicium extrinsecu non habet iudica re de his, quae versantur in corde, nisi prout apparet verbis, vel signis extrinsecus. Etiam in foro conscientiae consu sendum est tali deceptori, vt possposita fictione, pleno consensu illam accipiat in vxorem, quam decepit.

Sed posito, quod durante fictione cum prima, ipse peverba de praesenti absque fictione contrahat cum secun da, tunc manere debet cum secunda, quia haec est legitima vxor sua, & ideo ipsa viuete non debet reuerti ad primam. Sed quid faciet, si prima obtinet sententiam co tra eum in iudicio, & ipse excommunicatur, nisi relicta secunda ad primam reuertatur

Respondeo, quod melius est sibi sustinere sententiam,. quam reuerti ad primam, & illam dimutere, quam nosci sfua m esse legitimam Etsi aggrauatur sententia, tunc consu lendum est sibi, quod cum secunda, quae est sua vxor legiti ma, vadat ad partes alienas, vbi ratione ignorantiae istiu facti non procedetur contra eum

Conclusio secunda est, quod ad hoc, vt consensus efficiat matrimonium verum, necesse est, vt exprimatur pr verba de praesenti, vel saltem per aliqua signa huiusmo di verbis aequipollentia. Quia si non hoc, vel esset pro tam to, quod consensus tacitus, & occultus sufficeret, vel quia consensus, expressus per verba de futuro sufficeret ad ef ficiendum ratum matrimonium, sed neutrum istorum sufficit: ergo &c. Maior patet ex sufficienti diuisione. Minorem probo, quantum ad ambas suas partes,

Et primo primam Quia in omni contractu obligato necesse est interuenire tantam expressionem, per quam tontrahentes possint cognoscere se esse obligatos. Sed in matrimonio est quidam contractus valde obligatorius, & consensu manente tacito, nulla fit expressio, per quam consentientes possnit cognoscere se esse mutuo ob ligatos: ergo &c

Et confirmatur, quia ad esse cuiuslibet sacramenti re quiritur aliquod sensibile signum, sed consensu manente omnino tacito, nullum apparet secsibile signum illius consensus: ergo &c

Praeterea nullus acquirit ius nouum in aliqua re per consensum illius, cuius est res illa, nisi sibi constet de con sensu tali: Sed vero existente matrimonio quilibet coniu gum acquirit ius in corpore alterius per consensum eius ergo non potest esse verum matrimonium, nisi quilibet coniugum cognoscat consensum alterius, vel ex verbis, vel ex signis, & per consequens, non sufficit ad causandum matrimonium consensus taciturnus;

Secundam partem minoris probo sic. Si aliquis conensus expressus per uerba de futuro posset facere verum matrimonium, hoc maxime esset ille, qui firmatur addi to iuramento: Sed iste adhuc non sufficit ergo &c Mamior patet. Minorem probo, quia quod futurum est, hoc verius dicitur non esse, quam esse: Sed iuramentum ad ditum verbis de futuro consensum significantibu non mu tat talium verborum significationem: ergo non obstante iuramento consensus, ptunc significatus magis habet non esse, quam esse, sed quod non est nihil efficit: ergo consensus expresius per verba de futuro non obstante, quod sit iutameto vallatus non poteritt efficere verum matrimonum. Et confirmatur, quia si consensus expressus pverba defuturo, firmatus iuramento, efficeret verum matrimoniu, tumc phmoi matrimoio non requireretur postea aliquis alius cosensus Consequentia patet, quia ex quo pr expressione futuri consensus cum addito iurameto, matrimoniumiam essei estectu, frustra requireretur vlterior consensus ad ipsn ess ciendum, Sed falsitas consequentis patet, quia eo ipso, quu quis prnittit, vel iurat aliqua no in psenti, sed in futuro se habiturum in vxorem ia ipso suo pmisso, vel iuramenti pondet fututum se habiturum consens uin hmoi mulietem,

Praeterea, si hmoni promissio de futuro cum addito iuta mento faceret verum matrimonium, tunc si altera illatum pso. narum contraheret scuo cum aliqua alia persona perverba de praesenti, secudus contractus non teneret: Sed conequens est falsum, quia in secudo contractu esset verum matrimoniu scum quod iura determinant. Consequetia et patet, quia cade persona non pot cum duabus personis simullhere te rum matrimonium, ergo si cumn secuda habet verum matrim, nium, sequitur necessario, quod cum prima niquam habuerit verum matrimonium. Haec omnia, quae hic addusi a pbadum secundam parte supradictae minoris, clare possnt haberi ex dic. Greg noni extra de spo. & mat. c. hinte virum, vbi cum prius dixisset, quod concesus expressus po verba de praesenti, puta, cum vir dicit, accipio te in mea, mulier respodet: accipio te in meum, facit verum matm m onium, tunc eoden c. subdit, quod est. ad propositum sicdi cens, verum si inter ipsos accessit tantum promilsio de futi ro vtroque dicete, ergo recipiam te in meam, & ego recip te in meum, uel verba similia, si alius mulierem illap verba de praesenti desposauerit, et si inter ipsam, &pi mum iuramentum interuenerit, sicut diximus dentur huiusmodi desponsationis intuitu secudum matrimoni non poterit separari, sed eis est de uiolatione fidei pos tentia iniungenda

Sed contra supradictam minorem, quo ad primampi tem potest argui sic.

1 Non minus est efficax consensus in matrimonis quam consensus in peccatum, sed consensus in peccami trinsecus manes sine omni exteriori expressione, estiu ficiens causa peccati: ergo consensus in matrimonum absque exteriori expressione, erit sufficiens causa mm trimonii

2 Praeterea, muti possunt contrahere matrimi nium: ergo consensus tacitus potest efficere matrimonii Consequentia patet. Et antecedens expresse habetur ex tra de spon. Matri. ctuae fraternitati, vbit ai. Inntertius quod muti possunt contrahere matrimonium per cosen sum mutuum sine verbis

Praeterea, posito illo, quod est de necessitate mam nii, vere ponitur matrimonium, quamuis non ponam illud, quod solum est necessarium ad contrahendumn rimonium in facie ecclesie: Sed consensus est denete sitate matrimoni, & verborum expressio solum est nom cessaria exterius in facie eccl. ergo &c. Maior patet Mi nor etiam expresse habetur ab Innocentio inciampi xime allegato, vbi ait sic. Matrimonium in veritate xo trahitur per legitimum viri, & mulieris consensum, so necessaria sunt, quantum ad ecclesiam, verba consei de praesenti exprimentia

Praeterea, sinc expressione extrinsera per coni sum perfectum intrinsecum potest quis vouere inta tum, quod tenetur ad voti impletionem, ergo inces trinseca expressione potest, quis contranere vem matrimonium. Antecedens est notum, quia dicituri psal. Vouete, & reddite domino Deo vestro Patet m consequentia, quia matrimonium est quoddam comd perpetuo obligatorium.

Praeterea, si extr inseca expressio consensis esemm tessaria in matrimonio contrahendo, tunc puelratactus & nihil respondes in hora matrimonialis contractus contraheret matrimonium. Con sequentia patet: Sed conse quens est falsum, quia dato, quod filia familias, quando tra ditur nuptui, taceat, & nihil respondeat: tamen verum con trahit matrimonium, ut patet 3 2. q.2. c honorantur.

o Praeterea, contra secundam parte minoris, qua dicebatur, quod consensus expressus per verba de futuro non facit matrimonium, arguitur sic. Sicut se habet expressio de presenti ad praesens matrimonium, sic se habet expressio de futuro ad futurum matrimonium: Sed expressio con sensus per verba de praesenti, est causa praesentis matrimonii: ergo expressio consensus per verba de futuro, erit causa futuri matrimonii.

2 Praeterea, si carnalis copula secuta fuerit contractu expressum per verba de futuro, tunc verum est matrimo niu: ergo ante huiusmodi compulam virtute consensus expressi per verba de futuro, verum fuit matrimonium. Antecedens probatur extra de sponsalibus, & maca. is, qui sic vbi Greg. 8. ait, Is, qui fidem dedit mulieri super matrimonio contrahendo carnali copula subsecuta, & si in facie ecclesiae ducat aliam, & cognoscat eam, ad primam. redire tenetur, quia licet presumptum primum matrimonium videatur contra praesumptionem, tamen huiusme di non est probatio admittenda, nec verum censetur matrimonium, quod de facto est postmodum subsecutum, Consequentia etiam patet, quia carnalis copula non ha bet efficere matrimonium sed potius vbi legitime fit, ibi matrimonium presupponit

3 Praeterea, matrimonium spirituale potest fieri, sen contrahi per uerba de futuro: ergo & carnale Consequen tia patet. Probatur antecedens, quia obligatio ad intran dum religionem, quae est quoddam matrimonium spirituale, vere contrahitur, etiam si homo huiusmodi votum emiserit per verba de futuro. Si quis enim circafestum Natiuitatis promitteret se assumpturum habitum religio nis in primo festo pascae futuro, veniente festo pascae, ipse vtique habitum religionis teneretur assumere: Sic et in proposito, si quis premitteret alicui mulieri &c

0 Preterea, contra illud quod in probatione assumtum est de addito iuramento, potest argui sic. luramen um aliquid firmitatis addit super uerba de futuro simliciter prolata: ergo addito iuramento verbis de futuro, verum fit matrimonium. Antecedens patet. Probatio consequentiae, quia verba de futuro simpliciter prolata sine iuramento, efficiunt sponsalia: Sed nihil potest add super firmitatem, & obligati onem sponsalium, nisi obligatio veri matrimonii: quia inter uera sponsalia, & verum matrimonium, non est dare aliquem gradum medium

1o Praeterea, non minus obligat hominem veritas di uina, quam humana, sed per iuramentum firmatur illud, quod iuratur veritate diuina, & per simplicem consensus expressionem per uerba de presenti firmatur illud quod exprimitur veritate humana, ergo si consensus ex. pressus per simplicia verba de praesenti causat firmum, & verum matrimonium, sequitur, quod multo magis hoc facere possit consensus expressus per verba de futuro vallata iuramento.

1I Preterea, nullus potest obligari virtute cuiuscum que humani statuti, quod facere teneatur contraius diuinum Sed iuramentum cadens super materiam licitam, & honestam, quilibet ex iure diuino tenetur adimplere: ergo quando aliquis iurauit se accepturum bertam in vxorem legitimam, dato, quod per verba de praesenti post modum contrahatur cum Oreta, videtur, quod per nullam decretalem ab homine conditam possit obligari ad ha bendum Qretam, & ad dimittendum Pertam, cuius oppositum assumptum est in probatione secundae partis sepe di ctae minoris.

12 Praeterea, Apostolus ad Heb ait. "Omnis controuersiae finis est iuramentum". Sed ius positiuum ecclesiae non debet iudicare oppositum apostolicae determinationis: ergo videtur, quod in iudicio ecclesiae magis iudi candum sit pro matrimonio de futuro promiiso cum uramento, quam pro matrimonio de presenti con¬ tracto simplici verbo.

His non obstantibus, teneo cum determinatione san ctae matris ecclesiae supra dictas veritaces.

Ad primum igitur dicendum, quod maior non est ve ra, accipiendo consensum solitatium in vno homine sine expressione ad alterum, quia peccatum potest committi etiam ab homine solitarie se habente: matrimonium autem necessario concernit duos homines sibi ip sis mutuo consentientes, & potestatem alternatim super corpora sua sibi inuicem tribuentes. Et quia haec non possunt fieri sine aliqua expressione, quae sit mutuae voluntatis indicium: ideo non est simile de consensu respectu eccati, & respectu matrimonij

Ad secundum nego consequentiam, quia licet multi matrimonium contrahentes consensum suum non exprimant verbis, tamen necesse est, quod consensum suum exprimant signis, vel nutibus verbis aequipollentibus. Et ista videtur intentio Innocentij Papae extra desponecum apud sedem, vbi ait, quod muto non est denegandum, uin possit contrahere matrimonium, cum quod verbis non potest, signis valeat declarare.

Ad tertium dicendum, quod minor non est vera, quia ex ressio verborum, vel saltem signorum, est necessaria ad contrahendum matrimonium. Sicut enim ad producen lum artificiatum non solum ars est necessaria, sed etiam est necessarium instrumentum, cum quo artifex producit, & sine quo non potest produtere artificiatu sic quamis consensus efficiat matrimonium, tamen ad huiusmo di efficientiam, necessario concurrit expressio consensus insinuatiua, siue huiusmodi expressio appareat per uera, vel per signa verbis aequipollentia. Est enim huiusmo di expressio instrumentum consensus in efficiendo matrimonium, sine quo intrumento nullus consensus potest efficere matrimonium. Et per hoc patet ad probatio nem, quia non sequitur, in contrahendo matrimonium verba sunt necessaria, quantum ad ecclesiam; ergo nullo modo sunt necessaria, quantum ad matrimonium con rahendum, quia, vel verba, vel signa sunt necessaria in nuiusmodi contractu saltem, vt instrumenta

Ad quartum, nego consequentiam, quia voto astringi tur homo soli Deo, vel Deo in sanctis suis, igitur actu interiori sine expressione exteriori, homo potest se voto astringere, quia Deo omne cor patet, & omnis voluntas loquitur, vt ait Greg. Sed matrimonio abstringitur homo omini, qui non potest cognoscere voluntatem hominis, nisi aliquibus exterioribus verbis, vel signis exprimatur.

Ad quintum nego consequentiam, quia sicut notauit Hugo 37. 4.2cc vlti. quando puella audit ea, quae fiut cir ca ipsam, & non reclamat, tunc consensus eius taciturnitate sufficienter exprimitur. vnde quamuis taceat, quan tum ad verborum expressionem, tamen sua patientia, uae taciturnitate monstratur, sufficienter exprimit con ensum suae voluntatis.

Ad sextum dicendum, quod cum in maiori dicitur ex ressio de futuro, Iy expressio de futuro, potest dupliciter accipi. vno modo, pro expressione nunc futura, quae quandoque erit praesens, pro tunc praesentem consensum exprimens, & sic maior est vera, & conclusio est concedenda: quia sicut praesens expressio, qua praesens consen sus exprimitur, nunc presentialiter causat matrimonium; sic expressio nunc futura, tunc autem presens, exprimendo consensum tunc praesentem, tunc causabit matrimonium. Alio modo, pro expressione verbifuturi temporis, quo quis spondet quandoquese habiturum aliquam in vxorem, & sic maior est falsa, quia expressio, quae sic est futura, numqum est coniuncta praesenti consensui: ergo numquam erit causa matrimonii. Expressio autem de praesenti est a ctu coniuncta praesenti consensui, & ideopotest esse cau a matrimonij. Et quia hic accipitur expressio de futuro iuxta secundam acceptionem; ideo maior est neganda

Ad septimum nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod licet carnalis copula proprie non faciat matrimonium, tamen quia inter illas personas praeces¬ serunt sponsalia contracta per verba de futuro: ideo ex actu carnalis copulae praesumitur violenter, quod sponsus praesentialiter consentiat in illam sponsam, tamquam n vxorem legitimam licet enim mutuus consensus ibi non exprimatur per verba de praesenti tamen praesumitur, quod aequipollenter exprimatur per carnalem compu lam sequentem sponsalia memorata

Ad octauum nego antecedens. Ad probationem dicendum, quod licet postquam aliquis vouit intrare ri ligionem monachorum: ipse sit obligatus ad intrandum tamen appropriate loquendo, huiusmodi obligatio non est matrimonium spirituale, magis enima ssimilatur spo salibus, quam matrimonio; in ipsa autem hora professio nis vinculum spiritualis matrimonii superadditur his sponsalibus praecedentibus

Ad nonum nego consequentiam Ad probationen nego minorem, quia quandoque additione poenae firma tur sponsalia, puta, quando resilienti a promisso indici tur poena centum, vel mille librarum, aut marcarum, & tamen huiusmodi firmitas per poenam appositam addita, sinit sponsalia manere sponsalia, nec ipsa mutat in ve rum matrimon ium Sic etiam iuramentum sponsalibus additum non mutat speciem sponsalium, quamuis ipsa confirmet. Ad probationem illius minoris dicendum quod licet inter sponsalia, & matrimonium non sit daru gradum firmitatis medium specifice differentem ab vtroque extremorum, camen bene possunt dari diuers gradus firmitatis omnes manentes infra naturam, seu peciem sponsalium.

Ad decimum dicendum, quod licet maior situera in eodem genere obligationis, puta manendo infra obliga tionem sponsalium, tunc plus obligat veritas diuina per iuramentum addita verbis, quibus contrahuntur sponsa ia, quam si huiusm odi verba iuxta humanam veritate nude, & sine iuramento proferrentur: tamen in alio, & alio genere obligationis: sicut est in proposito maior po test esse falsa. Etiam minor supponit vnum falsum, scili cet quod solum humana veritate firmetur illud, quod exprimitur, quando contra hitur matrimonium: Firmitas enim illius, quod ibi exprimitur, magis est a diuina veritate, quam humana:eo, quod matrimonium princi palius in sua fir mitate dependeat a diuina institutione quam ab humani consensus expressione.

Ad vndecimum dicendum, quod minor non est vera, si materia, quae fuit licita pro ilio tunc, quando quis iura uit, in suceessu temporis ex aliquo euentu efficitur illici ta. Si enim pater alicuius puellae iurasset eam tradere in vxorem legitimam alicui viro, & sic, durantibus sponsal bus, ille committeret stuprum cum sorore illius puellae, tunc pater, quamuis iurauerit, nullo tamen modo de bet sibi dare huiusmodi puellam in vxorem, quia matetia iuramenti, quae primo fuit licita, & honesta, ex iam dicto euentu, sacta est illicita, & in honesta: Sic autem est in proposito, quia quamuis iutamentum, quo quis se ol igauit aliquam ducere de futuro in vxorem, in suo prin cipio habuerit licitam materiam: tamen postquam aliam duxit per verba de presenti consensum suae voluntatis ex primentia, materia, quae fuit licita, efficitur illicita, quia huic secundae dedit potestatem super suum corpus, & io non licet sibi huiusmodi potestatem alteri tribuere, quam uis hoc prius licuerit sibi

Ad duodecimum dicendum, quod dictum Aposto li debet intelligi manerte materia iuramenti licita, sicut fuit licita.

ARTICVLVS III Vtrum peracto matr: moio, alter coniugum muito altero veligionem inpedire possit

QVANTVM ad tertium articulum est distinguendum, quia vel inter huiusmodi coniuges est ma trimonium consummatum per actum carnasis copm. lae vel non¬

Si primo modo, tunc non licet uni coniugum intrate religionem sine consensu alterius, & si de facto intraret, altero inuito, de iure potest reuocari ad commanendun alteri coniugi in saeculo: &tenetur sibi reddere debui, o quando perit: licet ius petendi amiserit propter votum religionis, ad quod se, quantum in se fuit, astrinxit Etiam si vxore mortua superuixerit, quamuis de necessitate non teneatur reuerti ad religionem, aquaexiut tamen consulendum est sibi, vt reuertatur, quia cessante impedimento, deb et satisfacere voto castitatis, religio nis, quod commisit, quantum in se fuit. Ista omnia patet extra de conuersione coniugatorum c. 1. & c Quidi intrauit, & c. placet, & c. ad Apostolicam. Istud etiamn tet pet multas auctoritates, quas Magister recitathy in littera.

Si secundo m odo, puta si matrimonium contracum per uerba consensum contrahentium exprimentia dei praesenti, non est consummatum per carnalem copula, contrahentium, tunc vnus coniugum potest intrateteli tionem approbatam, etiam alio contradicente. Et conux manens in saeculo potest, si voluerit, cum alia perio na contrahere matrimonium, postquam transiuit annus probationis, & non ante, quia primum vinculum mam monii tamdiu durat, quamdiu intrans religionem, non est mortuus saeculo: Sed non est mortuus morte vitass cularis, nisi postquam transiuit annus probationis, inh ne cuius iste est professus huiusmodi religionem: emi &c Ista patent extra de conuersione coniu, c ex publi &c, ex parte tua.

IForte dicetur, quod ista secunda conclusin repus gnat verbis saluatoris; dicentis Quod Deus coniunt mo non separet: sed Deus coniunxit eos, qui verum con traxerunt matrimonium per verba de praesenti, quia oi rum coniunctio est ex diuina institutione.

2 Preterea immediate contracto matrimonio po verba de praesenti, tunc quilibet coniugum habet iusn tendi debitum, ergo potest in altero praeuenite, & oi terdicere religionis ingressum. Antecedens patet no x vi matrimonii quilibet coniugum habet super comu ilterius potestatem. Consequentiam probo, quia qu ue habet potestatem super antecedens, ille etiam ha tantem super consequens, sed coniuge posse prohibere 4 ingressu religionis est consequens ad carnalem conula non vt patet pr conclusionem primam istius articuli, ista est bonconsequetia, horum coniugum matrimonium est per camal copulam consummatu, ergo vnus istorem pot alteri interdice religionis ingressum

Ad primum dicendum, quod verba cb sti sunt ibi intelligenda de matrimonio per carnale co pulam conssimato. Et hoc satis notatur per verbu pon praecedens, quo ait Christus. Et erunt duo in canme n Etiam Christus istius statuti expressum exempli pbuit,o lo Toan. Euangelistam de nuptiis ad apostolicam religioi vocauit. Exemplum etem pro ista veritate habemus de fandu Machario, ac de D Alexio, vt hic patet inlittera,

Ad secundum dicendum, quod quamuiscumque vnus coniugum, tracto matrimonio, immediate exigat debitum: tamm alter conius non tenetur immediate reddere, maximol vult de ingressu religionis deliberare, Forte dices, sintenetur immediate reddere debitum exigeri, tunc quarne pot per vnam die petenti resistere, eade rone posetn annum, & per annos, & sic semper posse alter alterum defraudare, quod est contra doctrinam Apossoli i ad Corm bi ait. Vxori vir debitum reddat, similiter autem & vor virom Mulier potestatem sui corporis non habet, sed vir: simun ter & vit potestatem sui corporis non habet, sed muler No lite fraudare inuice, nisi forte ex consensu ad tenis) vacetis oroni. & iterum, Reuertimini in idipsum, nernto vos Sathanas propter incontinentiam vestra Prob atio conseno tiae, quia ex suceessu temporis vnus coniugum non a un maiorem potestatem super corpus alterius, quam habeat primo dic, quo coeperunt habere verum matrimonium

Respondeo negando consequentiam, quia sicut pater extra de conuersione coniuga. cap ex publico, contra cto matrimonio cuilibet coniugum indulgetur spatium duorum mensium, quibus si vuit, poterit deliberare de ingressu religionis, quibus transactis, si manserit in saeculo, tunc de necessitate precepti tenetur reddere debitum exigenti. Ad probationem dicendum, quod licet ex suc cessutemporis non acquirat maiorem potestatem, tamen ex transitu predictorum duorum mensium acquitit magis absolute licitum vsum praehabitae potestatis, quia infra illos duos menses non licuit sibi vti illa potestate, ni si de consensu coniugis, in cuius potestate erat vti, vel non vti tempore sibi indulto pro deliberatione super ingre su religionis: Sed postt ansitum illorum duorum menfium coniux tenetur consentire in vsum illius potesta tis, isto exigente, qui habet huiusmodi potestatem. verba etiam Apostoli hic adducta, inquantum praedictae decretali videntur esse contraria, sunt intelligenda de personis habentibus matrimonium consummatum,

ARTICVLVS IIII Vtrum septenum sit necessario requisitum ad sponusalid contrabendum

QVANTVM ad quartum articulum tria breuiter sunt videnda

Primo, quid sint sponsalia, & vnde dicuntur. Secundo qua aetate, & qualiter contrahuntur. Et tertio, ex quibus causis, & qualiter quandoque dissoluuntur. Quantum ad primum dico, quod tam iuristae, quam doctores theologiae sponsalia sic describunt. Sponsalisunt futurarum nuptiarum promissio Et ideo sponsalis dicuntur a spondeo, spondes, spondere, quod idem est quod promitto, promittis, promittere Ex quo patet dif ferentia inter matrimonium, & sponsalia, quia ex quo matrimonium implicat presentialem consensum, & spo salia promissionem de futuro consensu: sequitur, quod matrimonium sit solutio sponsalium, quia in contracti matrimonii exsoluitur illud, quod in contractu sponsalium promittitur.

Quantum ad secundum dico, quod personae sponsalia contrahentes ad minus debent esse septem annorum, quia tunc incipiunt eis placere sponsalia, vt dicitur extra de sponsalibus impuberum clitteras. Si autem ante septimum aetatis annum aliqui sponsalia contraxerint, quamuis pro tunc huiusmodi contractus non valeat: tamen, si postquam septimum aetatis annum compleuerint, placuerit eis illud, quod fecerunt, tunc vera sunt sponsalia inter huiusmodi personas, vt dicitur ;3 0. quaest, secunda ubi non est

Contrahuntur etiam sponsalia quattuor modis. Primo modo, nuda promissione facta per verba de fu turo, sicut cum masculus dicit, Ego accipiam te in meam vxorem. Et puella dicit, Ego accipiam te in meum maritum. vel dicendo alia verba his aequipollentia. Secundo quando pecuniae, vel aliae res dantur pro arris sponsalitiis. Est enim atra illud, quod in contractu cu iuscumque rei datur in signum firmitatis huiusmo di contra ctus. Et ideo dicitur arra, ab ara, quasi ara, seu altare de beat esse testis illius firmitatis. Et inde dicuntur arrae spo salitiae, illa, quae dantur in contractu sponsalium in signu firmitatis eorum, quae ibi promittuntur

Tertio modo, quando sponsa subarratur anulo. Quarto, quando promissio de futuro matrimonio eo firmatur iuramento, vel fidei interpositone Et istis quas tuor modis, contractus sponsalium dicitur absolutus quia omnibus istis modis simpliciter, & absolute obligam tur personae contrahentes sponsalia ad obseruandum il lud, quod promiserunt. Quandoque vero huiusmod contractus est conditionatus Et hoc dupliciter, quia vel conditio est honesta, vt si dixerit masculus, promitto tibi, quod te accipiam in vxorem, si placuerit patri meo, vel si placuerit patri tuo, vel si habueris cetum marcas. Et tunc stante conditione stat promissio, & rata sunt spo salia, & non stante conditione, non stat promissio, nec a licuius firmitatis est huiusmodi desponsatio. Vel conditio adhibita est inhonesta Et hoc dupliciter, quia uel est directe contra bonum finaliter intetum per matrimonium, puta, si vnus contrahentium dixerit, Ego contraham tecum, si promiseris, quod semper procures impedimentum contra partum, vel aliquod sterilitatis uenenum, & tuno nihil contrahitur vel huiusmodi conditio adiecta, quam uis sit inhonesta, tamen non est contra matrimonii bona, ut si dicat, accipiam te in vxorem, si rapinis, vel vsu ris, vel furtis meis consenseris, & tunc valet promissio: sed non est seruanda conditio, dato, quod sit promissa, quia in malo promisso rescinde fidem, in turpi voto muta de cretum, sicut dicit lsid in libr. de summo bono. Ista om nia patent in multis capitulis decretalium, & decretorum, & in diuersis summis doctorum, quorum ad praesens di stinctam significationem omitto causa breuitatis.

Quantum ad tertium, est sciendum, quod licet quilibet sponsorum sponsalia contrahentium teneatur imple re, quod promisit: tamen in septem casibus sponsalia dissoluuntur.

Quorum vnus est, quando vna personarum contrahen tium intrat religionem

Alius, quando vna istarum personarum alibi contra hit matrimc nium per verba de praesenti, vel per verba de futuro, subsequente tamen carnali copula. In his enim duobus casibus tenetur obseruare votum, seu promissum secundum, nec vlterius obligatur ad primum, quia vinculum secundum est fortius primo.

Si autem desponsat secundam per uerba de futuro, & non sequitur carnalis copula, tunc debet cogi ad redeum dum ad primam, vt cum illa perficiat, quod promisit. In praedictis etiam duobus casibus dissoluuntur sponsa lia ipso iure, nec est necesse dissolutionem quaerere a iudice. Tertius casus est, quando altera personarum se trans fert ad partes alienas, & diu requisita, & exspectata non reuertitur

Quartus casus est, quando altera personarum incu rit aliquam contagiosam, vel hortendam infirmitatem, vel aliam enormem corporis laesionem,

Quintus casus, quando superuenit affinitas, puta, s post contracta sponsalia masculus coiret cum aliqua consanguinea suae sponsae, vel sponsa cum aliquo consanguineo ui sponsi, ex hoc enim oriretur affinitas inter has duas personas, quae impediret matrimonium perficiendum inter eas

Sextus, quando altera istarum personarum fornicatur. etiam extra gradum consanguinitatis.

Septimus, quando mutuo se absoluunt a promisso, & quilibet respectu alterius tenunciat iuri suo

100

Aliqui etiam addunt octauum casum, puta, si vna por sonarum tempore contractus fuerit minor annis, quae veniens ad debitam aetatem non consentit: Sed non est ne cesse ponere hunc casum, quia eo ipso, quod minor annis fuit, sponsalia contrahere non potuit, & per consequens in isto octauo casu sponsalia non disscluuntur, quia omnis dissolutio, & corruptio presupponit esse illius,

101

uod dissoluitur, & corrumpitur: & ideo quod numquam esse habuit, hoc numquam dis solui potest. Ista patent non solum in lure canonico, sed etiam in multis statutis, & legibus. luris ciuilis, vbi fit mentio de praedictis.

102

Ad argumentum principale patet per ea, quae dicta sunt in tertio articulo.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1