& videtur quod nonQuia in Deo nihil potest esse frustra: es go in Deo non potest esse aliqua virtusi moralis. Antecedens est notum, quia cum i Deus sit purum necesse esse, & princeps summus, ad quem omnia alia ordinantur, vt patet 12. met. igitur impossibile est quod aliquid frustra sit in ipso Deo. Csequentia etiam patet, quia quando potentia ex se est suffi cienter determinata ad hoc, vt prompte delectabiliten & expedite eliciat actu iustitiae, & misericordiae, tunc frustra in tali potentia poneretur virtus iustitie, & misericor dic. Sed potentia diuina est ex se sufficientissime determi nata ad hoc, quod prompte delectabiliter, & expedite eli ciat actum institiae, & misericordigeergo &c. Minor patet, quia si determinatur diuina potentia ad prompte &c vel determinatur ex se, vel ex aliquo alio. Si primo modo tunc habetur propositum. Si secudo modo, tunc vel illuc est in Deo, & sic Deus esset vere compositus, & non esset purus actus, cuius oppositum patet 12. metaph vel illud aliud esset extra Deum, & sic Deus depederet ab aliquo extra se existente, & per consequens, ipse non esset primceps independes, a quo totum vniuersum noscitur depen dere: cuius oppositum similiter patet eodem 12: metaph¬ Probatur etiam maior, quia cum habitus non requiritur ad substantiam actus, vt tactum est lib. 3. dist. 25. arnc. 3. sequitur, quod solum requiratur ad determinandum po tentiam modo praedicto. Contrarium patet in multis lo cis sacrae scripturae, in quibus fit mentio de iustitia, & mi- sericordia Dei Hic primo videndum est de iustitia Dei secundum se. Secundo de eius misericordia. Tertio de di stinctione vnius ab altera. Et quarto, vtrum in oini Dei opere sit misericordia, & iustitia,

RESOLVTI O. Ted alis quidem iustitia Deo minixie congruit, diffributiita vero, Perinde vt misericordia, est sibi maxime propria: commut atiua al tem, & si non vsqeadeo proprie quoquo pacto tamen sibi aseribitur, quae sant perfectiones in Deo haud realiter differunt quamuts in eius earum vtraque operatione lemper concurrat, nee altera ab altera vmquam in opere separetur.

ARTICVLVS 1 De iustitia Dei secundum se.

VANTVM ad primum est eduertendum, quod secundum philosophum s. etihic. duplex est iustitia scilicet legalis, & aequalis. Et ibidem aequalis subdiuiditur in iustitiam distributiuam, & iustitiam, commutatinam. Et secundum hoc pono tres conclusiones

Prima est, quod iustitia legalis non conuenit ipsi Deo. Quia sicut patet s, ethic. iustitia legalis dicitur virtus vn uersalis, eo, quod virtuosus secundum hanc virtutem ex;i quatur iuxta suam possibilitatem opus cuiuslibet virtutis: non propter alium finem, nisi vt satisscaiat praecepto & voluntati ipsius legislatoris, huiusmodi virtutum opera praecipientis: Sed Deus non habet aliquem principem vel legislatorem super se, cuius praecepto in faciendis vit tutum operibus ipse debeat satisfacere, vel eius volunta ti complacere: igitur &c.

Forte dicetur, praeclarissima virtutum videtur proprie Deo conuenire: Sed iustitia elgalis est preclarissima virtutum: ergo &c. Maior patet, quia cum aliqua virtus con ueniat ipsi Deo, igitur propter eius summam claritaten praeclarissima virtutum sibi videtur necessario conuenire Minor etiam patet ex 5. ethic, vbi dicitur, quod iustitia le galis est praeclarissima virtutum, & neque Hesperus, ne que Fucifer ita admirabilis. Et ibidem dicitur de ista legali iustitia, quod non est pars virtutis, sed est tota virtus, sicut contraria iniustitia non est pars malitiae, sed est tota malitia,

Respondeo, quod maior non est vera, supposito, quod talis virtus, quae dicitur praeclarissima, concernat in eo, in quo habet esse conditionem, repugnantem ipsi Deo: Si autem est in proposito: quia de ratione eius, qui dicitur iustus legalis, est, quod habeat principem, & legislatorem supra se, vt patuit ex iam dictis:igitur Deus, qui est summus princeps, a quo omnis principatus dependet in coelo, & in terra, non potest vere dici iustus legalis. Ad probationem, nego consequentiam, quia istius virturis praeclaritas determinat tale sibi subiectu, quod recognoscit se habere di minum, & legislatorem supra se, cui desiderans obtempo rare, & complacere, implet omnia legis mandata, exercitando se in operibus virtuosis: propter quod licet ista vin tus sit praeclarissima in subdito, tamen si per impossibile ratio istius virtutis in Deo poneretur, nullam in eo habi ret praeclaritatem, sed magis derogaret excellentiae diui¬ sae praeclaritatis, quae nullius alterius principis legibus di gnoscitur subiacere.

Conclusio secunda est, quod iustitia distributiua proprie conuenit ipsi Deo.

1 Quia quicunque distribuenda pluribus sic distribuit, quod vnicuique tribuit secundum proportionem suae ca pacitatis, & exigentiae, illi proprie conuenit virtus iustitia distributiuae: Sed tam in naturalibus, quam in moralibus Deus distribuenda creaturis sic distribuit, quod vnicuique tribuit secundum proportionem suae capacita tis, & exigentiae, prut fide tenemus, & etiam multi philosophorum confitentur: ergo &c. Maior patet, quia propria ratio iusti tiae distributiuae consistit in obseruantia aequalitatis iuxta proportionem recipientium. Vnde non oportet, quod iu stus distributor omnibus, quibus tribuit, simpliciter aequa liter tribuat, sed requiritur, quod vni plus, & alteri minus tribuat de praemio, vel de poena, vt sic quilibet recipiar iuxta gradum sui meriti, vel demeriti; & in hoc seruatur aequalitas proportionis, quae est de ratione iustitiae distributiuae.

2 Praeterea, nullus potest esse perfectus rector, veliu dex multorum, absque iustitia distributiua: Sed Deus est perfectus rector, & iudex vniuersorum: ergo &c.

Sed contra istam conclusionem, & eius motiua, est op nio aliquorum philolophorum, negantium ipsum Deum esse rectorem, vel iudicem eorum, quae sunt extra

se1 Quia Deus nihil cognoscit extra se: ergo nihil regit, vel iudicat eorum, quae sunt extra se Consequentia patet, quia actus regendi, & iudicandi, praesupponit actum cognoscendi: Propter quod dicitur t ethic. Vnusquisque udicat bene, quae cognoscit, & eorum est bonus iudex Et sequitur ibidem: Secundum ergo vnumquodque in vnoquoque iudicat bene eruditus. Antecedens probant multis rationibus, quas adduxi libro primo, dist. 35. artic, 2. Et eodem modo probatur, quod iustitia distributiua no sit in Deo, quia omnis ille, qui iuste distribuit, cognoscit ea, quibus distribuit: Sed Deus &c.

2 Praeterea, nulla virtus moralis est in Deo: ergo nec iustitia distributiua, Consequentia patet, quia distributis ua iustitia est virtus moralis, vt patet 5. ethic. Antecedens habetur ab Arist. 10 ethicevbi ait, quod ridiculum est lau dare Deos, secundum aliquam virtutem moralem; vel aliquam actionem moralis virtutis eis attribuere. 3 Praeterea, nullus permittens fieri mala, quae si vull potest impedire, est iustus iustitia distributiua, seu gubernatiua: Sed Deus permittit mala fieri, quae, si vellet, posi set minimo nutu voluntatis sue impedire, ne fierent: er- go &c. Maior patet, quia in illo deficit iusta gubernatio qui in gubernatis per ipsum non prohibet omne malum, quod sine difficultate potest prohibere. Minor etiam patet, quia si datur oppositum, tunc Dei voluntas non esset omnipotens

4 Praeterea, non omnia gubernata per Deum sunt iusta: ergo Deus non est iustus. Antecedens patet, quia sicut praedictum est, Deus gubernat omnia: ergo non solum iusta, verum etiam iniusta gubernat. Probatio consequen tiae: nam sicut quia Deus est bonus in creando, ideo omne, quod ab eo creatur, est bonum; sic si esset iustus in gubes nando, omne, quod ab eo gubernaretur, esset iustum. Sed ista non concludunt, eo quod scriptura veritatis dicat ipsi Deo, Psal. 118. lustus es domine, & rectum iudi cium tuum. Et ibidem, lustitia tua, iustitia in aeternum, & lex tua veritas,

Ad primum, nego antecedens. Ad probationes dicendum, quod sicut in primo lib adductae sunt illae probationes, sic ibidem respondi ad eas

Ad secundum, nego antecedens, quia quicquid dicit perfectionem, hoc ponendum est in Deo, & hoc vel formaliter, si dicit perfectionem simpliciter, vel eminenter, q& uperaequipollenter. Alias Deus non esset perfectus omni perfectione, cuius oppositum patet s. meta. Sed quaelibet virtus moralis aliquo modo dicit perfectionem: ergo aliquo modo conuenit ipsi Deo. Ad probationem dicendum qu accipiendo Deos, pro idolis, quae gentes adorauerunt tempore Aristotelis, tuc Aristoteles verum dicit, quia hu iusmodi idola non fuerunt laudanda, sed magis vituperamda. Quia & si demones per talia idola loquentes, quando que simularent aliquem actum virtutis, tamen omni virti te penitus caruerunt, & vitiis pleni fuerunt; Et tunc verba Aristotelis non sunt ad propositum, quia nos hic loqu mur de vero Deo, qui est omnium creator, & gubernator a quo iustitia distributiua nullatenus est neganda

Ad tertium dicendum, quod maior non est vera, si permit tens fuerit talis, quod de huiusmodi malis, quae permitti scit, & potest magna bona elicere, & etiam in permittendo, non facit contra aliquam legem, eo, quod ipse non subsit alicui legi. Sic autem est in proposito: quia secundum Au gustinum in enchiridion, Deus non permitteret aliqua mala fieri, nisi sic esset omnipotens, quod sciret bona elice re de huiusmodi malis. Etiam ipse non subest alicui legi, sicut patet ex praedictis.

Ad quartum, nego consequentiam. Ad probationem re spondet Doet hius inilibu de hebdomadibus dicens, quod non est simile de bono, & iusto: quia bonum dicit conditionem generalem omni effectui ipsius Dei communicabilem. Sed iustum dicit conditionem specialem. Et ideo sicut non es set bonum argumentum, lapis, qui est effectus Dei, non esi sapiens: ergo Deus non est sabiens, sic in proposito &c

Conclusio tertia est, quod iustitia commutatiua, quamui non proprie, tamen aliquo modo vere conuenit ipsi Deo.

quia quicunque recipit aliquid ab aliquo, & secundum dictamen rectae rationis reddit aequiualens, vel saltem non minus valens, ille videtur esse iustus iustitia commutatiua, quam alio nomine Aristoteles appellat iustitiam diri ctiuam: eo, quod ista iustitia dirigat recipientem, & reddentem, uit in suis commutationibus, & contractibus seruent aequa litatem. Sed Deus aliquid recipit ab hominibus, & non minus reddit de bono, quam recipiat: ergo &c. Maior pa tet ex dictis Aristotelis, & Tulij, & multorum aliorum phi lolophorum loquentium de iustitia commutatiua, siue di rectiua. Minor etiam patet, quia Deus acceptat, & per cor sequens aliquo modo recipit ea, quae ad honorem ipsius facimus, & quod pro ipso patiamur, & pro labore, dat re quiem, pro afflictione, delectationem, pro tristitia, gaudium & vniuersaliter pro merito, premium; & pro demerito, po nam, & su plicium

Sed contra istam conclusionem est quaedam opinio, quae ponit, quod iustitia commutatiua nullo modo conuenit ipsi Deo, quamuis sibi vere, & proprie conueniat iustitia distributiua

1 Quia rustitia commutatiua consistit in emptionibus & venditionibus Sed emptio, & venditio, non possunt at tendi inter Deum, & creaturam.

Praeterea, iustitia commutatiua obligat iustum ac reddendum debitum. Sed Deus non tenetur aliquid ex debito alicui creaturae: ergo &c.

Preterea, iustitia commutatiua non potest esse inter dominum, & seruum vt patet s. ethic. Sed Deus est uerus dominus omnis creaturae.

4 Praeterea, iustitia commutatiua semper in quadam aequalitate consistit. Sed inter Deum, & creaturam nulla potest esse aequalitas. Maior patet: quia, sicut iam dictum est, ista iustitia dirigit ad seruandam aequalitate. Minor est patet. Quia inter finitum, & infinitum, non potest esse aequalitas. Sed Deus est infinitus, & omnis creatura finita 3 Praeterea, si iustitia commutatiua conueniret Deo in praemiando, vel puniendo hominem, tunc Deus de neces sitate praemiaret, vel puniret hominem. Consequens est falsum, quia omne, quod Deus operatur ad extra, hoc libe re operatur, vt declaraui lib. 2. dist. 1. Probatio consequentiae. quia quicunque non facit illud, ad quod tenetur ex iu stitia commutatiua, ille est iniustus. Sed impossibile est Deum esse iniustum: ergo si Deus ex iustitia commutatisa teneretur praemiare aliquem hominem, tunc impossibile esset Deum non praemiare talem hominem, & per consequens necesse esset Deum praemiare huiusmodi ho minem, quia impossibile non esse, & necesse esse aequipol let i quarto ordine modaliui, vt apparet 2 perihermenias

Sed salua reuerentia istorum doctorum, ista non conclu dunt. Quia iustitia distributiua praesupponit iustitiam conmutatiuam. Sed isti doctores dicunt Deo proprie conue nire iustitiam distributiuam, ergo necessatio habent concedere, quod Deo aliquo modo conueniat iustitia commutatiua. Maiorem probo: quia etiam, secudum istos, per iustitiam commutatiuam iustus disponitur, & ordinatur. seu inclinatur, vt aequalitatem seruet in reddendo illi, a quo recepit. Sed sine huiusmodi dispositone nullus potest esse iustus distributor. Sicut enim ad hoc, quod iuste distribuat, necesse est eum habere prudentiam, qua cogno scat, quid cui debeat tribuere; sic ad hoc, quod sit iustus di stributor, necesse est, que intrinsece taliter sit affectus, & inclinatus, seu dispositus, vt quantum ab isto recepit seruitium, tantum vel saltem non minus sibi largiatur premiu Ad primum igitur dicendum, quod minor non est ve ra, quia regnum coelorum Deus quodammodo vendit, & homo temporali eleemosvna quodammodo emit illud sicut patet in Euang. vbi ait Christus ad quendam iuuenem, Vade, & vende omnia, quae habes, & da pauperibus, & habebis thesaurum in coelis. Et eodem c. de hac venditione inquirens Beatus Petrus mouet quaestionem domi no Iesu Christo, dicens, Ecce nos reliquimus omnia, & secuti sumus te, quid ergo erit nobis: Cui inquisitioni respondens Christus, ait, Omnis, qui reliquerit domum, vel fratres, vel sorores, aut patrem, aut matrem, aut vxorem, aut filios, aut agros, propter nomen meum, centuplum accipiet, & vitam aeternam possidebit. Et super eodem verbo ait Gregorius in Homelia, Regnum coelorum tantum valet, quantum habes. Vnde ad huiusmodi emptionem hortatur Christus quemlibet nostrum, ditens, Suadeo tibi emere a me aurum ignitum. Vbi per istud autum intelligitur regnum celorum1 Quod enim operibus misericordiae quodammodo ematur regnum con lorum a domino lesu Christo, patet etiam Matth. 25. ubi ad eos, qui huiusmodi opera exercuerunt,i ait Christus, veni te benedicti patris mei, percipite regnum. Et subdit causam, dicens, Esuriui enim, & dedistis mihi manducare, siti ui, & dedistis mihi bibere, hospes eram &c. Ad secundum dicendum, quod licet, absolute loquendo minor sit vera, tamen ex suppositione promissionis factae ab ipso Deo, ipse potest effici debitor creature. Quod antem promiserit vitam aeternam hominibus virtuosis, sua propter Christum relinquentibus, patet ex responsio ne data geato Petro in praecedente solutione. Vnde istud debitum attendens Apostolus ait, De reliquo reposita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi in illum dien iustus iudex, non solum autem mihi: sed & his, qui diligunt aduentum eius.

Ad tertium dicendum, quod licet maior sit vera, considerato domino, vt dominus est serui, tamen non est vera, vt amicus est: Sed Deus sic est dominus electorum, quod etiam est dilectissimus amicus eorum. Etiam ficut ratione promissi dominus potest effici debitor serui, sic inter ueniente promisso inter dommum, & seruum, potest esse iustitia commutatiua.

Ad quartum, dicendum ad minorem, quod licet inter Deum, & creaturam, non sit aequalitas, tamen inter iliud quod creatura impendit ipsi Deo, & quod Deus reddit creaturae, est talis aequalitas quae sufficit ab obseruantiam iustae: commutationis;

Forte dices, quod nec in his videtur esse aequalitas, quod Deus multo plus reddit, quam sit illud, quod creatura hbi impendit: quia, sicut ait Apostolus, Non sunt condigne passiones huius saeculi ad futuram gloriam, quae reuelabi tur in nobis.

Respondeo, quod plus seu maius est tantundem, & am plius: ideo, qui reddit plus de bono, quam recipit, licet det vltra, quam teneatur: tamen, quia cum hoc dat tantundem, ideo in sua redditione non peccat contra com mutatiuae iustitiae aequalitatem. Forte adhuc dices, Si ille, qui reddit plus de bono, quam rece pit, seruat iustitiae equalitatem, eo, quod in illo, quod reddit, includitur tantundem, quantum recepit, tunc eaden ratione reddens plus de peena, quam requirat offensa, ser- uaret aequalitatem in commutatiua iustitia requisitam. Consequentia patet, quia est in isto, quod talis puniens red dit, includitur tantundem de pena, quantum reddere debuit.

Respondeo, negando consequentiam. Ad probationem dicendum, quod licet in malis, sicut in bonis illud, quod est maius, includat quantitatem aequalis: tamen excessus in redditione mali poenae implicat vitium seueritatis, quod repugnat virtuti iustitiae: ideo in poena excedente non po test includi aequalitas poenae debitae tali modo, quo requi ritur ad iustitiam obseruandam: Sed excessus in redditione boni implicat virtutem liberalitatis, quae nullam habet repuguantiam ad iustitiam: igitur in tali bono exce dente potest includi aequalis quantitas boni debiti eo mo do, quo sufficit ad seruandam commutatiuam iustitiam, ac etiam distributiuam.

Ad quintum dicendum, quod istud argumentum non est magis contra me, quam contra istos doctores, qui tenent oppositam conclusionem: Nam, sicut dictum est supra, isti doctores ponunt iustitiam distributiuam proprie Deo conuenire. Istud autem argumentum nen mi- nus concludit, arguendo de iustitia distributiua, quam de iustitia commutatiua

Respondendo igitur ad argumentum, nego consequentiam loquendo de necessitate absoluta, quamuis possit aliquo modo concedi, loquendo de necessitate conditionata, pu ta supposito, quod Deus sic acceptauerit actum alicuius, quod immutabiliter disposuit, & ordinauit eum finaliter pro tali actu saluare, vel sic reprobauerit, quod ipsum ordinauit ad peenam. Quomodo etiam Deus possit aliquid facere de necessitate iustitiae, & quomodo non, aliqualiter declaraui lib 1. dist. 45. artic. 4. Et per hoc etiam patet ad probationem ipsius consequentiae.

ARTICVLVS II De misericordia Dei.

VANTVM ad secundum articulum dico breuiter, N quod misericordia proprie conuenit ipsi Deo. Quia quicquid est laudabile in ipso rege, siue principe, hoc Deo debemus tribuere: sed misericordia est huiusmodi; ergo &c. Maior patet, quia ipse est rex regum, & do minus dominantium, vt dicitur 1. ad Tim. Minor etiam atet, in prouer. vbi dicitur, Misericordia, & veritas, custo diunt regem, & roboratur clementia thronus eius. Patet etiam per Cassio. lib. 2. epistola 9. vbi ait, benigni qnippe principis est ad clementiae commodum transire termi- nos aequitatis: quia sola est misericordia, cui omnes virtutes honorabiliter cedere non verentur.

2 Praeterea, Dei iustitia est perfecta: ergo non est sine misericordia. Antecedens patet, quia in Deo nihil est imperfectum Consequentia probatur auctoritate Cregorii, qui ait, lustitia sine misericordia multum destituitur.

Praeterea, ista conclusio patet quasi in infinitis lotis sacrae scripturae, in quibus semper misericordia attribuitur ipsi Deo. Et confirmatur, quia non contingit aliquam rem esse sine suo proprio: Sed misereri est proprium psius Dei, iuxta quod orat sancta mater ecclesia dicens, Deus, cui pprium est misereri seper, & parcere, suscipe &c.

Sed contra hanc conclunionem potest argui sic. llle non habet in se misericordiam, qui nec praeuenit, nec repellit alienam miseriam, cuius repulsio plene est in sua potestate. Sed omnium creaturarum miseriae sunt ple ne in Dei potestate, & tamen Deus non praeuenit eas, quando sunt futurae, nec repellit eas, quando sunt praesentes: ergo &c. Maior patet, quia misericordia est habitus, incli nans suum subiectum ad praeueniendum alterius miseriam, si est futura, & ad praesentem repellendam. Minor etiam atet, quia Deus non solum repellit miserias: verum et quandoque innocentibus hominibus infert miserias, sicut apparuit in afflictione ipsius Iob, & etiam Thobiae; rgo &c.

2 Praeterea, in Deo non est compassio: ergo in Deo non est misericordia. Antecedens patet, quia compassio raesupponit passionem: & in Deo nulla potest esse pasio, cum sit actus purus Consequentia probatur per Augu stinum, qui ait. Quid est misericordia, nisi alienae miseria tompassio, ex qua, si possumus, compellimur subuenire; Et quasi idem ponit Damas. lib. 2. c. 15.

Ad primum, nego maiorem. Ad probationem dicendum, quod misericordia non inclinat ad tollendum omnem miseriam cuiuslibet miseri. Cum enim sit virtus moralis; igitur inclinat secundum dictamen rectae rationis: Sed recta ratio dictat, quod aliqui, propter sua demeita, non debeant totaliter a miseria liberari;igitur quam uis tales Deus posset liberare, & non liberet, ex hoc tanen non habetur, quod Deus non sit misericors, quia da to, quod in illis non reluceat misericordia Dei liberatiue, tamen relucet in eis mitigatiue, inquantum tales puniuntur citra condignum. Et ex hoc patet, quod etiam minor deficit, quia cuiuslibet creaturae miseriam, quae tamuam poena peccati esset infligenda, Deus praeuenit, & si non in toto, tamen in aliqua sui parte: quia & si Deus non ostendat cuilibet misericordiam lib erantem, tamen cuilibet aliquo modo ostendit misericordiam mitigantem. Ad probationem, cum dicitur de Iob, & Tobia, dicedum, uod huiusmodi miseria non infligebatur eis per modum qenae pro peccatis patiendae, sed tamquam materia virtu tis exercendae, & per consequens caelestis gloriae, ac beatitudinis augmentandae; Propter quod nec hic defuit Dei mi- sericordia, de qua Psal: ait, Misericordia aedificabitur in cae lis, praeparabitur veritas tua in eis.

Ad secundum, nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod misericordia dupliciter potest considerari, Vno modo, secundum Se, & quantum ad suam essentiam. Alio modo, quantum ad accidens misericordiam conseuens propter sui subiecti imperfectionem. Primo modo misericordia est virtus inclinans misericordem ad nolle alteri inesse miseriam, praesupposito tamen circa hoc dictamine rectae rationis, sicut praedictum est. Et isto modo mi sericordia conuenit Deo, & omnibus beatis, tam angelis. quam hominibus. Secundo modo misericordia super istud nolle addit animi commotionem, & aliquo modo afflicti uam displicentiam, quae est quaedam compassio huiusmodi alienae miseriae. Et isto modo misericordia non inuenitur in Deo, nec in aliquo beato, quamuis possit inesse ho mini viatori, & existentibus in purgatorio: quia tale accidens non sequitur misericordiam vniuersaliter, sed solum n subiecto imperfecto, & aliquo modo misero. Et isto secundo modo loquuntur Aug. & Dam as hic de misericor dia. Non. n. loquuntur vniuersaliter, sed solum particulariter, vt. shabet esse in his, qui carent persecta beatitudine,

ART ICVLVS I De distinctione iustitiae & misericordia.

QVANTVM ad tertium articulum, possunt poni tres D conclusiones. Prima est, quod iustitia, & misericoi dia, vt sunt in Deo, non differunt realiter. Secunda, quod non differunt ex natura rei formaliter. Tertia, quod differunt secundum rationem, seu conceptibiliter.

Prima conclusio patet ex his, quae dici possunt circa sim licitatem diuinae essentiae, lib. 1. dist. 8. q4. 1.

Conclusio secunda patet ex his, quae dixi eodem librdist. 8. q4.1. artic. 2. & 3. Patet etiam eodem lib. dist. 38. artic. primo,

Conclusio tertia patet eodem lib. dist. 8. art. 4. Et ideo le istis conclusionibus causa breuitatis ad praesens nihil iliud dicam

ARTI CGVLVS: IIII Vtrum in omni opere Dersit misericordida & iustitia.

VANTVM ad quartum articulum, pono duas con cusiones

Prima est, quod iustitia, & misericordia, simul concurfrutifi dmni opere Dei, loquendo de ompere rentribuinis (Vnde talia opera, sub nomine viarum, exprimenapheta, ait, vnitirrsae viae demini misericordia, & veriQuod verbum tractas Cassindorus, dicit has duas vij ibs, scilicet, misericordiam, & iustitiam in omni opere ninii fimul conuenire.

Praeterea, quod iustitia seruetur in omni opere diui etributionis, patet per Aug. super illo verbo Psalne ex tu domine, & omnes viaetuae veritas. Quod au in e isdem operibus omnibus reluceat misericordia riquia si in aliquibus operibus diuinae retributioni gnet misericordia, hoc maxime videretur in iudicro aroborum.: Sed hoc non: quia nobiliffimus modus iudi hdi debet Deo attribui: talis autem modus non potest Labsque misericordia: quia misericordia superexaltat urdicium, vt dicitur in epist. lacobit.

Praetetea, ista est intentio beati Augustim in lib de ordia euangeliorum, vbi ait, Deus, qui res humanas itat, suste, & misericorditer curat, vt nec misericordia iu Aram, nec iustitia excludat misericordiam. Forre dicetur, qud nec iustitia, nec misericordia, sed po nen iustitia ibi videtur apparere, vbi pro temporali culpa tifigitur aeterna poena: Sed cuilibet in inferno damnato culpa temporali, & transitoria, infligitur poena aeter sergo &c.

2 Praeterea, misericordia, & iustitia respectu eiusdem ectus implicant contradictoria; ergo non possunt siII concurrere respectu eiusdem effectus Consequentia actet Probatur antecedens, quia iustitia retribuit secunum merita: sed misericorida tribuit prater merita, & per consequens, non secundum merita, quae videntur esse contradictoria.

Praeterea, in iustificatione impij nulla videtur esse iustitia, sed pura misericordia quia, sicut ait Apostolus, non ? operibus iustitiae, quae fecimus nos, sed secundum suam mi sericordiam saluos nos fecit. Et idem Apostolus ait. Si ?atia ex operibus, iam gratia non esset gratia. In obdura tione vero impii nulla videtur esse misericordia: Sed iustificatio, & obduratio reducuntur ad opera retributionis;

Praeterea, vbi tanta insligitur poena, quanta praecesreculpa, ibi nulla videtur esse misericordia. Sed in operi ns retributionis, secundum mensuram culpe, infligitur ena, iuxta illud Deutero, secundum mensutam peccati nt plagarum modus. Et in Apoc. dicitur, Quantum se lonificauit, & in deliciis fuit, tantum date ei tormentum, Pluctum

Praeterea, poena, quae non est correctoria, illa non est iona, nec per consequens iusta: Sed peena damnatorum non est correctoria. Maior probatur auctoritate Augusti ni qui ait, Siue plectendo, siue ignoscendo, hoc solum be ene agitur, vt vita hominum corrigatur. Minor etiam pater: quia nullus damnatorum ex poena sibi illata, corrigitur, nec emendatur.

6 Praeterea, ibi non apparet iustitia, vbi pro inaequali uipa infligitur aequalis poena; Sed sic fit in inferno: ergo Se Maior patet: quia cuipa, & poena dobent esse commen surata, vt patet ex auctoritatibus praeallegatis ex Apoc. 8 Deut ero. Mi nor probatur: quia infinitum non est maius nfinito: Sed cuiusl ibet in inferno damnati poena est inf hita, quia est per petuo duratura. Quod autem culpae dam torum sint inaequales, patet: quia sicut in hoc mundo inaequales fuerunt, sit iminfemo inaequales erunt.

2 Praeterea, vbomuius datim supilieium, quam fuerit peccatum; ibi nec misericors, neciustum videtur esseriudi cium, sed maius supplicium datur ipsis damnatis, quam fuerit eorum perratum, quia uper illo verbo Psal ex vsu. ris; & iniquitate redimet animas corum, & honorabile nomen eorum coram illo, dicit glosa, beccata dicuntur vsu rae: quia prlus mali inuenitur m supplicus, quam commis sum est in culpis &c.

S Praeterea, lacob: 2. dicitur, fudicium sine miferitorai dia fiet ei, qui non fecit misericordiam Sod damnati non fecerunt misericordiam. Hoc enimrimproberabit eis, duminus in extremo iudicio, vt patet Matth. 25: ergo in illo iudicio, quo ipsi iudicabuntur a Deo, non erit aliqua mesericordia, quauis hmoi iudicium sit opus retributionis:S Ad primum potest dici, quod minormon est vera, quiquantitas culpae communiter penfatur secundum digni: tatem personae per culpam offensae Cum igitur quilibet damnatorum per culpam suam offenderit personam infi nitam, scilicet ipsum Deum, cuius conte mosit mandatum; ideo talis eulpa aliquo modo est infinita. Etiam ratione subiecti quodammodo estinfinita, saltem per accidens, eos quod subiectum, in quo est, sit obstinatum, & incorrigibi le: propter quod huiusmodi culpa est perpetua, & per con sequens sibi debetur poena perpetua. Est igitur in ista pus nitione iustitia, & misericordia. lustitia quidem in hoc, quod culpa damnati punitur poena infinita extensiue, & perpe tua duratione, eo, quod subiectum istius culpae sit perpetuo incorfigibile est etiam ibi magna misericordid, eo, quod non punitur pena infinita intensiuc, quamuis illam meruerit, eo quod contra personam infinitae dignitatis peccauerit: quia etiam, secundum humanas leges, qui contra digniorem personam peccauit, salua iustitia, puniri potest in tensiori, & acerbiori poena. Propter hoc enim ait Aristo. 5. ethic. Si principatum habens percussit; non oportet reo qu percuti; & si principem percussit, non solum percuti, sed puniri:igitur infinitae acerbitatis pena posset puniri, salua: iustitia, ille, qui in mortali offensa Dei, ab hac vita decedit: igitur valde misericorditer secum agitur, quando fini tae acerbitatis poena punitur.

Ad secundum, nego antecedens. Ad probationem dicen dum, quod licet iustitia tribuat secundum merita, & misericoi dia sine meritis; tamen in eodem opere Dei vindicatiuo apparet iustitia, inquantum punit, & apparet misericordia, inquantum non tantum punit, quantum punitus promeruit. Et in eodem opere praemiatiuo apparet iustitia inquantum Deus tantum de bono tribuit, quantum homo meruit; & apparet misericordia, inquantum abundan tius tribuit, quam meruit.

Ad tertium, nego maiorem, quia quamuis in iustificationer impu non apparet iustitia, quantum estex iustificati operatione, est tamen ibi iustitia, quantum est ex iustificam tis promissione, quia quamuis operatio impij sit inualida ad promerendum iustificationem, vt bene probant auctori tates Apostoli ad probationem adductae: tamen quia Deus. promisit iustificationem impii pro omni repore, quo impius fecerit, quod in se est, vt apparet in Exech. ideo quam s uis in iustificatione impii non si t iustitia ex iustificati con misso: tamen ibi seruatur iustitia ex iustificantis promisso lllud autem, quod additur de obduratione, non est ad pro positum, quia obduratio non est Dei operatio; sed ost at operatione cessatio; nam secundum Augustinum, sic Deus obdurat imprum, quod nihil malitiae sibi influit, sed influe tiam gratiae suae subtrahit, & impetus mouentes ad peeni tentiam in huiusmodi poccatore non facit.

Ad quartum dicendum, quod minor non accipitur de bite sub maiori: ista enim deberet esse minor: sed in operibus retributionis tanta infligitur poena, quanta praecessit culpa, & ista minor est salsa, inquantum tantitas dicit aequalitatem quantitatis, licet sit vera, inquantum tantitas dicit aequalitatem proportionis. Et sub isto sensu maionr est falsa: quia misericordia potest vere concurrere seruata proportionis aequalitate. Potest enim quis misericorditer vindicare, minus scilicet affligando, quam reus meruit, seruata tamen debita proportione, puta, quod pro maiori peccato infligat maiorem, & acerbiorem poenam & pro minori minorem, & minus acerbam. Et ad hunc sensum vadunt auctoritates, quibus probatur minor, inquantum trahuntur ad propositum; quia Deus in puniedo non seruat mensuram, & tantitatem secundum aequa litatem quantitatis, puta, quod tantum det de peena, vel de acerbitate poenae, quantum ipse reus meruit: Sed ser- uat mensuram, & tantitatem, secundum aequalitatem pro portionis: quia maiorem peccatorem magis acerbe punit, & minorem minus

Ad quintum dicendum, quod poenam esse correctoria potest dupliciter intelligi. Vno modo, quod per huiusmo di poenam corrigatur ipse punitus. Alio modo, quod ad exemplum illius punitionis, alii corrigantur. Primo modo maior est falsa: quia quandoque iusto iudicio puniuntur aliqui obstinati in sua malitia. Secundo modo mino est falsa, quamuis maior sit vera: quia ex hoc, quod praedi catur talis poena peccatoribus imminere, multi hic in via corriguntur, & peccatorum suorum excessibus retrahur tur. Et isto secundo modo debet intelligi auctoritas Augustini¬

Ad sextum dicendum, quod aequalitas poenae potest dupliciter accipi. Vno modo, quantum ad durationem Alio modo, quantum ad acerbitatem, & afflictionem. Pr mo modo maior est falsa: quia salua iustitia, vnus pro mi nori culpa potest octo diebus incarterari sine aliis poeni adiunctis, & alter pro maiori culpa similiter octo diebus in peiori carcere poni, & omni die semel fustigari: quorum poena quantum ad durationem esset aequalis, sed quantum ad afflictionem esset inaequalis. Sed secundo modo mi- nor est falsa: quia quamuis poena damnatorum sit aequalis durationis, tamen non est aequalis afflictionis. Vt sic, enim quilibet punitur magis, vel minus altero, secundum quod eius peccatum maius est, vel minus, quam peccatum alterius. Et per hoc patet ad probationem minoris: quia procedit de aequalitate durationis.

Ad septimum, nego minorem. Ad probationem dicen dum, quod commissum in culpa dupliciter potest intell gi. Vno modo, quantum ad delectationem, quam peccator consequitur ex actu culpabili. Alio modo, quantum ad deformitatem peccati, & offensam ipsius Dei. Primo modo, sunt intelligenda verba illius glosae, & non secundo modo: nam licet iudicio diuino infligatur maior aces bitas poenae, quam fuerit delectatio culpae; tamen non in figitur maior acerbitas poenae, quam fuerit deformitas culpae, & offensa maiestatis diuinae quae offensa, vt dictum est supra, quodammodo fuit infinita.

Ad octauum dicendum, quod illud verbum Beati Iacu bi est intelligendum de misericordia liberatiua, & non de misericordia mitigatiua, tales enim impii petientur iudicium absque misericordia totaliter liberante; sed non absque misericordia aliqualiter mitigante

Conclufio secunda est, quod iustitia, & misericordiproprie dicta, non concurrunt vniuersaliter, & absolute in omni opere Dei: quia non concurrunt in opere creationis: ergo non in omni opere. Consequentia patet de se. Antecedens probo: quia iustitia aliquo modo presupponit merita, misericordia etiam presupponit eum, cui miseretur, sed actus, vel opus creationis, nihil praesuppo nit, vt declaraui lib. 2. dist. 1. q.

Ad argumentum principale, nego consequentiam. Ac probationem, dicendum ad maiorem, quod licet potentia, quae ex se est determinata, non indigeat virtute a se realiter differente: tamen ipsa est virtus, ita, quod virtus sua est idem, quod essentia sua: Vnde in Deo, propter sua omnimodam simplicitatem, potentia est idem realiter cum essentia, & virtus idem, quod potentia & per consequens, virtus potentia, & essentia sunt vna res simplicissi ma, nullo modo composita

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1