Quaestio 1

Questio. 1 An sacramenta nouae legis creatricem in se virtutem contineant

VTRVM sacramenta nouae legis habeant in se virtutem, seu potentiam creatiuam. videtur, quod sicquia vVirtus, quae est gratiae effectiua, illa est creatiua: sed virtus sacramentorum nouae legis est gratiae effectiua: er- go &c. Maior patet: quia gratia produci non potest nisi per creationem. Minor etiam patet: quia sactamenta ouae legis in hoc differunt a sacramentis veteris legis: quoniam efficiunt quod figurant, planum est aute, quod gurant gratiam.

Contra virtus creatiua non est communicabilis alicui creaturae: ergo nec sacramentis. Antecedens patebit inra. Consequentia patet: quia omne sacramentum est creatura. Hic quattuor sunt videnda. Primum vtrum potentia creandi sit communicabilis creaturae. Secundo lato quod non; tunc videbitur, vtrum creatura possit cooperari creatori in opere creationis. Tertio vtrum gratia sacramentalis habeat esse per creationem. Et quat to ex his patebit de eo, quod quaeritur.

RESOLVTIO. Virtus quidem, seu creandi potentia nulli est communicabilit cvea turae, licet quo quo pacto creatoris, benignitate sibi cooperacondonatum sit: Veruntamen gratia gratum faciens sola producitur cvreatione. Vnde quamuis huiusmodi donum excellensissimum sacramentorum bentficio nobis conferatur nullam propterea creatricem virtutem eis inesse cvedendum est.

ARTICVLV S 1. Vtrum potentia creandi sit communica bilis creaturae

SVANTVM ad primum sic procedam. Primo enim S Ponam hanc conclusionem, quod virtus, seu poten tia creandi non est communicabilis creaturae. Secundo adducam oppositas opiniones cum suis motiuis. Et tertio eorum motiuis respondebo.

Conclusio ista a communibus doctoribus si probatur, potentia infinita non est communicabils creaturae: poten tia creandi est infinita: ergo &c. Maior patet, nam cum creatura omnis sit finita: ergo non poterit esse capax potentiae infinitae, Probatur minor: quia infinita distantinon potest tolli nisi per potentiam infinitam, sed distan tia inter ens, & nihil est infinita, cum igitur huiusmodi distantia tollatur per potentiam creatiuam, qua aliqui de nihilo producitur: ergo &c

2 Praeterea, sicut se habet agens secundum ad ageni primum, sic effectus agentis secundi ad effectum agenti primi, sed agens secundum necessario praesupponit agenprimum: ergo effectus agentis secundi necessario praesut ponit effectum agentis primi, & per consequens non po test creare, cum illud solum creetur, quod nullo praesupposito de nihilo producitur.

3 Praeterea, nullum agens creatum potest agere se toto: ergo nullum agens creatum potest creare. Anteceden patet: quia nullum agens creatum est purus actus: ergo nullum tale agens agit se toto. Ista consequentia patet quia omne agens agit, secundum que est in actu, & non secundum quod est in potentia: quia secundum hoc competit sibi pati, Probatur etiam prima consequentia: quia res quae creatur, tota per creationem producitur, sed quod non agit se toto hoc non potest totam rem producere Da oppositum, tunc ageret vltra condicionem suae naturae.

4 Praeterea, esse cuiussibet creaturae praesupponit essen tiam, in qua recipiatur: ergo actio cuiussibet creaturae prae supponit aliquid, in quo recipiatur, & per consequens no erit creatio, quae est de nihilo alicuius pductio, nihil praesupponens. Antecedens patet: quia esse non receptum est esse purum, & illimitatum, & per consequens est esse diunum: Probatur consequentia: quia sicut res se habet ad esse, sic se habet ad agere, & ideo modus agendi sequitui modum essendi.

3 Praeterea, omnis actio creaturae est accidens: ergo nul la actio creaturae potest esse creatio. Antecedens patet quia omnis actio creaturae est de praedicamento actionis; quod est vnum de nouem praedicamentis accidentis. Pro batio consequentiae: quia omnc accidens praesspponi subiectum, in quo recipiatur.

& Praeterea, istud etiam probatur auctoritatibus sancto rum: Dicit enim August. 3. de trin. "Non solum malos, sec nec bonos angelos fas est putare aliquid creare", ergo mu to minus ceterae creaturae, quae sunt infra angelos, poterunt creare.

Sed contra istud sunt duae opiniones. Quarum prima absque distinctione ponit absolute, quod potentia crean di sit communicabilis creaturae, quod probant primo sic

1 Quandocumque aliquis effectus sic se habet, quod non adaequat virturem primi agentis, illius productio es communicabilis agenti secundo, sed nullus effectus crea tus adaequat virtutem primae causae, quia omnis effectus creatus est finitus & per consequens non adaequat virtutem primi, quae est infinita.

2 Praeterea, omnis potentia finita est communicabilis creaturae, sed ad creandum sufficit finita potentia. Maior patet, quia omne illud est communicabile creaturae, quod non ponit ereaturam extra terminos creaturae, sed nulla potentia finita ponit creaturam extra terminos creature. Minorem probant tripliciter.

Primo sic. Creatura affirmatiue sumpta est finita, ergo negatiue sumpta erit finita. Antecedens patet. Probatur. consequentia; quia non plus negat negatio, quam affirmet affirmatio. Et secundum P. August. quicquid debe tur negationi, hoc debetur ei in ordine ad affirmationem, Cum igitur distantia inter duos terminos finitos necessrio sit finita, & per consequens ad tollendum ipsam sufficiat potentia finita, ergo ad creandum aliquid de nihilo non requiritur potentia infinita.

Secundo sic. Resistentia, quae est inter duo contraria tol litur per potentiam finitam: ergo etiam resistentia, qua est inter ens, & nihil, poterit tolli per finitam potentiam. Antecedens patet, quia potentia agentis naturalis, quae est finita, transmutat vnum contrariorum in alterum. Probatur consequentia, quia non requiritur maior po tentia ad tollendum minorem resistentiam, quam ad tol sendum maiorem, sed maior est resistentia inter duo con traria, quam inter duo contradictoria, puta, inter ens, & nihil, ergo &c

Tertio sic, illud, quod a Deo producitur secundum rationem finitam, hoc ad sui productionem non requirit po tentiam infinitam, sed quaelibet creatura producitur a Deo secundum rationem finitam, nam secundum Augustinum in libro 33. quaestionum, alia ratione conditus ess homo, & alia equus, & sic de aliis, nulla autem istarum ra tionum erit infinita: tum quia non possunt esse plures ral tiones infinitae in eodem, tum etiam quia infinitum est quo maius cogitari non potest, sed rationes hominis, & equi concipiuntur, vt aliquid maius, quam ratio hominis tantum.

Praeterea, creaturae potest communicari potentis producendi materiam: ergo sibi poterit communicari potentia creandi. Consequentia patet: quia materia non potest produci nisi per creationem. Probatur antecedens quia illi, cui de facto communicata est potentia producen di illud, quod est nobilius, illi etiam potest communicari potentia producendi illud, quod est ignobilius: sed creaturae de facto est communicata potentia producendi formam, quae est multo nobilior, quam materia, er- go & cetera

4 Praeterea creatura potest annihilare: ergo poterit creare. Consequentia patet: quia, posita aequali distantia, tuc illud, quod potest vnam transire, etm poterit transire alia, sed non solum est aequalis, immo est eade distantia entis ad nihil quae est ipsius nihil ad ens, sicut est eadem via a The bis in Athenas, quae est ab Atheris in Thebas, Vt patet 5. physi. Probatur antecedens: quia cum per agens naturale aliquid corrumpitur, si forma non annihilaretur totali ter, tunc illud, quod maneret in materia, hoc posset per agens naturale iterum reduci in actum, & sic corruptum er potentiam agentis naturalis rediret idem numero quod est impossibile, iuxta illud 2 de generatione, Quorum substantia deperit, non redeunt eadem numero. S

Praeterea, creatio non est actio infinita: ergo potentia ipsam eliciens est communicabilis creaturae. Consequentia patet ex praecedentibus Probatur anteceden dupliciter.

Primo sic. Terminus creationis est finitus, puta, ipsum creatum: ergo creatio est actio finita. Antecedens est manifestum. Patet etiam consequentia: quia motus, & acti nes specificantur ex terminis ad quos, vt patet 2. physi ergo actionis infinitae terminus non potest esse finitus

Secundo sic, creatio passio est finita: ergo creatio actio erit finita. antecedens est notum: quia creatio passio tenet se ex parte rei creatae. Consequentia etiam patet quia actio, & passio sunt idem materialiter, vt patet; physic, vel saltem tantam habent conformitatem, quod vnum non excedit alterum in infinitum.

3 Praeterea, maioris virtutis est attingere Deum, quam attingere omnem creaturam: sed primum est communicabile creaturae, vt patet in beatis: ergo & secundum.

3 Praeterea, generatio actiua est communicabilis crea turae: ergo & creatio actiua. Antecedens patet. Probatur consequentia: quia generatio secundum suam rationem formalem est nobilior creatione, eo quod generatio formaliter reperiatur in diuinis, & habeat terminum tealem ab intra, puta, filium: sed creatio solum est virtualiter in diuinis, & habet terminum tantummodo ad extra, puta, creaturam.

3 Praeterea, factio alicuius de simpliciter non ente est ereatio: sed creatura potest aliquid facere de simpliciter non ente: ergo potest creare. Maior patet: quia creatio est factio alicuius de nihilo: sed illud, quod est simpliciter non ens, hoc est nihil. Probatur minor: quia secundum philosophum s. physicorum, in hoc differt generatio secudum quid a generatione simpliciter: quia generatio ecundum quid est de non ente secundum quid: sed gene ratio simpliciter est de non ente simpliciter: Cum igitur generatio simpliciter conueniat creaturae: ergo &c.

3 Praeterea, eo ordine, quo res creatae reducuntur in Deum, eo ordine poterunt procedere a Deo: sed secundum Dionysium in de angelica Hierarchia, lex deitatis est, vt infima per media reducantur in suprema: ergo insima. s corporalia per media. se per angelos possunt procedere a supremis. sta diuinis personis, & per consequens angeli poterunt creare

His praemissis procedam tali modo. Primo enim ostendam, quomodo aliqui istorum nituntur instare contra ra tiones adductas pro conclusione, quamuis eorum instantiae non concludant. Secundo respondebo ad istas rationes, quas pro se adducunt

Primo igitur instatur ab aliquibus contra maiorem pr mae rationis sic1 In ipsa creatura est potentia passiua infinita: ergo in treatura poterit esse potentia actiua infinita. Anteceden atet de potentia primae materiae Probatur consequentia quia omni potentiae passiuae in natura debet correspondere potentia actiua in natura, sicut ait Commentator. 2 Praeterea, agens eliciens actionem suam in instant videtur esse infinitae virtutis: sed Sol attmgens nostrum emisperium totum acrem in eo contentum illuminat in istanti. Probatur maior: quia Vt patet 8. physic, secundum ugmentum virturis semper diminuitur tempus: cum ergo quo ad breuitatem mensurae instans in infinitum excedat tempus: ergo virtus principians actionem suam in instanti in infinitum, excedet virtutem princibiantem actionem suam in tempore, & per consequens erit infinita quia nullum finitum excedit alterum finitum in infinitum.

3 Praeterea, arguunt contra minorem: quia numquam, vt dicunt, ex aliqua actione arguitur virtus productiua in finita, nisi terminus productus illius actionis sit infinitus: sed termmus creationis, puta creatura, non est infinitus; ergo potentia creandi non est infinita.

4 Praeterea, contra probationem dicunt, quod intenihil, & ens nulla est distantia realis: quia idem, & diuersum, sunt differentiae entis, Vt patet 5. metaph ergo non ens, seu nihil non potest fundare aliquam realem diuersitatem, nec per consequens distantia in ordine ad ipsum ens: sicut euim vltimum celum non distat a spacio, quod nos imaginamur forte extra ipsum caelum, nisi accipiatur distantia ficta secundum nostram imaginationem: sic nihil ab ente non distat, nisi ficte.

3 Praeterea, dato quod sit distantia: illa tamen non erit infinita: nam illa distantia non est infinita, qua datui alia maior, sed distantia quae est inter Deum, & nihil est maior illa, quae est inter creaturam, & nihil. Maior patet: quia infinito non potest dari maius. Minor propatur: quia plus distat extremum ab extremo, quam ex- tremum a medic: sed creatura mediat inter Deum, & nihil: ergo &c.

lsta non concludunt. lgitur ad primum dicendum, quod consequentia non est bona, cum enim creatura sit multipliciter defectuosa: ideo licet infinitas passiua, quae sonat in imperfectionem, conueniat creature: tamen ex hoc non habetur, quod infinitas actiua, quae necessario mplicat infinitam perfectionem, conueniat creaturae, Ad probationem dicendum, quod non oportet vt omnipotentiae passiuae materiae respondeat potentia actiua existens in natura naturata, seu creata: sed sufficit vt sibi respondeat potentia actiua, quae est in natura naturante, seu creante, puta, in creatrice essentia, quae est ipse Deus: Dato enim quod illis, quae sunt in potentia passiua materiae secundum rationes seminales correspondeat poten tia actiua in natura creata: tamen his, ad quae se extendit potentia materiae secundum rationes obedientiales corespondet solius Dei potentia, prout declaraui lib. 2, distin. 18. artic. 1. & 2.

Ad secundum nego maiorem: quia omnis actus generationis proprie dictae elicitur in instanti: & tamen ex hoc non sequitur ipsum generans esse infinitae virtutis. Ad probationem dicendum, quod illa demonstratio locum habet, quando vtriusque agentis operatio est motus proprie dictus, & non quando operatio vnius est motus, alterius vero est generatio: Et ideo, quod dicitur de Sole non est ad propositum: quia lumen Solis non inducitur per motum in aerem: sed per generationes multiplicatur per acrem: quae quidem generationes, quamuis multae sint secundum multitudinem partium aeris, quae illuminantur: omnes tamen, etiam si infinitae essent, fierent in instanti: quia indiuisibile iunctum indiuisibili non facit totum maius: Sicut enim ex infinitis punctis simul positis numquam resultaret linea diuisibilis quamuiscumque modica, sic siacr infinitus obiseceretur, Soli in vno, & eodem instanti, reciperet lumen in infinitis suis partibus, & hoc multiplicatione infinitarum generationum, quae generationes omnes non plus occuparent de mensura durationis, quam vna tantumVnde quamuis in illis generationibus esset prioritas naturae: quia prius natura pars illius acris, quae esset propinquior Soli, illuminaretur, quam pars remotior, eo quod lumen per partem propinquam deriuetur ad partem renotam: tamen in huiusmodi generationibus nulla esset prioritas temporis, vel durationis, eo quod quaelibet esset indiuisibilis

Ad tertium nego maiorem: quia non solum ex termi- no producto, uerum etiam ex modo producendi poterimus iudicare de finitate, vel infinitate virtutis productiuae, sicut est in proposito, cum aliquid quamuis sit finitum, producitur tamen de nihilo.

Ad quartum dicendum, quod quamuis inter ens non & non ens non sit aliqua distantia, accipiendo distantiam positiue: tamen inter ens, & nonens, seu nihil est omnis distantia negatiue: Est enim inter ea omuis distantia localis per negationem omnis propinquitatis, & infinita distantia formalis: quia inter ea nulla est conformitas: & infinita distantia quantitatiua, sicut est inter punctum, & lineam: quia non entis ad ens nulla est proportio:

Ad quintum dicendum, quod maior non est vera: quia si linea a medio terrae procederet versus occidentem in nfinitum, illa linea vtique esset infinita: tamen posset augeri versus orientem; sic licet distantia a nihilo vsque ad ens creatum sit infinita: tamen ascendendo suer ens creatum capit additionem. Vnde illa maior mon est vera nisi loquendo de tali infinito, quod est simpliciter, & omnino infinitum secundum omnem distantiam, seu positionem.

Ad secundum concedunt conclusionem, quia cum agens secundum sit effectus agentis primi: ideo effectus agentis

Secundi praesupponendo agens secundum praesupponit efsi ctum agentis primi. Sed nec istud valet: Quia ratio non procedit de effectu primi agentis, qui est elicitiuus effectus secudi agentis: sed de taii, qui est receptiuus, quod patet ex forma rationis praedictae: quia sicut agens secudum actiue, seu quo ad actiuitatem suam praesupponit agens primum, sic effectus agentis secundi passiue praesupponi effectum agentis primi¬

Ad tertium negant antecedens: quia angelus cum nen habeat materiam partem sui: ideo agit se toto. Negant etiam consequentiam cum sua probatione: quia, vt dicunt, ad hoc vt aliquid producat totam rem, non est necesse, quod agat se toto: sed sufficit, quod eius virtus productiua virtualiter contineat omne, quod est in producto.

Sed isti, respondendo ad antecedens, assumunt falsum quia licet angelus non habeat materiam proprie dictam tamen secundum Pocthium angelus habet esse receptum in essentia: ergo habet in se aliquid potentiale: quia quaelibet intelligentia habet suum hyliachim, vt ait auctoi de causis: ergo non est se toto actus, nec per consequen agit se toto. Etiam respondendo ad consequentiam suppo nunt falsum, scilicet quod virtus alicuius agentis secund virtualiter contineat omne, quod est in producto: quia si sic, tunc in tali productione agens secundum non dependeret ab aliquo agente superiori. Propter hoc enim agens primum in nullius rei productione dependet ab aliquo alio agente: quia virtus eius productiua virtualiter comprehendit omne, quod est in quocumque ab ec producto.

Ad quartum negant consequentiam: quia si ex hoc, quo esse creaturae recipitur in aliquo, sequeretur necessario, quo actio eius praesopponat aliquid, in quo recipiatur, tumc per oppositum cum esse diuinum non recipiatur in aliquo, si queretur, quod actio Dei non reciperetur in aliquo: cuium tamen oppositum saepius videmus

Sed nec istud valet. Quia dando istam instantiam manifeste isti committunt fallaciam consequentis: procedunt enim a destructione antecedentis ad destructionem consequentis, sicut enim ad esse hominem sequitur esse animal: tamen formali consequentia non sequitur non es homo: ergo non est animal. Sic licet haec consequentia sit bona: omne quod habet esse receptum, illius actio iraesupponit aliquid, in quo recipiatur: tamen non sequitur Deus non habet esse receptum: ergo eius actio non recipitur in aliquo: nam cum Deus sit agens omnipotens, non solum potest rem totam producere, in qua productionem actio eius non praesupponit aliquid: verum etiam ipse po test formam producere in materia praeiacente, & sic actis eius recipitur in materia non obstante, quodeius esse non sit receptum sed simpliciter subsistens

Ad quintum negant consequentiam cum sua probatione: quia si nulla actio praesupponens subiectum potess esse creatio: tunc actio, qua Deus producit gratiam, non esset creatio: quia talis actio praesupponit animam humanam, in qua recipitur.

Sed nec istud valet: quia actio, qua Deus producit gratiam, non praesupponit necessario ipsam animam: posset enim Deus vnica sua actione sinc omni praesuppositoni producere gratiam, & animam simul. Posset etiam Deus si vellet, gratiam, & quodcumque aliud accidens simpliciter absolutum producere sine omni subiecto: sed actio creaturae, vt est productiua cum, vt sic, vel sit motus, vel saltem terminus motus: ideo de necessitate praesupponit subiectum, in quo recipiatur: ideo non est simile de actione Dei, & creaturae.

Ad sextum dicunt, quod quamuis ex dictis Augustini bene habeatur, quod Angeli de facto non sint creatores: tamen ex dictis eius non habetur, quod non possit eicommunicari potentia creandi.

Sed nec istud est verum: quia expressa videtur esse intentio sancti Augustini, quod impossibile sit, Angelum posse creare. Dicit enim Augustinus s super Qen Crea re naturam tam nullus Angelus potest, quam nec creare seipsum: sed seipsum producere repugnat simoliciter tam Deo, quam creaturae, vt patet per eundem Augustinum primo de tri. Si igitur tam id est, tantum repugnat Angelo creare, quam id est, quantum sibi repugnat, vt seipsum producat: tunc clare patet secundum intentionem Augustini, quod posse creare non est communicabile An gelo, nec per consequens alicui purae creaturae

Nunc restat respodere rationibus istorum doctorum Ad Primum ergo dicendum, quod maior non est vera: quia productio omnis creaturae non adaequat Dei poten tiam: ergo si productio cuiuslibet effectus non adaequantis primi agentis potentiam esset communicabilis secun do agenti, scilicet, creaturae: tunc esset commuicabile ipsi creaturae, quod seipsam produceret, quod est simpli citer impossibile. Iterum deficit illa maior: quia licet ef fectus non adaequet potentiam Dei, si tamen modus pro ducendi effectum adaequat virtutem primi agentis, puta, producero aliquid de nihilo: hoc emm, vt dictum est, requirit infinitam potentiam, cuius creatura non est capax tunc talis productio nequaquam potest communicari creaturae.

Ad secundum nego minorem. Ad probationem primam dicendum, quod quamuis negatio determinata alicuiu creaturae possit dici finita, eo quod non plus negat, quan illud, quod affirmatur affirmatione determinata sibi opposita, puta, cum dicitur, non lapis: tunc negatur sola en titas lapidis: tamen negatio communis, & indeterminate respiciens omnia, puta, cum dicitur nihil, potest dici infinita: nam purum nihil non solum negat labidem, vel lignum: sed totaliter, & vniuersaliter negat Deum, & omnem creaturam & ideo negatiue est quid infinitum, ec quod ad nullam entitatem positiuam habet aliquam con formitatem.

Ad secundam probationem nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod maior, & minor resistentia non faciunt maiorem, vel minorem difficultatem in transitu vnius termini in alterum, nisi cum maior resistentia prouenit ex maiori difformitate: Licet enim frigidum magis repugnet calido, quam dulci: tum quia frisidum, & calidum maiorem conuenientiam, & conformitate habent in proximo, & naturali subiecto; quam frigidum, & dulce: ideo facilior est transitus de frigido ad calidum, quam de frigido ad dulce: Cum ergo nulla si maior difformitas, quam inter ens, & nihil: nam ens, & nihil in nullo communicant: ideo in transitu de nihilo ad ens, vel econuerso, multo maior requiritur potentia, uam in transitu de vno contrariorum ad alterum.

Ad tertiam probationem dicedum, quod quamuis ra tio idealis per comparationem ad nostrum intellectum concipiatur tamquam finita, & determinata: tamen ex arte rei, quelibet idea est simpliciter infinita, eo quod ealiter idem sit: quod ipsa diuina essentia. Hic tamer d praesens breuius transeo: quia de hoc prolixius tractau libro primo dist. 38. art. 1.

Ad tertium nego antecedens. Ad probationem nego maiorem. Licet enim homo sit nobilior dracone: tamen homo generat hominem, licet non possit generare draconem. Est etiam specialiter illa maior falsa, quando difficilior est modus producendi ignobilius, quam modus producendi nobilius, sicut est in proposito: Nam materia producitur de nihilo: sed forma producitur de aliquo acilius autem est aliquid producere de aliquo, quam aliquid de nihilo.

Ad quartum nego antecedens, quia agens naturalem non potest tollere formam, nisi derelinquat priuationem eius in materia, priuatio autem non est simpliciter negatio, sed est negatio in subiecto apto nato, vt dicitus 3. methaphificorum. Est enim priuatio carentia formae cum aptitudine ad eam, vt dicitur primo phisicorum Ideo nullum agens naturale potest totaliter annihilare formam: quia quamuis ipsam corrumpat secundum suum esse actuale: tamen relinquit eam in materia secundum suum esse aptitudinale, seu potentiale Propter quod solus Deus potest annihilare formam: quia solus Deus sic posset tollere formam de materia, quod non relinqueres priuationem formae in materiae: quo facto, huiusmodi ma teria nullam haberet aptitudinem naturalem ad talem formam. Ad probationem dicendum, quod licet, re corru pta, forma remaneat in materia secundum suum esse potentiale: tamen agens naturale non potest formam, quam corrupta est, eandem numero reparare: quia non potess materiam attingere eadem actione, scu generatione, quam primo attingebat eam, quando huiusmodi formam primo eduxit de materia: ldeo propter aliam, & aliam gens rationem numero, forma iterum, & iterum educta erit alia, & alia numero: quia multiplicata generatione, etiam multiplicatur terminus generationis, qui est ipsa forma Sed Deus potest talem formam eandem numero adduce re: quia potest materiam eadem actione attingere, qua attingebat eam, cum primo eduxit huiusmodi formam de materia. Est igitur aptitudo formae corruptae in materia ad eandem formam numero, secundum quod materia attingibilis est, vel attingi potest actione ipsus Dei, & ac aliam formam numero, secundum quod potest attingi actione agentis naturalis.

Ad quintum nego consequentiam: quia quamuis crea tio non sit actio infinita, nec creatum sit infinitum: creatio tamen repugnat creaturae ratione modi producendi; vt patet ex praedictis

Ad Sextum dicendum, quod attingere Deum, vel crea turam potest dupliciter intelligi. Vno modo productiue, Alio modo cognitiue: Ergo si ly attingere accipiatur pro ductiue vniformiter in maiori, & in minori: tunc maior est vera: sed minor falsa: quia nulla creatura attingit Deum productiue. Si autem in vtraque propositone accipiatu attingere cognitiue: tunc non plus concluditur, nisi quod videnti diuinam essentiam potest communicari cognitio omnis creaturae. Si autem in maiori accipiatur producti ue, & in minori cognitiuae: tunc peralogixatur in quattuor terminis, & per consequens nihil concluditur.

Ad septimum nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod non semper illud, quod est ionobilius; est communicabile ei, cui communicatur nobilius, vt patuit superius.

Etiam assumitur hic falsum: quia generatio, quae conmunicatur creaturae, non est nobilior creatione, nec valet probatio: quia si illud, quod est formaliter in Deo, semer in creaturis esset nobilius eo, quod est virtualiter in Deo: tunc accidens hominis, puta sapientia, esset nobilius quam substantia hominis: quia sapientia est formaliter in Deo: substantia vero creata tantum modo est virtualiter in Deo.

Ad octauum dicendum, quod ens simpliciter dupliciter dicitur. Vno modo de sola substantia, & vt sic, omnia accidentia dicuntur entia secundum quid, eo quod accidentis esse est inesse, nt patet quarto methaphisicae, & accidens non est ens, nisi quia est entis, id est, substantiae, vt patet. 7. methaphisicae, Alio modo ens simpliciter dicitur omne ens reale, & isto modo ens secundum quid dicitu ens rationis, de quo dicit commentator s: methaph. quod ens uerum est generis diminuti. Sic eodem modo non ens simpliciter dupliciter dicitur: Quia vno modo negat solam substantiam talem, respectu cuius dicitur non ens fimpliciter. Secundo modo, negat omnem entitatem rea lem Accipiendo igitur non ens simpliciter primo modo tunc minor est vera: quia ereatura facit ignem de non igne, lapidem de non lapide: Sed secundo modo tunc mi nor est falsa: Et quia isto secundo modo accipitur non ens simpliciter in maiori: ideo mutatur medium, & male svllogrxatur.

Ad nonum dicendum, quod sicut infima reducuntui ad suprema, scilicet n vltimum fmem per mediae ita tamen, quod ex hoc ipsis mediis non competit ratio vltifmi finis, sic in productione rerum infima procedunt a pri ma causa mediantibus secundis causis: quia multa opera¬ tur Deus mediantibus secundis causis: ita tamen, quod ex hoc ipsis causis medijs non competit ratio creatoris. Est etiam alia opinio, quae licet magis temperate loquatur in ista materia, quam opinio proxime recitata: tamen comclusioni, quam superius posut, videtur esse contraria. Di- cunt enim quidam de ista opinione, quod quamuis creatio rei subsistentis non possit communicari creaturae:ta¬ men creaturae potest communicari virtus creatiua for¬¬ mae inhaerentis.

1 Quia creatura potest annihilare formam inhaerentem. ergo poterit eam creare. Consequentia patet ex prae cedentibus

Probatur antecedens primo de forma corporali: quia illud annihilatur, quod nec manet secundum se totum, nec secundum aliquam partem sui: sed cum res corporalis corrumpitur, forma non manet tota: quia tunc res non esset corrupta, nec aliqua pars formae poterit manere: uia forma non habet partes, cum sit simplici, & inuariabi si essentia consistens, vt ait auctor. 8. principiorum. Proba tur secundo de forma spirituali: quia quando aliqua sunt incompossibilia: tunc illud, quod est causa positonis vnius; hoc est causa destructionis alterius: sed fides, & infidelitas spes, & desperatio; caritas, & odium; gratia Dei, & omne mortale peccatum, nequaquam se compatiuntur in eodem subiecto: defectuum autem istorum creatura potess esse causa positonis, sicut patet de homine, & de diabolo: ergo illarum virtutum, & oratiae creatura erit causa destructionis. Horum vero destructio est pura anmihilatio. Quia illud, quod non potest produci, nisi creetur, hoc nequaquam potest destrui, nisi annihiletur; Sicut enim cum producitur, non educitur de potentia materiae, siccum destruitur, non reducitur in potentiam materiae, & per consequens annihilatur.

2 Praeterea, causa secunda plus potest in virtute causs primae, quam in sola sua propria virtute: sed in virture propria potest causa secunda producere formam de mato ria; ergo in virtute causae primae potest formam ab extra inducere in materiam, & per consequens creare: quia illud creatur, quod ab extra inducitur,

Sed nec istud stare potest, vt patet ex dictis sanctorum nam Athanasius in libro suo contra Atrium ait sic. Crea turam datricem non posse esse, nullum est dubium

Item. Augustinus, 12. de ci. Dei, "Neque enim fas est ullius naturae creatorem, nisi Deum, credere, aut dicere"

Ad primum igitur motiuum istorum respondeo negando antecedens. Ad primam probationem dicendum quod re corrupta tota, forma manet non secundum essev actuale; sed solum secundum aptitudinem, quam habet i materia ad eam, sicut dictum est superius in responsione; quartae rationis opinionis contrariae. De hoc etiam dixi in secundo libro dist. 18. artic. 2.

Ad secundam probationem dicendum, quod aliquid esse causam destructionis alicuius, potest dupliciter intel ligi. Vno modo actiue, ita quod actu suo destructiuo atingat illud, quod destruitur. Alio modo demeritorie, pu ta, quia facit aliquid, quo tamen demeretur: quod Deus lesinit illud conseruare. Primo modo, nulla creatura facit ad destructionem gratiae vel alicuius virtutis infusae sed solum secundo modo: Sicut ergo ille non dicitur creare lumen gloriae, cui ex suo merito Deus dat gloriam, sic nec iste proprie dicetur annihilare gratiam, vel caritatem, Ad secundum dicendum, quod licet causa secunda plus possit in virtute primae causae, quam in virtute propria, tamen hoc non potest causa secunda in virtute primae: quo posito, secunda causanon esset secunda, sed esset ipsa prima causa: huiusmodi autem est treare, quia, vt probatum est superius; virtus creatiua est virtus infinita, quae tantummodo est reperibilis in causa prinia.

ARTICVLV S P Vtrum creatura possit cooperari creatorium opere creationis.

QVANTVM ad secundum articulum nihil addo ac praesens causa breuitatis super ea, quae dixi superius libro secundo distin. 10. articu, tertio.

ARTICVLVS I Vtrum gratia sacramentalis habeat esse per creationem.

VANTVM ad tertium articulum dico breuiter, oquod accipiendo gratiam sacramentalem pro gra tia gratum faciente, quae infunditur, cum ordinate sacramentum suscipitur, tunc solummodo producitur per crea tionem: quia forma non est educibilis de potentia subie cti: si producitur, tunc necessario per creationem producitur: sed gratia sacramentalis non est educibilis de potentia animae, quae est eius subiectum: ergo &c. Maior patet. Probo minorem, quia hoc est animae connaturale, quod de eius potentia est educibile: sed illud, quod est gratia, non est connaturale ei, cuius est gratia; ergo si gratia esset de potentia animae, tunc gratia non esset gratia, quod est contradictio.

ARTICVLVS uII. Vtrum sacramenta nouae legis creatricem unm se virtutem habeant.

SVANTVM ad quartum articulum dico, quod sacra menta nouae legis non habent in se virtutem crea tiuam, & hoc sequitur corollarie ex praedictis: quia proba tum est in primo articulo, quod nulla creatura habet virtutem creatiuam: sed sacramenta sunt creaturae: ergo &c

Et si instatur de Christo, qui habet virtutem creandi, cu ipse sit in sacramento Fucharistiae, videtur, quod saltem is lud sacramentum habeat virtutem crcatiuam

Respondeo, quod Christus non est sacramentum proprie loquendo, quamuis ipse habeat esse sacramentaliter sub speciebus sacramenti. De hoc tamen ad praesens transeamus: quia inferius in suo proprio loco magis patere potest. Ad argumentum principale quid sit dicendum, pa tebit inferius distinctione secunda quaestione prima.