Quaestio 1

Quaestio. 1. An si homo in Paradiso permansisset, absque peccato filios procreasset.

VTRVM si homo mansisset in paradiso, sine peccato V filios genuisset. Et videtur, quod non: quia voicum. que in rebus corporalibus est naturalis generatio, ibi es naturalis corruptio: sed vt dicunt doctores sancti in ist 2o. distinctione, in paradiso nulla fuisset naturalis corruptio: ergo nec potuit ibi esse naturalis generatio. Maior patet: quia omne generabile est corruptibile, vt patet pri mo de caelo & mundo, & primo de generatione.

Contra, antequam homines peccassent, dixit eis Deus Crescite & multiplicamini. Hic quattuor sunt videnda Primo de eo, quod quaeritur. Secundo, vtrum relatio gignentis ad genitum sit aliquid reale in ipsis rebus creatis Tertio vtrum in paradiso fuisset naturalis corruptio. Ei quarto in qua parte mudi positus sit corporalis paradisus.

RESOLVTIO. clarum est, quod, nisi homo peccasset, filios quoque citra ullum crimen procre asset. Vnde, licet corruptibilis cum tota pofteritate natura extitisset, corruptioni tamen numquam sucenbuisset, ni peccato prius consensisset.

ARTICVLVS Vtrum si homo m paradiso permansisset, absque peccato filios procreasset.

QVANTVM ad primum dicendum breuiter quod sic.

Quia vnumquodque perfectum est cum potest sib simile generare, vt patet 4. methe, sed homo, si non peccasset, non fuisset minus perfectus, quam postquam pecca uit: cum igitur post peccatum potuit sibi simile generate; ergo & ante hot potuit.

2 Praeterea diuinius est bonum gentis, quam vnius personae, vt patet 1. ethico. Et secundum Noethium omne bonum in commune redactum, pulchrius elucescit: cum igitur Deus ad vniuersi decorem non minus pulchre, & perfecte produxerit hominem, quam alia animantia: ideo sic produxit eum, vt sibi simile gencrando, seipsum multiplicaret

3 Praeterea, si non, tunc peccatum fuisset causa multitudinis electorum, quod est contra Augustinum 14. de c ui. Dei, vbi ait, "quod sanctorum numerus, quantus complendae sufficit illi sanctissimae ciuitati, tantus existeret, etiam si nemo peccasset"

4 Praeterea, Deus in adiutorium viri creauit mulierem vt patet Cen. 2. cum igitur tale adiutorium non possit in telligi de remedio laboris; tum quia ante peccatum non fuisset aliquis labor, alias poena praecessisset culpam, tum quia ad remedium laboris magis valet adiutorium viri, quam mulieris: ergo solum videtur Deus mulierem in paradiso creasse ad multiplicationem prolis.

Sed forte dicetur, quod pro tanto Deus mulierem creauit: quia praesciuit Adam peccaturum, & moriturum pro pter peccatum, & per consequens presciuit ipsum mulie re indigere, vt saltem in suo simili, quod per mulierem generaret, se posset conseruare. Quem sensum videtur ta gere Damas. lib. 2. dicens. Sciens autem praecognitor Deus. quod Adam sub transgressione fieret, & in corruptionem ca deret, fecit ei feminam auxiliantem sibi

Respondeo, quod hoc dicit Damas: pro tanto, quia pl ribus modis fuit mulier necessaria post peccatum, quam ante peccatum: nam post peccatum fuit necessaria & pro pter prolis multiplicationem, & propter speciei conser uationem. Sed si non peccasset, solo primo modo fuissei necessaria: ergo &c

ARTICVLVS I. vtrim relati ggnentis ad genitum sit aliquid veali in ipsis rebus creatis.

QVANVVM ad secundum articulum pono duas e conclufiones.

Prima est quod non omnis relatio est ens rationis, sed aliquae relationes sunt reales. & sunt entia realia.

1 Quia illud, quod est ex natura rei, omni actu ratiopis crcumscripto, hoc est verum ens reale, sed multae reianones sunt huiusmodi, sicut patet de relatione causae altausatum, dupli ad dimidium, & sic de aluis multi elitionibus.

3 Praeterea, si non esset aliqua realis relatio, tunc nullu esset realis ordo in entibus, & periret per consequens omnis realis entium connexio. Falsitas istorum duorum onsequentium patet 12. metaph consequertia probatur qua cum omnis ordo sit relatio, oportet, quod realis or- do si realis relatio ergo a destructione consequentis, si nulla esset relatio realis, nullus posiet esse ordo realis nec per consequens connexio, cum ipsa connexio praesul psonat ordinem connexorum.

3 Praeterea, si non esset aliqua relatio realis, tunc nulesset realis distinctio. consequentia patet, quia vel diinctio est relatio, vel necessario concetnit relationem di linctorum, sed falsitas consequentis patet, quia tunc re- sibit error Parmenidis & Melissi, qui dicebant omnia esse um & indistinctum, vt patet 1. physicorum vbi predinertor reprobatur.

Praeterea, si nulla esset realis relatio, tunc periret on i actio, & passio. Falsitas consequentis patet ad sensum bo consequentiam, quia praeter relationem, quae con ntur actionem & passionem, oportet praecedere relaem, quae est secundum virtutem actiuam & passiuam penet enim esse conformitatem agentis ad patiens, ad tquod agens agat, & patiens patiatur. luxta quod ai licius super praeditamenta, neque virtus, neque ope pfaciunt vtique aliquid in alterum, neque patietur ud ab altero, si non praec essit ipsius ad aliquid aliqua Ise habentis habitudo coaptans.

Praeterea, periret omnis realis composito, & maxisentialis composito, quia ea inter quae nulla habibreali, concernitur, nullam faciunt essentialem con cionem. Et istud etiam est de intentione Simplicii su ptadicamenta, vbi ait. Si non adesset rebus ipsum ad ud omnia vtique ab omnibus distraherentur.

Praeterea, illud, quod per se consideratur in scientia es verum ens reale, relatio est huiusmodi, quia proiones numerorum in Arithemetica, magnitudinum rometra, sonorum in Musica principaliter cousidetsquae tamen omnia sunt verae relationes: ergo &c pd contrarium istius conclusionis posuit opinio Stoi tri,qui vt recitat Simplicius super praedicamenta, dinint relat onem non esse hypostasim, id est, non esse alidrerum natura, sed solum esse iudicium intellectus gtantis vnam rem ad aliam.

Quia illud, quod aduenit alicui, & recedit ab eo simnia sua transmutatione; illud tantum est ens secuTationem: relatio est huiusmodi.

Peeterea, illud, quod inuenitur in omni praedicame ropotest esse ens reale determinati praedicamenti, Nhatio reperibilis est in omni praedicamento, vt patet mmentatorem s. metaph

Praeterea, illud, quod aeque apprebenditur respectu etis, hent respectu vntis, hoc non est ens reale, sed ens rationis: relatio est huiusmodi, quia vt dicunt, uei, apprehendit aliqem esse patrem in ordine um mortuum, & vniuersaliter apprehendit ordinem senti; ad praeteritum. Istum opinionem etiam recitat

e eractatu meta suae. Tangit etiam eam Aueri ocsn ementator e metaphalitens, quod existimatur, quot predicamenta, quae dicunt comparationem non essent, si non esset anima. Tangit etiam idem Commentator isti opinionem 12. metaph dices, quod relatio est debilioris esse aliis praedicamentis. Et ideo quidam reputauerunt cam de secundis intellectis.

4 Praeterea, istud potest confirmari sic. lllud, quod nec est substantia, nec accidens, non est aliquid reale, relatio est huiusmodi, quia relatio, cum praesupponat fundamentum, in quo fundatur, non poterit esse substantia. Item, cum esse relationis sit ad aliud esse, non poterit esse accidens cum accidentis esse sit inesse vt patet 8. mer.

3 Praeterea, cum ens rationis sit ens diminutum, vt pero tet S: metaph. ideo illud, quod minimam dicit entitatem, videtur esse ens rationis, & non reale, sed secundum Con¬ mentatorem 12. metaph relatio minimam dicit entita. tem, seu minimum dicit de entitate.

e Praeterea, illud, quod est vnum in multis, videtur essi ens rationis, relatio est huiusmodi, quia Simplicius in pre dicamentis dicit, quod proprium est solius habitudinis subsistere in multis, quod nulli aliorum conuenit praedicamentorum.

Praeterea, si aliqua relatio deberet esse aliquid reale, hoc maxime videretur de relatione fudata super actio ne & passione, sed ista non est relatio realis, quia Deus maxime agit, & tamen talis relatio non est realis in Deo; ergo &c

Praeterea, relatio inter causam & causatum non est realis consequentia patet, quia si aliqua deberet esse realis, illa realior videretur, Probatur antecedens, quia omne ens reale habet causam realem, nisi fuerit primum principium: ergo si relatio inter causam & causatum est rea lis, tunc & ipsa habebit causam realem, & per consequens inter talem relationem & suam causam erit alia relati realis, quae iterum habebit causam realem, & sic vel erit processus in infinitum, vel standum erit in primo videlicet, quod relatio causae ad causatum non sit ens reale: ergo &c

Sed ista non concludunt. Nam philosophus 5: metaph¬ distinguens ens reale in decem praedicamenta, inter cete ra membra illius diuisionis enumerat ad aliquid, seu rela tionem, cum igitur membra realis diuisionis, qua diuiditur reale diuisum, sint realia: ergo &c.

Forte dicetur, quod philosophus, cum in s. meta: iam dictam posuit diuisionem, nondum distinxerat ens rationis ab ente reali, quia a primo in 9. metaph. diuidit ens extra animam ab ente in anima.

Respondeo, quod facta diuisione entis in ens in anima, & extra animam in c metaph iterum philosophus resumit in v: metaph ens extra animam, & diuidit ipsum in decem praedicamenta, sicut & fecit in 5. metaph. S connu merat relationem in illo denario numero entium extra animam existentium,

2 Praeterea, Simplicius dicit in praedicamentis, quod si tolleretur relario, tunc interiret conmesurabile, & aequa le, & scibile, & scientia

Ad primum dicendum, quod quamuis maior sit vera di ente absoluto; non tamen de relato. Nam sicut esse relationis de sua ratione formali non est inesse, sed est adesse, sic realis relationis acquisitio non praesupponit necessario trans mutationem actualem eius, cui acquiritur, sed sufi cit ad hoc realis transmutatio eius, ad quod refertur.

Ad secundum nego maiorem, quia non est inconueniens, quod illud, quod est vnius praedicamenti, in aliis re periatur per modum accidentaliter attributi

Ad tertium dicendum, quod concessa tota ratione non concluditur plus, nisi quod relatio secundum totum suum ambitum non est realis, & illud concedo, quia aliquae relationes sunt reales, aliquae vero sunt rationis, nam cum telatio sit quidam ordo, igitur cum intellectus apprehen dit aliquasinter quae naturaliter non est ordo, concipit ta men ea habere ordinem ad similitudinem aliquorum alic rum, inter quae naturaliter est ordo: tunc talia sunt sola ra tione relatiua

Alias inuenitur talis additio. Potest etiam dici, quod maior non est vera, quia eo ipso, quod potest apprehendit respectu entis, & respectu non entis, licet vt apprehenditur respectu non entis, sit ens rationis: tamen, vt apprehe ditur respectu entis, potest esse verum ens reale

Ad quartum dicendum, quod maior potest rationabi liter negari, quia modus rei proprie non est res: & mod substantiarum, & accidentium proprie nec sunt substantia, nec accidens, & quia relatio est quidam modus esset di ad aliud: ergo &c. Patitur etiam instantiam illa maiode esse existentiae, quod, cum per reductionem sit in pra dicamento substantiae, nec potest dici accidens, nec est sul stantia proprie, cum differat ab essentia rei, tamquam per fectio superueniens Potest etiam negari minor: nam cum relatio non differat realiter a suo fundamento, vt probabitur in conclusione sequenti: ideo si fundatur immediate in substantia, potest aliquo modo dici substantia, si in accidente, accidens

Ad quintum dicendum, quod ratio arguit pro nobis: quia eo ipso, quod relatio dicit minimam entitatem, loquendo de entitate reali; ideo oportet, quod dicat aliquam entitatem: ens autem rationis pro tanto dicit diminutam quia nullam dicit entitatem, loquendo de entitate reali¬

Ad sextum dicendum, quod Auicen. 8. metaphysic. sui tangit istam difficultatem dicens, quod quidam fuerunt qui dixerunt, quod vna relatio est in vtroque relatiuorum, & hoc immediate reprobat Auic. quia, vt ait, vnum accidens esset simul in duobus subiectis, quod est inconueniens

Pro concordia tamen tantorum philosophorum po test dici, quod Simplicius sumit relationem pro tota habitudine, seu oppositone relatiua: nam vt sic, quamuis si cundum aliam, & aliam sui partem, vna tamen opposito relatiua est in duobus: nam secundum vnam partem op positonis est in vno extremo, & secundum aliam in alio Auic, autem non sumit relationem pro tota oppositione relatiua, sed pro altera parte tantum. Dato etiam, quod Simplicius sumat pro altera parte, adhuc potest dictun suum saluari, quia non repugnat idem ens reale esse in pluribus secundum alium, & alium modum essendi: nam eadem virtus, quae est in voluntate subiectiue, est in bea titudine sicut in termino, seu in fine: esse autem in aliquo sicut forma in subiecto, & sicut in fine est alius, & alis mi dus essendi, vt patet 2. physicorum: sic etiam vna & ea dem relatio est in vno extremorum fundamentaliter, & subiectiue: est tamen in altero finaliter & terminatiue. Ehoc tamen non arguitur esse ens rationis, quia ens ratio. nis secundum vnum modum, & secundum vnam ratione aequaliter reperit in pluribus, vt patet de ipso vniuersali.

Ad septimum dicendum, quod relatio actiui & passiu est relatio realis, saltem in creaturis, vt patet 5. metaph cur autem Deus non referatur realiter ad creaturam, dixi in primo libro dist. 30.

Ad octauum nego antecedens. Ad probationem dico; quod quamuis omne ens reale habeat causam realem, ni tamen oportet, quod omne, quod habet causam realem, sit proprse causatum, quia potest esse concausatum. Vnde ipsa relatio proprie non est causata, sed est fundamento vel fundamentis concausata, & ideo non oportet ipsam relationem referri ad suam causam, sed sufficit, quod ipsum fundamentum huiusmodi relatione ad causam refo ratur. Et dato, quod ipsa relatio referatur, non refertur ta men alia relatione, sed seipsa: ergo &c.

Secunda conclusio est, quod quamuis aliqua relatio sit re alis: non tamen differt realiter a suo sundamento ita quod proprie dicat rem aliam a re, quae est in ipsum fundamentum.

1 Quia illud, quod sic alicui aduenit, quod per sui aduentum illud, cui aduenit, non efficitur compositus: hoc non differt realiter ab eo, cui aduenit tamquam res a re proprie sibi condistincta: sed relatio respectu fundamenti est huiusmodi, quia non apparet aliquis compositor ex hoc, quod est albus, & similis, quam si esset albus tantum

Contra minorem istius rationis arguit quidam tripliciter Primo sic. llla, quae simul posita nullam faciunt compo sitionem, talia ab inuicem non sunt separabilia, sed relati est separabilis a fundamento

Secundo sic. Omne, quod cum alio ponitur, in eodem facit compositionem cum eo: relatio ponitur simul cum fundamento: ergo &c

Tertio sic. Quae dicunt distinctas essentias, simul posita compositionem faciunt, & si non quantitatum, & secundum molem, saltem faciut compositionem essentiarum, seu essentialem, sed relatio & fundamentum dicunt distinctas essentias quidditates, cum sint diuersorum generum.

Ad primum nego maiorem, quicquid facit composito nem cum alio, hoc nec potest adesse, nec abesse sine illius mutatione, cum quo facit compositonem, cuius oppositum videmus de ipsa relatione.

Ad secundum dicendum, quod maior non est vera, nifi entia absoluta

Ad tertium dicedum, quod si vna illarum essentiarun sic se habet, quod tota sua ratio quidditatiua consistit in esse ad aliud, tunc ratione talis essentiae nihil ponitur in alia essentia ratione cuius faciat compositionem cum ea Sic autem est in proposito

1 Potest etiam dici, quod relatio non habet essentiam distinctam ab essentia fundamenti, nisi omne illud appel letur essentia, cui respondet ratio quidditatiua

2 Preterea, si relatio differret realiter a suo fundamen to, tunc vbicumque inueniretur vera & realis relatio, ibi esset relationis a fundamento realis distinctio consequentia patet, sed falsitatem consequentis probaui in libro pri mo distin. 33. vbi ostendi, quod in diuinis est vera relatio; quae tamen non differt realiter a suo fundamento.

Sed contrarium istius ab aliquibus doctoribus probatur sic 1 Illud, quod conuenit alicui in secundo modo dicen di per se; addit aliquam rem super ipsum, & per consequen realiter differt ab eo, sed secundum Simplicium in predi camentis relatio conuenit suo fundamento proprio in se cundo modo dicendi per se, quod patet etiam per philosophum, qui dicit, quod proprium est quantitatis secun dum eam aequale vel inaequale dici

2 Praeterea, propria passio realiter differt ab eo, cuius est passio; sed vt patet s. metaph. idem & diuersum sunt assiones substantiae, aequale & inaequale quantitatis, simi le & dissimile qualitatis.

3 Praeterea, illa, quae sic se habent, quod vnum corrum pitur, & vere desinit esse, alio permanente, illa necessario differunt realiter: sed corrupta relatione, manet suum fundamentum.

4 Praeterea, si relatio non differret realiter a suo fundamento, tunc quanto esset maior differentia inter ipsa fundamenta, tanto esset maior inter ipsas relationes, con sequens est falsum, quia plus differt qualitas a quantitate quam qualitas a qualitate: attamen paternitas, & similitudo, quae fundantur in duabus qualitatibus, plus differunt, quam aequalitas & similitudo, quarum prima funda tur in quantitate: secunda vero in qualitate: quod auten plus differant paternitas, similitudo: patet, quia plus dis ferunt relationes diuersorum modorum, quam huiusmo di: sed paternitas est relatio modo potentiae, & similitu do modo numeri: aequalitas autem & similitudo ambae sunt modo numeri.

3 Praeterea, non minus differunt a binuicem membra principalis diuisionis, quam membra subdiuisionis: sed se cundum Auic. & Algaxel, ens prima diuisione diuiditur in absolutum & comparatum, deinde absolutum subdiu ditur: cum igitur duo absoluta condiuisa diffcrant realiter, sequitur, quod absolutum & comparatum, puta fundamen tum, & relatio differant realiter

3 Praeterea, que differunt praedicamento, differunt realiter, quia non minus differunt, quae differunt genere, uam quae sub eodem genere differunt specie, sed relatio & fundamentum differunt genere, & praedicamento, quia relatio non potest fundare relationem

3 Praeterea, quae vni, & eidem sunt eade, inter se sunt eade; igitur si relatio esset idem realiter ipsi fundamento tunc tam relationes oppositae, quam non oppositae essent idem inter se: quia simul in eadem albedine relationes oppositae fundantur, puta similitudo, & dissimilitu do respectu albi & nigri, & diuersae similitudines respectu diuersorum alborum, & paternitas & filiatio in eodem homine respectu diuersorum, quorum vnius est filius, & alterius est pater, & diuersae paternitates respectu diuerso tum filiorum

Sed ista non concludunt, igitur Ad primum & secundum simul dicendum, quod praedi camentum de secundo modo dicendi per se, seu propriPassio potest esse duplex, Vna, quae secundum suum formali significatum, & secundum suam quidditatiuam rationen dicit perfectionem subiecti, & habet esse in. Alia, quae for maliter, & quidditatiue non habet esse in; nec dicit per fectionem subiecti, sed formaliter, & quidditatiue dicit solum tendentiam ad aliud. De his, quae primo modo si habent, concludunt illae duae rationes, sed non de aliis. Nam quia talium esse est ad esse, & in esse, siue inhaerere ipsis non competit, nisi ratione fundamenti, in quo fundantur. Quia dato, quod immediatum eorum fundamen tum non inhaereat, nec ipsa inhaercant, vt patet de relatio nibus in diuinis; ideo non oportet, quod talia distinguas tur realiter, & secundum esse ab his, in quibus sunt, quam uis realiter distinguantur ab his, ad quae sunt, seu a termi nis, respectu quorum suam formalem quidditatem sortiuntur.

Ad tertium dicendum, quod maior non est vera de talibus, quae alicui adueniunt sine sui mutatione, ac etiam recedunt, seu corrumpuntur, & desinunt esse ad solam al terius mutationem: talia autem sunt ipsae relationes.

Ad quartum nego consequentiam: quia, quamuis rela tio non differat realiter a fundamento, differt tamen ab eo secudum rationem quidditatiuam, vt declaraui in pr mo distin. 2 2. Et quia huiusmodi ratio quidditatiua confistit in quodam modo dependentiae in ordine ad suun oppositum: ideo relatio huiusmodi modum adhaerentiae seu dependentiae addit secundum suam formalem ratio. nem super absolutam entitatem fundamenti. Et ratio quia vnus modus dependentiae quandoque in diuersis gi neribus reperitur, & diuersi quandoque in eodem gene re: hinc est, quod stante maiori differentia fundamen torum, potest esse minor differentia relationum, & econuerso.

Ad quintum dicendum, quod maior uon est vera, cun sabdiuisio est rei in res: principalis autem diuisio est rei non in res, sed in modos rei. Sic est in proposito: Nam quan do ens absolutum diuiditur in substantiam & accident illa est diuisio rei in res diuersas. Sed cum diuiditur en in absolutum & relatum, seu comparatum, non est diuisio rei in res, sed in modos rei. Eadem enim res aliter, & aliter se habens potest habere modum absolutum, & relatum, seu comparatum. Et secundum hoc eade res, quauis diuersimode se habens, erit ens absolutum, & compa ratum. Etiam posset negari minor: quia illa non videtur esse prima, & principalis diuisio entis.

Ad sextum nego maiorem, quia eadem res secundum alium, & alium modum se habendi, seu essendi, potest esse in diuersis praedicamentis, vt apparet de motu actione & passione: & in diuersis speciebus vnius & eiusdem praedicamenti, vt apparet de loco & superficie

Ad septimum dicendum, quod quamuis hoc argumen tum efficaciter concludat de rebus absolutis, de respecti uis tamen non plus concludit, nisi quod sint idem inter se realiter absoluta, quae identificantur in tertio, scilicet in ipso fundamento, cum hoc tamen stat eorum inter si distinctio, & multiplicatio in ordine ad suos termino secundum distinctionem, & multiplicationem terminorum. Nam cum eorum esse sit adesse, igitui quamuis, vt insunt, puta in ordine ad fundamentum ip sa secundum esse transeant in fundamenta: nec aliud esse competat eis praeter esse fundamenti, & ideo vt sic, secui dum esse nec differunt a fundamento, nec differunt inter se: tamen vt adsunt, sic differunt terminis ad quos sunt, & differunt inter se penes aliud, & aliud adesse

ARTICVLVS III vtrum in paradiso fusset naturalis corruptio.

VANTVM ad tertium principale ponam duas bre e ues conclusiones.

Prima est, quod homines in paradiso pensatis, eorum naturalibus praecise, fuissent corruptibiles: dato, quod non peccassent.

1 Quia omne generabile est corruptibile, vt patet pri mo de generatione: sed generabiles in paradiso fuissent homines, vt patuit in articulo primo: ergo &c 2 Praeterea, omne compositum ex materia subiecta con trarierati, seu ex contrarijs elementorum qualitatibus, es corruptibile, homo in paradiso fuisset huiusmodi; etiam dato, quod non peccasset. Maior patet quia vnum contra riorum agit in alterum, & per consequens tandem consu met ipsum. Minor etiam patet quia homo etiam, si non peccasset, ex mixtione elementorum genitus fuisset, & er consequens habuisset aliquid de contrarijs qualitatibus elementorum, scilicet de calido, & frigido, humido & sicco

Praeterea, omne, quod pro restauratione deperditi indiget alimento, quantum de se est, corruptibile est; sed homo in paradiso ante peccatum comedit, & etiam, si nu quam peccasset, cibo tamen indiguifset.

Sed forte dicetur, quod ista conclusio repugnare vide tur dictis sacri canonis. Dicitur enim, Deus creauit homi nem inexterminabile, & immortalem: sed inuidia diaboli mors intrauit in orbem terrarum. Et ad Rom. 5. dicitur, Per vnum hominem peccatum in hunc mundum intrauit, & per peccatum mors. Ex quibus videtur, quod, si homo non peccasset, mortuus non fuisser

Respondeo, quod quamuis homo naturaliter corrupti. bilis fuisset, vt dicit ista conclusio, si tamen non peccasset, per donum Dei ab omni mortis corruptione preseruatus fuisset, vt patebit in conclusione immediate sequenti.

Est ergo secunda conclusio, quod quamuis homo in ta li statu corruptibilis fuisset: numquam tamen corruptus fuisset, si ipse non peccasset.

Quia cum poena sit quaedam vindicta culpae; igitu non debuit culpam praecedere, sed mors & corruprio essi non potest sine poena; cum ipsam necessario praecedat pas sio abiiciens substantiam, quae est afffictiua: ergo &c

2 Praeterea, Propter hoc moritur animal naturaliter quia quamuis restauretur in ipso deperditum per alimer tum humidum, tamen radicale restauratum semper est mi nus purum, quam fuerat, antequam per calorem naturalem consumeretur. Sicut enim cum vmum de vase extrahitur, & per aquae infusionem restauratur: quamuis aliquoties virtus vim aquam in vinum conuertat, ex multiplicatis tamen talibus restaurationibus virtus vini continue debilitatur; ita, quod tandem opus vini non ualens exercere, aquam in se vlterius conuertendo, corrumpitur ipsum vinum, & in aliam speciem tramsmutatur, sic & in proposito &c. Et quia homo in paradiso per esum fructuun Figni vitae quatum ad omne deperditum semper fuisset aeque pure restauratus; ideo numquam fuisset corruptus, quamtumlibet fuisset corruptibilis.

Forte dicetur, cum mors sequatur necessitatem materiae; igitur illud, quod est possibile mori, hoc est necesse mori. Si igitur homo in paradiso fuit corruptibilis, sicu dicis in prima conclusione: tunc non potuit non mori, quod cuntradicit secundae conclusioni.

Respondeo, quod quamuis quantum ad statum modet num illud, quod possibile est mori, necesse sit mori; ante tamen omne peccatum, vbi medicina Ligni vitae obuiauit naturali consumptioni, numquam illa possibilitas fuis set in actum reducta.

ARTICVLVS III1. In qua parte mundi positus sit paradisus corporalis.

QVANTVM ad quartum articulum ponam duas con clusiones.

Prima est, quod paradisus est, non tantum quid spirituale, vt quidam dicunt, sed etiam est locus corporalis. lstam conclusionem probat Beatus Augus. 8. super Qen tripliciter.

Primo ex hoc, quod homo, qui est res corporalis, positus fuit in eo, vt patet Cen vbi dicitur Tulit igitur dominus Deus hominem, & posuit eum in paradiso voluptatis, ut operaretur, & custodiret illum.

Secundo ex hoc: quia quamuis dicta in libro Canticotum sint mystice, & figuratiue intelligenda; tamen dicta in Sen. litteraliter debent intelligi.

Tertio, quia scripturae sacrae sensus mysticus, & spiritualis fundatur in sensu litterali. Sicut igitur per Hierusalem intelligitur locus aeternae beatitudinis, quod tamen etiam signat ciuitatem corporalem: lsic per paradisum intelligitur habitatio spiritualis delectionis, quod tamen etiam signat locum corporalem delectationis, consolationis, & voluptatis. Istam conclusionem etiam approbat Damasi li. 2. Ista etiam est intentio Magistri dist. 17.

Sed contra istud sunt aliqui, qui dixerunt, quod paradi sus non est quid corporale; sed solum spirituale. Quod ex intentione eorum potest multipliciter probari.

1 Primo sic. Humanae habitationis locus non potes pertingere vsque ad Cunarem circulum, seu globum, sed secundum bedam, & multos alios doctores mons paradi si pertingit vsque ad circulum Lunarem: ergo dicta talinon sunt intelligenda litteraliter, sed solum spiritualiter, Maior patet: quia celum Cunae vndique attingitur ab igneergo si paradisus esset locus corporalis, tunc esset in spho ra ignis, & per consequens inhabitantes paradisum maxi me punirentur.

2 Praeterea, repugnantia esset in dictis, si ea, quae dicun tur de paradiso corporaliter intelligerentur: quia ille lotus dicitur esse vberrimus, & fertilissimus, pulcherrimus, & ornatus arboribus, aquis irriguus, ac locus voluptatis. ex alia parte dicitur, quod attingat Lunam, & per consequens propter circustantem ignem erit totaliter sterilis, nullis ornatus arboribus, nec aliquibus aquis irriguus, neque locus voluptatis, sed magis poenalitatis.

Praeterea in paradiso dicitur esse maxima teperies: sed, vt patet ex dictis, si locus ille modo praedicto corpora iter accipitur, tunc propter abundantiam nimii caloris erit ibi maxima intemperies.

Et hoc confirmatur: quia Solinus refert, quod in monte Olvmpo ratione suae altitudinis est tanta intemperie; ropter ficcitatem aeris, & subtilitatem, quod homines ascendentes illum montem portant secum spongias plenas aqua ad ingrossandum, & refrigerandum illum aere quia sine talibus adminiculis ibi viuere non possent: sec fi paradisus esset locus corporalis; tunc multo minus possent hom ines ibi viuere, quia mons paradisi dicitur eleuatus super omnes montes

4 Praeterea, sancti doctores dicunt, quod aquae diluuii non pertingebant ad altitudinem paradisi, hoc autem si cor poraliter intelligitur, tunc repugnant scripturae, vbi dicitur, Operti sunt omnes montes aquis sub vniuerso celo

Et confirmatur: quia dicit glosa, quod tantum ascendet ignis iudicii, quantum ascenderunt aquae diluuii, sed plane tenetur, quod ignis iudicii ascendet super omnem ter ram in quacumque parte mundi sit sub coelo: ergo etiam aquae diluuii ascendissent super montem paradisi, si locus ille esset corporalis, tuius oppositum communiter dicunt doctores

3 Praeterea, historiographi, & philosophi, qui omnia notabilia loca descripserunt per totum orbem terrarum, quasi nullam fecerunt mentionem de paradiso: ergo non videtur esse locus corporalis.

e Praeterea, fiumina quattuor, quae scriptura dicit manare de paradiso, ipsi historiographi dicunt oriri de terra in diuersis regionibus, assignantes cuilibet flumini deter minatum fontem, vnde incipit fluxus eius.

3 Item, Damascenus dicit, quod fons ille, vnde quattuor flumina paradisi fiuunt, est Oceanus: sed Oceanus cir cumit orbem terrarum:igitur videtur, quod ea, quae scriptura dicit de paradiso non sint intelli genda litteraliter, sed solum mystice, & spiritualiter.

Sed ista opinio nequaquam est tenenda: quia tam glosae, quam expositones sanctorum saepe ponunt hanc distinctionem, quod duplex est paradisus, scilicet celestis & terrestris. De coelesti paradiso loquitur Apostolus dices, "Scio hominem" &c. Et infra "Raptum in paradisum" &c. De errestri vero paradiso dicit Damascenus, In paradiso pri mus homo fuit positus, & in loco corporalium deliciarum secundum corpus, & in statu spiritualium deliciarum secundum spiritum, postea transferendus in locum deliciarum perpetuarum. De isto etiam paradiso loquitur Mov. ses Sen. 2.

Ad primam igitur rationem adductam pro ista opinione dicedum, quod vnam re attingere vsque ad alteram potest intel ligi dupliciter. Vno modo positiue, puta per corporalem com tactum: Et sic nec paradisus, nec aliqua pars terrae pertingit vsque ad Cunam. Alio modo negatiue, puta dicitur ptingere vsque ad ipsam pro tanto: quia non subditur cius; domi nio. Et isto modo dicitur paradisus attingere Cunam, seu circulum Cunarem: quia una in suo circulo, hoc est, in suo circulari motu habet dominium super impressiones gradinis, niuis, pluuiae, ventorum, fluminum, & ceterorum consimilium, de quibus scribit Aristo. In libro metheoro tum, quae non generentur in paradiso, eo, quod altitudo paradisi transcendat medium interstitium aeris, in quo ex vaporibus de terra, & mari ascendentibus virtus seu dominium Lunaris influentiae predictas impressiones prin cipaliter habet efficere, vel saltem immediate, eo quod una sit quasi baiulus ceterorum planetarum, deferens virtutem eorum inferius ad sphaeram actiuorum & passiuorum, prout asserunt ipsi Astrologi.

Posset etiam dici, quod circulus Cunae potest ad praesens intelligi dupliciter. Vno modo accipiendo circulum epicvclum, uel ecentricum, in quo Cuna dicitur esse fixa, de quo circulo habet tractare Astrologus. Alio modo ac cipiendo circulum, qui quandoque videtur Lunam circum stare, qui non est in caelo, sed in superiori parte acris, de quo circulo tractat naturalis philosophus. Vnde Aristo¬ reles. 3. metheororum hunc circulum Lunae vocat haloCum ergo dicunt sancti paradisum attingere vsque ad cir culum Cunae, debet intelligi de circulo secundo modo accepto, non autem primo modo, quia sancti non intromiserut se de Astrologia: licet bene intromiserunt se de naturali philosophia. ldeo cum loquebantur de circulo Cune magis videntur locuti fuisse de illo, qui est de consideratione naturalis philosophiae, quam de illo, qui est le consideratione Astronomiae.

Et per hoc patet ad secundum & tertium: quia circulus, qui dicitur halo, quem forte attingit paradisus, hapet esse in aere sereno, qui medium tenet infra sphaeram gnis, & supra medium interstitium frigide regionis, in ua regione causantur nubes, & ceterae grossae impressiones: Et ideo paradisus maximam habet temperiem: quia in praedicto medio calor partis superioris, & frigus partis inferioris temperatissime poterunt conuenire.

Ad dictum Solini dicendum, quod in monte Olvmpo non est tanta siccitas praecise ratione altitudinis: sed est tatione alicuius singularis aspectus astrorum: contingit enim quandoque, quod montes minoris altitudinis sunt steriles, & sicci, & montes maioris altitudinis sunt fert iles, & fontibus irrigui: & hoc propter alium, & alium aspectum astrorum, veletiam propter aliam, & aliam interiorem dispositionem. Sunt. n aliqui montes sulphuream habentes dispofitionem, qui magis sunt dispositi ad igne quam ad fontalem irriguitatem, de quorum numero forte mos Olympus erat: quia sicut aliqui referunt multum abundat cineribus.

Ad quartum, cum dicitur, quod operti sint omnes modn tes &c dicendum, quoed Iy omnes non facit distributionem simpliciter vniuersalem pro omnibus montibus absolute sed facit distributionem accomodam, puta pro omnibus montibus nostrae habitationis, in qua non est paradisus, ficut patebit in secunda conclusione.

Ad confirmationem dicendum, quod licet ista affirmtiua habeatur ex illa glosa, quod scilicet ignis ille tanti ascendet, quantum ascenderunt aquae diluuij, tamen ex hoc non habetur ista negatiua, quod ille ignis non ascen dat vlterius, & ideo in illa confirmatione videtur esse fal lacia consequentis.

Alias inuenitur talis additio: Etiam minor est falsa: na ille ignis non attinget altitudinem paradisi, ut patebit lib. 4. distin. 47.

Ad quintum dicendum, quod historiographi, secudum quod historiographi sunt, non ponunt in libris suis, nisi de illis mundi partibus, quae per experientiam, & humanam inuestigationem cognoscuntur. Et ideo ipsi non faciunt mentionem de terrestri paradiso; quia ad hoc non sufficit humana ratio, seu inuestigatio: per diuinam enim reuelationem Moysi factam, & alijs sanctis habemus illud, quod de paradiso tenemus

Ad sextum dicendum, quod quamuis in paradiso illi quattuor aquae, scilicet Physon, Ovon, Tigris, & uphrates oriantur de vno sonte: tamen sicut recitat Rabi Moy ses, antequam de paradiso veniant ad nostram habitationem transeunt per quosdam montes immeabiles, & idco infra illos montes subintrant terram, & quasi nouis fontibus iterum oriuntur in locis per historiographos assignatis.

Forte dicetur, quod secundum historiographos, sicut apparet in mappa mundi, in toto mundo non inueniuntur aliqua flumina nominata primis duobus nominibus sPhyson, & Cvon, licet alia duo flumina sic inueniantur nominata. sTigris, & Fuphrates.

Huic dubitationi respondet Augustinus super Qen. di cens, quod sicut fluuius Homanus prius vocabatur Tabula, postea vero mutato nomine vocatur modo Tvber, sic praedicta quattuor flumina temporibus Moyvsis appellabam tur praedictis quattuor nominibus: sed in suceessu temporis duorum ssuminum mutata sunt nomina: nam Cvon pro nune vocatur Nilus, qui transit AEthiopiam & AEgvptum, & Phison modo vocatur Qanges accipiens hoc nomen a quodam rege lndiae, qui hoc nomine vocabatur.

Ad dictum Dam,. dicendum, quod omnis fons, vel causatur & oritur ex aquis pluuialibus; vel ex aliquibus vici nis stagnis, seu fluminibus, vel ex maris, seu Oceani humectationibus. Modo in paradiso non sunt pluuiae; eo, quod alle locus transcendat omnes nubes; nec sunt alia flumina, vel stagna vicina: ergo Damas fontem illorum quat. tuor fluminum appellat Oceanum, quia ex humectatio nibus maris, vel Oceani, factis in profundo montis paradi si ortum & originem primordialem recipit sons superius scaturiens in paradiso, de quo fonte manant praedicta quat tuor flumina

Ad cuius intelligentiam est aduertendum, quod sicut vapores ascendentes de mari, quando perueniunt vsque ad medium interstitium aeris, propter abundantiam frigoris ibi regnantem aquae ingrossantur, & fiunt inde nu bes, quae sepe conuertuntur in pluuias, & iterum rede scendunt sic in aliquibus partibus terrae, vbi sunt montecauernosi, ex humectationibus maris factis in radicibus istorum montium generantur continue vapores asceden tes per cauernas illorum montium, qui vapores cum per uenerint ad cacumina illarum cauernarum, si inuenerint huiusmodi cacumina taliter clausa, quod non poterunt exhalare, tunc ratione frigoris ibidem existentis, illi vapores ingrossantur, & conuertuntur in aquam. Sicut enim videmus, quod aer calidus procedens ab ore hominis, cum tetigerit superficiem gladit frigidi: tunc ratione frigoris ingrossatur, & mutatur in aquam, sic in proposito &c. Et haec aqua in suprema parte montium generata, si in suo descensu inuenit aliquas rimulas, per quas possit exire le monte, tunc descendit exterius de monte per modum sontis. Et isto modo procedere videtur fons paradisi de parte eminentiori, quae est in paradiso. Ex fontibus uero huiusmodi in diuersis montibus genitis consurgunt flumina, qui reuertuntur ad mare, & sic uerificatur illuc verbum sapientis dicentis, Ad locum, unde oriuntur, flumina reuertuntur, vt iterum fluant. Quia flumina, sicut iam patuit, primordialem ortum habent ab humecta tionibus maris, & ideo cum reduunt ad mare, tunc reuer tuntur ad locum, vnde oriuntur. Vnde si modo predicto non fieret in mari restauratio continuae deperditionis con tingentis ex praedictis terrae humectationibus, tunc totum mare tandem consumeretur. Si autem in praedictis montibus aqua nullum potest inuenire exitum, & etiam gene ratur tanta, quod natura eam non potest intrinsecus con sumere, tunc ex abundantia aquae sic repletur cauerna, quod violenter aperit montem: & tunc exit cum tanto impetu, quod submergit, & in suo fluxum deducit etiam quando ue magnas villas. Vnde quandoque per tales impetuoias eructationes aquarum plurima damna inferuntur ilis, qui habitant in decliuitatibus, ac etiam in conuallibus montium praedictorum.

Secunda conclusio est, quod paradisus situs est sub circu so aequinoctiali, & specialiter sub illa parte aequinoctiali, uae protenditur versus orientem. Quia ibi videtur esse paradisus situatus, vbi aer videtur esse magis purus, scu purior, fructus recentior & delectabilior, lux clarior, & as pectus sanior. Sed haec omnia saluantur in monte paradi si, si ponitur predicto modo sub aequinoctiali, ergo &c. Ma ior patet ex scriptura sacra, quae vocat paradisum locum voluptatis. Minor etiam patet, quantum ad omnes suas partes. Nam in praedicto situ est aer purior, tum quia pro pter altitudinem montis grossi vapores non possunt illuc attingere: tum etiam quia si aliqui turbulenti uapores illuc iscenderent, propter continuum solis transitum circa hu iusmodi terrae situ tales vapores citius consumerentur. Sunt et ibi fructus recentiores, quia in tali situ bis i anno est ibi aestas, & per consequens bis noui fructus, puta Sole existente in principio Librae, & in princ. Arietis. Est etiam ibi maior claritas lucis, tum quia radit Solis sunt ibi magis recti;tum etiam quia in aere puriori lumen magis cla rum esse videtur. Est etiam ibi aspectus sanior propter continuam aequalitatem dici & noctis, ex qua causatur magna temperies, & per consequens sanitas ibidem habitantium. Quod autem in quolibet anno sint sub aequinoctiali duae aestates, & noctes ibi aequentur semper diebus, hoc euidenter patet intuenti sphaeram materialem: ergo &c

Sed contra istud sunt multi doctores, qui dicunt, quod nulla humana habitatio possit esse sub aequinoctiali, quia Sol bis in anno transiret venith capitis illorum, qu i habi tarent sub aequinoctiali, scilicet in principio Fibrae & Arie tis: & tunc faciet tantum estum, quod omnia, quae ibi sunt le facili combustibilia, comburuntur,

Vnde isti doctores distinguunt terram in quinque par tes correspondentibus quinque partibus celi, vt apparet in phaera materiali, quarum duae partes extremae sunt, ut di cunt, inhabitabiles propter frigus, scilicet illa pars, quae intercipitur inter circulum Articum, & polum Articum; & similiter pars illasquae clauditur inter circulum Antarcticum & polum Antarcticum. Tertia vero pars, scilicet illa, quae clauditur infra circulum Antarcticum & tropicum Capricorni, qui appellatur tropicus hyemalis, dicitur inhabitabilis propter aquas maris, quae ipsam cooperiunt. Quarta vero pars, quae scilicet intercipitur inter tropicum iam dictum, & tropicum Cancri, qui alio modo dicitur tropicus aestiualis, est tota, vt dicunt isti doctores, inhabi tabilis propter calorem & nimium aestum. Et ideo illa pars mundi dicitur torrida xona. Cum igitur situs sub aequi noctiali teneat medium illius quartae partis: igitur docto res negarent minorem, quam adduxi pro ista conclusione, quia vbi est multus, & inteperatus aestus, ibi videntiur esse multi vapores, & per consequens non est ibi serenus aer. nullus etiam fructus ibi esse videtur propter exustae terrae sterilitatem, nec clara lux propter abundantiam va porum, nec sanus aspectus propter aeris intemperiem Sed quinta pars, puta illa, quae interponitur inter tropicum Cancri & circulum Articum, illa est habitabilis. & diuiditur in septe m climata, in quibus solent homines habitare.

Sed contra istos potest argui propositum nostrum ex dictis eorum. Quia omnes isti doctores ponunt paradisum terrestrem: aut ergo ponent eum in primis duabus conis, seu partibus, & hoc non: quia secundum ipsos ibi non potest esse habitatio propter frigus, quod non congruisset hominibus in paradiso, quia ipsi nudi fuissent etiam aer est ibi valde obscurus, & nebulosus propter nimiam elongationem a via Solis; & hoc non congrueret habitatoribus paradisi. Aut in tertia parte, & hoc nonquia vt ipsimet dicunt, mare operit totam illam partem. Aut in nostra habitabili, & hoc non: quia tunc humanus posset esse accessus ad paradisum, cuis oppositum docet nos experientia facti. Etiam tuc ipsi historio graphi inter omnes mundi partes principalius debuissent scripsisse de paradiso, taquam de principaliori, & digniori, & pulchriori parte totius nostrae terrae habitabilis. Ergo per sufficientem diuisionem terrae positam per istos doctores sequitur necessario, quod paradisus sit situatus inter duos tropicos in in terra, scilicet quam ipsi appellant torridam conam, qua directe subiacet aequinoctiali, cuius nobilior pars, vt com muniter conceditur, protenditur versus orientem. Propter quod etiam Rabi Movses dicit paradisum esse situm versus illam partem orientalem.

Ad rationem istorum doctorum dicendum, quod licet illa ratio aliquam habeat apparentiam, quantum ad illas partes, quae sub aequinoctiali sitae sunt in conuallibus circa paradisum, tamen nihil concludit quantum ad superiorem partem montis paradisi

Ad cuius intellectum sciendum, quod montem para disi possumus tripliciter considerare. Primo quantum ad pedem montis, & conuallem circumstantem. Secundo quantum ad medium montis. Et tertio quantum ad supe riorem planitiem montis. In prima parte est maximus, qu intemperatissimus calor, quia reflexiones radiorum so larium, qui quidem radii directe, & quasi sine vmbra ib reflectunt super terram, recolliguntur in ipsis conualli bus: propter quod tantum causant ibi estum, quod quasi uidetur incendi quicquid facile combustibile reperitur in illa conualle. In medio autem illius montis, & forte pa rum vltra medium est intolerabile frigus. Et verisimile est, quod ibi sint perpetuae niues & glacies, quia illa pars montis attingit quasi medium interstitium aeris, in quo regnat perpetuum frigus. In superiori autem parte montis est aer temperatissimus, quia licet radii solares directe & sine vmbra quandoque reflectantur in istius montis planitie superiori: tamen quia illae reflexiones non colligun tur, sed potius sparguntur: ideo ex talibus reflexionibus numquam generabitur ibi in temperatus calor. Ad hoc etiam cooperatur frigus, quod est in medio illius montis, & continuum aequinoctium, quod in illa parte terra semper habetur. Nam refrigerium noctis temperat calorem diei. Et his bene intellectis patet ad omnia illa, quae ex intentione istorum doctorum adduxi superius contra mi norem rationis meae¬

Ad rationem principalem dico, quod maior non es vera; maxime vbi omnis deperditio humidi radicalis fa cta per calorem naturalem aeque pure restauratur. Sed si ho mo in paradiso sine peccaro perseuerasset, tunc per esum fructus ligni uitae aeque pure fuisset restauratum, quicquid de humido radicali per calorem naturalem fuisset deper ditum, & consumptum: ergo numquam in statu innocentiae homo suisset corruptus. Ideo bene dicit Magister in littera, quod homo pro statu innocentiae habuit "posse non mori."