Quaestio 1

Circa istam 33. distin quaero. An relatiua proprietas in diuinis differat realiter ab essentia.

TRVM proprieates relatiua in diuinis realiter differat ab essentia.

Et videtur,i que sic: Quia quae differunt quidditatiuedisserunt entitatiue, & per consequens realiter, sed proprietas & essentia in diinis differunt quidditatiue, cum sint diuersorum generum, ergo &c.

Contra, cum summa simplicitate nullatenus potest esse realis differentia in eodem supposito, sed persona diuina vt hic patet est aeque simplex sicut essentia, & per consequens est summe simplex, ergo persona constat ex essentia diuina & proprietate, ergo proprietas, & essentia nul lo modo poterunt realiter differre. Hic sunt quattuor vi denda. Primo de eo, quod quaestio quaerit. Secundo vtrum proprietas relatiua realiter differat a persona diuina. Ter tio vtrum proprietates diuinae sint in essentia, & in personis. Quarto vtrum non obstante, quod proprietates di uinae differant ab essentia diuina sola ratione, possimus saluare, quod proprietates inter se realiter differant, & personas faciant realiter differre

RESOLVTIO¬ Ralatiua quidem proprietas secudum rationem quiddit atiuam al essentia differt, ob id tamen nulla in us realis distinctio intelligitur, quemadmodum inter personam, & proprietatem non astruit ur Vnde quamuis relatiuae propriet ates vere in essentia diuina reperiantur, realem tamen dist efficiunt.

ARTICVLVSR Vtrum velatiua proprietas in diuuinis differat vea lter ab essentia

QVANTVM ad primum, vtrum proprietas relatiua in diuinis realiter differat ab essentia, sic procedam. Ponam enim duas conclusiones, quas reputo veriores, & dictis sanctorum magis conformes & recitabo op- positarum opinionum motiua, & respondebo ad ea. Prima conclusio erit affirmatiua, secunda erit negatiua.

Prima conclusio est, quod proprietas relatiua a diuina essentia differt secundum rationem quidditatiuam.

1 Quia rationes formaliter includentes, quae contradictorie mutuo se excludunt, necessario differunt, sed rationes diuinae essentiae, & proprietatis relatiuae sunt huiusmodi, ergo &c. Maior patet, probo minorem, quia ro diuinae essentiae includit esse ad se, & non ad aliud, sed ro relatiuae pprietatis includit esse ad alind, & non ee ad se¬

2 Praeterea, fundamentum differt ratione ad eo, cuius est fundamentum,. quia alia est ratio fundanti, & alia fundatis; sed diuina essentia est fundamentum omnium proerietatum relatiuarum, ergo &c

Praetera, quaecumque sic se habent, quod secundum nostrum modum intelligendi vnum alterum praesupponit, illa necessario differunt ratione: quia alia est ratio prae¬ supponentis, & alia praesupposit: numquam enim idem secundum eandem rationem sumptum, praesupponit seip sum, sed secundum nostrum medum intelligendi proprietas relatiua presupponit essentiam, ergo &c.

Sed contra istam conclusionem est quidam doctor, qui circa istam 33. distinctionem dicit, quod relatio in diuinis non solum non differt ab essentia realiter, & formaiter, sed nec secundum rationem differt ab ea: & istud hic non probat: qia dicit se hoc probasse distinctione r. q.1. articulo 2 sui scripti, vbi cum ipsum ex intentione erlegerem, non inueni ad istud suum propositum, nisi hanc consequentiam. Si relatio in diuinis ratione differret ab essentia, tunc persona diuina aliquo modo esset con posita, & non omnino simplex. Et ex dictis suis potest pro bari consequentia, & falsitas consequentis. Probatur consequentia sic. Cuius constituentia differunt ratione, ipsum constitutum est compositum saltem secundum rationem, quia transitus in identitatem alicuius non tollit compositionem, nisi illius generis, secundum quod transit; puta si transit realiter tollitur composito realis; si formaliter, tollitur composito formalis. Si ergo relatio transit secundum esse, & secundum rem, & manet condistincta essentiae secundum rationem, igitur ex tali transitu non tollitur omnis composito: quia manet com posito secundum rationem.

Falsitatem consequentis possumus probare quinque modis. Primo sic. 1 Qui dicit omne, nihil excipit, sed determinatio concilij extra de sum trin. & f. catho. c. Firmiter credimus, dicit "simplex omnino", ergo nullus modus compositionis nec realis, nec formalis, nec rationis ponendus est in Deo.

2 Secundo sic, Omnis perfectio simpliciter in su mmo ponenda est in Deo, sed simplicitas est perfectio simpliciter: quia in vnoquoque melius est esse simplex, quam non simplex, ergo infinita simplicitas erit in qualibet dinina persona, sed non esset ibi summa, vel infinita simplicitas, si esset aliqua composito rei, vel rationis.

Tertio sic, vbicumque est composito conceptuum, ibi alter conceptuum est perfectibilis per alterum, tamquam per sui perfectionem, vt conceptus animalis per conceptum rationalis, & vniuersaliter, vbicumque est compositio, ibi vnum componibilium est in potentia ad alterum; & quia potentia imperfectionem dicit, ergo vbi est composito secundum rationem, ibi est imperfectio illius generis, & per consequens talis composito in persona diuina, quae est perfectissima poni non potest

Quarto sic, Deus est, quo maius, vel melius cogitari no potest, secundum Ansel. prosologion, sed Deus cogitatur meliorr si cogitatur omnino simplex re, & ratione: quia vt sic, magis attribuitur sibi perfectio simplicitatis in summo, quam si cogitatur simplex re, compositus vero ratione.

quinto sic, Anselmus de incarnatione verbi ait, Si esset aliquid, quod nec actu, nec intellectu dissolui posset, maius esset, quam quod intellectu dissolubile esset; itaque si omne compositum saltem cogitatione dissolui potest, qui dicit Deum esse compositum, dicit aliquid maius Deo se posse intelligere; transit ergo eius intellectus vltra Deum, quod nullus potest facere intellectus, & per hanc auctoritatem concludit ille doctor dicens, quod haec auctoritas adaptatione non indiget, cum propositum contineat euidenter.

Sed istam opinionem reputo valde dissonam: & difformem a veritate, & a dictis sanctorum.

1 Quia sirelatio diuina nec re, nec ratione distingueretur ab essentia, tunc non magis maneret in diuinis genus relationis, quam quantitatis, vel qualitatis, & sic de aliis consequens est falsum, & expresse contra Boethium in li, de trini, probo consequentiam: quia pro tanto cetera praedicamenta a relatione non connumerantur substantiae in diuinis; quia si diuina essentia perfecte diffinire tur, ratio illa comprehenderet omne absolutum in diui¬ nis, & ideo realiter absoluta in diuinis transeunt in diuinam essentiam secundum rem, & secundum rationem. Si igitur relatio transiret secundum rem, & secundum ratio nem, non appareret quomodo magis genus relationis maneret in diuinis, quam genera absolutorum.

2 Praeterea, si paternitas & filiatio in diuinis transirent in diuinam substantiam secundum rem, & secundum rationem, sicut cetera absoluta: tunc esse patrem, vel esse filium diceretur secundum substantiam, sicut esse magnum, vel esse sapientem; quod tamen expresse negat August. 2. de tri. Item 5. de trini ait, quod Deus est "sine quantitate magnus, & sine qualitate bonus", numquam tamen inueni tur, quod sit sine relatione pater.

Ex his igitur, & multis consimilibus aperte colligitur, que relatio manet in diuinis essentiae condistincta magis, quam cetera absoluta, sed non manet secundum rem, ut tu etiam dicis, ergo manebit secundum rationem.

Ad rationem in contrarium dico, quod si loqueris de sim plicitate reali, tunc nego consequentiam si autem loque ris de simplicitate rationis, ita quod hoc solum dicatur omni no simplex, quod tantummodo est conceptibile vnica ratione, tunc concedo consequentiam, sed nego falsitatem consequentis: quia diuina persona potest concipi, vt substantia verissima ratione essentiae, & vt sic, concipitur ad se, & potest concipi, vt verissimum relatiuum ratione relationis, qua tendit ad aliud, & vt sic, concipitur ad aliud & non ad se, ratione quorum conceptuum eidem personae competunt duae rationes formaliter condistinctae, secundum aliquid, & ad aliquid sui, puta secundum essentiam & relationem.

Ad probationem primam dicendum, quod diligenter attendendo verba illius decretalis, tunc illud simplex omnino, quod tu assumis de persona, decretalis exprimit de essentia diuina; ista namque sunt verba ad litteram illius decretalis, Firmiter credimus & simpliciter confitemur, que vnus est solus verus Deus, aeternus, immensus, & incom mutabilis, omnipotens, ineffabilis & incomprehensibilis, pater, & filius, & spiritus sanctus, tres quidem personae, sed vna essentia, substantia, siue natura simplex omnino. Et ideo decretalis, quam adducis, non est contra me: quia de plano concedo, quod diuina essentia, substantia, siue natura est simplex, & indistincta re, & ratione, quamuis relatio diuina sit ab essentia distincta ratione

Ad secundum dicendam, quod simplicitas in summo est ponenda in Deo inquantum tollit omnem diuersitatem rerum realem compositionem facientium: quia vt sic, dicit perfectionem, non autem inquantum tollit distinctionem rationum; talis enim simplicitas est impossibilis in diuinis: quia ad ipsam sequitur confusio personarum: nam si paternitas in diuinis esset omnino indistincta re, & ratione ab essentia, tunc non magis sibi competeret oppositio ad filiationem, quam ipsi essentiae, & per consequens non magis distingueret patrem a filio, quam ipsa essentia, propter quod omnes diuinae personae essent indistincte, cum ratione essentiae nullam habeant distinctionem. Etiam minor cum sua probatione posset negari: quia in tota sphaera actiuorum, & passiuorum hoc vniuersaliter videmus, quod quanto res est compositor, tanto est perfectior, & quanto est simplicior, tanto imperfectior, quod patet procedendo a simplici elemento vsque ad corpus mixtum, a mixto ad vegetatiuum, a vegetatiuo ad sensitiuum, a sensitiuo ad intellectiuum, puta ad hominem, qui tam ex parte for mae, quam etiam ex parte materiae videtur esse compositior, cum forma sua plures requirat potentias, & in materia sua sint plures dispositiones, & organa.

Ad tertiam dicendum, quod maior sic vniuersaliter sumpta non est vera: quia quando talium conceptuum est coniunctio, quibus ex parte rei nulla respondet realis distinctio, tunc nec vnus proprie perficitur per alterum, nec vnus est in potentia ad alterum, potentialitas enim vnius conceptus ad alterum praesupponit ex parte rei aliquam potentialitatem, quam totaliter negamus in diuinis, & ideo distinctio rationum, quam ponimus in diuinis, nullam pe nitus ibi arguit imperfectionem.

Ad quartam nego minorem, cum sua probatione, maxime loquendo de tali compositone rationis, cui nullo modo ex parte rei correspondet compositio.

Ad quintam dicendum, quod illa verba Ansel. possunt intelligi de compositone substantiae cum accidentibus separabilibus, & de compositione eiusdem substantiae cum accidentibus inseparabilibus: quia prima dicuntur dissolu bilia actu, puta Sortes, & albedo; alia vero dicuntur diisolubilia cogitatione & intellectu, sicut coruus & nigredo, cignus & albedo, vel homo & risibile, vel corpus de praedicamento substantiae, & trina dimensio quantitatis; & quiomnis illorum dissolutio praesupponit realem compositionem, ideo maius & melius est, quod isto modo nec actu nec cogitatione dissolubile est: talis autem dissolutio locum in diuinis nen habet.

Sed conclusio negatiua, quam promisi, est illa, quod proprietas relatiua in diuinis non differt realiter a diuina es sentia; & pro illa conclusione possent esse quasi omnia, quibus praedictus doctor nititur improbare distinctionem rationis in diuinis.

2 Praeterea, si relatio in diuinis, & essentia differrent realiter, tunc haec praedicatio esset falsa, pater est essentia, quam tamen B. Aug. saepius ponit 7. de trin. Patet etiam falsitas eiusdem consequentis per eundem 15. de trinit. vbi ait, Simplex habens est omne illud, quod habet, sed secundum eundem Aug. persona diuina est aeque simplex sicut essentia: Consequentiam probo: quia pars non praedicatur de toto; sed essentia esset pars realis ipsius personae: quia persona complecteretur duas res distinctas, puta essentiam & relationem.

3 Praeterea, secundum Anselm. in diuinis omnia sunt idem, vbi non obuiat relationis opposito; sed inter nullam diuinam relationem & essentiam est opposito, ergo &c.

Praeterea, omne, quod est, aut est creatura, aut creatrix essentia; sed relatio diuina non est creatura, ergo non poterit realiter differre a diuina natura, quae est creatrix essentia.

Praeterea, dicitur 19. metaph. Omne ad omne, aut idem, aut diuersum: igitur relatio diuina aut est idem, quod essentia diuina, & sic habetur propofitum, aut diuersa ab ea, & tunc necessario erit creatura.

6 Praeterea, impossibie est esse realem differentiam inter ea, quae de se inuicem praedicantur in abstracto, sed relatio diuina & essentia sunt huiusmodi, quia sancti com muniter concedunt illam, paternitas in diuinis est diuina essentia; & econuerso, essentia diuina est paternitas diuina, ergo proprietas relatiua non differt a diuina essentia.

Sed contrarium istius quidam tenentes arguunt sic. 1 Eadem res in diuinis non poterit esse principium oppositorum, sed vnitas & distinctio sunt opposita, & essentia est causa, seu principium vnitatis, & relatio distinctio nis: quia secundum Boethium essentia continet unitatem, & relatio multiplicat trinitatem.

2 Praeterea, impossibile est, quod eadem realitate, qua aliqua conueniunt realiter, differant realiter; quia opposita non possunt conuenire aliquibus secundum idem, & ratione eiusdem, sed pater & filius ab inuicem realiter dif ferunt realitate paternitatis & filiationis, & conueniunt realiter realitate sui fundamenti, puta realitate diuinae es sentiae, ergo realitas relationis diuinae est alia a realitate essentiae, & per consequens realiter differunt relatio & essentia.

Praeterea, sicut se habent modus essendi per se & modus essendi in alio ad ea, in quibus fundantur; sic modus essendi ad aliud se habet ad illud, in quo fundatur, sed modus essendi per se & modus essendi in alio differunt ab illis, in quibus fundantur: quia possunt etiam ab ipsis separari, sicut patet in humanitate Christi, quae non existit per se, & quantitate panis in sacramento altaris, quae non est in alio; ergo relatio, quae est modus essendi ad aliud similiter differt realiter a suo fundamento.

4 Praeterea, illa, quorum quodlibet est vera res, & vnum inuenitur sine alio, illa non sunt vna res, & per con sequens differunt realiter, sed essentia diuina est vera res & paternitas diuina cum sit realis est vera res, & essentia inuenitur in filio, in quo non paternitas; Si enim pater. nitas esset in filio, tunc filius esset pater: Si autem essen tia diuina non esset in filio, filius non esset Deus, ergo paternitas & essentia differunt, realiter; & eodem modo arguitur de aliis omnibus relationibus diuinis.

3 Praeterea, quorum esse realiter differun t, illa necessario differunt realiter, sed esse ad se, quod est esse diuinae essentiae, & esse ad aliud, quod est esse diuinae relationis differunt realiter, ergo essentia & relatio differunt realiter,

3 Praeterea, expositorio svllogismo arguitur sic. Hae essentia est haec paternitas, nullo modo realiter differenab ea, haec essentia est haec filiatio, nullo modo realiter differens ab ea, ergo haec filiatio est haec paternitas, nullo modo realiter differens ab ea; conclusio est falsa, ergo alqua ratione praemissarum, & qua ratione vna est falla eadem & reliqua erit falsa,

3 Praeterea, de lis, quae sunt realiter idem, non pos sunt verificari contradictoria praedicata, sed esse communicabile verificatur de essentia, non esse communicabil verificatur de diuina relatione, ergo essentia & relatio non erunt realiter idem

8 Praeterea, quae vni & eidem numero sunt eadem, in ter se sunt eadem ad minus illo modo, quo sunt eadem illi eidem numero, ergo si paternitas & filiatio sunt rea liter idem essentiae, tunc erunt realiter idem inter se, & per consequens pater & filius nullo modo essent realiter distincti, cum paternitate & filiatione tantum modo distinguantur.

9 Praeterea, sicut relatio secundum rationem se ha bet modo rationis ad suum fundamentum; sic se habet re latio realis modo reali ad suum fundamentum, sed non potest esse relatio secundum rationem, quin differat ra tione a suo fundamento, ergo non poterit esse relati realis, quin differat secundum rem siue realiter a suo fundamento.

1o Praeterea, quandocumque aliqua conueniunt realiter in aliquo, tunc non possunt differre realiter inter se, nisi per ea, quae addunt super illud, in quo realiter sunt idem, & per consequens non possunt habere maiorem differentiam inter se, quam sit differentia illius additi ab illo, in quo realiter conueniunt: sed pater & filius conueniunt realiter in diuina essentia, & solam paternitatem & filiationem addunt super eam, per quas etiam tantum modo differunt iuter se, ergo si paternitas & filiatio ab es sentia non differunt realiter, nec pater & filius per eas po terunt realiter differre

11 Praeterea, quae sunt eadem realiter, vno plurificato plurificatur: & reliquum, sed relationes diuinae plurificar tur, & non essentia, ergo &c

12 Praeterea, quorum est distincta vnitas, eorum es distincta entitas, siue realitas, sed relationis diuinae aliest vnitas, quam essentiae, ergo & alia realitas. Maior patet, quia ens & vnum conuertuntur.

13 Praeterea, si relatio non differt realiter a fundamen to, tunc nullum esset relatiuum secundum esse, sed om- ne relatiuum esset relatiuum secundum dici, falsitas consequentis patet in praedicamentis, consequentia etiam patet: quia illud est relatiuum secundum dici, quod non est in praedicamento relationis,

Praeterea, si relatio diuina non differret ab essentia tunc nec persona diuina posset differre ab essentia. con sequentia patet: quia persona nihil includit, nisi relationem & essentiam: sed probatur falsitas consequentis tripliciter

Primo sic. Quia, quae sunt idem realiter, quicquid as sumitur in vnitatem vnius, etiam assumitur in vnitaten alterius, sed humanitas domini nostri lesu Christi est assumpta in vnitatem personae, & non in vnitatem natutae, ergo &c

Secundo sic quia persona generat, & generatur, sed essentia nec generat, nec generatur.

Tertio sic, quia persona refertur, sed essentia non refertur.

13 Praeterea, quae sunt realiter idem, illud, quod realiter conuenit vni realiter conuenit alteri, sed relatio in diuinis realiter distinguit; essentia Vero non distinguit ergo non sunt realiter idem

Istam vltimam rationem Magister facit in littera contra seipsum, & propter hanc rationem, & consimiles, quas forti nondum vidit distincte, ait Magister ex verbis D. Hilarij, quod illud non attingitur, nec tenetur; verborum si¬ de tringnificantiam rei ipsius natura consumit, & subdit. Mihi in cap. 1. sensu labes est in intelligentia stupor &c. Vnde ego sa teor praedictas rationes esse difficiles: Quia tamen sancti doctores quasi vniuersaliter, & specialiter Hilarius, Aug.¬ Boethius & etiam Magister in littera, sunt primae opinionis; ideo non solum opinione doctorum meorum allectus, sed in obsequium catholicae fidei propter determinationem vniuersalis concilij primam conclusionem tenebo & praedictarum rationum dissolutionem attentabo. 1 Determinatio autem concilij extra de sum tri. & fi- catho. ca. Damnatus, quantum ad istam materiam sic ait, Nos autem sacro approbante concilio credimus, & confitemur cum Petro, quod vna quaedam res est incomprehensibilis quidem & ineffabilis, quae veraciter est pater, & filius, & spiritus sanctus, tres simul personae, ac singilla tim quaelibet earundem, & ideo in Deo solummodo trinitas, & non quaternitas: quia quaelibet trium personarum est illa res, videlicet substantia, essentia, seu natura diuina. Et infra subditur, Licet igitur alius sit pater, alius si lius, alius spiritus sanctus, non tamen aliud, sed illud, quod est pater est filius & spiritus sanctus omnino idem. Istud vltimum verbum non potest glosari contra nostram opi- nionem, nisi glosa corrumpat textum: nam si spititus sanctus est omnino idem ei, quod est pater, idest diuinae essentiae, tunc nihil potest esse in spiritu sancto, quod differat realiter a diuina essentia

2 Praeterea, omne, quod est, aut est substantia, aut accidens, aut creator vtriusque, secundum quod AIpharabius in libro de ortu scientiarum, sed relatio diuina non potest esse accidens, cum nullum accidens sit in Deo; nec substantia creata: quia tunc persona per ipsam constituta esset creatura: necessario igitur dabis, quod sit ipse creator, & per consequens differre non poterit realiter a crea trice essentia

3 Praeterea, in quacumque persona sunt distinctae res, illa necessario est composita, sed in persona diuina est essen tia diuina & relatio; igitur si differrent realiter, quaelibet diuina persona esset composita, quod repugnat verae philosophiae, ac etiam catholicae veritati.

Praeterea, quicquid est alia entitas a diuina essentia. hoc est alia bonitas, cum ens & bonum conuertantur; igi tur si diuina relatio differret ab essentia realiter, tunc in diuinis esset alia bonitas a bonitate deitatis, & per conse quens persona plus haberet de bonitate, quam essentia & persona patris plures haberet bonitates, quam ceterae personae, cum plures contineat relationes: quae omnia sunt errronea, ergo erronea videntur ea, quae ponit praedicta opinio, ex quibus sequuntur illa

Ad primum ergo dico, quod quamuis eidem rei secun dum eandem comparationem non possint attribui oppo sita, tamen secundum aliam, & aliam comparationem nihil obstat eidem rei competere opposita praedicata, hoc enim videmus etiam in creaturis; nam vltima superficies corporis locantis realiter eadem existens per comparationem adcorpus, circa quod est, vere est locus, & per comparationem ad corpus, in quo est, non est locus: quia ita est locus locati, quod non est locus locantis, & ita est superficies locantis, quod non est superficies locati: Sic eadem res, quae est paternitas comparata ad diuinam essentiam nom est principium distinctionis, quia cum relatio per se, & secundum se nondistinguat, nec distinguatur. nisi a suo opposito, ad diuinam autem essentiam paternita nullam habet oppositionem, ergo comparata ad essentiam ab ipsa non distinguitur, sed per realem transitum in ipsam sibi realiter identificatur, & per consequens, vt sic. non distinguit, sed vnit diuinas personas, cum omnes sin vnum in diuina essentia: Eadem tamen paternitas compa rata ad filiationem, cui oppositone relatiua realiter op. ponitur, distinguit personam patris, cuius est proprieta realiter a filio, cuius proprietas est filiatio, sicut & ipsa rea liter distinguitur a filiatione, cui realiter opponitur

Ad secundum dicendum, quod opposita possunt compete re eidem ratione eiusdem realitatis, aliter tamen, & ali ter comparatae, sicut patuit de loco, & superficic. In mul tis etiam alijs possent, cui esset curae, similia inueniri ac illud propositum declaradum; idem enim motus realite coparatus ad agens, puta consideratus, vt procedit ab ag te, est actio, & non passio, & idem numcro motus comparatus ad patiens, est passio, & non actio,

Ad tertium dicendum, quod isti modi cum sint diuersori generum, non sunt ad inuicem comparabiles, nec potes aliquid euidenter probari de vno per similitudinem re pertam in alio; vtrum tamen esse per se, & esse in alio dif ferant realiter ab his quorum sunt modi, magis videtui spectare ad tertium librum, quam ad primum; igitur vsque ibi differo huiusmodi discussiones

Ad quartum dicendum, quod maior non est vera: quiSortes est vera res, & homo inuenitur sine Sorte: quia inuenitur in Platone, & tamen homo in Sorte non est alia res a Sorte

Forte dicetur, quod non est idem homo in Sorte, & Platone

Respondeo, quod supposito, quod vnitas specifica esset vnitas realis, vt quidam dicunt, tunc oporteret, quod eade er titas realis esset in Sorte, & Platone, quae esset vtrique eade & tamen in Plarone esset sine Sorte, & in Sorte sine Pla tone. vel supposita opinione, puta quod quidditas omniun hominum esset vna idea separata, tunc Sortes non dice ret aliam rem ab illa idca: quia tunc Sortes non esset homo, si realiter differret ab illa humana quidditate, & ta me illa eadem quidditas inueniretur in Platone, siue Sor te, quia Sortes realiter differret a Platone. Sic quamuis essentia diuina sit vera res, & paternitas sit vera res, & es- sentia sit in filio, in quo non dicitur esse paternitas, ex ho non sequitur, nec conuincitur inter paternitatem, & es sentiam realis differentia, quamuis conuincatur quaedam inconuertentia: sed fallacia consequentis esset, si diceretur; Ista non sunt adaequate, & conuertibiliter idem, ergo non sunt realiter idem

Ad Quintum nego minorem: quia esse relationes non est esse, nisi inquantum est adesse: & quia in comparatio ne ad essentiam relatio non adest, cum non habeat reali ordinem oppositonis ad ipsam, ergo vt sic, ipsum adessi transit in ipsum esse diuinae essentiae: comparatione auteu ad oppositum ipsa relatio adest, & vt sic, ipsa adesse distinguuntur & multiplicantur, & ideo in diuinis est unicum esse totius trinitatis, licet ibi sint plura adesse, quae tamen adesse non ponunt numerum cum illo vnico esse; eo quod transeant in ipsum

Ad sextum dicendum, quod sicut superius probaui por expositorium svllogismum, nihil concluditur necessario quando medium excedit, & inadaequate se habet cum e tremis: & quia essentia diuina excedit paterititatem, qui est idem filiationi, a qua differt ipsa paternitas, ideo &c Vnde per eandem formam potest probari, quod pater si filius per duas premissas verissimas, quarum oppositum di cere est haereticum, vt patet in decretali superius allega ta: Dicam enim sic, Haec essentia est hic pater, haec essen tia est hic filius, ergo hic filius est hic pater. Cum igitui conclusio falsa sit, & nullum peccatum sit in materia pro missarum, ergo peccatum est in forma svllogismi exposi torij, cuius forma consistit in hoc, quod medium sit haoc aliquid signatum, & tunc necesse est extrema coniungi, us dicitur in libro priorum, illud autem, quod excedit respe ctu excessi, non est hoc aliquid, sed quasi quale quid, i est quid commune

Ad septimum dicendum, quod contradictoria predicata possunt verificari de eodem secundum aliam & aliam conparationem. Posset etiam dici, quod essentia vt est idem pro prietati relatiuae non est communicabilis; essentia enim vt communicata per modum generationis est in filio, & est idem realiter cum filiatione, & vt sic, puta vt commu nicata per generationem est in solo filio, & in nulla alia persona, eadem essentia; vt per spirationem communicata, est idem spirationi passiuae, & vt sic, est in solo spiritu san cto: vt autem est fontana deitatis, siue ratio vniuersalis d uinae pullulationis, sic est in patre, & est idem paternitati & vt sic, non est in aliqua alia persona

Posset etiam dici, quod communicabile, & incommunicabile possunt esse idem realiter non adaequate, vt superius patuit in exemplis introductis.

Ad octauum dicendum, quod paternitas, & filiatio sicut sunt idem realiter in diuina essentia re absoluta, sic etiam re absoluta sunt idem inter se, non tamen propter hoc sequitur, quod sint idem inter se re relata

Ad nonum dicendum, quod non est simile: quia non oportet semper dare tantam distinctionem in re, quantam damus in ratione, siue in actibus rationis.

Ad decimum dicedum, quod maior partim est vera, & par tim falsa, est enim vera in hoc, quod ait, quando aliqua sun idem alicui realiter, tunc non possunt differre, nisi per ea quae addunt super illud, sed est falsa in hoc, quod adiugit quod non possit esse maior differentia eorum inter se, quam sit differentia illius additi ab illo, in quo conueniunt; illud adiunctum non est verum, nisi sit talis ordo, & comparatio illorum, quae addunt ad aliud, in quo conueniunt qualis est ordo, & comparatio illorum inter se: sic enim non est in proposito: quia paternitas ad filiationem habet ordinem realem, & comparatur ad ipsam sicut ad suun oppositum: sed nec paternitas, nec filiatio ad essentiam habet ordinem realem, nec opponitur ei

Ad vndecimum dicendum, quod maior non estuer; in his, quae quamuis sint idem realiter, tamen non se habent ad inuicem adaequate: dato enim, quod esset idePlatonis, particularia multiplicantur, & non idea; & tame quodlibet particularium esset realiter idem illi ideae, sic in proposito.

Ad duodecimum nego minorem: quia entitas relationis ut comparatur ad essentiam non fundat aliam vnita tem ab vnitate essentiae

Ad tertiumdecimum nego consequentiam, Ad prob. tionem dicendum, quod relatiuum secundum esse non opos tet, quod secundum se totum sit in predicamento relationis; quia implicat sundamentum, quod necessario est alterius praedicamenti

Ad quartum decimum nego falsitatem consequentis, Ad primam probationem dicendum, humanitas Chri sti non est assumpta in vnitatem personae verbi sic, quod identice transeat in personam verbi: quia sic non maneret creatura; sed pro tanto dicitur assumpta in unitatem personae: quia sustentatur a persona verbi, & non habet propriam personalitatem: sed quia proprian retinet naturam, ideo non dicitur alsumi in unitatem. naturae

Ad secundum patuit superius, cum illam materiam tractaui

Ad tertium dicendum: quod persona refertur: quia inclus dit relationem in comparationem ad oppositum, essentia autem non refertur, quia quamuis dicat eandem entita tem, quam dicit persona, non tamen dicit cam secundum eandem comparationem.

Ad quintumdecimum patet per ea, quae dicta sunt ad primum: lgitur rationes illae minime concludunt ARTICVLVS Vtrum proprietas vrelatiua realiter differat a persona

QVANTVM ad secundum articulum, vtrum pro Prietas relatiua differat realiter a persona diuina, dico, quod relatio, seu proprietas diuina non differt realiter a persona diuina.

1 Quia proprietas relatiua habetur a persona diuina sed persona diuina non differt ab eo, quod habet, cum sit simplex omnino, & simplex habens est omne illud, quod habet, vt ait Aug. 15. de trini. ergo &c

2 Praeterea, proprietates relatiuae non differunt reali ter a diuina essentia, ergo nec a personis, quas costituunt Antecedens patet in articulo praecedenti, probatio consequentiae: quia totum constitutum non differt a parte constituente, nisi inquantum includit alteram partem quae distincta est ab illa: Dato igitur, quod vna pars non sit distincta ab altera parte, iam ipsum totum a nulleius parte poterit distingui: Vnde sir materia, & forma nullam haberent inter se realem differentiam, tund totum constans ex materia, & forma, nec differret realiter a materia, nec a forma: sed principia constituentia, seu constitutiua diuinae personae sunt deitas, & proprietas, quae cum inter se nullo modo realiter differant, nec a to a persona poterunt differre

Sed contra hanc conclusionem fuit opinic Qilberti Porretani, de qua opinione dicetur in sequenti articulo. Probatur autem illa opinio quantum ad praesentem articulum sic.

1 Idem non constituit seipsum, sed, vt conceditur a nobis, proprietas constituit personam, ergo non erit idem realiter cum persona

2 Praeterea quae sunt idem realiter, illa communicant eisdem praedicatis realiter, sed persona patris generat, er- go paternitas generaret, persona filij est incarnata, ergo filiatio esset incarnata. Haec omnia, & multa similia sunt inconuenientia, ergo &c

3 Praeterea, omne, quod relatiue dicitur, est aliquid, excepto eo, quod relatiue dicitur, vt patet per August in lib de trin, sed persona est illud, quod relatiue dicitur, ergo relatio erit aliquid excepta persona, quae relatiue dicitur.

4 Praeterea, illud, quod cum altero realiter conuenit, & ab eodem realiter differt, hoc non potest esse suum principium distinctiuum, sed persona patris conuenit in deitate realiter cum filio, & differt paternitate realiter ab eo. ergo persona patris non est paternitas, quae est suum prin cipium distinctiuum. Minor patet ex fide. Maior probatur quia si esset suum principium distinctiuum, tunc se toto distingueretur ab illo, & per consequens in nullo reali posset conuenire cum eo.

3 Praeterea, si communis notio esset persona, tunc vel esset persona producta, vel non producta, si producta, tunc non posset conuenire patri; si non producta, tunc non posi set conuenire filio, quorum vtrumque est simpliciter falsum.

Sed illa non concludunt: Quia sicut propter omnimo dam simplicitatem, quae est in diuinis, deitas est realiter idem, quod Deus; sic propter omnimodam simplicitatem ersonae diuinae, cum sit aeque simplex, sicut natura, patet est idem realiter, quod paternitas: & quaelibet alia diuinpersona est idem, quod sua personalis proprietas: & idem censendum est de alijs duabus notionibus, puta de innascibilitate, quae est idem quod pater: & communi notione, quae est idem patri, & filio, eo quod vtrique sit communis.

Ad primum dicendum, quod quamuis inter constituens, & constitutum semper concernatur aliqua differentia, tamen qu constitutum intelligitur esse simpliciter simplex, tunc illa differentia non est realis; sed sufficit, quod sit rationis, & per hoc ad maiorem, cum dicitur, idem non constituit scipsum, verum est idem re, & ratione, nunc autem ita est, quod inter personam, & eius proprictatem differentia rationis dari potest, idco &c

Ad secundum, quod maior non est vniuersaliter uera: quia quamuis aliqua sint idem realiter, tamen propter alium, & alium modum se habendi, vel propter alium, & alium modum significandi, aliquid vere potest affirmari de vno, quod tamen vere negatur de altero: si enim daretur vna linea circularis, tunc illius lineae, cum sit indiuisibilis setundum latitudinem, curuitas, connexitas, & concauitas necessario essent idem realiter, & tamen illa curuitas ita esset extrinsecus conuexitas, quod non esset concauitas; & intrinsecus ita esset concauitas, quod non conuexitas, Et si illud reperitur in creaturis aliquibus propter eorum aliqualem simplicitatem, quanto magis est concedendum in personis diuinis, quarum simplicitas omnis creaturae implicitatem in infinitum excedit.

Ad tertium dicendum, quod per illud dictum non intelligit Aug. quod in diuinis sit aliquid realiter differes ab eo, quod relatiue dicitur sed sufficit secundum Auoquod differat ratione: quia ipse metaph ait. quod simplex est quicquid habet, & secundum eundem Augus persona eo est aeque simplex sicut natura

Ad quartum nego maiorem, ad probationem nego con sequentiam: quia quamuis illud tale sit realiter idem, quod suum principium distinctiuum, tamen ita distinguitur suo principio distinctiuo, quod non distinguetur se toto, vel seipso, & hoc propter differentiam rationis, quae concernitur inter ipsum & suum principium distinctiuum, & propter alium & alium modum se habendi conuenientem eidem rei prout habet rationem principij distinctiui, & prout habet rationem totius distincti.

Ad quintum dicendum, quod illa diuisio est insumd ciens: quia communis notio nec est praecise persona pro ducta, nec praecise persona non producta, sed est vtraque simul: nam prout est in patre, sic est realiter persona nen producta, prout vero est in filio, sic est vere & realiter per sona producta

ARTICVLV S I. Vtrum proprietates diuinae sint in essentia & n personis.

VANTVM ad tertium articulum, utrum propriess tates diuinae sint in essentia, & in personis; ponos duas conclusiones.

Prima est, quod proprietas relatiua est in essentia diuinad 1 Quia ois realis relatio est in suo fundamento, sed pros prictas relatiua in diuinis est realis relatio, cuius fundas mentum est ipsa essentia diuina, vt tradit communis doctrina, ergo &c

2 Praeterea, quandocunque aliqua concurrunt ad constitutionem alicuius, quorum vnum se habet vt principij roprium, & distinctiuum, alterum vero ut principium commune & non distinguens, tunc semper principium pro prium & distinctiuum intelligitur aliquo modo in essel si principio communi: sed relatiua proprietas & diuina ess entia, sic concurrunt in diuina persona, quod per proprietatem persona distinguitur ab alis personis, & per essenm tiam conuenit cum eis, ergo &c

Forte dicetur, si paternitas esset in diuina essentia, tumn diuina essentia formaliter esset pater: consequentia pateti quia forma inexistens alicui formaliter denominat insb; ed falsitas consequentis patet: quia tunc essentia genera ret, nam omne, quod est formaliter pater, hoc generati el genuit, oppositum autem istius ostensum est superius & eodem modo sequitur, quod essencia diuina denomm netur a filiatione filius, & sic essentia erit genita, quae om nia superius sunt reprobata.

Respondeo, quod relatio originis non denominat fur damentum, sed tantum modo supposseum; vnde etiam in creaturis actus originis, puta generate, non potest conuenire, nisi supposito; ideo relatio originis, puta paterui tas non denominat potentiam generatiuam, quae est eius fundamentum, sed solum suppositum, potentia enin generatiua non dicitur pater, sed suppositum generans Relatio igitur dinma cum sit in essentia, sicut in fundamento commuui, non denominabit eam formaliter, licet in abstracto praedicatione identica quaelibet diuina proprietas praedicetur de essentia.

Secunda conclusio est, quod relatiuae proprietates in diuinis sunt in personis

1 Quia illud, quod se habet per modum principij for maliter consiltutiui, hoc est in eo, quod formaliter consuituitur per ipsum; sed proprietas relatiua in diuinis est illud, quo persona diuina in esse incom municabili o personali formuliter constituitur, ergo &c. Maior patet; probo minorem: quia illa persona diuina formaliter con stituitur, quo ab alia diuina personapraecise distinguitur sed proprietate personali persona diuina ab alia diuina persona proprie distinguitur. Illa etiam minor satis patet ex dictis superius.

2 Praeterea, illud, quod sanctis dicitur adorandum in personis diuinis, hoc est in personis diuinis; sed in praefa tione de trinitate (& videtur esse dictum Ciregorii) dicitur, & in personis proprietas, & in essentia vnitas, & in ma iestate adoretur aequalitas,

Forte dicetur, quod si in persona diuina esset proprietas relatiua, vel illa relatio esset Deus, vel non esset Deus Si esset Deus, tunc non posset distinguere personam diui nam a persona diuina, catiust oppositum tu assumis in pro batione primae rationis. Si non, tunc persona diuina esset composita ex Deo & ex non Deo, quod esset extrema & maxima composito, cuius oppositum superius est assumprum, cum dicebatur, quod persona diuina est simpliciter simplex

3 Praeterea, contra ambas conclusiones potest argui simul sic. Sicut se habet in esse ad per se esse, sic se habet ad aliud esse ad inesse: sed quia accidentis esse est inesse vt patet 4. met. ideo accidenti repugnat per se esse: ergo quia relationis esse est ad aliud esse, vt patet s. metaph& in libro praedicamentorum, ideo videtur, quod relatio ni repugnet inesse¬

lllud potuit esse motiuum Qilberti Porretani, qui posuit relationes diuinas nec esse personas, nec esse in personis: sed posuit eas afforis assistentes ipsis personis

4 Et forte etiam illo motiuo mouebatur: quia illud quod secundum sui naturam est quedam dependentia hoc nec est illud, nec est in eo, quod totaliter independens est, sed relatio secundum sui naturam est quaedam dependentia, cum suum esse sit od aliud esse, & tam esse tia diuina est totaliter independens, quam etiam diuina persona, ergo relatio nec est persona, nec essentia, nec po terit esse in essentia, nec in persona, ergo &c.

Contra illam conclusionem etiam fuit Praeposituus qui dialt, quod relatio diuina est idem omnino, quod per sona, sed non est in persona, cuius ratio esse potuit. Quia vt patet 4. physicorum, idem non est in seipo, sed relatio diuina est idem omuino tam essentiae, quam personis; ergo nec poterit esse in essetia, nec in personis; quod est contra vtramque conclusionem.

4 Praeterea, omne, quod est in altero, est in eo secundum aliquem modum essendi in assignatum per philoso phum 2. physicorum, sed secundum nullum illorum mo dorum possumus dicere relationem esse in essentia diuina, vel in personis, ergo &c. Maior patet: Minor declaratar per inductionem; vntis enim illorum modorum est sieut specles in genere, alius econuerso, sicut genus in speeie: Tertius sicut forma accidentalis est in subiecto; Qua tus sicut loc atum in loco: Quintus sicut forma substantialis in eo, cuins est forma: pextus situt rex in regno: Septimus sicut res in fine, Sed nullo illorum 7. modorum relatio diuina est in personis, vel in essentia diuina ergo &c.

Ad primum dicendum, quod illa relatio est Deus, & cum dicitur quod tunc non distingueret, dico quod licet non distinguat vt est Deus: quia nt sic non habet oppo- sitam oppositionem, tamen distinguit vt habet rationem erumpentis originis: quia vt sic vel erumpet vt origo acti ua, & tunc seipsa distinguitur ab origine passiua, & distinguit personam, quam constituit persona constituta origi ne pasfiua, vel econuerso erumpit vt origo passiua, vt passiuum licet accipere in diuinis modo, quo dicimus generationem pasfiuam esse in filio, & spirationem pasfiuam esse in spiritu sancto; sic distinguitur econuerso seipsa ab origine actiua; & distinguit personam, quam constituit a persona constituta origine actiua

Ad secudum nego maiorem: quia illud, quod ad aliud est, etiam inest, licet non femper per modum accidentis insit.

Ad tertium dicendum, quod minor non est vera quan tum ad hoc, quod relationem dicit secundum se esse deendentiam. Ad probationem dicendum, quod quamuis uum esse sit ad aliud esse, hoc tamen non arguit dependentiam, nisi ratisne imperfectionis fundamenti ipsius. relationis, vel suppositi, quod ipsa relatione refertur, sed diuinae relationis tam fundamentum, quam suppositum, quod ipsa refertur, sunt infinitae perfectionis, ergo ipsum ad aliud esse diuinae relationis nullam penitus dicit dependentiam, ratione cuius relatio non possit esse tam in essentia, quam in psonis, quauis aliter & aliter: quia in essen tia est vt in fundamento, sed in persona vt in relatiuo, seu in subiecto, quod refertur per ipsam: Propter quod etiam ipsa relatio diuina essentiam diuinam nec denomi nat, nec constituit, nec distinguit, personam vero denominat, constituit & distinguit.

Ad quartum dicendum, quod quamuis res finita non possit esse in seipsa, tamen res infinita sub vno modo, vel vna ratione considerata potest esse in se ipsa sub alio mo do, vel alia ratione accepta.

Ad quintum nego maiorem: quia sicut ait Hilarius, & habetur in littera distinctionis sequentis, scilicet distin 34 non est humano sensu de Deo loquendum; si quis ta men hic aliquo modo velset assimilare illis modis positis ab Aristo. tunc posset dici, quod esse diuinae relationis in persona aliquo modo assimilatur hoc modo essen di in assignato ab Aristotele: quia sicut forma substantialis rem, cuius est forma, determinat, & distinguit, sic etiam relatiua proprietas determinat, & distinguit personam diuinam: Propter quod ait Dama( libr. 3. de his diuinis proprietatibus, quod sunt characteristicae determinatiuae, vel distinctiuae hypostasis, non naturae: Sed modus, quo sunt in essentia, non potest bene reduci ad aliquem illorum modorum Arist. nisi valde large accipiatur ille modus, quo formam accidentalem dicit inesse extendendo modum illum pro omni eo, quod est in aliquo sicnt in fundamento, etiam qualitercumque dicto, sed accidenta li, vel substantiali.

ARTICVLVS III Vtrum possimus saluare (non obstante quod proprie tates diuinae differant ab essentia duuna sola ratione) quod proprietates inter se vealiter difitrant, & personas faciant realiter differre.

QVANTVM ad quantum articulum, vtrum non obstante C quod proprietates diuinae differant ab essentia di uina sola ratione, possimus saluare, quod proprietates in ter se realiter differant, & personas faciant realiter differe, Dico, quod quauis illa, quae perit ille articulus, multum intellectum humanum transcendant, tamen breuiter me expediendo dico, quod illa sunt duo compossibilia.

Ad cuius intellectum est sciendum, quod cum relatio realiter sit quidam ordo, ergo prout relatio comparatur respectu illius, respectu cuius secundum suam rationem formalem habet realem ordinem, tunc ab illa seipsa realiter distinguitur, & si quid talis relatio sormaliter constituit, hoc facit ab illo formaliter, & realiter esse distinctum: sed prout comparatur ad illud, respectu cuius, siue ad quod non habet realem ordinem, tunc nec seipsa ab illo distinguitur, nec respectu illius illud, quod constituit facit esse distinctum, sed relatio diuina ad suum oppositum habet realem ordinem, ad essentiam vero diuinam non habet realem ordinem, ergo seipsa realiter distinguitur ab opposita relatione, & distinguit realiter suppositum per ipsam constitutum a supposito constituto per relatio nem sibi oppositam, ab essentia vero diuina differt sola ra tione formali, & non realiter, nec per consequens suppositum, quod constituit, distinguet ab essentia distinctione reali, sed solummodo distinctione rationis; & illa est intentio fratris AEgidij circa illam 33. dist. vbi valde prolixe tractat illam materiam.

Ad argumentum principale nego minorem, quia proter aliam, & aliam comparationem manente eadem entitate reali in aliquibus rebus, variaturratio quidditatis, & ideo argumentum non concludit intentum

Alias inuenitur talis solutio. Potest dici, quod quiddi. tas potest dupliciter accipi, vno modo pro natura rei, Alio modo pro ratione formali ipsius rei. Primo modo. minor est falsa: quia si sic proprietas & essentia differrent quiddi tatiue, tunc differrent naturaliter, sed secudo modo maior est falsa, quia propter aliam, & aliam comparationem, manente eadem entitate reali in aliquibus rebus, variatur ratio formalis eiusdem rei, sicut patet per exempla, quae etiam in rebus creatis superius introduxi.