Quaestio 1

Quaestio I An peccatum aliquod sit simpliciter irremissibile

VTRVM aliquod peccatum sit simpliciter irremissi bile.

Et videtur quod sic. Quia pro omni peccato ri missibili est orandum, vt dimittatur: sed quoddam est pec catum, pro quo non est orandum, vt dimittatur, iuxta illud loan. dicitur, Est peccatum ad mortem, pro quo non dico, vt oret quis.

Contra, illud malum non est simpliciter irremissibile cuius radix, seu potentia est a Deo: sed potentia peccandi quo cuque genere peccati est a Deo, vt infra patebit:ergo nullum peccatum est simpliciter irremissibile. Hic primo videndum est, vtrum sit aliquod peccatum in spiritum sanctum. Secundo vtrum huiusmodi peccatum sit irremissibile Et hoc quantum ad distinctionem. 43 Tertio videndum est, vtri omnis potentia peccandi sit 2: Deo. Quarto vtrum omnis potentia dominandi sit a Deo. Et hoc quantum ad distinctionem vltimam, scilicet. 44. istius secundi libri.

RESOLVTIO. Et si nullum quidem percatum ad diuinam potentiam relatum, irremissibile dici possit, ex diuina tamen, & inspirata seriptura nobis consiat quoddam esse crime in Spiritum sanctum satum, quod sane propter ea irremissibile nuncupatur, quia nullam in se causam annexam peccatum excusantem continet, licet peccam li potentia a Deo tmnamauit.

ARTICVLVSI Vtrum sit liquod peccatum in spiritum sonctum.

QVANTVM ad primum dico, quod plane & mani fesse patet ex scripturis sacris, quoddam peccatum esse, quod dicitur in spiritum sanctum. Patet enim hoc ex Euang. Et ideo praesupposito tali peccato esse, duo sunt videnda circa ipsum. Primo, scilicet quid sit peccatum in spiritum sanctum. Secundo, quot sint peccata in spiri rum sanctum,

Quo ad primum est aduertendum, quod vt patuit su perius in primo lib hoc nomen spiritus sanctus quandoque accipitur essentialiter, & sic conuenit ipsi deitati, & toti trinitati. Et sic dicitur, Spiritus est Deus, & eos, qui adorant eum, in spiritu & veritate oportet adorare. Alio modo personaliter: & sic solum dicitur de tertia persona in diuinis, iuxta primum modum scriptura sacra videtur accipere spiritum, cum dicitur esse peccatum in spiritum sanctum Nam, vt sic, huiusmodi peccatum distinguitur con tra blasphemiam illatam domino nostro lesu Christo, quo ad suam humanitatem: nam blasphemia contra deiatem dicitur in scripturis irremissibilis, contra autem humanitatem dicitur remissibilis. Vnde cum ludaei Christo blasphemiam intulissent dicentes, vorax est & potator vini, & amicus publicanorum, & peccatorum, po stea dixerunt blasphemiam contra virtutem suae deitatis dicentes: hic non eiicit daemonia nisi in belxebub princi pe daemoniorum Et ideo circa finem illius capituli subdit dominus noster lesus Christus dicens, Quicumque contra filium hominis verbum dixerit, remittetur ei: qui autem contra spiritum sanctum dixerit verbum, non remittetur ei, neque in hoc seculo, neque in futuro. Et isto modo videntur loqui de peccato in spiritum sanctum do ctores antiqui, scilicet Athanasius, Hylarius, Chrisostomus, Ambrosius, & Hicronvmus. Moderni vero doctore, appellant peccatum in spiritum sanctum, secundum quod quis peccat contra appropriatum spiritus sancti, & vt spiritus sanctus accipitur personaliter, puta, prout quis peccat contra diuinam voluntatem, bonitatem, & clementiam, quae appropriatur spiritui sancto.

De numero autem; & distinctione talium peccatorum diuersi diuersimode loquuntur. Aliqui enim videntur d tere, quod peccata in spiritum sanctum sint quattuor, scilicet desperatio, praesumptio, & agnitae veritatis, & maxime veritatis fidei impugnatio, & fraternae gratiae proxi mo collatae inuidentia, seu aemulatio. Aliqui, addunt obtinationem, & propositum numquam poenitendi: & sic crunt sex. Aliij addunt peccatum ex certa malitia, quod qmandoque dicitur peccatum ex electione, quandoque pecca tum ex habitu, & finalem impoenitentiam, & sic erunt octo.

Distinctio autem horum fic haberi potest; quia quat tuor possumus in proposito considerare, scilicet ipsorum peccatorum medicum, medicinam, infirmum, & infirmitatem.

Per comparationem igitur ad medicum accipitur desperatio, & praesumptio: nam aliqui solum attendunt eius iustitiam, nihil reputantes eius misericordiam, modo, quo dixit Cavm, Maior est iniquitas mea, quam vt veniam merear. Et horum peccatum est desperatio. Isti autem sunt calde ingrati, quod non attendunt, quam magna Dei miseri cordia est, quod etiam ipsi in hoc mundo viuunt, & iam in infernum non descendunt, & ideo non haberent negre diuinam misericordiam: sed deberent eam suppliciter exorare. Vnde de tali ingratitudine videtur dicere berncum ait, Ingratitudo est ventus vrens, siceans fontem pie tatis, veniam misericordiae, fluenta gratiae. Aliij attendunt solum Dei misericordiam in nullo formidantes eius iustitiam, & istorum peccatum est praesumptio: nimis enim praesumit, qui tanti regis iustitiam non formidat

Respectu medicinae, quae quidem medicina est fides & gratia, sumuntur alia duo. Nam impugnantes fidei verita tem, & inuidentes gratiae gratum facienti fratribus communicatae, inutilem faciunt sibi medicinam suorum pecratorum, quae consistit in fide & gratia.

Ex parte vero infirmi, scilicet peccatoris, se tenent alia duo: nam peccator ex hoc, quod omnino pertinaciter se couertit ad commutabile bonum, dicitur obstinatus:: sed ex hoc, quod omnino pertinaciter se auertit ab incommutabili bono dicitur impoenitens. non habere propositum poenitendi, quo possit redire ad huiusmodi incommutabile bonum. Sed ex parte infirmitatis se tenent vltima duo; nam peccatum ex electione, seu ex certa malitia est ex habitu vitioso, qui est turpissima mentis infirmitas. Fi nalis autem impoenitentia est huiusmodi infirmitatis, & morbi cuiuslibet mortalis peccati maledicta creticatio tendens in mortem aeternam.

Est tamen aduertendum, quod prima quattuor magis proprie dicuntur esse peccata, cum sint distincta & determinata genera peccatorum secundum distinctam materiam. Alia vero magis proprie possunt dici circumstantiae, vel sequelae peccatorum: quia quodlibet istorum non habet materiam determinatam, sed applicabilia sunt ad quodlibet genus mortalis peccati. In quolibet enim genere peccati homo potest fieri obstinatus, & non habere propositum consitendi vel poenitendi, & habitum vitiosum acquirere & sine poenitentia finaliter mori, seu dece dere. Et ideo quo ad hoc magis approbabo sententiam il lorum doctorum, qui quattuor dicunt esse genera poccatorum in spiritum sanctum,

ARTICVLVS II. Vtrum peccatum in spiritum sanctum sit rrremissibile¬

VANTVM ad secundum artitulum dico, quod respectu diuinae potentiae nullum peccatum est irremissibile¬

1 Posset enim Deus, si vellet, remittere tam viuorum quam mortuorum, tam daemonum, quam hominum pec cata: sed vocando peccatum remissibile, quod derelinquit aptitudinem, seu concernit habilitatem ad hoc, quo remittatur, sic quodlibet peccatum in spiritum sanctum potest dici irremissibile: nam quamuis peccatum ex igno rantia, vel ex passionis impulsu, vel impotentia aliquate nus excusetur, & per consequens concernat habilitatem ad remissionem: tamen peccatum in spiritum sanctum nullam habet causam annexam peccatum excusantem sed solum aggrauantem; ideo nullam concernit aptitudi nem ad sui remissionem.

2 Praeterea, sicut infirmitas corporalis dicitur: incurabilis, cum per ipsam sic disponitur infirmus, quod om- nem escam abominatur, & omnem medicinam abhorret & refutat, iuxta illud psal. Omnem escam abominata est anima eorum, & appropinquauerunt vsque ad portas mortis: Sic quia peccans in spiritum sanctum abhorret spiritualem medicinam, vt patet ex praecedentibus: ergo &c

Praeterea, nullum peccatum mortale dimittitur sine poenitentia: sed quodlibet peccatum in spiritum sanctum aliquo modo facit peccatorem impenitiuum: ergo quodlibet potest dici irremissibile.

Dicunt autem quidam doctores in ista materia, quod si vocetur peccatum in spiritum sanctum peccatum mor tale cum finali impenitentia, vt accipitur peccatum in spiri tum sanctum a beato Augustino, sic simpliciter dicitur in remissibile: quia numquam potest remitti, nec in vita ista impediente fnali impoenitentia, nec in alia vita, quia in ea non erit status remissionis: ergo &c

1 Sed istud non videtur esse verum: quia infinita potens tia Dei non exhauritur magnitudine cuiuscumque peccati; ergo Deus omne peccatum potest remittere.

2 Praeterea, satis communiter dicitur ad preces Oregorii Traianum fuisse ab inferno liberatum, & ad agendum oenitentiam de mortuis resuscitatum: & tamen planum est, quod Traianus in multis peccatis mortalibus decessits propter multas martvrum strages, quas fecit, & cum finali mpoenitentia decessit, quia si poenitentiam egisset, antequam decessisset, tunc pro suis peccatis non fuisset damnatus, nec pro agenda poenitentia fuisset resuscitatus.

ARTICVLVS II Vtrum omnis potentia peccandi sit 4 Deo.

VANTVM ad tertium articulum dico, quod pote tia peccandi est a Deo.

1 Quia omne ens est a Deo, potentia peccandi est ali quod ens: ergo &c. Maior patet ex fide: quia sine ipso factum est nihil Probo minorem: quia quod purum nihil est, nulla potentia est

2 Praeterea potentia benefaciendi est a Deo: ergo & otentia peccandi. Antecedens patet. Consequentiam probo: quia eadem est potentia merendi & demerendi; quod probatur sic: quia potentia rationali possumus benefacere &, mereri, sed potentiae rationales sunt ad op- posita: eadem ergo potentia possumus malefacere & demereri, quod proprie est peccare.

3 Praeterea, sola voluntas est proprie potentia peccan di, vt patet per Aug:2. de lib arbitrio, sed voluntas est a Deo: ergo &c.

4 Praeterea, omne bonum est a Deo: sed potentiae malorum sunt bonae, vt dicitur. 3. ropi. ergo &c.

ped quidam doctores circa istam materiam respondent per distinctionem. Dicunt enim, quod potentia peccandi potest dupliciter considerari. Vno modo, prout est princi pium actus. Alio modo, vt potest deficere. Primo modo est a Deo: quia, quicquid habet naturam entis positiui, oportet, quod reducatur ad Deum, sicut ad causam. primam. Sed secundo modo non est a Deo: quia defectibilitas conuenit rei creatae ex eo, quod est ex nihilo, vt ait Dam. esse autem ex nihilo conuenit rei creatae secundum se: quia sibi derelicta tendit in nihilum, & per consequens non poterit sibi conuenire ab alio, puta, a Deo.

1 Nam quod competit alicui ex se, non potest sibi con petere ex alio.

Praeterea, ad idem arguunt quidam alij sic. Si poter tia peccandi esset a Deo, hoc maxime esset pro tanto: quod talis potentia esset ipsum liberum arbitrium: sed hoc non, quia dicit Ansel in de libero arbitrio, quod peccare nec est libertas, nec pars libertatis.

3 Praeterea, si potentia peccandi esset a Deo, tunc ipsum peccatum esset a Deo. Consequens est falsum. Probatio consequentiae, quia actus est perfectior, quam potentia: ei autem perfecta sunt opera, vt dicitur in Deutero.

4 Praeterea, illud, cuius vsus est malus, ipsum quoque est malum, vt dicitur s topic. & per consequens tale quid non potest esse a Deo: sed vsus potentiae peccandi est ma lus, quia vsus talis est ipsum peccare: ergo talis potentia non potest esse a Deo.

Sed quamuis conclusionem elicitam ex prima parte praedictae diuisionis reputem esse veram: tamen conclusio elicita ex parte secunda, quae conclusioni per me posita videtur repugnare, non videtur posse stare.

1 Quia defectus, qui non habet rationem mali, non minus videtur esse a Deo, quam ille defectus, qui habet rationem mali: sed defectus, qui habet rationem mali, est a Deo, puta defectus poenalis: possibilitas autem deficiendi non habet rationem mali, quia omne malum, vel est malum culpae, vel poenae: sed possibilitas deficiendi nec habet rationem mali culpae, nec poenae, quia fuit in statu innocentiae, & per consequens ante omnem culpam & poenam

2 Praeterea, potentia deficiendi per cotruptionem inest rebus creatis curruptibilibus a Deo: ergo & potentta defi- ciendi per electionem quae est potentia peccandi inerit ipsis rebus potentibus eligere ab ipso Deo. Antecedens patet, quia illud quod necessario requirit ordo vniuersi, hoc conuenit rebus a Deo; sed habere potentiam deficiendi per cotruptionem requirit ordo vniuersi: nam plantae non possent nutriri, si terra non posset corrumpi: nec pari rone bestiae possent nutriri per plantas, nec homines prbestias.

Praeterea, quod creatura sit de nihilo, hoc habet ab ipso Deo, sed ex hoc inest creaturae potentia peccandi, quia est de nihilo, vt dicit praedicta opinio: ergo potentis peccandi inest creaturae ab ipso Deo. Maiorem probo, quia quicquid est causa alicuius affirmationis, hoc etiam est causa negationis per se, & immediate consequentis ad ta lem affirmationem: quicquid enim est per se causa, quod aliquid sit sanum, hoc etiam est causa, quod tale quid non fit aegrum: sed Deus est causa creaturae secundum omnem entitatem posituam, quae est in creatura: ergo Deus est cau sa, quod creatura sit de nihilo, & de nullo presupposito, cum ista negatiua per se, & necessario sequatur ad illam affirmatiuam.

Et per hoc patet ad primam rationem, quia esse ex nihilo non competit creaturae ex se, sed ex Deo. Ad probationem cum dicitur, quod creatura sibi derelicta tendit in nihilum, dico, quod talis tendentiae sufficiens causa est ipse Deus, non per sui influentiam & operationem: sed er suae influentiae subtractionem: quia illud, quod per sui influentiam est totalis, & perfecta causa alicuius entitatis, & conseruationis eiusdem, illud per subtractionem sua insiuentiae erit sufficiens causa, quare huiusmodi entitas cadat in nihilum: sed Deus per suam influentiam est perfecta causa omnis entitatis creatae, & conseruationis totius creaturae, quae conseruatur in aliquo esse: ergo &

Ad secundum nego minorem. Ad probationem dicen dum, quod quamuis peccare non sit libertas, posse tamen peccare est in nostri arbitrii libertate: liberior tamen esset nostra voluntas, si peccare non posset, quia maior estli bertas beatorum, qui peccare non possunt, quam viatorum qui peccare possunt

Ad tertium nego consequentiam. Ad probationen dico, quamuis in bonis actus sit nobilior potentia, tamen in malis est econuerso: nam peius est actu aegrotare, quam posse aegrotare.

Alias inuenitur talis additio. Etiam potest dici, quod icet peccatum non sit a Deo, tamen actus peccati est a Deo, eo modo, quo dictum est.

Ad quartum dicendum, quod licet illud sit malum, cuius vlus ita est malus, quod non possumus eo bene vti: tamen cuius vsus est malus non necessario, sed ex co, quod cum possemus eo bene vti, abutimur eo, illud non est ma lum, sed potest esse bonum, possumus enim etiam bonis male vti, & hoc magis proprie abusus, quam vsus debet di ci. Sed potentia peccandi, quae est liberum arbitrium, possumus, si volumus bene vti resistendo vitiis, & prosequendo virtutes: ergo &c

ARTICVLVS II Vtrum omnis potentia dommandi sit a Deo.

VANTVM ad quartum articulum sunt duo viden da Primo, vtrum omnis praelatio, seu potestas do minandi sit a Deo Secsido vtrum homo fidelis teneatur obedire domino infideli, seu principi infideli. Quantum ad primum dico, quod prelatio, seu principatus potest tripliciter considerari. Vno modo, in se: Se- cundo, quantum ad modum, quo quis consequitur principatum. Et tertio, quantum ad vsum eius.

Primo modo accipiendo principatum, sic omnis principatus a Deo est

1 Quia omine bonum a Deo est, sed principatus consideratus secundum se, cum sit quidam ordo, seu modus ordinate videndi, est non modicum bonum vniuersi: er- go est ab ipso Deo.

2 Praeterea, semper primus est causa omnium aliorum quae sunt post: sed Deus est primus princeps totius vniuei si. Maior patet 2. net Minor similiter patet 12. metaph¬

3 Praeterea, illud, quod in paradiso fuisset, si homo in statu innocentiae permansisset, hoc est a Deo, seu suisser ab eo: sed praelatio praedicto modo in paradiso fuisset: er- go &c. Maior patet. Minorem probo, quia naturaliter sunt domini, qui vigent prudentia, & intellectu, vt patet 1. politic, propter hoc enim aliquo modo vir dominatur puero, masculus feminae, & homo bestiis. Sed etiam in paradiso vnus homo fuisset aptior altero quo ad habitus, & actus intellectuales, secundum quod vnus fuisset melioris complexionis, quam alter: quia molles carne aptos mente dicimus, duros autem ineptos, vt patet 2. de anima, quod verum est loquendo de mollitie proueniente ex bonitate, seu raritate complexionis, & non ex abundantia flegmatis, sicut contingit in mulieribus. Quod autem in paradiso vnus fuisset melioris complexionis altero, hoc patet, quia tunc, sicut & nunc secundum meliorem coniunctionem abstrorum fuisset foetus conceptus nobilioris complexionis.

Forte dicetur, quod nullum potest esse dominium ine seruitute, sed in paradiso non fuisset seruitus. Maior. patet, quia vnum relatiuorum non potest esse sine altero, t patet in libro praedicamentorum & 5. metaph. Minor etiam patet, quia solum propter peccatum seruitus ess introducta.

2 Praeterea, omne dominium vtitur aliqua lege respe ctu subditorum, sed iusto non est lex posita, vt ait Aposto us, Cum ergo omnes in statu innocentiae fuissent perfecte iusti propter originalem iustitiam, quam quilibet habuisset in paradiso: ergo in paradiso non fuisset lex, nec er consequens dominium. Et confirmatur, quia vt patet 1o, ethicorum, Oportuit leges instituere comactiuam ha bentes potentiam, & hoc solum propter rebelles, & iniustos; In statu autem innocentiae nullus fuisset rebellis, vel iniustus

Respondeo, quod dominium potest dupliciter consi derari. Vno modo, prout concernit timorem seruilem ex cludentem dilectionem in subdito, & hoc est dominium Despoticum requirens seruitutem poenosam inductam propter peccata huiusmodi. Et huiusmodi dominium in statu innocentiae non habuisset homo respectu hominis sed solum respectu irrationalium animalium. Propter uod Deus dixit primis parentibus, Dominamini piscibus maris, & volatilibus caeli: & vniuersis animantibus, qua mouentur super terra. Et infra dixit dominus Noae & filuus eius, Terror vester & tremor sit super cucta animalia terrae. Alio modo, prout concernit mutuam dilectionem. E hoc dupliciter, puta vel secundum liberam voluntatem, & sic est dominium regale, & istud in paradiso competisse patribus respectu filiorum. Vel secundum certas leget, & istud est dominium politicum, quod competit ei, qui pre est ciuitati respectu ceterorum ciuium, & istud competis set in paradiso viro respectu vxoris, cui praefuisset, secundum certas leges bonum matrimonii promouentes; & prudentior minus prudentibus politice in paradiso prefuisset, inquantum ipsos instruxisset in talibus, quae ipsis expediuissent.

Et per hoc patet ad primam instantiam. Ad secundum dicendum, quod apud nos sunt tres effe ctus praelationis. Primus est subditos docere, quo modo in suis actibus conuenientius dirigantur. Alius est subditos desendere, ne ab iniustis opprimantur Et tertius est malos subditos punire, vt de suis excessibus corrigantur. Primo modo fuissent lex, & praelatio in paradiso; sed non secundo, & tertio modo. Et de his intelligitur auctoritas tam Apostoli, quam Philosophi¬

Praeterea, pro conclusione praedicta arguo sic. lllud, quam couenit hominibus secundum rectam rationem, hoc competis eis a Deo, seu secundum diuinam ordinationem, sed secun dum rectam rationem debitum est inter hommes esse prelationem: ergo &c. Maior patet: quia ad hoc Deus dat homini rationem, vt exequatur ea, quae debita sunt secu dum rectam rationem Minorem probo: quia illud, quod est naturale, &expediens, est secundum rectam rationem sed vt ait philosophus primo politicorum, in omni plura litate ordinata naturale est & expediens, vt vnus praesit, & alij sint subiecti; in his autem consistit ratio praelationis: ergo &c

Et confirmatur, quia in omnibus naturalibus videmus quod inferiora reguntur per superiora, & multitudo reducitur ad vnitatem: sed mos, sicut & ars debet imita ri naturam.

Sed secundo modo, & tertio, puta quo ad modum adi iseendi dominium, & quo ad vsum dominii iam adepti sic dico, quod si talia fiant ordinate, & secundum iuris debitam exigentiam, puta obseruatis debitis conditioni bus, & circumstantiis in consecutione, & vsu praelationis requisitis: sic praelatio vel principatus est a Deo. Si autem praedicta non obseruantur, tunc huiusmodi praelatio, & principatus, quamuis sint a Deo quantum ad naturam, & entitatem actuum, sicut & cetera mala sunt a Deo, vt superius est probatum: tamen non sunt a Deo quantum ac deformitatem, & obliquitate actus. Nam, vt sic, in talibus mortale peccatum committitur, quod non potest esse a Deo, sed a mala hominum voluntate. Vnde talibus dicitur. Ipsi regnauerunt, & non ex me; principes extiterunt & non cognoui, scilcet notitia approbationis.

Per praedictam etiam distinctionem patet resposio ac quaedam communia obiecta, puta, quod cum dicitur, quod quidam sunt peruersi principatus, Praeterea, quidam sunt vsurpati principatus Preterea, a quibusdam iuste aufertur principatus: sed sicut, quod Deus coniunxit, homo non debet separare, sic quod quis habet a Deo, seu quod alitui datum est a Deo, hoc iure non aufertur ab eo per ho minem. Ista enim omnia & consimilia solum concludunt vel quantum ad inordinatum modum consequendi praelationem, vel quantum ad inordinatum vsum: quia dato quod aliquis iuste sit dominium consecutus, tamen potest eo ita peruerse vti, quod de iurc est tali dominio pri uandus

Quantum ad secundam partem quarti articuli dicendum, quod talis infidelis vel est iuste consecutus huiusm; di dominium, & ordinate eo vtitur: uel iniuste est huiusmodi dominium consecutus, vel dato, quod dominium iuste sit adeptus, tamen iniuste, & inordinate eo vtitur.

Primo modo dico, quod tales Christiam subditi tenentur obedire huiusmodi principi, quamuis sit infidelis: nisi ali quo modo iuste fucrint tali seruitute liberati, puta per principem superiorem, qui plenum habet dominium: su per illum infidelem dominum. Sed secundo, & tertio modo dico, quod ipsi non tenentur obedire tali infideli domino,

1 Primo probo sic. lllud, quod quis iuste est assecutus, hoc iniuste aufertur ab eo, nisi ipse abutatur eo: sed iste in fidelis, vt supponitur, iuste est assecutus huiusmodi domi nium, nec abusus est eo: ergo &c.

2 Preterea, beatus Petrus loquens de Christiam: ait, perui subditi estote in omni timore dominis, non tantum bonis, & modestis, sed etiam discolis.

3 Ptaeterea ait Apostolus, "Quicumque sunt sub iugo erui, dominos suos arbitrentur omni honore dignos". Et exponit hoc verbum glosa etiam de iugo dominorum infidelium

4 Item dicitur, Omnis anima potestatibus sublimiori. bus subdita sit

3 Praeterea, ius diuinum, quod est ex gratia & fide Chri stiana, non tollit illud, quod est de iure humano, & ex na turali ratione: sed distinctio, quae est inter fidelem & infidelem, est ex iure diuino; iustum vero dominium est ex iure humano, & ex naturali ratione; ergo &c. Minor patet ex praecedentibus. Maior probatur: quia sicut gratia non tollit humanam naturam, sed perficit eam: ita nec, ius diuinum tollit illud, quod est de iure humano, & innascitur ex recta ratione; nec per consequens distinctio fi delis ab infideli tollit dominium, seu principatum domi ni infidelis, quem habet super fidelem subditum. Quidam tamen doctores dicunt, quod huiusmodi de minium, quod habet princeps infidelis super populum Christianum, ecclesia sua auctoritate iuste potest auferre a tali principe

1 Quia infidelis demerito suae infidelitatis meretur amittere potestatem, quam habuit super eos, qui transla ti sunt in filios Dei¬

2 Praeterea, dicit Saluator, Si ergo vos filius liberauerit, vere liberi eritis; sed quemlibet baptixatum filius Dei suo sanguine redemit, & liberauit.

3 Preterea, dicit Saluator, quod filij sunt liberi a tributo: sed omnibus regeneratis in Christo, qui non ex san guinibus, nec ex voluntate catnis, nec ex voluntate viri sed ex Deo nati sunt, data est potestas, vt sint filii Dei, iux ta illud, Quotquot autem receperunt eum, dedit eis po testatem filios Dei fieri; ergo &c

4 Praeterea, cessante causa, cessat effectus, sed peccatum, quod est causa seruitutis, cessat per baptismum; ergo &c.

3 Praeterea, quod absoluit a maiori vinculo, potest etiam absoluere a minori; sed fides absoluit a vinculo matrimonii, quo ligatus fuit homo fidelis, antequam fi- dem reciperet, cum persona infideli, quod quidem vincu. lum maius, & intimius esse videtur, quam vinculum seruitutis; quia in paradiso fuit a Deo institutum. Etiam de ip so ait Saluator in euangelio, quod Deus coniunxit, homo non separet, ergo merito fidelis poterit absolui a vin culo infidelis domini

Sed saluo semper iudicio meliori istud non teneo 1 Quia iste, qui non est de iurisdictioe ecclesiae, nisi alit de peccet contra ecclesiam, quam in hoc solum, quod non tenet fidem ecclesiae, non potest iuste puniri per ecclesiam: sed iste supponitur in nullo peccasse contra ecclesiam; nisi in hoc solo, quod non tenet fidem ecclesiae. & grauiter punitur dominus in hoc, quod ab eo aufertur iurisdictio suae dominationis, quam habet super proprios seruos ergo &c.

2 Praeterea, nullus infidelis, qui numquam subfuit sidei ecclesiae, violenter debet compelli ad suscipiendum fidem ecciesiae: sed si ecclesia quelibet de nouo venienten ad fidem liberaret a seruitute, qua tenebatur domino in fideli, huiusmodi dominus violenter compelleretur ad f dem, quia quilibet suorum seruorum posset ad fidem con uerti, & sic ipse rotum principatum suum perderet, nisi fi dem Christianam susciperet.

1 Forte dicetur, quod statutum est eccclesiae, vt patet extra de ludaeis, quod si quis seruus ludaeorum factus fus rit Christianus, statim a seruitute liberatur, si fuerit vernaculus, idest, in seruitute natus; ac etiam si fuerit emptitius, id est, ad seruitium emptus.

2 Praeterea, si talis Christianus maneret sub iugo huius infidelis principis, tunc ille dominus infidelis posset talem subditum compellere ad hoc, vt Christi fidem dimitteret, & Christum blasphemaret

Respodeo, quod secus est de ludaeis, & ceteris infidelibus: quia ludaei exigente suo demerito per fomanos prit cipes sunt in seruitutem redacti, & proprii serui facti. Sei uus enim dicitur a seruando, quia, cum iure belli obten tus iuste posset occidi a principe, seruatur: & sic ipse cum sua posteritate in seruitutem redigitur. Sic factum est de ludeis per Titum& vespesianum. Cum igitur in suc cessu temporis Romani principes facti sint Christiani: er go Romana ecclesia ad fauorem fidei seruos ludeorum ad fidem conuersos, potest liberos reddere: quia ipsi fudei & bona eorum subsunt auctoritati ccclesiae per fauorem Homanorum Imperatorum, qui hoc ecclesiae contu lerunt: hoc autem non tenet de ceteris infidelibus.

Ad secundam instantiam dicendum, quod si princeps infidelis cogeret subditum fidelem ad negandum fidem tuc abuteretur sua potestate: propter quod mereretur ea perdere, & etiam iustum bellum contra ipsum, & contr suum dominium per ecclesiam, &omnes Christianos pos set moueri intantum, quod non solum subditi a suo dominio possent inste liberari, verum etiam persona talis principis iuste posset in seruitutem redigi, vel etiam priuari.

Ad primum motiuum illius opinionis dicedum, quod nisi aliquo alio modo princeps infidelis abutatur sua potestate, ex simplici sua infideitate non meretur eam pdero

Ad secundum dicendum, quod illa verba Christi pos sunt intelligi de libertate, qua liberati sunt Christiant seruitute legis Mosavcae, quantum ad obseruantiam ceri monialium praeceptorum. Possunt etiam intelligi de liberrtate, qua liberati sumus a peccato, &a diaboli seruiture.

Ad tertium dicendum, quod Christus intelligit ibi filios Apostolos, qui de bonis huius mundi nihil posside bant, teste Pet ro, qui ait, Ecce nos reliquimus omnia & secuti sumus te,. & ideo non tenebantur ad solutionen tributi. Sed ludaeis, qui bona mundi possidebant, dixit idei Christus, Reddite, quae sunt Cesaris Caesari, & quae sunt Dei Deo. Quasi dicat, Tributum dare debetis de tempo ralibus, quae possidetis

Ad quartum dicendum, quod quamuis per gratiam, & caritatem, ac etiam per catholicam fidem, quam Christianus recipit in baptismo, anima liberetur a malo culpae tamen corpus suum non liberabitur a malo poenae mori tur enim baptixatus, sicut non baptixatus, nec etiam per fidem liberamur a debito iustitiae, sed iustum est principi obedire, quamuis infideli, qui dominium suum iuste con secutus est, & iuste, & ordinate eo vtitur

Ad quintum dicendum, quod si vnus coniugum ad fi dem conuertitur, altero manente infideli, si infidelis com sentit habitare cum fideli ipsum non turbando, & allicien do ad infidelitatem, & absque blasphemia Creatoris, tuc fidelis non est absolutus a vinculo matrimonii. Si autem infidelis nollet fideli cohabitare, nisi ipsum alliciendo ad infidelitatem, & creatorem plasphemando, tunc suo demerito perdit ius, quod habuit in personam fidelem, & per consequens iuste absoluitur fidelis ab infideli. De isti etiam magis complete apparuit in isto lib. 4. Et sic eoden modo, si princeps infidelis nihil exigit a subdito fideli prae ter illud, quod de iure debet exigere, tunc subditus tene tur obedire. Si autem subditum vellet artare ad ea, qua essent contra Deum, & contra animae suae salutem, tun nfidelis princeps perderet illud ius, quod habuit super huiusmodi subditum

Secundo dico, quod si talis princeps iniuste est huiusmodi dominium consecutus, tunc subditi non tenentur sibi obedire; & ab eo iuste possunt recedere

Quia ab iniusto possessore iuste aufertur illud, quod possidet iniuste: sed talis Tvrannus iniuste possidet huius modi dominium, vt supponitur, ergo &c

Tertio dico, quod dato, quod princeps infidelis iuste sit assecutus suum dominium, si tamen vtitur tali dominio iniuste, puta ad blasphemiam creatoris, impediendo subditum quo ad ea, quae spectant ad fidem Christianam, iterum meretur perdere huiusmodi dominium

Et licet ista conclusio pateat ex praedictis, tamen ipsam potero persuaderc hoc modo. Quandocumque idem sub ditus obligatus est duobus dominis, vni tamquam simpli citer superiori, & alteri tamquam inferiori: si inferior prin ceps coartat huiusmodi subditum dissentire a fidelitate domini superioris, tunc talis princeps secundum leges, & iura perdidit iurisdictionem respectu talis subditi, nec hu iusmodi subditus ad eius obedietiam vlterius obligatur, sed Deus est summus dominus, & vuiuersalissimus lmpe rator, respectu cuius omnis princeps huius mundi est in ferior; ergo &c

Ad argumentum principale dicendum, quod per illverba non intendit beatus soannes, quod aliquod pecca tum quamuiscumque magnum sit totaliter irremissibile quamdiu viuit homo in hoc mundo, sed intendit dicers quod sit valde difficile obtinere remissionem de huiusmodi nephandissimis peccatis; & ideo non per orationem cuiuslibet mediocris Christiani reducitur talis peccator ad condignam poenitentiam, sed solum per orationem excellentium, & deuotissimorum fidelium. Etiam posset dici, quod beatus loannes per illud peccatum in morto intelligit peccatum in spiritum sanctum ex illa circumstantia, quae est finalis impoenitentia: quia vbi de certo con staret aliquem in peccato mortali sine poenitentia ab havita migrasse, pro isto non esset orandum secundum legem communem, eo quod talis sit extra statum merendi in quo statu nos conseruet pro via praesentis peregrinationis, donec perducat ad patriam beatae fruitionis, Salua tor omnium saluandorum, qui viuit, & regnat in saecula seculorum Amen