Quaestio 1

Quaestio 1 An quispiam, peracta poenitentia sibi pro cunctis suis delictis a sacerdote iniuncta, licet non condigna, ab omni purgatorii poena fuerit absolutus.

TVTRVM aliquis st absolutus ab omni poena purgatorii, quando compleuit poenitentiam a sacerdi te sibi impositam pro omnibus peccatis suis, supposito. quod non iniunxerit sibi condignam poenitentiam.

videtur, quod sic Quia ignorantia inuincibilis totaliter excusat hominem, prout dixi lib. 2. dist. 2 2. Sed quandoque poenitens inuines bilem habet ignorantiam de hoc, quod peccata sua indigeant maiori poenitentia, quam sit illa, quae per sacerdotem sibi est iniuncta: ergo &c.

Contra iustitia hoc exigit, vt secundum mensuram de licti fiat plagarum modus. Hic primo videndum est, v trum homo in extremo mortis articulo possit vere, & merit orie poenitere. Secudo, vtrum vnus homo pro altero possit satisfacere. Tertio de principali quaesito. Et quarto, vtrum per indulgentias a Papa, vel ab episcopis larg tas homo possit purgatorium suum extinguere absquo alia satis factione.

RESOLVTIO. Et si homo in portremo mortis artitulo salubriter penit ere va leat; Sibi tamen poenitentia illa haud satisfactoria erit, quamuis labor anti in exiremis nulsa im ponenda sit satisffactio.

ARTICVLVS 1. Vtrum homo in extremo mortis articidlo possu vere, & meritorie penitere.

QVANTVM ad primum pono tres conclusiones Prima est, quod in extremo mortis articulo homo potest salutifere poenitere

Quia quandiu homo in hac vita potest peccare, tam diu potest de commisso peccato penitere: Sed in extremo mortis articulo, supposito solum hoc, quod homo adhuc habeat vsum rationis, homo potest peccare: ergo &c. Maior patet: quia pronior est Deus in hac vita ad mi serendum, quam ad condemnandum: ergo dum solum homo faciat hoc, quod in se est, quantum ad displicentiam peccati, non minus miserebitur eius influendo vir tutem salutiferae penitentiae, quam condemnet eum, si fecerit, quod in se est, quantum ad voluntatem peccandi. Quomodo autem homo possit se praeparare faciendo quod in se est, & quomodo non, patet ex his, quae di xi lib. 2. dist. 18. arti. 1. & 2 Minor etiam patet: quia dati quod talis homo non possit peccare actu exteriori, tamen potest peccare actu interiori: quia potest velle se posse peccare.

2 Praeterea, ecclesia Dei vult, quod quilibet sacerdos absoluat quemlibet hominem in mortis articulo ab om ni peccato, & sententia, etiam si talia fuerint sedi aposto licae reseruata: ergo homo in mortis articulo vere potest penitere. Consequentia patet, quia ecclesia Dei frustri iuberet talem absoluere, qui uere non posset penitere.

Antecedens patet ex multis allegatio nibus positis in libro decretorum. 2. 8. q4. 8. &q. 7. patet etiam auctoritate lulii Papae, & habetur hic in littera.

3 Praeterea, pro ista conclusione sunt multae auctorita tes, quae ponuntur de poen. dist. 7.

Exemplum etiam de hoc patet de latrone pendente ad dexteram manum domini lesu Christi, qui penitui in fine vitae, & tamen eodem die salutem, & beatitudinem consecutus est, vt patet in Euang. vbi ait saluator ad illum latronem, Hodie mecum eris in paradiso Istud etiam patet auctoritate Leonis Pape, & habetur hic inlit tera. Auctoritates autem P. Augustini, quae hic in littera, & etiam in libro decretorum ponuntur, ex quibus oppe situm istius conclusionis posset apparere, non innuunt impossibilitatem penitendi salutifere in extremis: sed antum innuunt difficultatem: quia in rei veritate valde est difficile in extremis sic mentem colligere, quod homo non solum timore penae, sed ex Dei dilectione doleat se Deum per peccatum offendisse, & proponat, etiami si diu deberet viuere, semper de hoc in futurum cauere In his enim duobus consistit verum, & salutiferum peni tere. Difficultatem autem istius possumus ex hoc atte dere, quia eommuniter videmus, quod quando homo inten sum patitur dolorem in vno sui corporis membro, puta in oculo, vel in dente, ita ratio absorbetur huiusmod dolore, quod modicum cogitat de alio, quam de illius doloris remedio Quid ergo faciet homo, quando in hay ra mortis oculi tramuertuntur, & corrumpitur, &iunctu rae musculorum dissoluuntur prae nimio doloret Valde n. magna Dei misericordia operatur tunc in homine qui cum tantis doloribus salutifere potest cogitare do sua spirituali salute. Timendum est n illud verbum Au gust in sermone de innocentibus Hac animaduersione pr cutitur peccator, vt moriens obliuiscatur sui, qui dum viueret oblitus est Dei. Et ideo ait ille sapiens, viuus, & sanus confiteberis. Quorum primum, scilicet, quod viuus confiteatur, est de necessitate: quia a mortuo peri contessio, situt dicitur eodem capituso. Sed secundum. s quod sarus confiteatur, est de congruitate: Et ideo ne aliquis in fine desperet, sed potius corde contrito conuer tatur ad Deum: ideo post verba praedicta subdit ille sapiens Quam magna misericordia Dei, & propitiatio illius conuertentibus ad se¬

Ad intellectum etiam istius conclusionis valent ea quae dixi superius dist 1C 4.tart. 1. & arti.

Secunda conclusio est, quod tali homini poenitenti qui slaborat in extremis, non est poenitentia satisfactoria iniungenda

1 Quia nulli debet imponi onus, quod nequaquam portare potest, sed talis homo nequaquam potest exple re aliquod opus satiefactorium: ergo &c.

3 Praeterea, illud non debet fieri circa laborantem i extremis, quo inordinate ipse posset terreri: sed si sibi po nitentia satisfactoria iniungeretur, ipse posset inordina te terreri, & forte desperare ex eo, quod videret se impo tentem ad faciendum illud, quod sibi esset iniunctum: ergo &cetera

Tertia conclusio est, quod quamuis in extremis pos nitenti non sit satis factio iniungenda: tamen est sibi insinuanda, puta sacerdos debet dicere, Fili si sanus esses tunc talem satis factionem pro peccatis tuis explere deberes, nunc autem quia haec sufferre non potes, volo ru gare Deum, ut tibi parcat, &a purgatorio, quod sustiners debes, te cito siberet His, & consimilib verbis infirmu potest incitari ad deuotionem, & ad maiorem cordis u tritionem, quae tanta posset esse, quod Deus omnem satisfactionem illi condonaret, & ab igne purgatorii cum penitus supportaret. Veritas etiam istarum duarun conclusionum expresse habetur in decretis. 20. 4.7. c.i. Concordant etiam in his conclusionibus Ravmundus, & Hostiensis, ac multi alij doctores iuris, & sacrae theoli giae. Addit etiam Hostiensis, quod sacerdos potest infirmo consulere, vt eleemosinas faciat loco insinuatae poen tentiae, sic enim extinguere potest peccati reatum in ip so purgatorio luendum Quod attendens ille sapiens ait lgnem ardentem extinguit aqua, & eleemosina resissit peccatis. Et Beatus Ambrosius ait, Sicut aqua extingui gnem, sit eleemosina extinguit peccatum.

Forte dicetur contra secundam, & tertiam conclusit nem hoc modo.

Infirmo nen sufficit ostensio medicinae, nisi detu illi, sed voenitentia satisfactoria est quaedam medicins contra laesionem animae inflictam per peccatum, ergo non sufi cit poenitenti solum insinuare huiusmodi med cinam, quod est contra tertiam conclusionem, sed debet ri dari, quod est rontra secundam conclusionem.

2 Praeterea, nihil valet homini scire talia, quae ipse ne quaquam potest fatere sed iste nequaquam potest fac re opera satisfactoria, ergo frustra insinuatur ei huiusmodi poenitentia.

2 Praeterea, poenitentiae insinuatio terrorem incutim infirmo, sed in tali casu consolandus est infirmus, & non terrendus.

Ad primum dicendum, quod maior est vera de corpo tali medicina: quia illa non sanat, nisi corporaliter tan gat: sed non est vera de medicina spirituali, qiusmodi et poenitentialis satisfactio. haec. enm operatur, secundum quoua apprehenditur amore, & cognitione. Cum igitur talis apprehensio non possit fieri sine eius ostensione: ideo vtilis est infirmo eius insinuatio.

Ad secundum nego maiorem, quia licet homo in tali casu non possit facere actum exteriorem satisfactoriae pniae: tamen ex eo, quod scit huiusmodi poenitentiam, excitatur ad eliciendum actum interiorem, qui quandoquie cum tanta efficacia elicitur a corde contrito, & humilia to, quod aequipollet effectui exterioris satis factionis,

Ad tertium nego maiorem, maxime si ordinate sibi insinuatur, & non iniungitur. Ex coniunctione. n posset terteri, quia videret se inualidum ad faciendum illud, ad quod per sacramentalem impositionem obligaretur sed ex sola insinuatione poenitentiae cum expressione diuine misericordiae, quae nihil requirit ab homine, quod ex cedat vires suas, terror non incutitur: sed magis spes, seu confidentia prouocatur Quis enim non speraret de ve nia, quando sibi dicitur, quod tanta est Dei misericordia, quod ipse acceptat affectum pro effectu, dolorem cordis pro satisfactione exterioris operis. Ipse enim est qui ait per Exech, prophetam Quacunque hora ingemuerit peccator, vita uiuet, & non morietur.

ARTICVLVS II Vtrum vnus homo pro alio satisfacere possit.

VANTVM ad secundum articulum est aduertendum, d poenitentialis satis sactio, quae iniungitur poeni tenti, duplicem in homine efficit vtilitatem. Vnam, quia est contra malam inclinationem remedium. Aliam, quia est debitae solutionis pretium. Et primo modo ordina tur contra peccatum futurum, ne committatur. Secundo modo ordinatur contra peccatum praeteritum, vt. seius reatus tollatur. Et iuxta hoc, quantum ad istum articulum, pono duas conciusiones

Prima est, quod quantum ad primam vtilitatem vnus homo non potest satisfacere pro alio homine, proprie loquendo de fatisfactione, quia talis mala inclinatio non tollitur, nec diminuitur in nobis, nisi per aliquam bonam dispositionem in nobis formaliter existentem, sed per actum satisfactionis ab vno homine elicitum, non estin altero homine aliqua bona disposito: ergo &c Dixi autem notanter proprie loquendo de satisfactio ne, quia per modum meriti vnus bonus homo potest ai teri suis precibus, & aliis deuotis o peribus argumentum gratiae obtinere, quae quidem gratia est bona mentis di posito, qua minuitur in nobis inclinatio, seu pronitas ad peccandum Saeper enim diuina praedestinatio completur in ipsis praedestinatis, mediantibus sanctorum precibus, vt patet ex his, quae dixi lib. 1. dist. 1 artis.

Conclusio secunda est, quod secundo modo, loquendo de vtilitate satisfactionis, prout satisfactio est solutio retii pro reatu ipsius peccati, tune, causa existente rationabili, vnus homo potest satisfacere pro altero Cau sam autem tunc appello rationabilem, quando quartuo ista concurrunt. Primo, quod hic, qui tenttur satisfacere, vel omnino non potest satissacere, vel saltem non potest commode. Secundo, quod hic, qui acceptat huusmodi satisfactionem in se, sit potens eam explere

Tertio, quod vter que istorum sit in caritate. Quarto, quod haec commutatio fiat talis sacerdotis auctorita te, qui noscat conscientiam vtriusque. Et istis) suppohtis, quod tunc vnus homo possit satisfacere pro alteto probo sic¬

Deus est benignior in offensae reconcillatione, quam homo, sed homo ossensus acceptat emendam factam per alterum hominem, qui non offendit, supposito, quodm ille, qui offen dit, non possit commode satisfacere: ergo &c.

2 Praeterea, ista videtur esse intentio Apostoli ad Cal est vbi ait; AIter alterius onera portate, & sic adiplebitis lete Christi: Sed satisfactio poenitentialis est quoddam onus ipsius poenitentis: ergo videtur, quod vnus homo vel to tum istud onus, vel parte eius portare possit pro altero. 1 Forte contra istud dicetur, quod vnus ho non potest conte ri pro altero, vel confiteri, ergo nec potest satisfacere pro eo. Antecedens est notum: Probatur consequentia: quia sicut patet ex superius dictis, contritio, confessio, & satis factio, sunt tres partes poenitenriae, ergo qua ratione non potest commutatio fieri de duabus primis partibus, eadem ratione non poterit fieri de tertia

Praeterea, Deus non exigit satis factionem, ut in poe na delectetur: sed vt per poenam satisfactoriam peccator, qui deordinatus fuit a Deo reordinetur in Deum Sed nullus reordinatur in Deum per poenam, quae est in al tero: ergo &c.

Preterea, si unus potest satisfacere pro altero, tuc si ille, pro quo alter spopondit satis facere, moreretur, it se immediate euolaret ad vitam aeternam sine omni po na: sed consequens est falsum, vt omnes concedunt: ergo & antecedens Prob atio consequentiae: quia moriens, qui non est obligatus ad aliquam poenam, ille immediate euolat ad gloriam beatam: Sed si vnus homo posset sa tisfacere pro alio, tunc possquam ille potens satis facere satisfactionem illius morientis super se accepisset, tunc ille moriens liber esset ab huiusmodi satisfactione. Et con firmatur: quia si ipse moriens puniretur, & etiam iste satisfaciens, tunc idem peccatum dupliciter puniretur, & sic Deus bis iudicaret in idipsum, cuius oppositum ha betur Naum.i.

4 Praeterea, Deus reddet vnicuique secundum opera sua, sicut ait Psal. ergo opera aliena non erunt pro homi ne satisfactoria, Consequentia patet: quia ad oppositum consequentis sequitur oppositum antecedentis. Et istud confirmatur auctoritate Apostoli, qui ait, Omnes stabimus ante tribunal Christi, vt referat vnusquisque quod essit in corpore, siue bonum, siue malum

Ad primum nego consequentiam. Ad probationem iterum nego consequentiam, quia in contritione iustificatur ipsius, sed sicut dicit Au. Qui creauit te sine te, non iustific abit te sine te: ideo simpliciter est necessarium ac salutem, vt quilibet in seipso conteratur. Etiam confessio non semper est de manifestis, verum etiam de secretis peccatis, de quibus solum est conscius ipse peccator ideo, si potest, tunc tenetur homo confiteri peccata sua proprio suo ore: Poenam autem exteriorem potest vnus homo absque repugnantia pro altero sustinere, praesupposita in altero confessione, & contritione, quia si non esset contritus, tunc careret caritate & per consequens bona facta per alterum sibi prodesse non possent, quia in sola caritate bona fidelium possunt esse communia. Etiam si non esset confessus, tunc nesciretur quantitas satisfactionis, & per consequens, nullus posset pro eo sa tisfacere.

Ad secundum nego minorem: quia quamuis sit in altero, potest tamen fieri pro isto, praesupposita tamen sem per primordiali reordatione, quae fit in vera contritione, sine qua nullus posset reordinari in Deum per ponam, quae esset in altero.

Ad tertium nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod minor non est vera: quia ille moriens tamdiu maneret obligatus, quamdiu ille, qui pro ipso popondit, complete non satisfecit. Ad confirmationi dicendum, quod licet ambo punirentur, tamen Deus non iudicaret bis in idipsum: quia licet ille puniretur in turgatorio, tamen tantum eius poena breuiaretur, quan tum iste in hoc mundo compleret, seu perficeret de iniuncta poenitentia.

Forte dices, si sic feret, tunc quando iste in hoc modo pro illo satis facieus, esset in medio poenitentiae, tunc illi in purgatorio esset in fine poenae: ad quid ergo valeret alia medietas poenitentiae, quam iste in hoc mundo compleret

Respondeo, quod licet ille non plus indigeret, quia ian exiret purgatorium: tamen, quia iste obligauit se ad totam satisfactionem; ideo, ratione promissi, tenetur eam com lere, & istud complementum cedet in meriti sui augmentum, propter quod ipse dicere potest cum Psal. Oratio mea in sinum meum conuertetur.

Ad quartum dicendum, quod opus esse alienum repectu alicuius potest dupliciter intelligi; Vno modo, eicitiue Alio modo, interpretatiue. Primo modo, opus, quod sit pro altero, potest dici alienum ab ipso, quia ab ipso non elicitur tale opus, sed non secundo modo, quia quamuis non eliciatur ab ipso, tamen elicitur pro ipso. Et ideo quamuis in comparatione ad ipsum tale opus sit alienum elicitiue, tamen potest dici opus suum inter pretatiue. Et quia Deus reddet vnicuique iuxta opus suum non solum elicitiue, verum etiam interpretatiue, ideo neganda est consequentia cum sua probatione: quia pro cedunt solum de alieno elicitiue

Ad confirmationem dicendum, quod licet quilibet lebeat referre ante tribunal Christi ea, quae gessit in corpore: tamen ex hoc non conuincitur, quin unus pro alio possit satisfacere

ARTICVLOS II? Vtrum quispiam peracta ponitentia sibi pro cunctis suis delictis a sacerdote inumcta, licet non condigna, ab omni pirgatorij poe na fuerit absolutus.

QVANTVM ad tertium articulum est aduertendum, quod ex ordine diuinae iustitiae cuilibet culpae es poena determinata, quam per aliquem modum oportet expiari, vel hic in praesenti seculo, vel saltem in futuro urgatorio. Et ideo si non est condigna poenitentia por sacerdotem iniuncta, tunc praecise propter complemen tum illius poenitentiae non ab soluitur poenitens a purga torio igne: Et haec est intentioMagistri hic in littera dicentis, quod "si non sufficit dolor interior cum poena iniuncta, tunc Deus addit poenam".

Forte dicetur, quod si sacerdos iniungit maiorem poe nam, quam s tpoena condigna, poenitens tenetur eam to tam complere: ergo si iniungit minorem, non videtur, quod iste tenetur ad aliquam poenam vlteriorem, Con sequentia patet: quia si quantum ad maius est standum udicio sacerdotis, etiam standum erit suo iudicio, quam tum ad minus.

2 Praeterea, illud, quod arbiter sententiat, hoc vtraque pars debet approbare: sed sacerdos est arbiter inter poenitentem, & Denm: ergo tam poenitens, quam Deus de pent approbare sententiam sacerdotis, quantum ad poe nam iniunctam, & per consequens Deus non addet pe nam purgatorii super poenam, quam sacerdos iniunxit ipsipoenitenti

Preterea, cum poena purgatorii sit acerbissima, nimis periculose, & damnabiliter deciperetur poenitens a acerdote, si suppleretur in igne purgatorii totum illud, quod sacerdos minus iniungit a condigna poenitentia.

Ad primum dicendum, quod licet ans sit verum, quam tum ad forum ecclesiae, tamen non est verum, quantum ad forum Dei: quia dato, quod ille, cui maior est poeniten tia iniuncta, moriatur in illo instanti, in quo egit condinam penitentiam, ipse ulterius nullam sustineret penam

Ad quorum intelligentiam est aduertendum, quod lupliciter possumus loqui de quantitate penitentiae sais factoriae. Vno modo, quantum ad forum Dei, & sic secundum mensuram delicti erit plagarum modus, vt d citur in Deut ita, quod semper maiori peccato debetur maior poena. Alio modo, quantum ad forum ecclesiae, & sic quandoque sit econuerso, quia maiori peccato in foro ecclesiae quandoque debetur minor poena, & minori maior. Fornicatio en sacerdotis est minor culpa, quam vo luntarium homicidium per laicum perpetratum, & tamen sacerdoti fornicario debetur in foro ecclesiae poeniten tia ro annorum cum maximo rigore adiuncto, & homicidae poenitentia septem annorum. Item, non est dubium quin plus peccatum matricida, quam vxoricida, & tamen maior poenitentia debetur in foro ecclesiae vxori cidae, quam matricidae: nam matricidae debetur poeniten tia i0 annorum: sed vxoricidae debetur poenitentia sinu termino omnibus diebus vitae suae continue duratura

Haec omnia patent in variis, & diuersis locis lib, decri torum. Ratio autem praedictorum esse potest, quia in foro ecelesiae non solum taxatur poenitentia, prout esi emenda peccati preteriti, sed etiam, prout est cautela peccati futuri, quod ex humane infirmitatis pronitate otest prouenire, ac etiam, prout est quaedam spiritualis custodia vitandi scandali, quod ex peccato posset ori ri. Sed magis proni sunt homines ad laedendum vxores suas, quam matres. et sacerdos, qui tam nobile officium dem exercere in quo suis subditis det bonum exemplum conti nue exhibere, si in fornicationem labitur, valde scandalixat populum, ideo ecclesia maiorem taxauit poenitentia vxoricidae, quam matricidae, & fornicanti sacerdoto, quam laico homicidae. In foro tamen Dei non sic, sed semper maiori peccato maior debetur pena. Vnde dato, quod sacerdotis fornicantis poenitentia sit maior, quam eius culpa requirat coram Deo, tamen si suerit ei iniunctai suum superiorem, ipse tenetur eam complere, si manserit in foro ecclesiae: si autem moriens exit forum ecclesis & intrat forum Dei, tunc posito, que in pucto mortis, quo intrat forum Dei, tantum perfecerit de sua poenitentia, quantum exigitur pro tali, & tanto delicto in foro Dei, ipse pro illo peccato non amplius punietur, quia in illo foro Dei non oportet cauere de suturo peccato, ve de vitando scandalo, ideo illa pars poenitentiae, quae ratione istorum additur in foro ecclesiae, non habet locum in foro Dei. Sic econuerso, si alicui in foro ecclesiae fuc rit minor iniuncta poenitentia, quam requirat sua culpa nisi antequam moriatur, per aliqua bona opera interio ra, vel exteriora suppleat illud, in quo culpa excedit pos nitentiam, tunc quando moriendo intrat forum Dei, hu iusmodi defectus poenitentiae per peenam purgatorim pe nitus reformatur, non obstante, quod in foro ecclesiae dum vixit, non tenebatur ad poenam grauiorem

Ad secundum dicendum, quod licet maior sit vera quando vtraque pars consentit in arbitrum, tamquam in suum superiorem sine exceptione promittens tenere ratum, quicquid per ipsum fuerit sententiatum: tam an opposito istorum posito, tunc maior non est vera. Sic au tem est in pro posito. Nam licet iste arbiter sit superio; vna parte, scilicet ipso poenitente; tamen ipse in infinitum est inferior altera parte. sipso Deo. Etiam ipse Deus no consensit absolute in istum arbitru, quia quamuis in hoc consenserit, quod iste arbiter pro offensa Deo facta debet iiungere poenam, tamen non consensit in quami bet diminutionem penae. Sed vult, quod iste sacerdos ac modum Samaritani cum oleo misericordiae infundat vi num iustitiae

Ad tertium dicendum, quod si sacerdos quandoque rationabilibus de causis iniungit minorem penitentiam, quam exigat rigor iustitiae, puta quia timet, si magnam poenitentiam iniungeret, quod poenitens desperaret, tuc salte det ei indicare, quantam poenam deberet de iure susti nere, & per consequens debet eum hortari, quod praeter hanc poenitentiam exercitet se in bonis operibus ad suum purgatorium extinguendum, sic non decipiet eum, sed potius cum debito moderamine reducet eum aduiam salutis aeternae.

ARTICVLVS IIL Vtrum per indulgentias a summopontifice, vel ab episcopis largitas homo possit porga torium suum extinguere absque alia satisfactione.

SVANTVM ad quartum articulum, quo petitur, vtrum per indulgentias possit homo purgatorium suum extinguere absque alia satisfactione, est aduertendum quod cum ly absque sit praeposito exclusiua, igitur vel excludit in proposito determinate, & precise talem satis factionem, quae iniungitur a sacerdote, vel excludit om- nem actum hominis, quo diminuitur pena peccati. Et secundum hoc pono duas conclusiones.

Prima est, quod iuxta primum modum exclusionis potest purgatorium hominis totaliter deleri absque al ua satisfactione.

1 Quia cui tantum remittitur, quantum ipse tene tur, ille vlterius non obligatur. Sed multi sunt homines, quibus per largitionem indulgentiae tantum remittitur quantum ipsi emendare tenentur, ergo dato, quod talemoriantur, prius quam perficiant satisfactionem a sacerdote inunctam: nullum tamen sustinebunt purgatorium, Maior est de se nota. Etiam minor patet, quia dato, quod aliquis teneatur poenam sustinere ro annorum, & non maiorem & haec tamen sibi fuerit iniuncta a sacerdote, ipse immediate pergit ad aliquam ecclesiam, in qua cui libet debite contrito, & confesso largiuntur 1o anni indulgentiarum, vel plures, quibus obtentis, moritur eodem die, antequam incipiat poenitentiam iniunctam ab ipso sacerdote, tunc planum est, quod per indulgentiam totum purgatorium illius hominis delebitur, quia, vt patet ex supposito, tot anni sibi remittuntur, ad quot annos ipse obligabatur.

Sed contra istius rationis minorem, ac etiam contra conclusionem videtur esse triplex opinio Primo enim his dictis obuiat error haereticorum illorum, qui dicunt indulgentias nihil valere. Quod potest ex intentione eo rum probari sic

1 Spirituale non potest pretio temporali comparari sine simonia: Sed Si indulgentia aliquid valeret, tunc e meretur spirituale pro re temporali, quia illis datur indulgentia, qui porrigunt manus adiutrices

2 Praeterea, si dicitur, quod temporalia subsidia sunt uandoque ualde necessaria, & ideo licet subuenientib dare indulgentiam,

Respondetur, quod hoc non ualet, quia subsidia spiri tualia magis sunt necessaria, quam temporalia, sed pre piritualibus sub sidiis non videntur dari indulgentiae: es go nec pro temporalibus dari debent

Praeterea, ex determinatione diuinae iustitiae cuilibet peccato taxata est sua poena ergo talis poena not dimittetur per aliquam indulgentiam. Antecedens patet in Deut. vbi dicitur, quod secundum mensuram delicti erit plagarum modus, Consequentia probatur quia super illo verbo seipsum negare non potest, dicit glo a, quod Deus seipsum negaret, Si dictum suum non impleret

Preterea, quicumque est inferioris potentiae, & au ctoritatis, ille non potest indulgendo relaxare huiusmo li poenam, ad quam sustinendam obligauit ille, qui ess superioris auctoritatis. Sed Deus, cuius auctoritas est om nium suprema, absoluendo penitentem a culpa, & a pe na aeterna, obligauit eum ad poenam temporalem: ergo Papa non potest per indulgentias huiusmodi poenam re laxare, & per consequens oportet, quod homo eam sustineat vel in hac vita, vel in alia, puta, in purgatorio.

s3 Praeterea, illud non debet fieri in Dei eccletia, quo vilificatur sacerdotalis potestas, & tollitur poenitentis vtilitas. Sed absoluere hominem a poena fatisfactoria est huiusmodi: ergo &c. Maior patet. Probatur minor: quia ex hoc potestas iniungentis aliquam poenam vilificatur, quod modus, & via praebetur, vt illud, quod iniunctum est, non impleatur. Sed per indulgentias praebetur via hominibus non faciendi illud, quod iniunctum est eia sacerdotibus: quia praedicatur, quod per indulgentiam relaxetur iniuncta eis poenitentia. Patet etiam secunda pats minoris: quia per hoc, quod homines perficiunt iniunctam eis poenitentiam, ipsi assuescunt virtuose operari, & facilius possunt cauere de futuro peccato, quod est valde vtile ipsi homini. Sed & istud tollitur per indui gentiam: ergo &c.

lsta non concludunt 1 Quia ecclesia vniuersalis non errat, sicut patet in gl super illo verbo Christi, Ego pro te rogaui Petre, vt non deficiat fides tua. Sed vniuersaliter in Dei ecclesia praedicatur indulgentia a summis pontificibus, & etiam ab alijs episcopis donata

2 Praeterea, Apostolus videtur dedisse indulgentias, vbi ait, Et ego donaui, si quid donaui propter vos in per sona Christi, vt non circumueniamur a cathana, vbi glo sa exponens hoc verbum in persona Christi, ait, idest, ac si Christus donasset: Sed planum est, quod Christus potest dare indulgentias recompensantes iniunctam poe nitentiam. Si igitur Apostolus, qui episcopalem gradum tenuit, dedit indulgentiam: ergo etiam summus pontifex veram potest dare indulgentiam Ipse enim est vniues salis, & cum hoc immediatus dispensator spiritualis thae sauri, qui in ecclesia Dei congregatus est, ex eo, quod fu perfuit sanctis sufficienter salutis his, quae emendare debuerunt. Haec enim est intentio sanctorum, vt talibus spi ritualibus bonis subueniatur Christi fidelibus. In quo etiam thesauro reconditur meritum domini nostri lesu Christi, qui nihil tenebatur soluere: quia peccatum non fecit, nec inuentus est dolus in ore eius: & ideo toto suo merito nostrae paupertati per indulgentiarum largitionem poterit subueniri a summo pontifice, qui, vt dictu est, vniuersalis dispensator est istius thesauri: partiales vero dispensator es sunt episcopi, & nulli alii praelati tenentes gradum inferiorem ipsis episcopis. Propter quod etiam summus pontifex episcopos appellat fratres, infi riores vero praelatos solet filios appellare¬

Ad primum motiuum adductum pro ista peruersa opinione dicendum, quod minor non est vera. Ad probationem dicendum, quod indulgentia non datur pro re temporali sistendo in ipsa re temporali; sed datur pro temporali in ordine ad spirituale, puta datur porrigenti bus manum adiutricem, vt construatur ecclesia ad per ficiendum in ea diuinum officium, & cetera ad laudem Dei spectantia. Vel datur quandoque ad opprimendum inimicos ecclesiae, vt fideles pacifice possint Deo seruire, & sic de aliis. Ex quo patet, quod hic nulla est simonia, quia non sistitur in ipso temporali

Ad secundum nego minorem: quia, vt plurimum, dantur indulgentiae his, qui audiunt deuote praedicationes religiosorum Dantur etiam quandoque indulgentiae in aliquibus ecclesiis his, qui audiunt missas in eis. Etiam Vrbanus quartus dedit indulgentias in festo corporis Christi, & per octauas his, quiiintersunt diuinis officiis. Etiam Innocentius quartus dedit indulgentias. 10. dierum cuilibet, qui o at pro rege Fraciae. Ex quibus omni- bus apparet falsitas illius minoris, qua dicitur, quod indulgentia non datur pro spiritualibus. Patet etiam per vltimum exemplum scilicet de rege, quod etiam datui pro spititualibus subsidiis.

Ad tertium dicendum, quod dimitti penam, quam diuina iustitia taxauit pro culpa potest dupliciter intelligiVno modo, absolute. Alio modo commutatiue, puta, quod poena vnius datur pro poena alterius auctoritat e illius, qui potest facere huiusmodi commutationem. Pri mo modo non dimittitur poena per indulgentiam: sed secundo modo Nam de merito passionis Christi, & mar tvrum suorum, ac ceterorum sanctorum soluitur poena taxata pro peccato, quando per indulgentias dicitur po na dimitti Et ideo neganda est consequentia. Ad prob ationem dicendum, quod Deus isto modo implet dictum suum: quia setuatur iustitia eo modo, quo vnus sa ua iustitia pot est pro alio satisfacere.

Ad quartum dicendum, quod licet ille, qui est inferioris potentiae, non possit virture propria absolute relaxare illud, ad quod obligauit ille, qui est superioris po tentiae: tamen virtute sibi concessa ab illo, qui est superioris potentiae, potest pro illo, qui obligatus est, soluerde thesauro, cuius dispensatio sibi dignoscitur esse com missa: sic autem est in proposito, vt patet ex praemissis

Ad quintum nego minorem, accipiendo absoluere modo, quo iam dictum est, puta vnum pro alio soluere,

Ad primam probationem dicendum, quod licet maior sit vera, quando datur via, quod nec in se, nec in suo aequiualenti impletur, quod iniunctum est: tamen non est vera, quando sic datur via, quod aequiualenter imple tur, sicut fit per indulgentias, vt praedictum est.

Ad secundam probationem dicedum, quod cuilibet. qui exsoluit suam poenitentiam per sibi largitam indulgentiam, est consulendum, quod compleat etiam poeni tentiam a sacerdote sibi iniunctam, propter causas tactas in ipsa probatione, ac etiam, quia multa sunt pecca ta, quorum quandoque memoriam non habentus: igitur ne pro talibns grauem penam in purgatorio sustineamus, debemus peragere poenitentias nobis iniunctas, vt indulgentiae nobis succurrant contra ea, quae pati tenemur, pro huiusmodi peccatis Dato tamen, quod de licentia confessoris, homo iniunctas poenitentias compenset indulgectiis, adhut bene potest contingere, uod talis homo ex consideratione passionis domini nostri lesu Christi, & ceterorum sanctorum, cuius parsionis merito satisfit pro ipso, maiorem gratiam, & cari tatem recipiat, quam si penitentiam sibi iniunctam in ropria specie absque indulgentiis perfecisset. Et quia per augn entum gratiae, & caritatis homo inclinatur ad opera virtuosa, & diminuitur in eo inclinatio ad vitia non minus, quam per assuefactionem bonorum operum; deo poenitent s vtili as non tollitur per indulgentiam, sed magis promouetur.

Secunda opinio pr dictis contraria est, quae ponit, quod quamuis indulgentia valeat ad tollendam poenam, ad quam sustinendam in hoc mundo sacerdos obligaut oenitentem: tamen non valet ad exsoluedam poenam, uam quis meretur pati in purgatorio secundum Dei iudicium. Sed isti videntur propriam vocem ignorare uia quilibet Christianus tenetur credere, quod poena satisfactoria iniuncta a sacerdote confessore delet peenam urgatorii, & hoc, vel in toto, si fuerit condigna diuinae pffensae, vel saltem in parte, si fuerit citra condignam: es go si indulgentiae valent ad tolledam poenam, ad quam sacerdos obligat in hoc mundo sustinendam, sequitur, quod per consequens indulgentiae valeant ad tollendam poenam n purgatorio sustinendam & sic virtute illius; uod ipsi ponunt, & affirmant, sequitur posito illius, quod ipsi negant

Tertia opinio est, quae ponit, quod quamuis indulgen tiae valeant ad satisfaciendum de iniuncta penitentia; acerdote, ac etiam ad delendum purgatorium: tamet non valent tantum, quantum pronunciantur, & praedicantur valere: sed vnicuique tantum valent, quantum fi des, & deuotio sua exigit.

Et si dicitur istis quare praelati ecclesiae maiorem indulgentiam pronuncient, quam valeat.

Respondent, quod ad hoc ecclesia tantum valorem ronunciat, vt quadam per a fraude filios suos ad benefatiendum allictat, sicut mater promittens filio paruulo pomum, ipsum ad ambulandum prouocat, quamnis totum pomum sibi non tribuat

Sed nec istud valet: quia ista non esset pia fraus: sed potius erudelis. & impia, qua homo sic decipitur, quod acerbissima poena remaneat obligatus, quando credit esse penitus absolutus. Sic autem esset in proposito: quia homo ratione indulgentiae sibi factae posset quandoque tantum de iniuncta sibi poenitentia omittere, quantum sonant indulgentiae, & tunc si non valerent indulgentiae tantum, quantum sonant, tunc ad tantum purgatorium iste maneret obligatus, quantum indulgentiae minus va lent, quantum sonant

2 Praeterea, ecclesia Dei in persona prelati dantis indulgentias, & in persona praedicatoris denunciantis indulgentias nequaquam posset a mendaciis excusari, quood esset valde periculosum: quia sicut ait Apostolus. Si ina nis est praedicatio nostra, inanis est & fides nostra. Vnde istis fictoribus dicere possumus illud verbum Iob. Nunquid Deus indiget mendacio vestro, vt pro ipso loquamini dolos

Sed forte pro ista ficta opinione dicetur. 1 Si indulgentiae valerent tantum, quantum sonant, tunc aliquis de sua malitia secundum ordinationem ecclesiae quandoque reportaret lucrum, seu commodum Falsitas consequentis patet. Probatio consequentiae: qui quandoque pronunciatur indulgentia de remissione ter tiae partis omnium peccatorum, tunc dato, quod vnus propter magnam suam malitiam teneatur obligatus ad penam sustinendam 3oo, annorum, alter vero bonus ho mo propter aliqua venialia peccata obligatus est ad poe nam trium dicrum, tunc ille, qui valde malus fuit conse quitur remissionem poenitentiae ioo annorum, & il- le bonus homo tantummodo habebit remissionem vnius diei¬

2 Praeterea, veniens per roo dietas non haberet ma iorem remissionem, quam ille, cuius domus esset conti gua ecclesiae, in qua huiusmodi indulgentiae fore pronumciantur, quod videtur inconueniens

3 Praeterea, in ciuitate Spirensi est quaedam parua ec clesia, quae appellatur sanctum sepulcrum, in qua ostenditur patentibus literis Papalibus septem Paparum, quod quilibet eorum relaxat septimam partem poenitentiae omnibus, qui confessi, & contriti veniunt ad illam eccle siam in festo diuisionis Apostolorum: ergo si indulgentiae tantum valent, quantum sonant, tunc quilibet illa die veniens contritus, & confessus ad iam dictam ecclesiam, esset absolutus a poena, & a culpa, & sic tanta esset ibi indulcentia, sicut in anno iubileo in ecclesia sancti Petri, vel in passagio vltramarino, quod omnino inconueniens esse videtur.

Sed, his non obstantibus, dico, quod indulgentiae tan tum valent, quantum sonant, dummodo haec tria concur rant scilicet ex parte dantis auctoritas, ex parte suscipientis caritas, & ex parte causae congruitas, seu rationabi litas. Et appellatur tunc causa, pro qua dantur indulgen tiae, rationabilis, quando ex hoc promouetur honor Dei & vtilitas ecclesiae

Ad primum nego consequentiam. Ad probationem dicendum, quod illud lucrum, puta illam remissionem non reportaret ex sua malitia: sed ex Dei misericordia

Etiam dato, quod ille b onus homo solum vnam dieconsequatur de remissione: tamen magnum bonum po test ibi consequi per modum meriti: quia non solum in aturalibus, verum etiam in spiritualibus verificatur illa proposito Aristo. 2. de anima, qua dicitur actus actiuo rum sunt in patiente, & disposito: & ideo secundum quod ille bonus homo est melius dispositus, secundum hoc eodem actu, quo vadit pro indulgentiis praeter illam re missionem, quam consequitur ex speciali deuotione potest mereri augmentum sui praemi essentialis

Ad secundum dicendum, quod quandoque indulgem tiae indistinctae largiuntur, & tunc non plus habet de re missione, qui de longinquo venit, quam ille, qui contipuus est ecclesiae, vel etiam quam clerici, qui spectant ad illam ecclesiam, in qua quaerendae sunt huiusmodi indul gentiae, licet ille, qui de remotis venit, ratione maioris laboris, & deuotionis, mereatur aliquid de praemio essentiali, quod alter non meretur: sed quando largitor in dulgentiae distinguit inter de remotis venientem, & de prope, tunc plus recipit ille, quam iste. verbi gratia, Papa in remissionibus aliquibus illis, qui transcunt mare, dat s annos, illis, qui transeunt montes, tres annos, ceteris autem vnum annum

Ad tertiem nego consequentiam quia non est sic intelligendum, quod quilibet illorum septem Paparum remittat septimam partem totius poenitentiae: sed solus primus remittit septimam partem totius poenitentiae: si cundus vero remittit septimam partem illius, quod remansit post primam remissionem: & tertius remittit septimam partem illius, quod remansit post secundam re missionem, & sic deinceps vsque ad septimum Papam. & ille remittet septimam partem eius, quod remansit p ost sextam remissionem. Ex quo patet, quod postquam quilibet istorum septem Paparum remisit septimam partem poenitentiae, adhuc remanent sex partes illius totius, quod remansit post sextam remissionem factam per sextum Papam. Et ideo non est simile de indulgentia anni ubilei, vel paslagij vltramarini, supposito, quod in talibus plena fiat remissio ab omni poena Multae aliae opi- niones sunt circa istam materiam, quas recitat glosator extra de pe. & remis. super. c. Quod autem: quas causa breuitatis ad praesens non adduco

Conclusio secuda est, quod homo per acquisitionem indulgentiae non potest totum suum purgatorium extinguere absque aliqua satisfactione, prout Iy absque excludit omnem actum nostrum, quo remittitur, seu diminuitur poena debita pro peccato, quia nihil potest ex cludere illud, quod necessario presupponit: sed remissio, quae fit per indulgentiam, necessario praesupponit remis nonem, quae fit per penitentis contritionem: ergo &c. Maior patet. Probatur minor: quia cum nullus mortalis peccator sit capax indulgentiae, oportet, quod remissio, uae fit per indulgent am, praesupponat contritionem qua mortalis peccator iustificatur, & per consequens praesupponit aliqualem remissionem, seu diminutionem penae debitae pro peccato: quia sicut patet ex dictis superius, magna pars illius penae remittitur in vera contritione.

Sed contra fundamentum istius rationis, qua dicitur, quod nullus existens in peccato mortali est capax indum gentiae, quidam arguunt sic

vbi est maior indigentia, ibi magis habet locum misericordia, & indulgentia: sed homo existens in peccato mortali maiorem patitur indigentiam, quam ille, qui caretpeccato: ergo &c

2 Praeterea, peccato mortali non obstante, homo po test dare indulgentias. ergo non obstante peccato mos tali, homo potest recipere indulgentias. Antecedens pa ter, quia dato, quod Papa esset in mortali peccato tamen ipse posset dare indulgentias. Probatur consequentia quia conditio agentis debet esse nobilior conditione patientis: nam omne agens praestantius est patiente, vt di citur, 3, de anima, ergo si vilitas mortalis peccati nonre pugnat facienti indulgentias, sequitur, quod nec repugnet recipienti

lsta non concludunt, quia sicut membrum mortuun nullam suscipit influentiam a ceteris membris viuis, sic quandiu manet homo in mortali peccato, non potest uscipere indulgentiam, quae datur ex influentia, & di- spensatione meritorum viui capitis sChristi, & viuorum membrorum, omnium scilicet sanctorum illi viuo capiti viuaciter adhaerentium,

Ad primum dicendum, quod maior non est vera, vbi maior indigentia stat cum disposi ione opposita ad mi- sericordiam, & indulgentiam. Ad minorem dicendum, quod licet mortalis peccator maiorem indigentiam ha beat: tamen minus est dispositus ad recipiendum indulgentiam, quam ille, qui est sine mortali peccato.

Ad secundum nego consequentiam Ad probationem dicendum, quod quamuis ille, qui apit principaliter, & ex propria virtute effiuit aliquem effectum, sit prestantior patiente: tamen hoc non est ne cesse de eo loquendo, qui ministerialiter dispeniat aliquem effectum, non de suo, sed de alieno, sibi tamen conmisso thesauro, saepe enim bonus dominus dat bonum donum bono subdito per manum mali ministri: sed Paa, vel Episcopus dans indulgentias, non dat de suo me rito, sed dat de merito Christi, & sanctorum sibi ad dispen sandum commisso: ergo &c.

Ad argumentum principale dicendum, quod licet gnorantia inuincibilis excuset a peccato, & a poena aeter a, tamen non semper excusat a poena etiam temporali: dato enim quod homo tradiderit obliuioni, & ignoram tiam inuincibilem habeat de multis mortalibus peccatis, quae diebus suis commisit, tunc Deus non tradit eum eternalibus poenis eternaliter puniendum: tamen non obstante huiusmodi obliuione Deus puniet eum pro huiusmodi peccatis in purgatorio poena temporali, si in hoc mundo non satisfecerit per largitas sibi indulgentias, vel aliis virtuosis actibus, & operibus pietatis.