Quaestio 1

Questio 1. An animae humanae corporibus exutae, quicquam quam eorum, quae hic sunt, intelligant.

VTRVM anima humana a corpore separata intelliVgat ea, quae fiunt in hoc mundo. Et videtur, quod non¬

Quia sicut se habent colores ad visum, sic se habeni phantasmata ad intellectum. Sed visus nihil potest vide re sine colore: ergo anima nihil poterit intelligere sine phantasmate. Cum igitur anima separata careat phanta sia, quae fundatur in organo corporali, & per consequens, careat phantasmate: ergo videtur, quod nihil possit intel ligere. Maior habetur;. de anima. Veritatem etiam mi noris quilibet experietur in seipso

Contra sicut hic patet in littera diues rogauit pro fra tribus suis, quando anima sua fuit in inferno, & per consequens a corpore fuit separata, quia nondum ille diues surrexit a mortuis. ereo cognouit fratres suos, qui adhus vixerunt in hoc mundo Circa istam quaestionem, more solito hucusque seruato, quattuor sunt videnda. Primo vtrum anima separata aliquid intelligat. Secundo, vtrum intelligat per speciem ab actu realitet differentem. Ter tio de principali quaesito. Quarto vtrum damnati videant gloriam existentium in coelesti paradiso.

RESOLVTIO Et si anima humana a corpore se iuncta intelligentias, ceteraque natur aliter cognoscibilia (ni per accidens prohibeatur, ne apre pria videatur destitui operatione) perfecte intelligat: Verum tamen, ut magnitudini coniuncta, nil extrase, nisi mediante spe tie intelligibili, ac indiuiduum per se, licet non primo cognoscat ita ab eadam separata res particulares per species ab idas diuinis deriuatas immediate intelligi possunt

ARTICVLV S 1. Vtrum anima separata aliquid intelligat.

VANTVM ad primum tria sunt videnda. Primo de eo, quod petitur, scilicet vtrum anima separata aliquid itelligat Secundo, vtrum substantias separatas in telligat. Tertio, vtrum omnia naturaliter cognoscibilicognoscat. Et secundum hoc pono tres conclusiones.

Prima est, quod anima a corpore separata vere intel ligit aliqua: Quia nulla res penitus destituitur a sua pro pria operatione, vt patet. 2. coe. & mun Sed intelligere est propria operatio animae: ergo si manet anima post mot tem hominis, sicut ponit fides catholica, ac etiam vera phi losophia, oportet, quod aliquid intelligat. Et istam veri tatem asterit Auic. in o, suorum nataralium, dicens, quod aia se parata clarius intelligit veritatem, quam coniuncta. Sed contra istam conclonem pot argui multipliciter. 1. sic1 Deus, & natura nihil faciunt frustra, vt dicitur 1 li: Sed si aia posset intelligere sine corpore, tunc frustra coniugeretur corpori: ergo aia nihil itelligit sine corpore¬

Praeterea, aia humana nihil intelligit, nisi mediantibus formis acceptis ab ipsis sensib Sed post hanc vita ni hil accipit a sensibus: ergo &c. Maior patet. 3. de anima, vbi dicitur, quod aia in suo primordio nascitur sicut tabula rasa, in qua nihil est depictum, aptatmen nata depingi

Ex quo patet, quod anima non, habet aliquas rerum similitudines sibi concreatas, quibus ipsas res intelligat, & per consequens necesse est, vt huiusmodi similitudines per ipsos sensus acquirat

Minor etiam patet, quia omnes sensus hominis fundam tur in organis corporalibus, & per consequens corrumpuntur destructis huiusmodi organis in morte ipsius hominis.

Nec valet, si dicitur, quod animae separate intelligant mediantibus speciebus hic acquisitis, quas retinent, quam do ab hac vita decedunt, quia multae sunt animae separa tae, quae nullas species hic acquisierunt, sicut apparet de animabus puerorum

Praeterea, anima nihil potest intelligere sine phantasmate: ergo anima separata nihil potest intelligere. Antecedens patet, quia necesse est intelligentem phantasmata speculari, vt patet tertio de anima. Conse quentia etiam patet, quia in morte hominis quando ani ma separatur a corpore, tunc omnia phantaimata corrumpuntur.

Praeterea, operatio ppria totius coniuncti non conus nit alicui parti destructo ipso toto sed intelligere est pro pria operatio totius hominis, ergo destructo homine nm poterit ipsi animae conuenire. Maior patet probatur m nor, quia vel intelligere est propria operatio animae, ve hominis Non anin ae quia si quis dicat a: imam per s intelligere, idem est, ac si dicat eam texere, vel aedificare, vt patet. 1. de anima: ergo intelligere est propria operatio hominis: ergo &c

Praeterea, intellectus corrumpitur quando homo moriturtergo anima separata per morte hominis a corpore nihil intelligit.

Consequentia patet, quia sicut corrupto sensu anima non sentit: sic corrupto intellectu non intelligit. Antecedens habetur tertio de anima, vbi ait philosophus quod intellectus corrumpitur interius quodam cotrupto, etiam ibidem dicitur, quod intellectus passiuus co ruptibilis est

Ad primum dicendum, quod minor non est vera, qui dato, quod intellectus aeque bene intelligat separatus a corpore corruptibili, vel melius, quam coniunctus, tamen coniungitur corpori, vt suam beatitudinem acquirat in corpore, & ne vniuerso deficiat tam nobilis species, sicui est humana natura, quae ex huiusmodi coniunctione resultat, & per consequens huiusmodi coniunctio non fieret frustra, cum solum illud dicatur fieri frustra, quod non fit propter aliquem finem, vt patet secundo physi eorum, ideo &c.

Ad secundum nego maiorem, quia multa quandoqu prophetae, & alii homines sancti cognouerunt, ad quorum notitiam non deuenerunt mediantibus sensibus, sed mo gis a sensibus, & rebus sensibilibus elongati: sicut appa ruit de Apostolo, qui in illa superna reuelatione sibi fa cta nesciuit vtrum anima sua esset in corpore, vel extra corpus. Et etiam beatus Augustinus in quadam sua con teplatione ait. lam alibi me video, vbi tamen nescio

Dato etiam, quod illa maior esset vera pro cursu pra sentis vitae, tamen pro statu vitae futurae non est vera, quis post vitam presentem anima non solum intelliget perspens acquisitas mediantibus sensibus, sed etiam intelli get per species infusas secundum ideas e istentes in ipsa mente diuina; & per hoc patet ad probationem, quia,i cedit de cursu naturali, qui in hac vita mortali conuenit animae in cognoscendo. Patet etiam ad instantiam de animabus puerorum, quia poterunt intelligere per spe cies infusas

Ad tertium dicendum, quod quamuis antecedens sit verum loquendo de natur ali inteliectione animae sibi competente pro statu praesentis vitae, tamen non est verum de cognitione supernaturaliter conmunicabili ipsi animae et in hac vita, nec est necessarium de cognitione copetente ipsi animae in futura vita quia in illa vita per spens infusas poterit intelligere absque ci phantasmate¬

Ad probationem dicendum, quod dictum Arist. & cete rorum naturalium philosophorum ipsum Arist. sequentium non valet in proposito, quia semper loquuntur de naturali intellectione hois, quae sibi conuenit pro statu praesentis vitae

Ad quartum dicedum, quod maior non est vera suppositis duob. Quorum primum est, quod operatio talis conueniat toti determinate per vnam suarum partium. Secundum est, quod illi parti conueniat per se esse destructo toto: Haec autem duo supposita locum habent in proposito, quia intelligere conuenit toti homini per animam intellecti uam, etiam animae intellectiuae conuenit per se esse corrupto ipso homine: ideo applicando maiorem ad proposi tum, tunc est falsa

Ad quintum nego antecedens loquendo proprie de intellectu, vt accipitur intellectus pro intellectu possib li, vel agente. Ad probationem potest dici, quod ibi loquitur Arist non secundum propriam opinionem, sed secundum opinionem quorundam, qui dixerunt intellectum subiectiue fundari in quodam organo corporalisi verum esset, tunc ad destructionem talis organi corrum peretur intellectus, sicut ad corruptionem subiecti cor rumpitur accidens immediate fundatum in huiusmod subiecto. Etiam per intellectum passiuum non intelligit ibi Arist intellectum possibilem, de quo ait Arist. in eodem 3. de anima, quod separatur ab illo, sicut perpetur a corruptibili, sed intelligit quandam potentiam nobilem sensitiuam, quae est collatiua intentionum particularium; secundum quam agnus discernit inter lupum, & ouem, illum aestimando inimicum, & istam amicam Propter quod fugit lupum, & sequitur matrem. Quae virtus, vt est in ho mine, quandoque dicitur ratio particularis, vt autem ess n brutis, dicitur aestimatiua, & vt est in vtroque quandoque dicitur cogitatiua. Et ista virtus secundum aliquos philosophos subiectiue fundatur in medio ventriculo capitis.

Conclusio secunda est, quod anima a corpore separa ta, cognoscit Angelos, seu substantias separatas. Et haec conclusie non debet alicui fideli esse dubia,

Quia planum est, quod animae damnatae cognoscumt malos angelos, tamquam suos tortores; & animae beatae cognoscunt bonos angelos, tamquam suos socios, conci ues, & consolatores.

2 Praeterea omnis cognitio fit per assimilationem. Cu gitur maiorem similitudinem habeat aia separata respum talium spiritualium substantiarum, uam respectu corporalium, ergo vere cognoscit huiusmodi substantias.

Preterea, quicquid sub nostri itellectus obiecto adaequato veraciter continetur, hoc noster intellectus vers pot cognoscere, & intelligere: Sed substantiae separate sub obiect. adaequato nostri intellectus continentur: ergo &c Minor patet: quia ens inquantum ens, videtur esse obiectu adaequatum nostri itellectus, & maxime pro statu illo, quo non grauatur mole corruptibilis corporis. Probo maiorem, quia illud, quod excedit, nen est adaequatum: igitur Si aliquid contentum sub adaequato obiecto intellectus sic excederet intellectu, quod intellectus non posset cognoscere ipsum, tunc adaequatum obiectum non esset adaequatum, quod est implicatio contradictionis

Praeterea, illud, in cuius cognitione naturalis beati tudo rtonalis aiae consistit, hoc aia separata non impedita m alo culpae, vel poenae videtur posse intelligere. Sed ici gnone intelligentiarum, seu substantiarum separatarum consi stit naturalis beatitudo nostrarum aiarum, vt patet per Ariso ethi. ergo aia separata sua naturali cognone potess hmoi substantias intelligere Vt aut modus cognoscendi quo aia post morte hois substantias separatas cognoscit, apareat, igitur adducam aliquas instantias contra istam conclusionem, ex quarum solutionib apparebit huodi modus

Pot n argui primo Sic, Si anima separata cognoscit substantias separatas cognone naturali, de qua semper ad praesens loquor, aut cognoscit eas per propriam suam essen tiam, aut per essentias ipsarum substantiarum separatarum, aut per species, & similitudines talium substantiarum. lsta patet per sufficientem diuisionem, quia si detur quartum membrum. s.quod cognoscat eas per essentiam diui nam, tunc talis cognitio non esset naturalis, sed potius beatifica, & supernatur alis.

Sed primum dari non potest, quia solus Deus cognoscit ea, quae sunt extra se per essentiam suam: eo, quod si la diuina essentia sit foecundum exemplar omnia in seipso expressissime representans. Nec secundum quia licet res cognita in suo esse reali non sit semper presens in tellectui cognoscenti: tamen illud, quod est ratio cogno scendi, seu per quod ipsa res cognoscitur, oportet esse in intellectu.

Sed sola essentia diuina, & nulla alia substantia separa ta potest esse per se ipsam praesens in intellectu animae ra tionalis: quia nulla creata substantia potest illabi animae rationali, sed solus Deus, qui creauit eam, vt ait beatus Aug. ergo anima rationalis nullam substantiam potess cognoscere per essentiam huiusmodi substantiae

Nec potest dari tertium, quia quamuis pro statu praesentis vitae anima rationalis possit intelligibiles species abstrahere a rebus materialibus, tamen nec in vita, nec in alia vita potest huiusmodi species abstrahere a substi tiis separatis: nam cum secundum suum esse reale tales substantiae sint abstractae; ideo vlterius non possunt ab strahi secundum suum esse intelligibile

2 Praeterea, si anima separata cognosceret intelligen tias: aut cognosceret eas cognitione sensitiua; aut intelle ctiua. Non primo modo, quia substantiae separatae non sensibiles, pro tanto nim dicuntur substantiae separatae, qui sunt a materia sensibili sequestratae. Nec secundo mo do, quia cognitio intellectiua abstrahit a singularib na intellectus est vniuersalium, sensus vero singularium, vt patett posteriorum & i. Physicorum Sed quaelibet in telligentia de se est haec, & singularis

3 Praeterea, si anima separata cognosceret substantias quas voca mus angelos, vel intelligentias, vel talis cogni tio esset a priori, vel a posteriori. Ista probatur, quia om- nis cognitio, vel procedit ex notioribus nobis ad notiora naturae, & tunc est a posteriori; vel ex notioribus natu rae ad notiora nobis, & tunc est a priori. Ista patent 1. po steriorum, & similiter .physicorum. Sed non potest da ri primum. Quia nihil est magis notum quam diuina es sentia igitur si anima a priori cognosceret agelos cogni tione naturali, tunc naturali cognitione cognosceret d uinam essentiam, in tuius cognitione consistit vita eter na, vt patet soan is. Hoc autem est contra catholici veritatem, quia gratia Dei vita aeterna, sicut ait Apostolu

Nec secundum, quia talis modus cognoscendi compe tit nobis secundum, quod mediantibus virtutibus sensi tiuis, cognitionem acquirimus, sed anima separata caret huiusmodi virtutibus sensitiuis: ergo &c 4 Preterea, sicut se habet voluntas ad bonum sic in tellectus ad verum. Sed aliquae animae separatae ita sunt obstinatae in malo, quod non possunt velle bonum, sicut apparet in damnatis: ergo eaedem animae non possunt in telligere substantias separatas, quae sicut excellunt cor porales substantias in entitate, sic etiam excellunt in Veritate,

praeterea, sicut iam dictum est naturalis animae bea titudo consistit in cognitione substantiarum separatarum Sed multae sunt animae separatae, quae carent omni beat tudine: ergo saltem tales animae non cognoscunt substam. tias separatas.

Praeterea, quanto anima est perfectior, tanto potest in cognitionem nobilioris obiecti Sed anima coniunct. est perfectior, quam anima separatas: & coniuncta non po test cognoscere substantias separata: ergo nec separata

Maior patet ratio ne proportionis, quae attenditur in ter co noscens, & cognitum. Minor etiam patet quantum ad primam partem, quia pars est perfectior existen su toto quam se parata ab eo sed anima est pars esse tialis hominis ergo &c Patet etiam quantum ad secundam partem: quiali cet anima coniuncta possit cognoscere de substantis separatis, quia sunt: tamen non potest cognoscert, quid sunt

Ad primum nego minorem quantum ad tertiam po tem. Ad probationem dicendum, quod speties, quibus anima post hanc vitam intelligit substantias separata, non sunt abstractae, sed vel sunt a Deo creatae, vel ab in sis substantiis separatis deriuatae, & ipsi animae ratior li influxae

Ad secundum dicendum, quod anima humana poss hanc vitam cognoscit substantias separatas cogntion intellectiua. Ad probationem dicendum, quod quai uis aliquo modo intellectus abstrahat a singulari mati riali, inquantum abstrahit a materia tamen non absr, hit a tali singulari, quod immune est a materia, quali singularia sunt ipsae substantiae separatae: Si enim imma teri ale singulare intellectus noster non posset cognosi re, tunc numquam posset cognoscere diuinam essenti quae seipsa est singularis.

Nec etiam intellectus noster priuatur omni cognitione singularium materialium, prout declarare propono infia i 3 artic. & ibidem patebit, quomodo auctoritates aliqus modo oppositum sonantes sint intelligendae¬

Ad tertium dicendum, quod si talis cognitio, quaaliquid cognoscitur per speciem repraesentantem essenti rei cognitae, dicitur a priori, tunc post hac vitam amma quae culpa, vel poena non impeditur, cognoscit substia tias separatas a priori, quia cognoscit eas per speciet mo quo iam dictum est

Ad probationem dicendum, quod non sequitur cognoscit a priori: ergo cognoscit per omnino pimum. Ad hoc enim, quod res dicatur cognoscia pio ri, sufficit, quod cognoscatur diffinitiue, seu per specen propriam, in qua relucet diffinitio, vel descriptio ter

Etiam quaelibet anima separata potest naturali cog tione videre Deum esse creatorem, & causam cuiuslibes intelligentiae praeter hoc, quod diuinam essentiam viden beatifice. Etiam potest eas cognoscere a posterion, quod multos effectus intelligentiarum potest anima separit videre, ex quibus sufficienter argueret intelligentias es se, dato, quod ipsas propriis suis speciebus non cogni sceret quidditatiue, seu intuitiue¬

Ad quartum nego minorem, quia quaelibet volunta damnata potest velle, & de facto vult beatitudinem, est summum bonum, quamuis non velit istud bos bene, seu ordinate, vel meritorie, sicut dictum est sup rius dist. 4

Ad quintum dicendum ad maiorem, quod nonqu bet cognitio substantiarum separatarum est sic beatino quod in ipsa consistat summa felicitas possibilis honm per naturam, sed solum talis cognitio, quae est actus) bilissimae potentiae perfectae habitu nobilissimo, qui habitum philosophus in ethicis appellat habitum; tiae: Et quia damnati non sunt habitu sapientiae perrem sed sunt maculis suorum peccatorum infecti ideo dad quod cognoscant aliquas substantias separatas, tamem hoc non habent beatitudinem naturalem. Etiamm test dici, quod illae substantiae separatae, quarum damni tae animae determinatam habent notitiam, non sunto ni angeli, sed mali, seu daemones: quorum aspectus est deformis, & horribilis, quod nequaquam est beatitm & delectabilis, sed plurimum afflictiuus. Sicut enimo mus in natura humana, quod quanto homo sanis d formosior, tanto si leprosus efficitur, erit deformioil quanto angeli in suis naturalibus ante peccatum pulchriores, & ad videdum magis delectabiles sol quam lepra peccati erant infecti, & maculati, fac deformiores, & ad videndum magis horribiles Soid rum autem angelorum animae damnatae non habo determinatam, & perfectam notitiam, sed soi confus am

Dato etiam, quod habeant in se species, quibus & angeli determinate possint cognosci, tamen propter nimias suas poenas impediuntur a perfecto vsu illarum spe cierum: numquam enim fuit homo, qui ita perfectu haberet habitum alicuius scientiae, si totus arderet in igne, quin impediretur a debito, & perfecto vsu illius scientiae: sic in proposito &c.

Posito tamen casu, quod animae damnatae perfecte vi derent pulchritudinem omnium angelorum, tunc adhuc dico, quod nullam ex hoc haberent beatitudinem Quia ad hoc, quod visio sit delectabilis, oportet, quo concurrat complacentia voluntatis. Si enim concurrit di spli centia, tunc non laetificat, sed contristat. Posito autem, quod animae damnatae viderent perfecte substantiam, qui pulchritudinem bonorum angelorum, nullam haberent in huiusmodi visione complacentiam, sed potius inuidem tiam, & displicentiam, ergo &c. Maior patet. Minorem probo, quia sicut videmus, quod peruersus homo tristatur de gloria, & perfectione eius quem mortaliter odit: sic quia damnati odiunt omne beatos: ideo ex eorum pulchritudine non laetantur, sec potius tristantur; immo valde tristantur. Tanta est enim inuidia damnatorum respectu beatorum, quod vellen omnes beatos secum esse damnatos, & sua pulchritudi ne esse priuatos, sicut & ipsi priuati sunt. De hoc etiam patebit infra artic. quarto.

Ad sextum dicendum, quod maior non est vera, nisi tateris existentibus paribus, quamuis enim aquila i potentia visiua sit perfectior, quam vespertilio tamen si aquila poneretur in carcere tenebroso, & vespertilio ex. tra carcerem, tunc aliquid videret vespertilio, quod pro tunc aquila videre non posset Tunc ad minorem dico quod hic cetera non sunt paria, quia quamuis anima con iuncta corpori in hoc sit perfectior, quam separata, quia est sicut apta nata est esse: Nam secundum suam naturam est, apta nata ad hoc, quod informat corpus humanum tamen quamdiu illud corpus non est glorificatum, tunc est quasi carcer, & obscura captiuitas, seu custodia animae, De qua liberari desiderans ipse propheta, ait. Edut de custodia animam meam ad confitendum nomini tuo &c. lIdeo anima existens in isto carcere non cognoscit tam tum de spiritualibus, & aeternis substantiis, quantum con gnoscit, dum fuerit ab huiusmodi carcere separata: quia sicut se habet oculus vespertilionis ad lucem Solis, sic se habet animae nostrae intellectus ad ea, quae sunt manise stissima in natura, vt ait philosophus. 2. meta. Quod vti que verum est loquendo de naturali cognitione conus niente ipsi animae pro statu presentis vitae, quo clausa tenetur in iam dicto carcere

Conclusio tertia est, quod separata anima habet not tiam omnium naturaliter cognoscibilium, nisi per acci dens impediatur.

1 Quia intellectus, qui sua notitia attingit maius, & excellentius intelligibile, etiam potest attingere ea, quae sunt minus excellentia. Sed inter omnia intelligibilia creata substantiae separatae tenent summum, excellentis. simum gradum. Cum igitur huiusmodi substantias aia se parata attingat sua notitia, vt patuit in conclusione pra cedentifergo etiam potest cognoscere omnia naturaliter cognoscibilia, quae sunt multo minus excellentia, quam substantiae separatae. Dixi autem notanter, nisi per accidens impediatur. Nam supposito, quod ab eisdem idei diuinis, a quibus res producuntur in esse reali, influantur rerum productarum similitudines in intellectu cuium libet animae separatae, quibus ipsae res sint aptae natae comgnosci, tamen a debito vsu huiusmodi specierum ratio ne copule, & poenae potest anima separata quamplurimum impediri

Etiam posito, sicut dicit quaedam opinio, quod anima separata possit a rebus naturalibus, uirtute luminis intellectus agentis species intelligibiles abstrahere, quibus mediantibus perfecte huiusmodi res cognoscere valeat, tunc praeter impedimenta praedicta posset anima separa ta a cognitione huiusmodi rerum impediri propter ni miam distantiam ab ipsis naturalibus rebus, quia non posset recipere earum species, seu similitudines, nisi supposita huiusmodi rerum praesentia secundum distantiam proportionatam.

Sed contra istam conclusionem ex dictis quorundam doctorum potest argui sic.

1 Omnis cognitio fit per assimilationem: sed anim; separata non alsimilatur rebus naturalibus: ergo non con gnoscit eas. Minor patet. 1. de anima. Etiam minor patet: quia anima separata est omnino immaterialis: nam ani ma separata, nec i se est materialis, nec est coniuncta mate riae: res autem naturales sunt simpliciter materiales: er- go quamuis inter animam materiae coniunctam, & res naturales possit attendi aliqua similitudo, tamen inter animam separatam, & res naturales non videtur esse similitudo

2 Preterea, daemones non cognoscunt omnia natur;i ia, ergo nec animae separate. Consequentia patet, quia demones sunt naturali ingenio acutiores, & subtiliores, quam animae separatae, nam naturalia daemonum mansi runt integra, & clara, vt patet per Dio, de di. non. Antecedens probatur, quia ille non cognoscit omnia naturalia, qui in cognoscendo proficit per experientiam longi teporis: sed daemones proficiunt in cognoscendo per expe cientiam longi temporis, vt ait. P. Aug. & istud etiam po it lsid de summo bono lib. 1 vbi ait, Praeuaricatores angeli sanctitate amissa non amiserunt viuacitatem sen suum angelicae creaturae: sed triplici modo prescientiae vi gent, scilicet subtilitate naturae, experientia temporum; & reuelatione summarum potestatum, idest bonorum angelorum.

3 Praeterea, animae separatae non cognoscunt omnia indiuidua rerum naturalium, ergo non cognoscunt on nia naturalia Consequentia patet, quia naturalis rerum entitas maxime consistit in indiuiduis, seu primis substam tiis, de quibus dicitur in predicamentis, quod primo, & principaliter, & maxime subsistent Et ibidem dicitur, quod destructis primis substantiis impossibile est aliquid alio rum remanere. Patet etiam antecedens, quia indiuidua sunt infinita, propter quod descendentem a generalissimis ad specialissima iubet Plato quiescere: sicut ait Por phirius, ideo &c.

4 Preterea, contra istam conclusionem videntur esse ea, quae superius dista 5: arti a ex motiuis erroneae opinio nis adduxi ad probandum, quod animae sanctorum non intelligant preces, quibus ipsos inuocamus

Preterea, contra primum modum de influentia specierum ab ideis diuinis potest argui sic. Quandocumqu aliquid reducitur in actum per agens extrinsecum, quod non est sui generis, tunc talis reductio non est naturalis Sed idea, existens in mente diuina, est agens extrinsecu respectu intellectus animae separate: ergo si per talem ideam anima reducitur ad actum cognoscendi, tunc talis cogni tio non erit naturalis, & per consequens non erit ad pro ositum: quia vt predictum est, hic loquimur de cognitione naturali ipsius animae separate. Minor est nota. Pro b atur maior: quia sicut sanitas, quae confertur a Deo, im mediate, & non a principus intrinsecis nature, non dici tur sanitas naturalis, sed potius miraculosa, & supernaturalis, vt apparuit in sanitate Exechi regis luda, & in multis sanitatibus collatis a Christo, & a suis discipulis in nouo testamento, sic in proposito &c

3 Preterea, talis modus recipiendi species int elligibi les conuenit intelligentus: ergo non conuenit animab. separatis Antecedens patet ex dictis lib secundo distin3 artic. 2. Consequentia probatur, quia pura potentia in genere intelligibilium alium modum videtur habere in recipiendo species intelligibiles, quam illud, quod esi actus in huiusmodi genere. Sed intellectus noster est pura potentia in genere intelligibilium, vt patet per commen. 35. de anima, & quelibet intelligentia est actus in hu iusmodi genere, vt patet 12. meta. ergo. &c.

3 Preterea, anima separata retinet species rerum na¬ turalium, quas habuit, quando erat coniuncta: ergo non quaelibet anima separata habet species sibi impressas: im mediate ab idaeis diuinis. Antecedens probatur, quia secundum Doetium i de consolatione, receptum est in re cipiente per modum recipientis, sed intellectus anima coniunctae recipit species intelligibiles, vt patet 3 de ani ma, vbi dicitur, quod anima est locus specierum non to ta, sed intellectus, & iste intellectus est incorruptibilis, u patet ibidem, ergo huiusmodi species sunt in intellectu modo incorruptibili & per consequens manent in anima separata. Istud etiam patet auctoritate Hier7. in pro logo bibliae, vbi ait. Discamus in terris, quorum cobis scie tia remanebit in coelis, Patet etiam consemnentia, quia si datur oppositum, tunc plura accidenti; solo numero differentia essent simul in eodem iadiuisibili subiecto, puta species lapidis hic acquisita, & species lapidis: idaea lapidis impressa, & sic consimiliter de specieb. Taliarum rerum

3 Praeterea, contra secundum modum de receptione specierum ab ipsis rebus naturalibus opinio opposi ta arguit sic. Semper inter recipiens, & receptum debet esse conuenientia: sed intellectus non habet conuenien tiam cum rebus extra existentibus: ergo nihil recipit im mediate a talibus rebus. Maior patet. Minor declaratur, quia quamuis medium conueniat cum vtroque extremo, tamen extremum non conuenit cum extremo. Ser sensus est quasi quoddam medium inter rem sensibilem & intellectum. Ista patet, quia species in re sensibili sunt cum materia, & cum materialibus conditionibus. In intellectu vero sunt absque materia, & absque condition bus materiae, puta sunt abstractae ab hic, & nunc in sensu vero sunt medio modo, quia sensus est receptiuus specis rum sine materia, vt dicitur 2. de anima, & tamen recipit eas cum conditionibus materialibus: quia sensus, nec abstrahit ab hic, nec a nunc Per primum istorum sensus conuenit cum intellectu, per secundum vero conuenit cum ipsa re sensibili: ideo ratione istius conuenientiae sei sus potest immediate speciem recipere a re sensibili, qu intellectus ab ipso sensu, quamuis intellectus non possit ammediate recipere ab ipsare sensibili: eo, quod de ex. tremo ad extremum non possit esse trasitus nisi per me dium Cum igitur anima separata careat sensibus, sequ tur, quod eius intellectus nihil possit recipere a rebus sensibilibus

Sed ista non concludunt. lgitur ad primum dicendum quod anima dupliciter potest considerari. Vno modo si cundum se; Alio modo vt est informata intelligibili specie Primo modo, minor est vera, quia sola essentia diuina est similis omnibus rebus, eo que ipsa sola sit exeplai expressissimum omnium creaturarum. Propter quod si lus Deus per essentiam suam immediate nullo alio requisito cognoscit omnes creaturas Sed secundo modo mi- nor est falsa quia dum intellectus est informatus speciebus & similitudinibus rerum naturalium, tunc est similis rebus naturalibus, non obstante, quod intellectus sit im materialis, & res naturalis sit materialis. ideo &c

Ad secundum nego antecedens Nam daemones habent omnium naturalium saltem notitiam habitualem quamuis ab actuali consideratione qu ndoque impedia tur ratione suae intensissimae poene Ad probationem at ductam ex auctoritate Augu. dicendum, quod secundi P. Aug. daemones res exteriores tripliciter cognoscere so sent, secundum quod istae tres tripliciter se habent Ne quaedam sunt secreta Dei mysteria, sicut illa, quae spectam ad Christum, & ecclesiam, & ista quandoque cognoscunt daemones per bonorum angelorum denuntiationem, quibus talia Deus reuclauit vlterius reuelanda. Alia Sunt entia naturaliter scibilia, & haec secundum Aug. daemones cognoscunt acumine sui naturalis ingenii. Aliqua Ve ro sunt futura contingentia, & quantum ad haec quadoque daemones aliqualiter proficiunt longi temporis experientia, coniecturando, similia ex similibus. Et ad hus sensum etiam videntur ire verba lsid, quia non dicit sim pliciter scientiae, sed praescientiae.

Ad tertium dicendum, quod antecedens non esi verum, supposito, quod anima separata non impediatur p accidens, puta propter eius poenam, vel propter nimiam indiuiduorum distantiam ab ipsa anima: vel etiam quan do actu considerat de vno, tunc per accidens potest impediri, ne consideret de altero. Ad probationem dicen dum, quod quamuis indiuidua sint potentia infinita, tamen actu numquam erunt infinita: ideo possunt cognosci a finito intellectu, etiam Plato iubet quiescere in spo ci alissimis, non pro tanto, quod intellectus non possit cognoscere indiuidua, sed pro tanto, quia de indiuiduis no: potest esse scientia: eo, quod sint incorruptibilia, & iacerta

Ad quartum patet per ea, quae dicta sunt di. 45. Ad quintum dicendum, quod concessa maiori, & mi nori, non plus habetur nisi, quod actiuatio intellectus, qua actiuatur per species influxas ab idaeis diuinis, non sit ni turalis, sed possit dici supernaturalis. Ex hoc tamen non sequitur conclusio, quae infertur scilicet, quod cognitio secundum tales species supernaturaliter impressas non sit naturalis. Nam sicut si aliquis cecus a Deo recipiat vi sum, quamuis tale donum sit supernaturale, tamen poss quam recepit visum, tunc non mi nus naturaliter videt, quam ille, qui natus est videns. Sic dato, quod infusio spe cierum ab ideis dicatur supernaturalis, tamen cognitio secundum illas species, quae repraesentant res naturales; non minus est intellectui naturalis, quam si intellectus cognosceret per species abstractas a reb naturalibus.

Ad sextum, nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod substantia intellectualis, quae dicitur pu ra potentia in genere intelligibilium potest dupliciter considerari, vno modo, vt est actualiter coniuncta corpori pro statu praesentis vitae, & sic habet alium modum recipiendi species intelligib iles quam intelligentia: quia vt sic, suas species abstrahit a phantasmate tamen put est separata a corpore, quia, vt sic aliquo modo habet modum essendi intelligentiae: ideo congruum esse videtur, vt etiam aliquo modo habeat modum recipiendi ipsius intelligentiae

Ad septimum nego consequentiam. Ad probationem, iterum nego consequentiam, quia nulla anima ab hac vita ita pertecta decedit, quod habeat in se species omnium naturalium. Multae enim sunt mirabiles, & stu pendae creaturae in mari, & in abyssis, ac in regionibs desertis, quas raro, vel numquam vidit aliquis homo, quarum species potest recipere anima, postquam ab hac vita decessit, dato, quod tunc non recipiat de nouo illarum rerum species, quas in hac vita cognouit.

Ad octauum dicendum, quod concessis ambabus pre missis, non plus habetur si debite concluditur, nisi quod intellectus non recipiat immediate ipsas res extra existen tes, quo concesso non sequitur conclusio qua infertur, si quod intellectus nihil recipiat immediate a rebus extra existentibus. Et quando additur in probatione, quod de extremo ad extremum non fit transitus nisi per medium, dicerent forte illi de opposita opinione quod istud non est verum sublato medio, quod fuit inter huiusmodi ex trema. Sed quamuis in hac vita sensus mediet inter res sensibiles, & intellectum existentem in anima coniucta corpori, tamen in hora mortis aufertur istud medium quando sensus corrumpitur, & anima a corpore separatur. Et ideo nisi aliud dicatur, ex his motiuis non conuin citur, quin intellectus possibilis separatus in virtute in tellectus agentis sibi coniuncti possit immediate re cipere speciem intelligibilem a re sensibili Dico autem notanter nisi aliud dica tur, quia utrum ille modus ponendi sit rationabilis vel non, ad prae sens discutere non inten do.

ARTICVLVS Il. Vtrum anma separata aliqud intelligat per speciem actu realiter, differcutem.

QVANTVM ad secudum articulum, quamuis pos sent poni plures conclusiones, tamen vt breuius transeam, pono vnam tantum, & est haec, quod intellectus hominis non pot intelligere ea, quae sunt extra se, nisi me diante intelligibili specie ab actu intelligendi realiter differente.

Quia in nullo genere a pura potentia procedit aliqua peratio nisi huiusmodi potentia actiuetur aliqua forma. Sed intellectus humanus secundum se acceptus est ura potentia in genere itelligibilium, sicut materia pri ma est pura potentia in genere entium, & intelligere est operatio potentiae intellectiuae: ergo intellectus possibilis non potest intelligere nisi sit actiuatus aliqua forma, huiusmodi autem forma videtur esse species intelligibilis: ergo &c. Maior patet, quia agens vel operans secudum quod huiusmodi oportet quod sit i actu. Patet et minor per commentatorem qui illam propositionem ponit tertio de anima

1 Praeterea, omnis cognitio fit per assimilationem, sed intellectus secundum se non est similis rebus exterio ribus: ergo ad hoc quod res exteriores cognoscat neces se est quod praehabeat spes huiusmodi rerum, medianti bus quibus caesetur in intellectu talium rerum notitia¬

3 Praeterea in omni motu intellectuali oportet mouens & motum esse coniuncta. Sed res extra mouent in tellectum ad sui intellectionem, & non possunt coniungi intellectui immediate per se ipsas: ergo coniunguntur ei per earum species seu similitudines.

4 Preterea, ista videtur esse intentio Arist 3. de anima, cum ait. Lapis non est in anima sed species lapidis. Et ibidem ait, anima est locus specierum non tota, sed i- tellectus. Ista etiam est intentio Procli propositone 77. vbi ait, quod omnis intellectus plenitudo est specierum. Super quo verbo dicitur in commento, quod quanto potentiae sunt magis defectiuae, tanto intelligunt per plu res species. Ex quo patet quod intellectus humanus per plures species intelligit, quam quicumque alius intellectus, cum ipse sit imperfectior omnibus aliis intellectib.

Quod autem huiusmodi species differat ab actu intel lige, di patet, quia transeute actu intelligendi adhuc ma net species intelligibilis in memoria intellectiua, vt pro baui lib. 2. dist. 50. art. 1, & ibidem respondi motiuis Aui cen, qui o. lib naturalium tenet oppositum istius dicti, negando memoriam esse in parte intellectiua.

Sed contra praedictam conclusionem sunt quidam magni docto res dicentes, quod actus intelligendi non sit aliud, quam ipsa species intelligibilis ipsi intellectui impressa ab obi cto. Et hoc probant sic primo

Nulla res per potentiam cognoscendi est in potentia d alium actum, quam ad actum cognoscendi, sed anima per intellectum possibilem est in potentia ad speciem in telligibilem: ergo species intelligibilis est ipsa itellectio, seu actus cogn oscendi ipsius intellectus.

2 Praeterea, actus qui denominat ages est primus actus eius, sed intellectio denominat obiectum intelligibile: ergo species qui est primus actus obiecti intelligibilis erit idem realiter, quod ipsa intellectio

Praeterea, si species differret ab actu intelligendi, tuc intellectus intelligeret prius quam spem heret Sed consequens est inconueniens, quia estt illi qui ponunt spes, dicunt specien intell igibilem caliter precedere ipsam intellectionem, pro pen consequentiae, quia ois motus factus in intellectu est itellectio, sed si spes reciperetur in intellectu, tumc eet terminus alicuius motus, quia ois forma acquisita in aliquo est terminus alicuius motus, ergo si spes acquireretur in intellectus, tunc aliqua intellectio ipsam precederet, quam huiusmodi spes acquisita terminaret.

4 Praeterea, si intellectus intelligeret per spem, tunc numquam posset intelligere lapidem album: sed conseques est falsum, probo consequentiae, quia vel intelligeret lapidem album per solam spem lapidis, vel per spem albi, vel per spem vtriusque. No pot dici primum, quia species lapidis adaequate repraesentat lapidem, & per consequens nihil repraesentat de albedine. Nec secundum, eadem ratione. dec tertium, quia intellectus non pont simul informari di ersis speciebus propter consimilem modum informandi.

Preterea, ad quamlibet actionem sufficit cam uniuer salis & particularis actiua, & passiua non includens contrariam disponem ad huiusmodi actionem. Sed intellectus possibilis nudus, & scdm se acceptus estsufficiens pri cipium passiuum ipsius intellectionis, & nullam icludit contrariam dispositionem, intellectus agens est sufficies priipium actiuum vniuersale, & phantalma illustratum intel ectui agenti coniunctum est iufficiens principium actiuum particulare ergo istis tribus coniunctis non erit ne cesse aliquam spem ponere pro ipsa intellectione.

0 Praeterea, intellectus intelligit se sicut alia, vt dicitur. 1. de anima. Sed seipsum non intelligit per speciem, ergo nec alia intelligit per speciem

3 Praeterea,; de anima dicitur, quod intellectus nihil est eorum, quae intelligit ante ipsum intelligere: ergo inellectus non habet in se aliquam spem obiecti antequam ntelligat. Consequentia patet, quia spens est aliquid ipsius rei intellectiuae, quia est expressa eius similitudo est. enim spe cies intelligibilis tota res intellecta secundum alium modum essendi etiam secundum illos, qui ponunt speciem differre ab actu intelligendi.

s Praeterea nulla causa pont habere plures effectus adaequatos, sed vnum tantum. Sed tam spes quam intellectio adaequat obiectum intelligibile, ergo spes & intellectio non differunt, eo quod sint vnus & indistinctus effectus obiecti intelligibilis Maior patet, quia effectus adaequatus exhaurit suam causam, & per consequens non potest multiplicari Propter quod de tali effectu loquens Arist. 2. Poste. ait vnius causae unus e effectus. Patet et minor, quia tota essentia rei intelligibilis repr aesentatur pr spem rius, & et clauditur infra terminos suae intellectionis, S Praeterea, intellectus noster habet se pure passiue respectu actus intelligendi: ergo non est actiuatus, vel in formatus aliqua specie prius quam intelligat consequentia patet, quia nulla alia apparet necessitas ponendi spem praecedentem actum intelligendi, nisi ut intellectus specie in formatus actiue possit elicere actum intelligendi

Sed antecedens isti pbat multipliciter. i sic, Intellige e est quoddam pati, vt diciturs de anima: ergo intellectus, cuius actus est ipsum intelligere est tantummom patiens, & nullo modo actiue se habens: sed solum intelle ctionem passiue recipiens.

Sceo sic. vnum, & idem respum eiusdem non pot se here atiue, & passiue: sed intellectus se habet passiue in eo, quod in ellectione pficitur, & ipsam recipit: ergo respectu eius dem intellectionis non pot se habere actiue. Et confirma tur, quia actiuum & passiuum fundant relationes appositas, qu in creaturis non possunt fundari super eodem indiuisibili undamento. Tertio sic, Sicut se habet intelligi ad obiectum ic se habet intelligere ad intellectu, sed quauis obiectum dicatur intelligi voce passiua, tamen respectu intellectionis non se habet passiue, sed solum actiue. ergo quamuis intellectus dicatur intelligere voce actiua, tamen respum intelletionis non se habet actiue, sed solum passiue. Quarto sic Intel lectus non dicitur intelligens, eo quod causet intellectionem ed solum pro tanto, quia recipit intellectionem: ergo respectu intellectionis, non habet se actiue, sed solum passiueconsequentia patet, quia vnumquodque se habet passiue respectu illius, respectu cuius se habet receptiue:

Antecedens probatur: quia si ex hoc aliquod esset intelligens: quia est causa intellectionis, tunc intellectus agens vere cet intelliges, quia vere est tam ipsius intelle ctionis. Et idem potest argui de phantasmate, ac de ipso ot iecto, ergo &c.

1o Praeterea, arguit contra conclonem principalem ficSi esset aliqua species actiue se habens in cognitione intellectiua, tunc intellectus, seu anima intellectiua non es set illud, quo primo intelligimus Consequentia patet, quia illud primo dicitur alicui conuenire, quando alteri conuenit per ipsum, & sibi non per alterum, vt patet i. Poste Sed falsitas consequentis patet 2. de aia, ubi dicitur, quod aia est. qua primo uiuimus, sentimus, mouemur, & itelligimus;

I1 Praeterea, agete per se praesente ipsi passo, tunc sequitur actio absque vi alio requisito: Sed obiectum, quod per se actiue se habet respectu cognitionis, est mediante phantasmate praesens intellectui possibili, qui per se passiue se habet i cognitione intellectiua: ergo ad causandum hmoni cognitionem non requiritur aliqua spens impressa ipsi intel lectui. Maior ponitur ab Arist. c. de gene. Minor etiam po tet: quia quauis non in virtute propria, tamen in virtute luminis intellectus agentis phantasma illustratum tali lumine est presens intellectui possibili. Quod autem obie ctum se habeat actiue, & itellectus possibilis passiue, hoc supponitur esse notum, & etiam ex iam dictis aequaliter declaratum

12 Praeterea, sunt quidam, qui quauis ponant specie expressam, quam dicunt esse ipsum phantasma, vt illustratum est lumine intellectus agentis, tamen negant omnem spe ciem impressam ipsi intellectui possibili, quia frustra fit p plura, quod potest fieri per pauciora: sed posita hmoi spen expressa absque omi specie impressa sufficienter catur cognitio intellectiua: ergo &c Maior habetur. 1. Phy. Minor patet ex dictis in ratione proxima praecedente.

13 Praeterea, species non ponitur nisi propter vnionem obiecti intelligibilis cum ipso intellectu: sed talis vnio ipeditur, si ponitur species impressa, & sufficienter habetur, si ponitur species expressa, ergo non est ponenda species impressa, sed solum expressa eo modo, quo ia dictu es Maiorem supponunt esse notam. Minorem probant, quia alia est vnio accidentis cum subiecto, & intelligibilis cun intellectu, sed si ponitur species formaliter impressa intellectui, tunc habetur vnio accidentis cum subiecto, igitur ex hoc non habetur vnio intelligibilis cum intellectu: Econuerso autem est, si ponitur solum species expres sa, puta ipsum phantasma illustratum presens intellectui absque inhaerentia

a Praeterea, si species impressa requiritur, hoc solun est ad candum rei intelligendae praesentiam: Seu hoc non debet poni, ergo &c. Maior patet. Probatur minor, quisupposito, quod talis species esset, tunc res intelligenda esset causa presentiae talis specici, cum illa spes efficiatur ab obiecto: ergo talis species non erit causa praesentiae ipsius rei intelligendae, quia sic esset circulus in causis se cundum idem genus causae, quod negatur 2 Phy. & i post

Sed contra istam opinionem, & pro conclusione prius posita potest argui fic¬

Sicut se habet materia ad formas particulares, sic se habet intellectus ad formas vniuersales Istam proposito nem ponit Commen 3 de aia. Sed sic se habent forma particulares ad materiam quod non determinant materiam ad aliquem actum, nisi recipiantur in materia: ergo sic se habcbunt formae vniuersales, scilicet species repraesentam tes rei intelligibilis quidditatem in vniuersali ad intelle ctum, quod receptae in intellectu determinant ipsum intellectum ad actum.

2 Praeterea, intellectus non solum passiue, sed etiam actiue se habet respectu actus intelligendi: ergo actus in telligendi non procedit a nudo intellectu: sed procedit ab intellectu informato specie intelligibili Consequentia patet, quia non videtur esse possibile, quod idem secundum idem, & respectu eiusdem se habeat actiue, & passiue: igi tur si idem intellectus respectu eiusdem intellectionis se habet actiue, & passiue, hoc non poterit sibi competere secundum idem, & per consequens, necesse est si huius modi passiuitas conuenit intellectui, vt secundum se nu de accipitur, quod actiuitas sibi conueniat, prout specit intelligibili informatur.

Antecedens istius consequentiae probo primo sic. Si intellectus tantummodo passiue se haberet respum ipsius intelligere, tunc intelligere non esset actus immanens sed potius transiens Falsitas istius consequentis est nota & contra phylosophum. 9. Metaphysi. Consequentia, pr batur, quia actus immanens pro tanto dicitur immanens: quia manet in agente, ut patet 4 Methaphysic, sed intol ligere manet in intellectu:igitur si intellectus non essei agens respectu ipsius intelligere, tunc intelligere non ma neret in agente, & per consequens non esset actus immanens, Secundo sic Omnis potentia, quae est aliquorum directiua, aliquo modo se habet actiue respectu actionis, qua dirigit: Sed intellectus est potentia directiua ce terarum potentiarum aiae, & actio, qua dirigit est suum intelligere: ergo intellectus aliquo modo se habet actiue re spectu ipsius intelligere

Tertio sic Potentia discurrens rocinans, componens, di uidens, & svllogixans aliquo modo est operans, & agens, & per consequens, non est pure passiua: Sed omnia ista fiut ab intellectu possibili, & a nulla alia potentia aiae: ergo &c. Minor est nota. Patet etiam maior, quia oia illa sonant in operationem.

Quarto sic. Si intellectus esset potentia pure passiua, tunc non esset potentia rationalis Falsitas consequentis oib est nota consequentiam probo. Quia potentia, carens libertate, non est rationalis, sed potentia pure passiua caret libertate. Maior patet, quia potentiae, quae suni oppositorum, sunt liberae, sed potentiae rationales sunt op positorum, vt patet 9. Meta. Patet etiam minor, quia po tentia pura passiua nullum dominium habet super actu re spectu cuius dicitur pure passiua, & per consequens non est libera respectu talis actus

Quinto sic. Potentia, quae est verbi formatiua, & sui conceptus expressiua, non est pure passiua: haec enim, & quaecumque his similia sonant in actionem, sed omnia sta conueniunt intellectui possibili, ergo &c

Sexto sic. Arist. 3. de anima ait. Intellectus possibilis est quo anima eperatur, & intelligit. Sed operari non comn senit potentiae purae passiue: ergo &c

Ad primum motiuum oppositae opinionis dicendi ad maiorem, quod actus cognoscendi dupliciter potest accipi. Vno modo formaliter, & sic sola cognitio dicitur actus cognoscendi.

Alio modo dispositiue, & sic omnis perfectio immeliate disponens ad cognitionem potest dici actus cognoscendi. Primo modo maior est falsa: quia anima per in tellectum est in potentia ad multos habitus, quorum ta men nullus formaliter est cognitio, quamuis disponant ntellectum ad eliciendum perfectum actum cognitionis, Sed secundo modo tunc concessa maiori, & minori non sequitur, quod species sit ipsa intellectio, quamuis bene sequatur, quod sit quedam disposito coadiuuans intellectum ad eliciendum actus cognoscendi¬

Ad 2. ditendum, quod ad praesens dupliciter possumus loqui de primo. Vno modo, de primo prioritate perfectionis. Alio modo de primo prioritate generationis.

Quantum ad primum modum maior est vera, sed no uantum ad secundum, quia digniori, & perfectiori res seno minanda est, vt patet. 2. de aia, sed nuc est ita, quoc uamuis intellectio sit primus actus obiecti intelligibilis prioritate perfectionis: tamen non est primus prioritate generonis, quia vt sic, species est prior eo. Ex quo patet, quod vel maior est falsa, puta, si accipitur de prioritate generationis, vel si est vera, puta, accipiendo eam de prio ritate perfectionis, tunc concessis ambabus permissis, no sequitur illa conclusio, quae infertur, nihil n. plus hetur in conclusione, nisi quod intellectio est primus actus obid cti intelligibilis, loquendo de prioritate perfectionis.

Ad tertium dicendum, quod loquendo de intelligere non pleno, sed semipleno, tunc consequentia posset co¬ cedi, nec consequens esset falsum. quia scum Augu in lide tri mens humana semper intelligit se, quod verum: scdm que coniter glosatur de intelligere habituali, & semi pleno. Sed quia arg. videtur procedere de intelligere actuali, & pleno, ideo nego consequentiam Ad probationem dicendum, quod quamuis spes in intellectu recepta sit terminus alicuius motus, tamen quia non est terminus intrinsecus, sed solum extrinsecus, ideo huiusmodi mo tus non erit in intellectu, in quo est hmoi species, sed ex tra intellectum, puta, in ipsa phantasia Sicut nlumen re ceptum in aerem est terminus alicuius motus, quia termi nat accessum ipsius solis ad praesentiam aeris; tamen quia non est terminus intrinsecus, sed potius extrinsecus: ideo motus talis, cuius est terminus subiectiue, non est in aere ed in solari corpore: sic in proposito, quando Species re cipitur in intellectu, aliquis motus precessit in aliquo phantasmate, & per consequens huiusmodi motus non est in ipso intellectu. Ex quo patet, quod ratio falsum pro upponit, quia praesupponit motum, qui praecedit rece ptionem spei in intellectu, fieri subiectiue in ipso intellectu, quod est simpliciter falsum.

Forte dicetur, quod ipsa receptio, quia recipitur spens n intellectu, est quidam motus factus in intellectu, & per consequens, talis receptio est quaedam intellectio.

Dicendum, quod loquendo de motu, prout motus di stinguitur contra simplicem, & instantancam mutationem, tunc talis receptio non est motus: quia est quaedam instam tanea mutatio. Sicut n spes rei inuisibilis recipitur in ac te, & multiplicatur vsque ad oculum in instanti, vt patet t de anima, sic ad praesentiam phantasmatis in virtute lu minis intell ectus agentis species recipitur in intellectu ossibili subito, & in instanti. Si aute large loquimur de motu, accipiendo motum pro simplici mutatione, & instantanea, tunc nego istam consequentiam, qua dicitur, quod talis receptio sit quaedam intellectio, quia intelligere non strum est cum continuo, & tepore, ut patet. de aia, & per consequens, intelligere non est mutatio instantanea.

Dato etiam, quod intelligere nim haberet mensura iubitam, & instantaneam, tamen adhuc iam dicta mutaio non esset intellectio, quia ad hca quod motus factus n intellectu, sit intellectio, non solum redquiritur, quod sit i intellectu receptiue, sed et requiritur, quod sit ab in tellectu elicitiue. Iam dicta mutatio dato, quod Sit in in tellectu recepta, tamen non est ab itellectu elicita, vt de se patet ideo huiusmodi muto non est intellectio, io &c

Ad a nego consequentiam. Ad probationem dicendum, uod talis intellectio fieret per spes lapidis, & albedinis vt ordinem habent ad inuicem informantis, & informa ti: nec etiam repugnat intellectui simul informari pluri bus speciebus talium rerum, quarum una habet habitudinem, & ordinem ad alia.

Ad. dicendum, quod ad hoc, quod sit intellectio, non sufficit, quod aliquid ab obiecto inipso intellectu fiat: sed etiam requiritur, quod illud sic fiat, quod intellectus ipsum eliciat. Et tunc ad minorem dicendum, quod quamuis intel lectus nudus, secundum se sit suffi ciens principium pas siuum ipsius intellectionis, tamen intellectus nudus, & non informatus specie non est sufficiens principium eli citiuum ipsius intellectionis. Etiam falsum assumitur, quia obiectum non est sufficiens principium particulari actiuum ipsius intellectionis: non est enim particulare to tale, sed cum hoc, quod est particulare etiam est partiale, quia nisi intellectus possibilis elicitiue conageret ipsi obiecto, numquam sequeretur intellectio

Ad o. dicendum, quod intellectus intelligit se, Sicut & alia: quia non per aliam spem cognoscit se, quam alia: quia comn gnoscit se cognoscendo alia: S io pro statu praesentis vitae per eandem spem, pr quam cognoscit alia, deuenit aliquo modo in cognitionem ipsius.

Ad 7. dicendum, quod illud consequens non sequitur ex illo antecedente; deberet. n.m Sic inserri: ergo intellectus non est spes intelligibilis: & hoc ego concedo, in praedicta au te consequentia mutatur esse in hoc, quod est in se here, & ideo est ibi fallacia figurae dictionis.

Ad S. dicendum ad maiorem, quod habere plures eftectus adaequatos, pot dupliciter intelligi, vno modo quod aeque immediate respiciant suam causam. Alio modo quod respiciant eam quodam ordine, puta vnus mediam te alio. Primo modo, maior est uera sed minor est falsa, uia spens immediatius respicit obiectum, quam ipsa intelectio: nam obiectum est cam intellectionis mediante intelligibili specie. Sed secundo, modo, tunc maior est falsa. Nam essentia aiae est causa tam intellectus, quam voluntatis, quo lam tamen ordine naturali, quauis vtraqe istarum potentia rum in suo genere adaequet calitatem ipsius aiae.

Ad 9. nego antec edens, quia potentia pure passiua non est elicitiua, sed solum receptiua, sed intellectus non solum re cipit, verumetiam elicit actum intelligedi Si enim datur oppo situ, tuc actus intelligendi non esset operatio vitalis: quod non solum est contra Philo, sed et contra dicta multorum san ctorum. Ista consequentia patet, quia opero vitalis est a pri cipio vitali actiuo, si enim esset a tali vitali principio, quod solum esset passiuum, tunc non diceretur operatio vitalis, sed magis det dici passio vitalis.

Ad probationem primam, nego consequentiam prout in com equenti ponitur istud aduerbium exclusiuum tantummodo, uia quauis intelligere sit quoddam pati, prout recipituri ntellectu, & ut sit bene sequatur, quod intellectus respectu ipsius intelligere sit aliquo modo patiens, tamen quia non solum recipitur in intellectu, sed etem elicitur ab in ellectu, io nec intelligere est tantumodo pati, nec intelectus respum eius detm dici tantum modo patiens haec est nnatura actus manetis in agete, quod vt recipitur, pot dici passio, sed vt habet esse ab eo, in quo recipitur, pot di ci actio. Et eodem modo suum principium receptiuum, vt hu iusmodi actum recipit, sic est patiens, sed ut ipsum elicit, sSic aliquo modo est agens

Ad secundam probationem dicendum, quod maior est falsa de omni tali potentia, quae recipit in se suam propriam operationem, quam elicit: vnde licet idem respectu eiusdem & secdm eundem modum se habendi non possit fundaro relationem actiui, & passiui; tamen secundum alium, & aliu modum hoc pont. Idem n intellectus vt habet aliquid actualitatis, & vt informatus est intelligibili specie, elicit actum intelligendi, & sic fundat relationem actiui: & idem ntellectus vt deficiens a pura actualitate recipit in se actum a se elicitum, & perficitur eo, & sic fundat relationem passiui. Et primo modo se habet actiue, sed secudo modo se habet passiue¬

Ad tertiam probationem, nego maiorem quia plus de ictiuitate reali habet intellectus respectu ipsius itellectus, uam obiectum habeat de passiuitate respectu eiusdem: Vnde Si intellectio realiter esset in obiecto recepta, situt est ab intellectu elicita, tunc bene curreret illa simi litudo, quae assumitur in maiori, aliter autem non¬

Ad quartam probationem, nego antecedens Ad probationem illius dicendum, quod non omne causans intellectionem est intelligens, sed solum illud, quod elicitiue causat, & hoc est solum ipse intellectus possibilis.

Ad decimum nego consequentiam, quia sicut non obstante, quod habitus scientificus actiue disponat intellectum ad actum sciendi, tamen per modum potentiae, pri mo scimus intellectu, vic non obstante, quod species actiue disponat ad actum intelligendi, tamen primo intelligimus anima intellectiua, siue ipso intellectu.

Ad probationem patet, quia nulli alteri conuenit rius intelligere, quam ipsi intellectui, tamquam prin cipio elicitiuo.

Ad vndecimum dicendum ad maiorem, quod non quae cumque praesentia actiui respectu passiui sufficit ad hoci uod sequatur actio; sed requititur talis praesentia, ua agens sua uirtute attingat ipsum patiens, quia quam pon tangunt, non agunt, vt dicitur in lib de genera sed phantasma fundatum subiectiue in organo corpora li propter sui materialitatem non attingit intellectum, nisi mediante specle, ab ipso deriuata recepta in ipso intellectu: igitur phantasma sine tali specie non pot principiare intellectionem in ipso intellectu possibili.

Ad 12. nego minorem, & ratio negationis patuit in solutione proxima praecedente.

Ad 15. nego minorem. Ad probationem dicedum, quod quamuis sit alia vnio accidentis cum subiecto, & intelligentis cum intelligibi li, tamen si accidens est perfecta similitudo obiecti: tund vna vnio non excludit aliam, sed potius includit ea. Si- autem est in proposito: quia species, quae recipitur in intellectu, est perfecta similitudo obiecti intelligibilis.

Ad 14 nego minorem: quia non est vera Ad prob ationem dicendum, quod ista probatio tantum militat contra eos, qui faciunt eam, sicut contra me quia eodem modo probari poterit, quod species expres sa, quam ipsi ponunt, non sit causa praesentiae rei intelligibilis cuius tamen oppositum ipsi dicunt. Ad formam igitur dicendum, quod res est causa praesentiae speciei, & econuerso species est causa praesentiae ipsius rei, aliter ta men, & aliter: quia res est causa praesentiae specier in genere entitatiui: sed species est causa praesentiae ipsius rei in genere representatiui. Quomodo autem anina separata intelligat per species infusas, patere potest ex his quae de cognitione angelorum dixi, lib. 2. dist. 5. qu2. ar. 4. et eodem lib. di(.. art. 2. & 3. Idem enim iudicium, quo ac hoc potest esse de animabus separatis, & angelis, quamuis secundum cursum naturalem huiusmodi species ani mae recipiant minus perfecte, quam angeli: eo quod anima humana sit infima substantia in genere intelligibilium, & per consequens secundum cursum naturae est m noris capacitatis, quam quicunque angelus: Ex dono tamen gratiae praecessentis est possibile, quod huiusmodi species alicui animae nobiliori modo sint infusae, quam cuicunque angelo: ideo &c

ARTICVLV ti Vtri, m Animae humane a corporibus exutae, quic quam eorum, quae hic sunt intelligant.

SVANTVM ad tertium articulum est aduertendum, quod ea, quae in hac vita geruntur, sunt humana negocia, quae sunt particularia. Et ideo pro istius articuli declaratione oportet videre quomodo anima humana intelligat particularia Et hoc primo videndum est de anima coniuncta, deinde de anima separata. Et si cundum hoc circa primum pono duas conclusiones. Quarum prima est, quod intellectu coniuncto pro sta tu praesentis vitae res materialis particularis per se est intelligibilis.

1 Quia omne illud, quod per se continetur sub obiecto adaequato intellectus coniuncti, hoc intellectu coniuncto est per se intelligibile: Sed res materialis particularis continetur per se sub obiecto adaequato intellectus con iuncti: ergo &c. Maior patet, quia si datur oppositum, tunc tale obiecti non erit adaequatum, sed excedens Patet etiam minor. quia sicut dec laraui in prologo primi lib ensphantasiabile tam mediate, quam immediate est adaequatum ob iectum nostri intellectus pro statu praesentis vitae, vt aco bitur intellectus secundum suam naturalem capacitatem. Sed planum est, quod enemateriale particulare est prer se phantasiabile, ergo &c

Praeter ea impossibile est, quod intelloctus cognoscat aliquod praedicatum per se conuenire alicui subiecto, nisi per se cognoscat tam praedicatum, quam subiectum: sed intellectus coniuctus cognoscit, quod hoc prae dicatum homo per se conuenit ipsi sorti, qui est quodlam particulare materiale, ergo intellectus coniunctus non solum cognoscit per se hoc praedicatum vniuersale, quod est homo: sed etiam cognoscit per se hoc subiecti particulare, quod est Sortes. Maior patet, quia perseitas conuenientiae praedicati cum subiecto non potest cogno sci, nisi per se cognoscantur termini, scilicet predicatum, & subiectum, & etiam habitudo ad inuicem ipsorum tes minorum. Patet etiam minor, quia intellectus eognoscit, quod diffinitum substantiale per se conuenit illi, de quo vere praedicatur huiusmodi diffiniti propria diffinitio, sed intellectus coniunctus cognoscit, quod propria diffinitio hois vere praedicatur de Sorte, quia cognoscit hanc esse veram: Sortes est animal rationale: ergo &c.

3 Praeterea, nullus bene gubernat, dirigit, & disponit ea, quae non intelligit, sed homo prudens bene gubernati dirigit, & disponit res particulares huius mudi: ergo &cu Maior patet 1. Etic. De veritate autem minoris nos docet euidentia facti, ergo &c.

Sed contra istam conclusionem a multis arguitur mul tipliciter: Primo sic.

Singulare est obiectum sensus, ergo non potest esse obiectum intellectus Antecedens patet 1. Phy. vbi di citur, quod intellectus est vniuersalium, sensus vero singularium. Et idem patet. 2. de amima, vbi dicitur. Scientia est vniuersalium, sensus vero singularium. Etia istud antecedens patet per boe qui ait. Singulare est aliquid dum sentitur, & vniuersale est dum intelligitur,. Conseuentia etiam patet, quia non est minor distinctio inter potentiarum obiecta, quam inter ipsas potentias, sed po tentia sensitiua numquam potest esse potentia intellecti ua, ergo obiectum potentiae sensitiuae, puta, singulare numn quam potest esse obiectum potentiae intellectiuae Minor est de se nota. Probatur maior, quia propter quod vnumuodque tale, & illud magis, vt dicitur 1 Post Sed distin ctio potentiarum est propter distinctionem obiectorum; nam potentiae distinguuntur per actus & actus per obiecta, vt patet 2 de anima.

2 Praeterea inter obiectum, & potentiam debet esse proportio, & maxime si est obiectum per se, sed inter in tellectum, & singulare non est proportio: quia intellectus est immaterialis, singulare autem est materiale

3 Praeterea, sicut se habet sensus ad singulare, sic se ha bet intellectus ad vniuersale Sed sic se habet sensus prae cise ad singulare, quod numquam pot cognoscere vniuersale: ergo sic se habebit intellectus determinate ad vniersale, quod nundqu poterit cognoscere singulare, ergo &c.

4 Praeterea, potentia, cuius obiectum est abstractum ab hic, & nunc, non potest intelliger: singulare, sed obie ctum intellectus debet esse abstractum ab hic, & nunc ergo &c. Maior patet, quia natura abstracta ab hic, & nunt, non est singularis, sed est communis, & vniuersalis. Minor etiam patet per Commentatorem. de anima vbi ait, quod intellectus agens facit vniuersalitatem in ipsis rebus, & hoc pro tanto, quia eius operatio est abstrahere ab hic, & nunc, & a ceteris conditionibus indiuiduantibus

3 Praeterea, quae sunt vnita in superioribus, sunt sparsa in inferioribus. Ista patet per Auctorem de causis, sed ntellectus humanus est inferior intellectu angelico; igitur quamuis angelus per solum intellectum intelligat non solum vniuersale, sed etiam particulare, tamen homo virtutibus sensitiuis cognoscit singulare, & intellectu cognoscit solum vniuersale

o Praeterea, Philosophus; de anima, in hoc assignat differentiam inter intellectum possibilem, & imaginationem, quia intellectus est vniuersalium, sensus vero, ac imaginatio sunt tantum singularium.

3 Praeterea, arguit specialiter quidam doctor sic. Im possibile est singulare in sua singularitate cognosci, nisi designando, & demonstrando ipsum sub certo, & deter. minato situ in ordine, ad potentiam apprehendentem, eu in ordine ad ipsum, qui cegnoscit singulare, sed tale cognitionem designantem, & demonstrantem rem aliuam sub certo situ impossibile est esse in intellectu, er go notitiam singularis signati, inquantum signatum est, impossibile est esse in intellectu Dicit etiam iste doctor quod maior, & minor istius rationis videntur posse de monstratiuc probari. Vnde maiorem probat xic Omne cognoscens aliquid propria cognitione virtute illius co gnitionis distinguit ipsum ab omni alio. Sed si poneret tur duo homines similes in colore, figura, & quantitate, ac vniuersaliter in omni accidente, tam animae, quam con poris, constat, quod qui illos hoies imaginaretur, non posset vnum distinguere ab alio, nisi cognitione demonstratiua, & situatiua, dicedo, iste non est ille. Dicendo autem istum, & illum, demonstraret huc, vt hic, & illum, vt illic¬

Et confirmatur, quia nulla cognitione cognoscitur. vel appreheditur indiuiduum vt signatum, nisi illa, qui apprehenditur vt incoicabile: Sed quacuque cognitione res apprehenditur, semper apprehenditur vt communicabilis, & in pluribus reperibilis, nisi apprehendatur cognitione demonstratiua, & designatiua certi situs: Quicquid enim apprehenditur de aliquo homine, totum est commune, nisi apprehendatur vt iste, vel ille¬

Si dicitur quod illos duos homines, qui ponuntur es se omnino similes, Deus potest ponere in eodem loco, & per consequens non distinguerentur situ: & tamen con gnoscens eos sua coonitione discerneret vnum non esse aliu

Respondet iste doctor, quod per necessitatem ille, qui apprehendit eos, variabit situm, & vnum istorum propinquius situabit in ordine ad se, vt cum dicit, hoc corpus; vel hic homo: alium vero situabit distantius, dicendo, non est illud corpus, vel ille homo Minorem probat sic Quam docunque operatio est quantitatiua, & materialis, tuns necesse est, potentiam, cuius est huiusmodi operatio, esse quantitatiuam, & materialem. Ista patet, quia modus operandi sequitur modum essendi: Sed apprehensio de monstratiua, & designatiua ponens rem in esse apprehenso sub certo Situ, aut sub certo suceessionis termino, puta hic, vel ibi; tunc, vel nunc, est quantitatiua quantita te intentionali: fit enim talis apprehensio, seu iudicium sub linea imaginaria procedente ab ipso cognoscente, cu ius terminus dicitur hic, vel ibi, tunc, vel nunc: ergo talis apprehensio, seu iudicium non potest esse in intellectu, qui est potentia immaterialis, & non extensa.

Addit etiam iste doctor, quod mens, seu intentio fuit Aristotelis, & Commentatoris, quod intellectus nullo modo attingat aliquid, quod non remanet communica bile quia exponendo mentem Aristotelis. 3. de anima Commentator format hanc rationem. Sicut se habet vna intentio apprehensa ad intentionem aliam apprehen sam: sicut virtus apprehensiua ad virtutem: apprehen giuam, cum potentiae distinguantur ex obiectis. Sed manifestum est, quod forma simpliciter, & indiuiduum quod est hic, & sub illa forma signatum, differunt: ergo necesse est, quod homo formas simpliciter cognoscat ? aliam virtutem, scilicet per intellectum, formas singulares; & istas apprehendat per aliud, scilicet per imaginationem, & sensum. Et infra ait. Si res imaginatae, & intellectae essent vna intentio, tunc non esset differentia inter vniuersale, & indiuiduum. Et subdit ibidem dicens Cum sit duplex ordo intentionum; Vnus indiuidualium, & singularium, quae sunt formae signatae; Alius vero vniuersalium, quae sunt formae simpliciter, intellectus agens transfert rem de ordine ad ordinem, cum formam signa tam abstrahit a signatione relinquendo formam simplititer Item eodem tertio libro ait, quod intellectus pos sibilis non est aliquid hic, nec corpus, nec virtus in cor ore, quoniam tunc reciperet formas secundum quod sunt diuersae & istae: & non distingueret naturam forma rum secundum quod sunt formae.

Sed ista quamuis sint apparentia, tamen non concludunt contra conclusionem supradictam. Nam secundum Philosophum 2. de anima, illud quod ponit disfe rentiam inter aliqua, necesse est vt vtrumque extremorum illius differentiae cognoscat.

Sed planum est, qui d intellectus possibilis ponit, & cognoscit differentiam inter formam communicabilem seu naturam vniuersalem, & naturam hac particularem indiuiduam, & singularem Cognoscit enim intellectus, quod in linea praedicamentali natura incomminicabi¬ lis, quae est haec signata in diuiduam, & singularis, tenet infimum gradum: natura vero communicabilis, & vniuersalis non tenet infimum gradum: quia huiusmodi natu ram vniuersalem intellectus vel concipit sub intentio ne generis tantum, & Sic concipit genus generalissimum; tel sub intentione speciei tantum, & sic concipit specie pecialissimam, vel sub intentione vtriusque respectu ta men diuersorum, & sic concipit genus subalternum, & peciem sub alternam: ergo necesse est, quod intellectus cognoscat non solum naturam communicabilem, & vni uersalem, sed etiam cognoscat naturam hanc incommu nicabilem singularixatam in hoc, vel in illo indiuiduo. Dicere enim oppositum est dicere, quod intellectus ne sciat formare rectam lineam praedicamentalem, & est di cere, quod intellectus, qui format propositionem parti tularem, & Singularem, non intelligat eam: quia in omni propositione singulari vel subiicitur nomen proprium exprimens hoc indiuiduum, & singulare, vel nomen con mune signatum & determinatum per pronomen demon stratiuum, vt patet in lib Priorum: ideo &c

Ad primum motiuum partis aduersae dicedum, quod le obiecto intellectus coniuncti possumus dupliciter lo ui. Vno modo, tamquam de obiecto primo. Alio modo, tamquam de obiecto adaequato Primo modo conce denda est consequentia: quia illud primo ab intellectu coniuncto cognoscitur, quod specie intelligibili prima pr, ysentatur Sed hoc forte est solum vniuersale, prout vniuersale accipitur pro quidditate rei materialis seque trata a conditionibus indiuiduantibus, Sed secundo mo do neganda est consequentia, quia primo cognita quid ditate rei materialis, in multorum aliorum cognitionem deuenit intellectus, quorum cognitio, quamuis praesupponat cognitionem quidditatis alicuius rei materialis; tamen talia per se cognoscuntur ab ipso intellectu, uamuis non primo

Ad probationem dicendum, quod maior non est vo ra, quia idem secundum rem sub alia, & alia ratione potest esse obiectum distinctarum potentiarum. Nam quio quid obiicitur sensibus particularibus, hoc idem sub alia tamen ratione obijcitur sensui communi, imaginationi, & phantasiae.

Ad probationem illius dicendum, quod cum potentia Ssit causa suorum actuum, igitur potentiae causaliter non distinguuntur per actus, sed solum innotescenter; quia quandoque ex distinctione actuum deuenimus in cognitionem distinctionis ipsarum potentiarum.

Ad secundum nego minorem, quia eo ipso quod ali quid entitatis, & veritatis mediante phantasmate est re eribile circa ipsum particulare: ideo talis, & tanta pro portio habetur inter intellectum, & particulare, qualis & quanta est necessario requisita inter intellectum, & in telligibile, vel inter cognoicens, & cognoscibile

Ad probationem dicendum, quod Sicut intellectus, uamuis non sit quantus, & extensus, tamen intelligit per se quanta, & extensa: Sic quauis intellectus sit abstractus spiritualis, & immaterialis: tamen per se intelligit corpe ralia, & materialia

Ad tertium dicedum, quod quamuis similitudo, quae praeteditur in maiori, in hoc admitti debeat, quod Sicus Singulare est obiectum potentiae sensitiuae, Sic vniuersale est obiectum per se, & primum potentiae intellectiuae: tamen in hoc est dissimile, quod singulare est obiectum adaequatum potentiae sensitiuae, sed vniuersale non est obiectum adaequatum potentiae intellectiuae: nam omnia, uae cognoscuntur a potentiis sensitiuis, & ipsae potentiae, ac operationes earum clauduntur infra ambitum, obiecti adaequati potentiae intellectiuae: quia omne illud, cu ius notitia deducibilis est ex phantasmate, clauditur infra ambitum obiecti adaequatae potentiae intellectiuae pro statu presentis vitae.

Ad quartum dicendum, quod quamuis minor sit vera loquendo de eo, quod non solum est obiectum intellectus per se, sed etiam primum, tamen non est vera, lo¬ quendo de omni eo, quod per se continetur sub obiecto adaequato ipsius intellectus.

Ad probationem dicendum, quod Commentator illis, & multis aliis similibs verbis non loquitur de obiecto adaequato ipsius intellectus, sed solum de obiecto primo.

Ad quintum dicendum, quod quamuis intellectus hi manus cognoscat oia, quae cognoscuntur per potentias sensitiuas, tamen sparsa sunt in homine, quae vnita sunt in angelo, quia itellectus angelicus ad hoc, quod cogno scat ea, quae sub obiecto suo comprehenduntur, non requirit aliquas alias inferiores potentias cognoscitiuas sed intellectus humanus ad hoc, quod cognoscat ea, quo sub obiecto contiuentur: necessario requirit, & praesupponit cognitionem sensitiuam, nam deficiente sensu, de ficit etiam scientia, quae est secundum illum sensum, vt patet. 1. Posteriorum. Etiam destructo solo organo phar tastico, impediretur omnis cognitio nostra intellectiua; quia necesse est intelligentem phantasmata speculari Quod vtique verum est pro statu praesentis vitae.

Ad sextum dicendum, quod licet intellectus non intelligat tantum modo vniuersalia, sed etiam particularia: tamen per hoc, quod intelligit vniuersalia, sufficien ter distinguitur ab imaginatione, & ab omni alia poten tia sensitiua, quia nulla potentia sensitiua cognoscit vniuersalia

Ad septimum dicendum, quod quamuis ille doctor multum reputet istam rationem:tamen maior, & mina: vt mihi ad praesens apparet, videntur esse necandae, nec earum probationes sunt demonstrationes, sicut ipse vi detur praetendere, sed potius sunt quaedam apparentes sophisticationes

Dico igitur ad istam rationem, quod salua reuerentia istius doctoris, maior non est vera

Quia cognitis certis principiis singularitatis alicuius rei singularis, tunc cognoscitur huiusmodi singulare in sua singularitate Sed praeter hoc, quod cognoscitur situs vel fit demostratio situalis, possunt cognosci certa prin cipia singularitatis alicuius rei singularis: ergo possibile est singulare in sua singularitate cognosci non designan do, & demonstrando ipsum sub certo situ Maior patet: quia vnaquaeque res tunc cognoscitur ta lis, quando cognoscuntur principia, propter quae est talis. Minor etiam patet, quia ea, quae sunt alicui rei intrinseca, illa naturaliter prius possunt cognosci tali rei con- uenire, quam illa, quae sibi conueniunt posterius, & ex ttiniece, sed principia singularitatis rei singularis sunt in trinseca rei singulari, & per consequens, naturaliter priu sibi conueniunt, quam quicunque respectus extrinsecu ad aliquam creaturam. Situs autem est quidam respectus extrinsecus, conueniens rei singulari in ordine ad locum: ergo &c

2 Preterea secundum Philosophum.. Meta. sicut re se habet ad esse, sic se habet ad cognosci. Istam propositionem specialiter habet concedere iste doctor, quia sae pius vtitur ea. Sed singularitas rei singularis essendo non dependet a fitu ergo nec in cognoscendo. Minor patet quia prius naturaliter res est haec, & singularis singularitate suae propriae quantitatis, formae, & materiae, quam occupet aliquem locum, vel habeat aliquem situm. Da to enim, quod in nullo loco esset, & per consequens si tu careret, adhuc esset haec, & singularis, sicut apparet do coeso empvreo, quod nullum occupat locum, & tamen in rei veritate est hoc, & singulare, quia habet quantit tem, formam, & materiam numeraliter distinctam a quo- libet alio corpore.

Ad probationem illius maioris dicendum, quod mi- nor non est vera: Nam sicut si proponerentur mihi duc oua in omnibus accidentibus extrinsecus apparentibus similia, veraciter possum dicere, qoua mihi proposita non sunt vnum, sed duo

Cuius causam sufficientem possum assignare per hoc quod video quantitate vnius esse distinctam a quantita te alterius, & per consequens concipio materiam vniu non esse materiam alterius, nec formam vnius esse formam alterius: sic eodem modo, nec verbo, nec consideratione mentionem faciendo de situ, possem distingue re inter illos duos homines, qui essent per omnia similes si mihi proponerentur: nam ad exprimendum eorum distinctionem non esset aliqua situalis demonstratio ne cessaria, qua dicerem, ille homo non est iste homo, quia possem dicere, homines, quos video, non sunt vnus homo, quia quantitates eorum, & per consequens materiae, & formae sunt realiter distinctae.

Etiam dato, quod inter illos duos homines non possem distinguere absque situali demonstratione, tamet ex hoc non esset supradicta maior demonstratiue proba ta, sed potius committeretur fallacia consequentis: qui sicut non sequitur Sortes non currit: ergo nullus homo currit, sic non sequitur, homo non potest absque situali demonsfratione distinguere inter duo singularia simillima, nec per consequens ea cognoscere, ergo inter nulla singularia absque situali demonstratione distinguere po test, vel ea cognoscere, quia plures causae distinctionis ap parent inter singularia dissimilia, quam inter illa, quae essent omnino similia.

Ad confirmationem dicendum, quod minor non ess vera, quia ego possum coelum empvreum concipere, vt quoddam suppositum singulare, & incommunicabile, nullum conceptum habendo de situ suo, immo magis concipio ipsum, vt carens situ, cum situs sit ordo partium in loco. Istud autem coelum concipio non esse in locoItem, quando ego concipio vnigenitum virginis Mariae, certum est, quod ego concipio quoddam singulare, & incommunicabile, quia virgo Maria mater Dei non habuit nisi vnicum filium, qui exprimitur per Iy vnigenitum, & tamen in tali conceptu, vel cognitione nulla demonstratio fit de situ. Etiam eius responsio ad instantiam non valet quia eo ipso, quod tales duo homines supponuntur esse in eodem loco, igitur ille, qui veraciter apprehenderet eos, non variaret eorum situm, quin potius si in eius apprehensione caderet situs ipse apprehenderet eos in eodem situ, sicut in rei veritate essent in eodem situ. Etiam minor supradictae rationis non videtur esse vera, quia intellectus meus potest habere certam cogni tionem de hoc, quod ego sedeo in hoc studiorio legendo in hoc determinato libro, & quod Petrus currit m illo foro, & loannes stat, vel sedet in isto choro, & Sic de aliis determinatis sitibus, & personis singularibus: sed planum est, quod cognitio intellectus est in intellectu: ergo salsa est illa minor, quae dicit &c

Ad probationem eiusdem minoris dicendum, quod operatio nem esse quantitatiuam, & materialem, potest esse dupliciter. vno modo realiter. Alio modo aequiualenter, seu aequi pollenter Primo modo maior est vera, sed secundo modo non est vera. Nam virtus intellectiua, quae est simplex, & immaterialis potest habere operationem, quae quamuis non sit materialis, & quantitatiua realiter, est tamen materialis, & quantitatiua aequiualenter, quia quicquis ossunt attingere sua cognatione virtutes sensitiue, quae sunt materiales, & quantitatiuae, hoc potest intellectus attingere sua intellectione non solum aequiualenter, sed etiam superaequipollenter

Etiam iste doctor non videtur dicere verum in hoc, quod ait in tentionem Arist fuisse, quoed intellectus nullo modo attingat. aliquid, quod non remanet conmunicabile, quia Aristan; lib Priorum, loquens de svllogismo expositorio dicit, quod medium in illo svllogismo est hoc aliquid, & Singulare, & per consequens secundum intentionem Arist. medium illius svl logismi non est communicabile, sed intellectus attingit medium cuiuslibet svllogismi, quia nulla potentia svllo gix at, nisi solus intellectus, ergo secundum intentionem Arist. intellectus potest attingere aliquid, quod non est communicabile

Dato etiam, quod vsquam in dictis Arist. inueniatur atta ctum per intellectum fore communicabile, tunc Arist. per communicabile intelligit vniuersale, & per consequens tale dictum est intrlligendum de eo, quod intellectus at tingit per modum obiecti primi, & non de omni eo, quod intellectus attingit tamquam eomprehensum infra ambi tum sui obiecti adaequati.

Et eodem modo responderi pot ad auctoritates Cometatoris hic adductas. Intendit. n. Comentator ostendere distinctionem potentiarum ex distinctione primorum obie ctoru. Nam penes obiecta adaequata proprie non possunt distingui potentiae, quarum vna est superior respectu alte rius, nisi attendendo ad inconuertentiam: nam obiectum potentiae inferioris, Vt plurimum clauditur infra ambiti adaequati obiecti potentiae superioris, & non econuerso

Conclusio secunda est; quod intellectus coniunctus pro statu praesentis vitae non potest particulare intellige re primo, ita quod ipsum particulare sit primum obiecti talis intellectus.

Ad cuius euidentiam est aduertendum, quod species inte ligibilis recepta in intellectu possibili virtute intellectus agentis est abstracta ab hic, & nunc, & a ceteris conditimbus materialibus, & indiuiduantibus, & ideo immediare repraesentat re: quidditatem, quae est ipsum uniuersa le Cum igitur illud primo obijciatur intellectui possibili, quod primo repraesentatur a specie intelligibili, igitui primum obiectum intellectus possibilis non potest esse res materialis, vt est particularis.

2 Praeterea, quandocumque aliqua sic se habent, qud in ali quo genere cognitionis cognitio vnius praesupponit cognitionem alterius, tunc in illo genere praesuppones non potest esse primo cognitum: sed pro statu praesentis uitae particulare, & vniuersale sic se habet in genere cognitio nis intellectiuae, quod cognitio particularis praesupponit cognitionem vniuersalis:ergo &c. Maior est nota: quia ni quam praesupponens est prius praesupposito. Minorem probo: quia cognito ipso uniuersali, intellectus immediate reflectit se super suam cognitionem, & intelligit se intelligere, & quia naturale est intellectui, quod cognito effectu immediate cognoscit causam, maxime si sit causa pro portionata, & sit praesens intellectui:igitur cum huiusmo di intellectio sit causata a phantasmate, mediante specie intelligibili ab ipso phantasmate deriuata, quod quidem phantasma quamuis non sit in intellectu, tamen est presens intellectui: ideo intellectus cognoscit huiusmodi phantasma, & per consequens cognoscit tale particulare tuius perfe cta similitudo relucet in tali phantasmate: Vn de hic est rectus ordo cognitionis intellectiuae pro statu praesentis uitae, quod intellectus actu recto primo cognoscit ipsum vniuer sale, seu quidditatem rei materialis secu dum se, secundo actu reflexo cognoscit suum intelligere; & tertio actu recto cognoscit ipsum particulare, vt relu cet in phantasmate.

Forte dicetur, si ipsum phantasma est praesens intellectui possibili, tunc ad hoc, quod intellectus intelligat, ipse non indiget aliqua specie intelligibili, cuius oppositum am dixist. Istam consequentiam nego: quia quauis phar taima taliter sit praesens intellectui, quod nulla localis distam tia est inter intellectum, & phantasiam, in qua est ipsum phantasma: tamen quia phantafma non est in ipso intellectu: ideo propter talem praesentiam ipsius phantasmatis intellectus non actiuatur, nec actualiter ad intelliger dum mouetur, donec virtute luminis intellectus agentis species intelligibilis a. phantasmate deriuata in intellectu possibili recipiatur

Sed contra istam conclusionem sunt multi, qui ponunt quoe primum cognitum ab intellectu possibili sit ipsum par ticulare, & hoc probant multipliciter.

21 Primo sic. Quandocumqu, aliqua potentia abstrahit vnum ab altero, tuc non cognoscit abstractu, nisi prius cognoscat. illud, a quo abstrahit ipsum: Sed intellectus abstrahit uni uersale ab ipsis particularibus: ergo intellectus non pot com gnoscere vniuersale, nisi pris cognoscat iprum particulare 2 Praeterea, intelligentem necesse est phatasmata spe culari: ergo intellectus nihil potest intelligere prius, quam intelligat particulare. Antecedens patet. 1. 83. de anima Consequentia etiam uidetur esse nota: quia nullus intellectus potest speculari phantasma, nisi intelligat particulare, quod relucet in phantasmate.

3 Praeterea, sicut ponit conmunis doctrina, intellectus couertendo se ad phatasmata itelligit particulare. Sed itel lectus nihil pot itelligere, nisi conuertat se ad phantasmata propter hoc enim cecus non potest intelligere colores; quia non habet apud se phantasma coloris, ad quod conaertat se suus intellectus: ergo intellectus nihil potest in telligere, nisi intelligat aliquod particulare.

Praeterea, illud, quod vere mouet aliquam potentiam, hoc necesse est esse aliquod suppositum, & singulare: sed rimum obiectum intellectus vere mouet intellectu: erso primum obiectum intellectus est singulare, & non uniuerale Maior patet: quia. 1. meta. dicitur, quod "actiones sunt fin gularium". Minor etiam est nota: quia quaelibet potentis tam cognitiua, quam etiam appetitiua mouetur a suo primo, & proprio obiecto.

Praeterea, species singularis ducit immediate in cognitionem rei particularis: sed species, qua intellectus intelligit, est haec & singularis: quia intellectus, in quo ess huiusmodi species, est hic, & singularis: ergo &c

Praeterea, intellectus est hic, & nunc: ergo primum ob iectu eius nec est abstractu ab hic, nec a nunc, & per conse quens non est vniuersale, sed simpliciter singulare. Consequen tia patet propter proportionem necessario requisitam in ter potentiam, & obiectum. Antecedes probatur. Quod, no intellectus sit hic, patet, quia est in hac aia, quae informat hoc corpus. Est etiam nunc: quia necessario habet habitu dinem teporis ratione corporis informati per essentiam animae, quae est subiectum intellectus: ergo &c

Praeterea, cadem sunt principia essendi, & cognoscn di; sed particulare est ipsi uniuersali principium essendi; er go erit sibi principium cognoscendi, & per consequens prius cognoscitur particulare, quam ipsum uniuersale

3 Praeterea, confirmatur, quia modus intelligendi seuitur modum essendi. Sed particulare prius habet esse uam uniuersale. Natura. n occulte agit circa uniuersalia vt ait Auctor lib sex principiorum: quia uniuersalia nec enerantur, nec corrumpuntur, nisi generatis, vel corruptis ipsis particularibus, igitur, &c sta non concludunt. lgitur,

Ad primum dicendum, quod maior non est uera, suppo sito, quod cognitio non praeueniat abstractionem, sed poius sequatur eam. Sic autem est in proposito. Nam ista abstractio, qua species intelligibilis sequestratur a conditionibus indiuiduantibus, fit per intellectum agentem ui, ut ait Commentator, facit uniuersalitatem in rebus, & ideo huiusmodi abstractio non fit per cognitionem, quia intellectus agens non cognoscit, sed uirtute sui luminis peciem intelligibilem perlustrando, intellectum possibi em, qui huiusmodi speciem recipit, ad cognoscendum disponit. Ex quo patet, quod talis abstractio praecedit ordine naturae intellectualem cognitionem. Sicut enim non obstante, quod lac simul est album, & dulce, tamen si contingitur a corporali lumine, uirtute illius luminis recipitur in aere species, quae repraesentat albedinem sine dulcedine: sic non obstante, quod ipsum phantasma sit repraesentati uum rei materialis cum conditionibus indiuiduantibus, tamen ad praesentiam luminis intellectus agentis deriua tur ab ipso phantasmate species spiritualis, & abstracta re raesentans rei phantasiabilis quidditatem absquae condi tionibus indiuiduantibus ipsi intellectui possibili, in quo recipitur subiectiue.

Ad secundum dicendum, quod intelligentem necesse est phatasmata speculari, non tamen antecedenter, sed concomi anter, vel consequenter, modo, quo dictum est in secuda ratione adducta pro ista conclusione.

Esttmn hic notadum, quod quauis intellectus itelligat vniuer ale, & intelligat se intelligere prius, quam itelligat particula te, ut relucet in phantasmate, tamen quia in omni intellectione rei materialis isti tres actus ita uelociter se consequuntur, quod tempus interpositum non est perceptibile. Et quia quod modicum distat, quandoque pro nihilo repu tatur, vt patet. 2 physic. ldeo philosophus de nostra inte lectione, & phantasmatum speculatione loquitur, quasi si simul fiant, dicens, necesse est, &c.

Ad tertium dicendum, quoed intellectus dupliciter conuertitu od phantasmata. Vno modo, vt a phatasmate speciem intel ligibilem mediante lumine intellectus agentis recipit. Et quo ad istud se habet intellectus pure passiue; & si istud meretur aliquo modo dici conuersio, tunc ante omnem intellectionem intellectus conuertitur ad phantasmata, quia nihil potest intellectus intelligere naturaliter, nisi eius similitudinem aliquo mono accipiat a phatasmate. Alio modo, vt actum intelligendi elicit circa particulare, quod relu cet in phantasmate. Et ista conuersio est posterior intelle ctione, qua intellectus intelligit ipsum vniuersale, & etiam qua intelligit se intelligere. Et de ista secunda conuersio ne quauis maior sit vera, tamen minor est totaliter falsa,

Ad quartum dicendum, quod licet maior sit uera, loquen do de eo, quod mouet potentiam corporalem: tamen non est uera, loquendo de tali mouente, quod mouet potentiam spiritualem, quam suppositum corporale non potess primo, & immediate per seipsum attingere: sed solum in quadam abstracta, & spirituali similitudine. Et eodem mo do dicendum est ad probationem illius maioris.

Ad quintum dicendum, quod speciem esse singularem, potes dupliciter intelligi. Vno modo ex diuisione, vel determi natione materie. Alio modo, singularitate nature. Primo modo, maior est vera sed minor est falsa. Sed secundo mo do, quamuis minor sit aliquo modo vera, tamen maior, vi sic, est falsa: quia species abstracta ab hic & nuc, ut sunt con ditiones indiuidui, & ortum habent ex determinatione materiae singularitate naturae, potest dici, haec, & singularis, mo, quo dicit Doe, omne, quod est, ideo est: quia vnum numero est: &tamen talis species non ducit immediate in cognitionem rei particularis, ut patet ex praedictis.

Ad sextum dicendum, quod licet potentia, cui conuenit esse hic propter determinatam materiam, in qua recipitur, & quae extensione huius materiae extenditur, non possit habe re obiectum abstractum ab hic, & nunc: & licet potentia eui taliter conuenit habitudo ad ipsum tempus, quod subijcitur tempori, & trasmutationi teporali, ita quod tabescit, & senescit in tempore modo expresso. 2. physicorum: lices inquam talis potentia non possit habere pro primo suo obiecto aliquid abstractum ad hic, & nuncitamen potentia, quae dicitur esse hic: ex eo, quod recipitur in subiecto sim plici, immateriali, & indiuisibili, & quae talem habet habi tudinem ad tempus, quod non subiicitur temporali transmuta tioni, nec tabescit, nec senescit in tempore, illius primum obiectum ab hic, & nuc potest esse abstractum. Sic autem est de intellectu, igitur consequentia est neganda Ad probationem dicendum, quod quamuis proportio inter potentiam, & obiectum requisita hoc faciat, quod po tentia, quae est hic, & nunc primo modo, non tendat in obiectum uniuersale, seu abstractum ab hic, & nunc: tamen potentia, quae est hic, & nunc secundo modo, de hoc non impeditur.

Ad septimum dicendum, quo, concessis ambabus praemissis, non plus habetur, nisi quod cognitio particularis praecedit cogni tionem vniuersalis; & hoc est concedendum, quia saltem cognitio sensitiua de particulari praecednit cognitionem intellectiuam ipsius vniuersalis, cum nihil sit in intellectu. quin aliquo modo prius fuerit in sensu. Etiam pot negari minor: quia illud, quod addit super alterum, non est prius eo nec per consequens, vt sic, est principium essendi illi; Sed particulare, & uniuersale dicunt eadem rem, quamuis in hoc differant, quod particulare addit super uniuersale principia indiuiduantia, uel saltem addit quosdam modos ab huiusmodi principiis contractos, ergo &c

Ad octauum dicedum, quod minor potest negari: quia ac cipiendo vniuersale praecise pro ipsa quidditate rei mati rialis, sicut hucusque semper acceptum est in proposito, tumc ipsum vniuersale est prius particulari: quia, sicut iam dictum est; particulare includit, vel connotat aliqua accidentia addita naturae, seu quidditati: quia ipsa quidditas non in cludit nisi ea, quae sunt intrinseca, & essentialia ipsi rei, pu ta, in praedicamento substantiae includit precise materiam; & formam, & per consequens est prior causaliter indiuiduo particulari, quod concernit accidentia: quia materia cum forma est causa omnium accidentium, quae fiunt inea, vt dicitur. 1. physicorum. Ad probationem dicendum, quod Auctor sex princiiorum non accipit ibi vniuersalia precise pro quidditati pus rerum, sed prout includunt secundas intentiones, pu ta intentionem generis, vel speciei: vt sic enim, dicitur 1. de anima, quod vniuersale aut nihil est, aut posterius est. Nec taliter acceptum vniuersale potest esse primum obiectum intellectus: quia primum obiectum intellectus no dependet, nec dependere potest ab actu intelligendi: Sed pens huiusmodi intentiones secundae dependent ab actu intelligendi, cum fabricentur per ipsum intellectum.

De anima autem separata a corpore potest probabiliter sustineri, quod immediate intelligit rem particularem, & indiuiduam: quia species deriuata ab ideis diuinis, quibus intelligit anima separata, ducunt immediate in notitiam rerum etiam particularium, vt declaraui superius lib. 2. Dato etiam, quod quandoqe intelligat per species, quas in hoc mundo acquisiuit, adhuc tamen immediate inteligit particulare: quia non intelliget ea per conuersionem, id phantasmata, cum pro tunc careat phantasia, & qualibet alia potentia sensitiua

Sed contra primam partem istius conclusionis potess rgui sic. Anima separata non intelligit ea, quae fiunt in hoc mundo: ergo non cognoscit particularia per species ab idaeis influxas. Consequentia patet, quia tales species non minus repraesentant absentia, quam praesentia: igitur si cognosceret particularia per species a diuinis idaeis influxas, tunc vtique cognosceret ea, quae fiunt in hoc mu do, cum omnia talia sint quaedam particularia. Antecedens probatur auctoritate Aug. in li de cura pro mortuis ngenda, in quo sic ait. Ibi sunt mortuorum animae, vbi ea, quae hic aguntur, scire non possunt. Patet etiam istud antecedens auctoritate Grego,. qui tractans illud Iob, siue nobiles fuerint filij eius, &c. sic ait. Sicut hi, qui adhuc viui sunt, mortuorum animae quo loco habeantur, ignorant: ita mortui, qui carnaliter vixerunt vita in carne po itorum, qualiter post eos disponatur, ignorant.

Respondeo, quod quamuis antecedens cum suis proba tionibus sit concedendum de animabus damnatis, ac de his, quae sunt in purgatorio, quae vel nondum habet huiusmodi species intelligibiles ab idaeis influxas, vel si habent eas, tamen impediuntur ab vsu earum ratione poenarum suarum: tamen de animabus beatis istud antecedens videtur esse negandum: quia tales animae etiam naturali cognitione videntur totum ordinem vniuersi cognoscere, & per consequens cognoscunt omnia, quae fiui in vniuerso: Propter quod beatus Aug. ipsas animas bea tas triplicem dicit habere cognitionem, scilicet meridia nam, matutinam, & vespertinam. Prima cognitione ani mae beatae cognoscunt verbum in seipso, seu essentiam di uinam in seipsa. Secunda cognoscunt creaturas in verbo Tertia cognoscunt creaturas cognitione naturali, seu in proprio genere

ARTICVLV S IIII. vtrum dammati videant gloriam existentem in celesti paradiso.

VANTVM ad quartum articulum pono conclusionem affirmatiuam, & hoc non propter aliquam rationem cogenten: sed propter auctoritate D. Cire, qu,vt hic patet in littera, ait, quod reprobi vsque ad die iudicij vident gloriam sanctorum.

Sed contra istam conclusionem potest argui sic1 Damnati in inferno positi, seu existentes, nihil vident, ergo non vident gloriam sanctorum. consequentia patet: quia ad oppositum consequentis directe sequitur oppositum antecedentis: Sed antecedes probatur sic. Nullus potes videre sine lumine: sed existentes in inferno carent lum; ne, quod patet auctoritate Saluatoris in Matt vbi de danato it, Ligatis manibus; & pedibus, proiicite eum in tenebras exteriores, ibi erit fletus, & stridor dentium. Quod verbu pertractans magister hic in littera ait, quod per tenebras exteriores exclusio omnimoda a luce significatur. Istud etiam patet auctoritate Dasilij, qui super illud psalm vodomini intercedentis flammam ignis, sic ait, Dominus di uidet ardorem a splendore, & splendor cedet in locum saluandorum; ardor vero in locum damnatorum.

2 Praeterea, beati non videt poenam damnatorum: er- go nec damnati vident gloriam beatorum. Consequentia patet: quia tanta est distantia a loco damnatorum ad locum beatorum, quanta est econuerso: quia idem est spatium asci dentium, & descendentium, sicut eadem est via, qua itur a Thebis in Athenas, & ab Athenis in Thebas, vt dicitur

3. physicorum. Probatur antecedens: quia si beati viderent huiusmodi penas, tunc aliqui beati viderent parentes suos in illis poenis. Vel igitur vellent parentes suos pati illas pe nas, vel nollent eos pati huiusmodi ponas. Si datur primum, tunc beati essent valde crudeles, nec etiam seruarent mandatum Dei, quo precipitur, vt parentes honorentur, qo ipsis subueniatur. Si datur secundum, tunc beati non essent beati, quod est contradictio. Secundum enim Aug. solum ille beatus est, qui habet quicquid vult: sed isto casu posito, tunc beati non haberent quicquid uellent

3 Praeterea, quicumque videt gloriam sanctorum, neces se est, at videat diuinam essentiam: sed nullus damnatorum videt diuinam essentiam: ergo &c. Maior patet: quia diuina essentia est obiectum gloriae beatorum: Sed qui uidet aliquem actum, necesse est ut videat obiectum, quod terminat talem actu. Patet etiam minor: quia secundum Aug¬ 1. de tri. "Humanae mentis acies inualida in tam excellenti luce figi non valet, nisi per iustitiam fidei nutrita vege tetur": Sed damnatus, vel non est nutritus, vel saltem non est vegetatus in iustitia fidei: ergo &c

4 Praeterea, quod pro magna, & specialissima gratia quan doqe conceditur aliquibus excellentissimis sanctis in hoc mundo, hoc non videtur esse concessum damnatis in infer no. Sed uidere gloriam beatorum concessum fuit aliquibus sanctis pro gratia valde speciali, sicut apparuit de Aposto lo Paulo, quod raptus usque ad tertium coelum uidit archana Dei quae non licet homini loqui, vt patet. 2. ad Cor. ergo &c.

Praeterea, animae damnatae non uident ea, quae fiunt In hoc mundo; ergo non uident gloriam sanctorum existentium in coelo. Antecedens patet auctoritatibus Aug& Greg. adductis superius circa finem. 3 art. istius questio nis consequentia probatur: quia negotia huius mudi quam si mediant inter infernum, & coelum, & per consequens magis sunt uisibilia ab his, qui sunt in inferno, tamquam minus ab ipsis distantia: plus enim distat extremum ab ex tremo, quam a medio: minus autem distantia a uidente sunt ceteris paribus magis uisibilia.

te Praeterea, homines in hoc mundo uiuentes non ui dent gloriam beatorum: ergo nec damnati degentes in in ferno. Consequentia patet: quia minor est conformitas in ter damnatos, & beatos, quam inter uiatores, & beatos, seu comprehensores. Etiam est maior localis distantia inter existentes in inferno, & in coelo; quam inter uiuentes in hoc mundo, & in coelo. Antecedens non oportet probare: quia ucritatem eius quilibet nostrum experitur in seipso. Rationes istae sunt satis apparentes: nihilominus tamen in talibus, quae humanam rationem excedunt, magis credendum est dictis sanctorum, quam appatentijs rationum: ideo prout potero istis obiectis respondebo.

Ad primum igitur dicedum, quod antecedens non est verum: quia sicut patet in Luc: diues in inferno sepultus ele uatis oculis suis uidit Caxarum in sinu Abrahae. Et Sap. di cit de damnatis, videntes turbabuntur timore horribili Ad probationem dicedum, quod quamuis in inferno sit aliquid de lumine, tamen quia huiuimodi sumen est infernali sumo horribiliter obfuicatum intantum, quod eius uisio nullam ui¬ dentibus praebet consolationem, sed potius ingerit terro em, & desolationem: ideo auctoritates hic adductae huiusmodi lumen appellant tenebras: quia ut supra dictum est que modicum distat, pro nihilo reputat intellectus. Quod iunt in inserno sit lumen cedens ad damuatorum desolatio nem, patet de auctoritate Ore, qui in libus moralium loquens de igne inferni, sic ait. Quauis ignis iste ad consolationem tis, sidamnatis, non luceat: tamen, ut magis torqueat, ad aliquid lucet. Nam sequaces suos, quos secum reprobi de mundo traxerunt, siamma illustrante uisuri sunt.

Ad secundum, nego antecedens. Ad probationem dicen dum, quod si aliquorum beatorum parentes sunt damnati, tunc tales beati uolunt poenas parentum suorum, non tamet absolute, sed hoc uolunt inquantum cognoscunt ipsum deum hoc uelle: est enim uoluntas cuiuslibet beati tanta iniformitate coniuncta uoluntati diuinae, quod non pot non selle illud, quod cognoscit deum uelle. Nec etiam isto modo selle poenam carnalis parentis est nota crudelitatis, sed potius est signum summae perfectionis, & bonitatis: Sicut. nunaquaeque res est tanto peior, & imperfectior, quanto ma gis deuiat a sua prima, & perfectissima, ac rectissima regua a: sic unaquaeque res tanto melior est & perfectior, quanto huiusmodi regulae intimius conformatur: Cum igitur uo untas diuina sit quedam perfectissima, & rectissima regu a uoluntatis humanae: ideo uoluntas humana tunc est summe perfecta, quando non potest uelle oppositum illius, quod cognoscit Deum uelle

Ad tertium dicendum, quod maior non est uera. Ad propationem dicendum, quod quamuis ille, qui uidet perfete, & intuitiue aliquem actum, uideat terminum ad que huiusmodi actus terminatur, tamen hoc est necesse, si huiusmodi actum uideat imperfecte, & per quaedam extrineca signa. Sic autem est in proposito: quia damnati non uident gloriam sanctorum perfecte, & intuitiue: sed solum er quaedam siona extrinseca, quae circa huiusmodi gloriam ipsis reuelantur

Ad quartum dicendum ad minorem, quod eo modo, quo gloria beatorum reuelatur de speciali gratia aliquibus sanctis, sic nonuident eam damnati: quia sanctis reuelata est huiusmodi gloria taliter, quod ipsam uiderunt intuitiue, & perfecte, sicut apparuit in Apostolo Paulo. Etiam dato, quod aliquibus sanctis reueletur sub aliquibus signis abstractiuis, tamen hoc fit pro talium sanctorum consolatione. Sed reuelatio, quae fit damnatis, non fit pro eorum consolatione, sed potius pro eorum magna desolatione: quia multum affliguntur ex hoc, quod ipsi suis demeritis perdiderunt tantum bonum, quod sanctos cognoscunt perpetue possidere.

Ad quintum potest negari antecedens: quia quamuis damnati non cognoscant clare, & euidenter ea, quae fiunt in hoc mundo, multa tamen de his cognoscunt per coniecturam: llle enim diues in inferno existens cognouit se adhuc habere quinque fratres in hoc mundo. Auctoritates aut sanctorum, quibus probatur illud antecedens, sunt in telligendae de clara, & euidenti notitia: talis enim notitia est delectabilis ipsi cognoscenti; ideo a danatis excluditur, quibus non conceditur aliqua delectatio Tamen an ecedente concesso, adhuc potest negari consequentia.

Ad probationem dicendum, quod quauis uisibile aeque cla re mouens uisum non magis moueat ab extremo, quam a medio: tamen tantae claritatis posset esse in extremo, quod magis moueret potentiam uisiuam, quam aliud remissae claritatis existens in medio: Nam sol existens in oriente, imediate propter suam eminentem claritate mouet uisum hois existentis in occidente; & tamen multa uisibilia sunt in medio inter oriens, & occidens, quae non mouent uisum talis hominis. Etiam dato, quod illa probatio bene procedat de cognitione simpliciter naturali, tamen nihil conclulit de cognitione supernaturali, quae fit per reuelationem, Potest. n. Deus, uel etiam Angelus reuelare ea, quae fiunt in uno extremo, homini existenti in altero extremo, prae ter hoc, quod reuelet ea, quae fiunt in medio. Cum igitur notitia, quam habent damnati de gloria beatorum, non sit simpliciter naturalis: sed magis per reuelationem: igitur nihil concluditur in proposito

Ad sextum nego consequentiam. Ratio autem negationis patet per iam immediate dicta. Ad probationem ditendum, quod quamuis minor sit conformitas, &c tamen gloria beatorum aliquo modo reuelatur damnatis ad eorum maiorem afflictionem, vt videant, quantum bonum propter sua vitiosa demerita perdiderunt. Ad aliam probationem de locali distantia patet per iam dicta

Ad arg. prin dicendum, quod licet maior sit uera, loquendo de notitia intellectiua naturali, quae conuenit homini pro statu praesentis vitae, tamen non est vera de notitia, qui conuenit animae separatae pro statu vitae futurae. Ad prepationem dicendum, quod Aris. ibi loquitur de cognitione copetente homini pro statu praesentis vitae: quia vel Aris. aliam vitam non cognouit, vel si posuit aliam vitam, sicut etiam videtur ponere in libello de pomo: tamen de cogni tione illius vitae non fecit mentionem in 3. de anima: quia ibi loquebatur tamquam philosophus naturalis.