Circa textum

DISTINCTIO XXI XXII. ET XXIII Tractatus de primi homuus destitutione ob trimi nis perpetrationem facilis, & non obscira diiusio, atque praesentium distinctionum non inutius subdiusio, in quibus de primorum parentum lapsu, nec non de primm peccati origine, ac de Dei permissione in eorum tentationem pulcbre pertractatir.

DENS IGITVR DIAPOLVS. Post. quam Magister determinauit de hominis institutione pacta diuina creatione, hic ultra prosequitur de hominis destitutione facta ex peccati commissione. Diuiditur autem haec residua pars istius secudi libri in duas partes: quia primo Magister considerat de peccato primi hominis formaliter, prout habet esse in ipso primo hominc. Secundo inquirit de eo causali ter, vt. sea parente transfusum habet esse in genita prole bi, In superioribus insinuatum est &c. Prima in duas, quia primo Magister tractat de calliditate demonis, qua homo in peccatum cecidit. Secundo de libertate hominis, qua ine difficultate peccato resistere potuit ibi, Nunc diligeter inuestigare. Prima in tres, secudum quod progressun rimi parentis in peccatum Magister tripliciter describit. Primo sex parte tentantis daemonis. Secundo ex parte tentati hominis. Tertio ex parte diuinae permissionis. becunda pars incipit ibi, Hic uidetur diligenter. Tertia ibi, Praeterea quaeri solet cur Deus. Et has tres distinctones vnica lectione transeo, ut in alia materia magis speculabili ualeam diutius immorari. Diuiditur igitur prima istarum in duas partes, quia primo Magister tractat di entante diabolo. Secundo de precepto diuino, quod fuit tentationis occasio ibi, lllud etiam notandum. Prima in tres: nam primo tractat de tentationis malitia, prout processit a daemone. Secundo de tentationis modo & ordine, Et tertio de eiusdem tentationis specle. Secuda ibi, Tentatio hoc modo &c. Tertia ibi, Porro sciendum est duas &c: Sequitur distinctio 22. in qua Magister descri bit processum primi parentis in peccatum ex parte tentati hominis. Et diuiditur in tres partes. Nam primo Ma ister inquirit ex parte hominis de primi peccati radicepecundo, vtrum una & eadem radix fuerit in viro & in muliere. Tertio de praedictae radicis origine. Secunda ibi, Solet queri, Tertia ibi, Solet etiam quaeri, Prima in tres, nam primo Magister ostendit radicem peccati primi parentis fuisse mentis elationem. Secundo adducit contra se quandam obiectionem, adiungens eius solutionem. Et tertio ponit praedictae elationis specificationem. Secunda ibi Quod si ita fuit &c. Tertia ibi, Et talis quidem elatio, Sequ tur illa pars, Solet quaeri. Et diuiditur in tres partes, quia rimo Magister inquirit, vtrum eadem radix peccati ex parte viri, & mulieris fuerit. Secundo ostendit, quis eorum magil eccauit. Et tertio contra ea, quae dixit, dupliciter obijci soluit. Secunda ibi, Ex quo manifeste. Tertia ibi, Sed huic videtur contrarium &c. Sequitur distin. 23 in qua Magister tangit peccatum primi hominis inquantum accidit Deo permittente. Et diuiditur in duas partes, secudum quoe du liciter excusat huiusmodi permissionem. Nam primo Magi¬ fer excusat huiusmodi permissionem per hoc, quod primus homo a Deo habuit potestatem, quia diabolicae ter tationi sufficienter potuit resistere. Secundo per hoc, quo habuit scientiam, qua daemonis calliditatem potuit discernere & ei sufficienter obuiare. Secunda ibi, Et quidem secundum animam. Prima in duas: nam primo responden do quaestioni de diuina permissione ponit praedictam ex cusationem. Secundo adducit quorundam triplicem cauillationem, cuilibet cauillationi addendo resposionem Secunda ibi, Mouentur etiam quidam. Sequitur illa pats Et quidem secundum animam. Et diuiditur in tres partes: nam primo ostendit, quod homo a suae creationis prin cipio scientiam habuit, quam a suo creatore recepit. Seci do innuit, quarum rerum scientiam recepit. Tertio inqu rit vtrum suum casum praesciuerit Secunda ibi, fuitque homo &c Tertia ibi, Si queritur, vtrum homo. Circa has tres distinctiones quaero istam quaestionem.

Quaestio. 1. An peccatum primi parentis fuerit ir remissibile

IRVM peccatum primi hominis fuerit irremissibile. Et videtur quod sic: quia peccatum daemonis fuit irremissibile: er go & peccatum primi hominis. Antecedens patet: quia ipse punitur poena aeter u na, vt fides sancta tenet: hoc autem non esset, n quandoque peccatum non haberet. Consequentiam probo, quia remissibile & irtemissibile distant in infinitum, cum vnum temporaliter puniatur, alterum vero aeter naliter: sed peccatum demonis no nexcessit peccatum hominis in infinitum: ergo si vnum est irremissibile, & teliquum

Contra dicitur, quod Dei sapientia illum, qui primu a Deo formatus est pater orbis terrarum, cum solus esse creatus, custodiuit, & eduxit illum a delicto suo. Quia M gister in his tribus distinctionibus tractat de peccrto pri mi hominis; igitur quattuor sunt hic videnda, quae tangi tur in istis tribus distinctionibus Primo de eo, quod quae ritur. Secundo de tentatione primi hominis, qua ad peccandum inducebatur, & hoc quantum ad vigesimam pri mam distinctionem. Tertio, vtrum primi parentes pecca uerint per ignorantiam, & hoc quantum ad vigesimam si eundam distinctionem. Quarto, vtrum Deus potuerit faeere aliquam rationalem, vel intellectualem creaturam quae fuisset penitus impeccabilis, & hoc quantum ad distinctionem vigesimamtertiam.

RESOLIVTIO. Et si primi parentis peccatum veniala esse nequiuerit. vemissebil tamen fuit, cum prasertim ipse De: benign itate pertetr ati cri minis poenitere potuerit.

SARTICVLVS 3C n Vtrum peccatum primi parentis fuerit ir remissibile¬

QVANTVM ad primum sic procedam: quia primo n Ponam vnam distinctionem. Secundo ex huius modi distinctione eliciam duplicem conclusionem.

Distinctio est haec, quod aliquod peccatum dupliciter potest dici remissibile. Vno modo eo, quod non sit mortale, sed veniale. Secundo: quia quamuis mortale; non rec dit tamen peccatorem sic totaliter impenitiuum, quin possit diuinam misericordiant implorare, & ipsam implo rando, non ex sua iustitia, sed ex Dei benignitate veniam impetrare.

Ponam igitur quantum ad primum membrum istiu distinctionis conclusionem negatiuam, scilicet, quod peo catum primi hominis non potuit esse veniale¬

1 Quia si fuisset veniale, tunc opposita incompossibilia fuissent simul in anima primi hominis Falsitas consequentis est nota. Probo consequentiam sic. Omnis obli quitas quantumlibet diminuta repugnat persectae rectitu dini: sed omne peccatum veniale aliqualem dicit anima obliquitatem, originalis autem iustitia dicit perfectam ant mae rectitudinem: igitur si primum peccatum primi hominis fuisset veniale, cum per veniale non fuisset perdita originalis iustitia; igitur simul mansissent aliqualis obliquitas, & perfecta rectitudo.

2 Praeterea, sicut ipsa originalis iustitia manens in ho mine ipsum praeseruasset ab omni corporali infirmitate; sic multo magis ab omni spirituali: sed peccatum veniale est quaedam infirmitas animae, seu interioris hominis.

3 Preterea, nulla existente deordinatione virium infe tiorum respectu superiorum nullum poterit esse peccatum veniale, sed antequam homo inobediens esset Deo, & de ordinatus ab eo per peccatum mortale, non potuit essi aliqua dcordinatio virium inferiorum a superioribus. Hoc enim requirit ratio naturalis, quod quandiu Saro perfecte obedit principi, seu imperatori, quod Imperator non permittat subditos Paronis aliquam rebellionem inferre Saroni, sic in proposito &c

Sed est quaedam opinio contraria huic conclusioni, qua dicit, quod si homo mortaliter non peccasset, tamen & ip se primus homo, ac etiam alii ab ipso geniti potuisseni venialiter peccare.

1 Quia sicut transgressio praecepti est mortale peccatum, sic transgressio consilii, vbi consilium sequestratur a pre cepto, est peccatum veniale: sed sicut Deus primis paret tibus dedit praeceptum, sic ipsis, & suis suceessoribus potuit dare consilium, contra quod ipsi venire potuerunt, seruando tamen preceptum: ergo &c

2 Praeterea, verbum ociosum non est peccatum morta le, sed homo in statu innocentiae potuit verbum ociosum dicere; ei go potuit venialiter peccare

3 Preterea, confirmatus in gratia potest venialiter pec care, ergo homo in statu innoce iae potuit venialiter pec care. Antecedens patet in Apostolis. Consequentia etiam atet, quia non minoris efficactae videtur esse talis gratiae spiritualis abundantia, quam ipsa originalis iustitia

4 Praeterea, idem potest argui sic, Existens in statu innocentiae si potest elicere actum magis repugnantem sta tui innocentiae, potest etiam elicere actum minus repugnantem tali statui: sed homo existens in statu innocentiae potuit elicere actum mortalis peccati, qui maiorem habet repugnantiam ad statum innocentiae: ergo etiam potuit elicere actum venialis peccati, qui minorem habet repugnantiam ad virtutem innocentiae

3 Preterea, cui non repugnat aliquis defectus, illi non repugnat disposito ad talem defectum: sed ipse Adam pro pter rectitudinem innocentiae non habuit impossibilita tem peccandi mortaliter; ergo nec venialiter, cum venis le sit disposito ad mortale Maior patet, qua sicut in posit uis, cui non repugnat forma, eidem non repugnat disposi tio, ad formam, sic & in priuatiuis Minor etiam patet: quis quicquid factum est, possibile fuit fier: ed homo existent in statu innocetiae de facto peccauit mortaliter; ergo &c.

e Praeterea, quanto aliqua minus distant, tanto facilio est trasitus vnius ad alterum; ied tot. lis innocentia minus di stat a peccato veniali, quam a mortali, ergo &c. Minor patet. Maior autem habetur. 2 de generatione, vbi ex virtute istius maioris concluditur, quod in habentibus qualitatem svmbolam facilior est transitus.

V Praeterea, Nullus potest diffidenter loqui de verbi Dei sine peccato, saltem veniali: sed fua diffidenter loquebatur de verbo Dei, antequam peccaret mortaliter Quia, cum diabolus quereret, cur praecepit vobis Deui &c. respodit Eua, de ligno, quod est in medio paradisi pro cepit nobis Deus, vt non comedamus, ne forte moriamur Vnde mulier apposuit hoc forte, vbi Deus totaliter com minabatur assertiue.

Sed ista non concludunt Ad primum igitur dicendum, quod ex contemptu facere contra consilium est mortale peccatum: sed non apparet, quod in statu innocentiae homo potuisset veniri contra Dei consilium, nisi ex contemptu: cum nulla passio ipsum inelinasset ad oppositum; immo ipsa originali lustitia hominem inclinasset ad obseruandum omne Dei consilium: igitur contra huiusmodi internam inclinatio nem militare non potuisset, nisi consilium Dei spernendo: propter quod mortaliter peccasset

Ad secundum dicendum, quod sicut corium molle & fexibile coniunctum inflexibili ligno, nequaquam flect potest, quandiu manet talis coniunctio; sic anima huma na, quamuis de se sit obliquabilis, quandiu tamen mansisset coniuncta rectitudini originalis iustitiae, non potuisset obliquari: sed omne verbum ociosum, vt ociosum, est aliqua mentis obliquatio, alias non oporteret nos reddi re rationem de omniverbo ocioso, quod est contra texti euangelii. Et idco si homines in statu innocentiae permam sissent, sicut curuari a rectitudine non poterant, manentes tamen in plena rectitudine, quia hoc cotradictionem implicaret, sic verbum ociosum dicere non poterant, v est ociosum. Quod notanter semper addo, quia dato, quo dixissent eadem verba & multo plura, quae nos saepius in ordinate & ociose proferimus, talia tamen verba ipsis non fuissent ociosa: quia propter omnimodam ment is eorum rectitudinem talia verba semper dixissent aliqua bona in tentione, & per consequens non fuissent ociosa¬

Ad tertium nego consequentiam. Ad probationem di co, quod gratia & originalis iustitia se habent, sicut exce dens & excessum; nam gratia est efficacior, quantum ac vitae meritum: quia secundum Augustinum existens in gratia, potest vlterius procedere per meritum vitae aeterne. Existens autem in originali iustitia, quamuis possit sta re, & non cadere in peccatum; non posset tamen vlteriu procedere, nisi per donum superadditum diuinae gratie Sed quantum ad obedientiam virium inferiorum respectu superiorum originalis iustitia maioris fuit efficaciae, quam gratia, etiam ipsis Apostolis communicata: quia etiam ipsi senserunt rebellionem virium inferiorum pro pter fomitem peccati, qui in ipsis quamdiu in hoc mundo vixerunt, non fuit totaliter extirpatus: sicut saepe con queritur gloriosus Apostolus Paulus. Et ideo ratione tais rebellionis etiam in gratia confirmati possunt quandoque venialiter peccare, non autem illi, qui essent in it stitia originali¬

Propter quod est hic diligenter aduertendum, quo confirmatus in gratia potest venialiter peccare, sed hon mortaliter. Existens aut in iustitia originali potest pec care mortaliter, sed non venialiter; nam gratia viae non concernit de necessitate omnimodam rectitudinem int riorem, & ideo potest secum compati peccatum veniale Confirmatus vero in gratia non potest perdere gratiam, alias non esset confirmatus; ideo non potest peccare mot taliter, cum omne peecatum mortale totaliter excluda gratiam. Sed econuerso existens in originali iustitia non potest peccare venialiter; quia talis iustitia non patitur si cum aliquam obliquitatem: potest tamen peccare morta liter, quia potest perdere talem iustitiam, cum in ea non sit confirmatus.

Ad quartum dicendum, quod supposita permanentis status innocentiae, tunc repugnat ipsi homini peccare tam mortaliter, quam venialiter, cum perditione tamen sta¬ tus illius oportebat, quod primo peccaret mortaliter; quia veniale non meretur eius perditionem, perdito tamen sta tu innocentiae per peccatum mortale, tunc vlterius nec habuit repugnantiam ad mortale, nec ad veniale

Ad quintum dicendum, quod quamuis disposito ad formam non repugnet subiecto, cui non repugnat forma tamen si talis disposito habet repugnantiam ad formam praecedentem in subiecto, tunc huiusmodi disposito repugnat subiecto sumpto cum permanentia prioris formae: quamuis enim lince, vt linea est, non repugnet circulari forma, nec per consequens curuitas, cum ipsa curuitas dis ponat lineam ad formam ipsius circuli: talis tamen dispo sitio, quae est curuitas, repugnat lineae sumptae cum perma nentia rectitudinis; quia impossibile est ipsam lineam simul esse curuam & rectam: sic in proposito &c.

Ad sextum patet per iam dicta: quia quamuis facilioi sit transitus lineae, quae est sub rectitudine, ad curuitatem quam ad formam perfecti circuli: tamen facilius est in ta lem lineam inducere formam perfecti cum perditione rectitudinis, quam cum permanentia rectitudinis inducero etiam quamcumque minimam curuitate: sic quauis &c

Ad septimum dicendum, quod hoc potuit esse quidam modus loquendi, sine tamen mentali diffidentia

Secunda conclusio est affirmatiua, scilicet, quod pecca tum primi hominis erat remissibile ex hoc, quod per Dei misericordiam primus homo de suo peccato potuit poenitere, quia agens liberi arbitrii, quamdiu est in via, potest habere displicentiam de malo, & per consequens di uina bonitate cooperante potest agere poenitentiam de peccatis, & consequi gratiam Dei; sed primus homo, post quam primum peccatum perpetrauit, remansit in uia, & non erat immediate in termino; quia post mortem a primo tunc homo erit in termino: ergo mediantibus diuinis impetibus, & impulsionibus potuit habere sui peccati displicentiam, & per consequens Dei bonitate cooperat te potuit agere condignam paenitentiam.

bed forte dicetur, quod maior non est vera: quia peccl tum in spiritum sanctum est irremissibile, vt patet Math12. & prima so, vlti c. & tamen existens in tali peccato est liberi arbitrij, & adhuc viator.

Respondeo, quod peccatum in spiritum sanctum, quan diu peccator viuit in hoc mundo, non dicitur itremissibi le propter omnimodam impossibilitate, sed propter diff cultatem, prout intendo declarare infra. 43. dist. vbi Magister tractat istam materiam.

ARTICVLVS II De tentatione primmis hominis, qua ad peccandum inducebatur.

QVANTVM ad secundum principale ponam duas conclusiones.

Prima est, quod tentatio carnis est fortior, quam ten tatio demonis.

Secunda est, quod primus homo non fuit tentatus ter tatione carnis, sed solum tentatione demonis.

Primam conclusionem probo sic. 1 Quanto tentator est inseparabilior a tentato, tantu tentatio est fortior & periculosior: sed caro nostra est no bis vicinior, &a nobis inseparabilior. Et ideo dixit qui dam, quod pugna carnis est continua, quamuis sequatur rara victoria

2 Praeterea, quanto aduersarius est minus domabilis, tanto tentatio est fortior: sed inter omnes tentatores, & aduersarios hominis caro videtur minus domabilis Vnde multi sancti, qui demonibus per omnia praecipers potuerunt, adhuc multas carnales tentationes sustinuerunt, ut apparuit in glorioso Apostolo Paulo, qui ut ipse fatetur, ter dominum rogauit, ut stimulus carnis suae auferretur ab eo. Et ut patuit in beato Antonio, qui ac domandum carnem suam seipsum in ignem posuit. Patet etiam de illo sancto in vita patrum, qui quinque digitos suos vnum post alium omnes vna nocte posuit in igne ad resistendum tentationi, & a domandum carnem, cum ten taretur a quadam meretrice. Patet etiam de beato Dene dicto, qui se nudum posuit in lecto de spinis & vrticis parato. Patet etiam de beato Hieronvmo, qui cum maximis abstinentiis vix carnem suam cohibere potuit ab illecebris, vt patet in epistola ad Paulam, vbi vitam suam descri bes quantum ad cibum ait, Decibis autem & potu taceo, cum languentes monachi frigida aqua vtantur, & coctum aliquid sumere luxuria sit. De vigiliis & asperitatibus sub dit. Quotidie lacrvmas, quotidie gemitus fundebam. De asperitate vero loci ait, quod habitabat in vasta illa solitu dine, quae adusta solis ardoribus horridum monachis prestabat habitaculum. Quantum ad lectu ait, quod si repugnantem somnus imminens oppressisset, nudae humo ossa arentia collidebam. His & multis aliis suis castigationi bus non obstantibus, ad huc tamen vt conqueritur caro sua indomita permanebat. Propter quod subdit. Pallebant. ora ieioniis, & mens estuabat in frigido corpore, & ante hominem iam sua carne praemortuum solius libidinis in cendia bulliebant. Propter quod addit, quod si nos, qui exosum habemus corpus talia sentimus, quid faciet puella in deliciis viuens. Nempe viuens mortua est.

3 Praeterea, illa pugna est fortior & difficilior, vbi pau ciora sunt auxilia, seu remedia: sed talis est carnis tentatio, quia vnicum tantum habet remedium, scilicet fugam a causis, & occasionibus huiusmodi tentationis. luxta quod ait Apostolus, Fugite fornicationem. Vnde etiam philoso. phus in ethicis ait, quod debemus pati illud, uuod senes patiebantur ad Helenam dicentes, abiiciamus eam.

4 Praeterea, bellum intestinum est magis periculosum Propter quod ait Docthius, quod nulla est poior pestis, quam familiaris inimicus: sed catnis tentatio est bellum intesti num: quia in huiusmodi bello eiusdem totius pars est conmtra partem. Caro. n concupiscit aduersus spititum, & spiri tus aduersus carnem, sicut ait Apostolus

Sed forte dicetur, quod fortior inimicus est diabolus: ergo eius bellum est periculosius Consequentia patet Antecedens est satis euidens Iob. 41. vbi dicitur de diabolo, quod non est potestas super terram, quae ei comparetur.

Respondeo, quod hoc potest intelligi uon de malitia tentatiua, scilicet de virtute motiua, seu actiua: quasi Deus permitteret, diabolus vnum totum montem transuertere posset valde velociter, quod tamen nullus homo posset si tamen intelligitur de malitia tentatiua, tunc dico, quod ibi loquitur scriptura de potestate demonis cum in rlusione tentationis carnalis, qua tamquam instrumento vtitur nos tentando. inxta illud, virtus in lumbis eius; & fortitudo illius in vmbilico ventris eius. Et ideo vt sic, po ta vt tentatio demonis includit tentationem carnis, tunc non mrum, si validior est potestas tentatiua daemonis, quam solius carnis. Si autem vtraque tentatio, carnis. s:& daemonis seorsum per se sumatur, tunc tentatio carnis est fortior tentatione daemonis, quia nulla existente tentatio ne carnalis complexionis, tunc de quocunque vitio homo ademone tentaretur, de facili homo vinceret, quia totus homo pugnaret, sed de quocumque vitio insito secundum catnalem complexionem, ac secundum astrorum impres sionem tentatur homo ab intrinseco, etiam cessante om- ni tentatione extrinseca ipsius daem onis, tunc non pugnat otus homo: sed est diuisus in seipso, iuxta illud Apostoli, Sentio aliam legem in membris meis repugnantem le simentis meae, & captiuantem me in lege peccati. Et quia omne regnum in se diuisum desolabitur: igitur nisi in tali pugna homo diuinitus adiuuetur, tunc aut impossibilis aut valde difficilis est victoria. Propter quod notanter ait Sapiens, Sciui, quoniam aliter non possum esse continens, nisi Deus det.

Secunda conclusio est, quod tentatio hominis in paradiso non fuit a carnali complexione, sed ab ipso demone, quia vbi omnia intrinseca sunt ordinatissime disposita, ibi pars attem non impugnat, sed adiuuat, ciuitas enim non est ene disposita, cum vicinus impugnat iudicium: sed ratio ne originalis iustitiae in statu illius innocentiae omnia ho minis interiora fuernnt ordinatissime disposita, ergo nul la ab intrinseco tali homini potuit esse pugna. Quod autem fuerit extrinsecus a daemone, patet de serpente, in cu ius figura apparens daemon, primo tentauit mulierem, tam uam partem infirmiorem: & deinceps virum per mulierem, tamquam partem fortiorem.

ARTICVLVS II1. Vtrum primi parentes peccquerint per ignorantiam.

SVANTVM ad tertium articulum tria inquirad. A Primo, vtrum ignorantia sit peccatum. Secundo, vtrum ignorantia excuset peccatum. Et tertio de articulo in se s. vtrum primi parentes peccauerint ex ignorantia.

Circa primum est aduertendum, quod multi multipli citer distinguunt de ignorantia, luristae enim dicunt, quod duplex sit ignorantia, scilicet ignorantia iuris, & ignoran tia facti. Philosophus autem in ethicis dicit, quod est quae dam ignorantia vniuersalis, alia vero particularis. Et in idem redeunt hae duae distinctiones: quia, quod philosohi appellant ignorantiam vniuersalem, hoc luristae apellant ignorantiam iuris. Ille enim habet ignorantiam iuris, scu vniuersalem de hac veritate, quod adulterium ess mortale peccatum, qui simpliciter hoc ignorat. llle aute tirca eandem veritatem habet ignorantiam facti, seu par ticularem, qui bene scit adulterium esse peccatum, ignorat tamen hoc adulterium esse peccatum, puta si de nocte alia mulier loco vxoris suae se poneret ad lectum suum, cum qua peccaret sine fraude, ipsam credens esse suam.

Theologi vero ponunt vnam distinctionem tri membrem, quia secundum eos quaedam est ignorantia affectata, puta cum quis affectat se ignorare, vt liberius & delectabilius possit peccare, non habendo remorsum conscietiae. Alia est ignorantia neglecta, puta cum quis non affectat se ignorare, attamen propter sui molliciem, & pigritiam non facit tantum, quantum posset, & deberet ad hoc, quod sciat illud, quod scire tenetur; & haec ignorantia ap ellatur a luristis crassa, & supina quia sicut homines cras si iacentes supine, scilicet bassius cum capite, quam cum reliquo corpore, tardius & difficilius surgunt, sic laboran tes iam dicta ignorantia minus studiose inquirunt, 2 pigre laborant ad sciendum ea, quae scire de iure tenetur. Tertia est ignorantia inuincibilis, puta cum aliquis nullis suis viribus potest huiusmodi ignorantiam praeuenire. Et er hanc istindctionem trimembrem possumus subdiuidere quodlibet mebrum praedictarum duarum cistinctio num: ram ignorantia iuris, vel affectata, uel neglecta, vel inuincibilis, & similiter distingui potest de ignorantia fa cti. Nam ille, qui modo supradicto mulierem non suam cognouit, vel hoc quandoque desiderauit, quod taliter eue iret, puta quod ignoranter congnosceret alienam, tunc huiusmodi ignorantia est affectata, uel non adhibuit tantam diligentiam, quantam debuit adhibere, & tunc huiusmodi ignorantia esset neglecta, vel totam diligentiam dhibuit, quam adhibere debuit: & tunc talis ignorantia inuincibilis esse censetur,

His praemissis, pono quattuor conclusiones. Prima est, quod ignorantia, ut ignorantia, non est peccatum, quia secundum Augustinum, quod nullo modo est volitum, nullo modo est peccatum, sed ignorantia, ui gnorantia, nullo modo est uolita, quia omnes homines natura scire desiderant, ut patet primo metaph

Secundo dico, quod ignorantia, ut est affectata, potest esse grane peccatum. De tali enim ignorantia dicitur in psalm. Noluit intelligere, vt bene ageret. Et sequitur Astitit omni viae non bonae, malitiam autem non odiuit. Vnde de talibus dicitur in libro Tob, quod ipsi dicunt Deo, Recede a nobis, scientiam viarum tuarum volus mus. Et de tali ignorante dicit Apostolus; Qui ignorat, ignorabitur.

Forte dicetur, quod conclusio secunda contradicat pr mae, quia, quod est affectatum, est aliquo modo volitum sed quaedam ignorantia est affectata, vt dicit secunda con clusio: ergo aliquo modo erit volita, cuius oppositum assumitur in minori rationis pro prima conclusione.

Respondeo, quod nulla ignorantia est affectata, inquan tum ignorantia, vel ratione ignorantiae, sed ratione res ignorate, vel ratione alicuius conditionis annexem

Tertio dico, quod ignorantia neglecta similiter est per catum, quia omittit ea, quae facere tenetur: ergo salten peccato peccat omissionis: attamen ceteris paribus ignorantia affectata semper est maius peccatum, quam negle cta, quia plus est ibi de voluntario, & temeritate. Et dico ceteris paribus, quia posset contingere aliquem ex affectu ignorare in materia, quae ita modici esset ponderis, & alter ex sua negligentia ignoraret in materia, quae adec esset periculosa, quod ignorantia neglecta, seu crassa maius esset peccatum, quam affectata.

Quarto dico, quod ignorantia inuincibilis non est cul pabilis, nisi forte induceretur ex culpa praecedenti, puta ex ebrietate, vel alio quouis vitio: nam ebrius dupliciter puniendus est, vt patet. 3. ethi¬

Et ex istis satis patere videtur ad illud, quod secundo proponitur inquirendum. Nam cum culpa proprie non excuset, sed incuset, sequitur, quod ignorantia affectata num quam excusat peccatum. Ignorantia vero neglecta non ex cusat a toto, sed a tanto. Nam secundum quod plus, vel minus est ibi de negligentia, & materia, plus, vel minus est periculosa: secundum hoc talis ignorantia magis, veminus excusat hominem a peccato. Ignorantia autem in uincibilis, si ex precedenti peccato ignorantis non inducitur, tunc non solum excusat a tanto, sed a toto. Si autem ex ebrietate, vel alio quouis praecedenti peccato fuerit inducta: tunc, & si excuset a tanto, numquam tamen e xcu sat a toto. Propter quod, dicunt doctores, quod ebrietas etiam ipsum Coth de vitio incestus cum suis filiabus perpetrato, non penitus excusauit.

Quantum ad illud, quod tertio proponitur inquirendum, scilicet vtrum primi parentes peccauerint ex ignorantia; Ponam duas conclusiones.

Prima est, quod quamuis peccauerint ignorantes, quia omnis malus ignorans, vt dicitur 3. ethicorum: primo tamen suo peccato non peccauerunt ex ignorantia, ita quod ignorantia esset causa primi sui peccati: nam poena non precedit peccatum: sed sequitur: sed ignorantia rerum agendarum inflicta est propter peccatum, vt ait Augusti nus in libro Enchiridion. Et 3. de libero arb. ait Augusti nus, quod approbare falsa pro veris non est natura hominis instituti, sed poena damnati

Secunda conclusio est, quod quo ad alia peccata, quae se quebantur primum peccatum, ipse primus homo aliquo modo peccauit per nescientiam, per ignorantiam, pe errorem, ac per infidelitatem. Ista enim sic se habent per ordinem, quod semper illud, quod sequitur, includit praecedens

Nam nescientia dicit simplicem negationem scientiae; Ignorantia dicit priuationem scientiae, scilicet carentiam scientiae aptae natae tunc inesse. Error dicit non solum carentiam notitiae veritatis, sed etiam dicit adhaesionem alicui contrario veritati. Infidelitas autem dicit errorem in materia speciali, puta in his, quae spectant ad fidem, vead bonos mores.

Ex hoc arguatur sic. Qui peccat per infidelitatem, ille peccat per errorem, ignorantiam, & nescientiam: sed pri mi parentes post primum eorum peccatum, quod fuit superbia, qua affectabant esse vt dij, ipsi peccabant per infi delitatem, vt patet per Augustinum. 14 de ciui. Dei Ma¬ gna enim infidelitas suisse videtur, quod magis credide runt verbis diaboli, quam praecepto Dei. Maior patet ex deductione immediate praecedenti.

ARTICVLVSIIIL V Vtrum Deus potuerit facere aliquam rationalem vel intellectu alem creaturam, quae fuisset penitus impeccabilis.

QVANTVM ad quartum articulum ponam dua conclusiones.

Prima est, quod Deus non potest facere spiritualem creturam, quae naturaliter omnino sit impeccabilis

1 Quia omnis creatura naturaliter est mobilis, & ve tibilis: ergo naturaliter est deffectibilis & peccabilis. Ar tecedens patet per Damascenum lib. 1. consequentia patet, quia omne illud, cuius voluntas mobilis est, & vertibilis, hoc derelictum puris suis naturalibus peccare potest.

2 Praeterea, secundum Apostolum solus Deus habe immortalitatem, quod vtique verum est naturaliter. Si cut ergo Deus non potest creaturam facere, quae naturaliter sit Deus: sic non potest creaturam facere spiritualem, quae sit naturaliter immortalis. Cum igitur mori spiritualis creaturae sit peccatum, ergo nullam creaturam spiritualem potest Deus facere, quae sit naturaliter impeccabilis.

Sed contra istam veritatem arguunt quidam sic. Deu potest facerc aliquam creaturam, quae ex puris suis natu ralibus videat essentiam Dei nudam: ergo potest facere creaturam naturaliter impeccabilem. Antecedens proba tur, quia illud est creaturae communicabile, quod ipsam non ponit extra terminos creaturae: sed videre essentiam diuinam ex puris naturalibus, cum sit perfectio finita, non ponit creaturam extra terminos creaturae

Et confirmatur, quia Deus potest lumen naturale vnius angeli facere, quod sit aequale in claritate lumini gloriae quod est in altero angelo, & per consequens ille videbit essentiam diuinam aeque clare per naturam, sicut iste per gratiam consummatam, quae est lumen gloriae. Probatur etiam consequentia, quia impossibile est aliquod principium deficere, vel peccare in sua operatione, quamdiu manet immutabiliter coniunctum suae directissimae regulae: ergo impossibile est talem creaturam peccs re etiam naturaliter: eo quod semper ex suis naturalibus coniuncta esset ipsi diuinae essentiae, quae est omnium regula directissima.

Respondeo per interemptionem antecedentis, quia fi nis supernaturalis a nulla creatura potest naturaliter obtineri, quia tunc non esset supernaturalis finis, sinaturaliter aliqua creatura ipsum posset consequi: sed visio diuinae essentiae est finis supernaturalis, maxime loquen do de visione beata, quae est mediante lumine gloriae, de qua currunt probationes antecedentis, ideo &c. Ad primam probationem nego minorem. Quamui enim videre beatifice diuinam essentiam per gratiam, set per lumen gloriae, non ponat creaturam extra terminos creaturae: videre tamen beatifice per naturam conuenii soli Deo, propter quod creaturam omnino poneret extra terminos creaturae.

Ad confirmationem dicendum, quod cum lumen na turale, & lumen gloriae sint alterius, & alterius rationis ideo non sunt apta nata sibi mutuo coaequari. llla enim quae sunt diuersarum rationum, sic se habent, quod per intentionem vnius, etiam si cresceret in infinitum, numquam deuenitur ad aequalitatem alterius, vt superius do claraui in primo libro distinctione 47. Et etiam infra eli rius probabitur distin. 24. de angulo contingentiae, quoc si cresceret in infinitum, numquam deueniret ad aequali¬. tatem anguli recti.

Secunda conclusio est, quod per donum gratiae nature superadditum, Deus potest sacere aliquam creaturam im peccabilem. Quia illud, quod immobilitat animam, uel Angelum in bono, seu in virturibus, hoc reddit eum impeccabilem: sed abundantia gratiae diuinae maxime, vt consun mata in patria, immobilitat animam in bono, quia replet in bonis omne desiderium eius. igitur quamuis in via si mus mobiles, & per consequens aliquo modo peccabiles in patria tamen erimus per Dei gratiam in moribus, & vir tutibus totaliter stabiliti, Propter quod ait August. in libro conf "Ad te fecisti nos domine, & inquietum est con nostrum donec requiescat in te". Et in eodem libro ait Deo, Cum tibi inhaesero, exonero me: & quia tui plenus non sum, onus mihi ipsi sum. Etiam citra gloriam patriae posset esse tanta abundantia gratiae, quod creatura totaliter ficret impeccabilis, vt apparuit in Deata virgine, quae redumdantia diuinae gratiae nec potuit peccare mortaliter, nec venialiter.

Sed sorte dicetur, quod ista conclusio secunda destruit pri mam. Quia Deus potest facere, quod illa forma, quae ess gratia in vna creatura, sit forma naturalis in alia creatura Si igitur per formam, quae est gratia, Deus potest facert creaturam impeccabilem, prout tu dicis in secunda con clusione, sequitur, quod hoc possit per formam naturalem & per consequens talis creatura habes talem naturalem formam, erit naturaliter impeccabilis, quod est contra primam conclusionem.

Respondeo per interemptionem maioris: quia illud; quod est gratia in vna creatura, loquendo proprie de habitu gratiae, in nulla creatura potest esse natura, quia cum gratia in suo perfecto esse sit ipsa gloria animae, seu ipsum lumen gloriae, igitur si gratia in aliqua creatura esset forma naturalis, talis creatura ex suis puris naturalibus posset esse perfecte beata, quod est impossibile; cum hoc soli Deo dignoscatur conuenire.

Ad argumentum principale nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod remissibile & irremissibile non dicuntur de ipsis peccatis ratione infiniti excessus vnius ad alterum, sed ratione alterius status: idem enim peccatum eiusdem peccatoris dicitur remissibile, quamdiu fue rit in via: & irremissibile, cum via tota pertransita fuerit in termino, quia quamdiu peccator est in via, non desinit Deus per suam misericordiam facere aliquos impetus in anima peccatoris, ratione quorum motuum ipsa svnderesis peccatorem remordet, propter quem remorsum quan doque peccator considerans sua delicta, cooperante sib gratiam diuina potest agere poenitentiam de peccatis. Poss mortem vero, cum peccator fuerit in termino, non est rarioni consonum, vt vlterius talibus impetibus moueatur, propter quod suum peccatum ex tunc in sempiternum in remissibile perseuerat. Et quia secundum Dam ascenum, quod est in hominibus mors, hoc fuit in malis angelis casus: ideo non est simile de peccato hominis, & de peccato demonis, nisi accipiatur peccatum hominis mortui, qui si ne poenitentia decessit in peccato mortali, quia sicut talis nomo non est in via, sed in termino: sic ipse daemon immediate peracto peccato, non fuit vlterius in uia, sed in termino, ergo &c