Contra, omnis forma realis, quae per actum agentis ni tur: alis est in aliquo, oportet, quod realiter educatur de potentia illius, in quo est; sed lumen non educitur de po tentia medii: quia si realiter educeretur de potentia me dii; tunc caelum recipiens lumen a sole esset alterabile& transmutabile ad formam: & pateretur peregrinas im pressiones, quae omnia sunt falsa, cum ipsum caelum seci dum philosophum sit primum alterans inalterabile. Hividenda sunt quattuor. Primo vtrum lux in supercelest bus & istis inferioribus sit eiusdem rationis, Secundo, vtrum lumen causatum a luce tam superiorum, quam inferiori sit forma realis vel intentionalis. Tertio, vtrum educatur de potentia medii. Et quarto, vtrum duae formae intentionales solo numero differentes, vel etiam a contrarii obiectis deriuatae, possint simul esse in eadem parte medij.

RESOLVTIO. Quamquam lux superioribus &r inferioribus conuenit, aequiuoce tamen siue analogice de vtrisque enintiatur, quae cum sit ratio videndi, visumque quo quo modo terminet, & realis eint entionalis forma esse perhibetur.

ARTICVLVSI. Vtrum lux in supere elestibus & istis inferiari bus sit euisdemrationis.

QVANTVM ad primum dico, quod non 1 Quia ea, quae differunt venere, sunt diuersa rum rationum: lux solis & lux ignis, siue cuiuscumque aterius rei sphaerae actiuorum & passiuorum, differunt genere, saltem naturali: quia corruptibile & incorruptit ili differunt genere, vt patet 1o metaph¬

2 Praeterea, formae, quae sic se habent, quod per inten sionem vnius numquam peruenitur ad perfectionem alterius, illae non sunt eiusdem rationis: sed per intensionem lucis rerum inferiorum numquam peruenitur ad persectionem lucis solaris.

3 Praeterea, ista videtur esse intentio Auerrois, qui in de substantia orbis ex sententia Themistij ait, quod qui cumque sunt in caelestibus corporibus, & in istis inferioribus, aequiuoce se habent.

Sed hic posset instari; quia illa, quae in sunt aliquibus secundum eandem naturam, non insunt eis aequiuoce: & videntur esse eiusdem rationis; sed luciditas inest celesti bus, & inferioribus secundum vnam naturam. Nam 2. de anima dicit philosophus, quod nec aqua secundum se ess lucida, nec aer per se est lucidus, sed quoniam videtur eade natura in his, & in perpetuo corpore

Respondeo, quod quamuis illa diaphaneitas, secundum quam inest luciditas caelestibus, & inferioribus, de qua lo quitur philosophus, sit eadem analogia, vel genere logico; differt tamen genere naturali: propter quod sua iden titas non arguit sufficienter ea esse eiusdem rationis, vel non esse aequiuoca, quae insunt secundum cam

ARTICVLVS II Vtrum lumen causatum d luce tam siperiorum quam inferiorum sit forma realis, e intentionalis.

VANTVM ad secundum articulum primo recita bo quorundam doctorum opiniones, qui in hamateria per extrema contradictionis discordant. Secun do istam discordiam temperabo aliqualiter per mediam positionem. Et tertio respondebo ad motiua vtriusque opinionis extremae.

Quantum ad primum sunt quidam sollemnes doctores dicentes, quod lumen in medio non est ferma realis sed intentionalis

1 Quia lumen immediate contingens pupillam, a vi su percipitur, sed nulla realis qualitas immediate posita supra aliquem sensum, percipitur ab illo sensu, quia seci dum philosophum sensibile positum supra sensum non facit sensum

2 Praeterea, nihil dat, quod non habet, sed lumen dat coloribus esse intentionale in medio: ergo &c

3 Praeterea, qualitas realis remanet in subiecto in absentia producentis: sed lumen non manet in medio, absente illuminante.

4 Praeterea, forma, quae causatur ex refractione radiori incidentium ad aliquod corpus terminatum, est intentio nalis, & non realis: lumen in medio est huiusmodi. Maior patet, quia alias colores in lride, & imago in speculo essent formae reales.

3 Preterea, si lumen esset forma realis: tunc non posset per totum medium multiplicari in instanti consequen per tia patet: quia ad introductionem formae realis requiri¬ u tur transmutatio realis ipsius subiecti, quae non potest fie ri naturaliter in instanti. Falsitas autem consequentis, quamuis sit nota apud Aristotelem & ceteros peripateti. cos, Auctor tamen perspectiuae tenet, quod multiplicatio luminis fiat in tempore, quamuis illud tempus sit imperceptibile, quia sicut ipse dicit, citius videtur medium basis rei visibilis, quam extrema videantur: eo, quod linea visualis breuior sit ad medium, quam ad extrema. Sed istud non valet, quia dato, quod illud tempus esset imperceptibile in vno stadio; in mille tamen stadiis fieret perceptibile, & maxime ab ortu solis vsque ad ocus lum nostrum tanta esset durationis interceptio, quae non posset nos latere,

Probo igitur falsitatem illius consequentis sic. Quandocumque subiectum perfecte dispositum in omni iua parte praesens fuerit agenti sufficienter potenti inducere formam aliquam, tunc talis forma subito inducitur, & in instanti. Ista patet: quia duratio temporis non requiritur, nisi vel propter insufficientiam agentis, vel propter indis positionem subiecti: quae quidem disposito necessario habet fieri per motum, & transmutationem, & per consequens non sine tempore: sed aer serenus praesens soli est perfecte dispositus in omni sua parte ad receptionem luminis, & sol est agens sufficiens ad inducedum talem formam ergo &c.

Praeterea, in rebus inferioribus omnis realis forma sensibilis habet contrarium: sed lumen non habet contra rium; ergo non est realis forma

Alij autem oppositam partem probant sic 1 Forma intentionalis non potest habere effectu realem: sed lumen in medio habet effectum realem: quia clefacit, & incendit; radiij enim solis refracti super specule concauo incendunt ignem. Et confirmatur per Auicen ui ait, quod corpora caelestia per lucem ab ipsis deriuatam agunt in haec inferiora.

2 Praeterea, forma intentionalis non denominat suum subiectum: non enim aer dicitur coloratus a speciebus in tentionalibus colorum, quae sunt in ipso; sed a lumine aer dicitur illuminatus.

3 Praeterea, cum lumen solis sit intentionaliter in non stris sensibus interioribus, sit ab eo, quod aer solum intetionaliter haberet lumen, diceretur luminosus, sequeretur etiam, quod cerebrum nostrum a tali luminis intentione diceretur luminosum.

His Praemissis, potest distingui de intentionali, Nam intentionale dicitur originaliter a tendo tendis, eo quod psum habeat adeo debile esse, quod potentia cognitius roprie non terminatur ad ipsum: sed per ipsum tendu in alterum srin obiectu. Et ideo spes rerum sensibiliu, & max me colorum pprie sunt intentionales: quia ita visus per ipsas tendit in colores, & per ipsas videt colores, scu res coloratas, quod tamen ipsas nullo modo videt. Cumen autem in hoc conuenit cum talibus speciebus, quod per lumen tendimus in colores. In hoc tamen lumen differt ab ipsis speciebus, quia quamuis visus non terminetur adeo proprie ad lumen existens in medio, sicut ad colores: quia lu men proprie non videtur, nisi ad aliquid terminetur: tamen lumen aliquo modo videtur, quod de speciebus di cere non possumus. Et ideo lumen aliquo modo potest dici forma intentionalis, prout habet conuenientiam cum talibus speciebus, & aliquo modo forma realis, prout excedit tales species in eo, quod ad ipsum aliquo modo ter minatur notitia sensitiua

Potest etiam dici, quod quaedam sunt formae, quae con ueniunt cum formis suorum efficientium, & quantum ad modum essendi, & quantum ad modum agendi. Aliae sunt quae nec conueniunt cum formis suorum efficientium in modo essendi, nec in modo agendi. Tertio sunt aliquae, quae differunt a suis agentibus in modo essendi; conueniunt tamen in agendo, puta in habendo similem effectum. Pr mae sunt formae simpliciter reales, Secundae sunt simpliciter intentionales. Et tertiae inquantum conuenuit cum realibus, possunt dici reales: inquantum ab ipsis differunt, possunt dici intentionales. Et ideo lumein medio inquam tum differt a luce, de qua deriuatur penes modum essen di, puta quia est in materia spissa, & terminata, & per con sequens habet vigorosum, & perseuerans esse: vt sic, tali lumen pot dici forma intentionalis. Sed prout tale lumen potest aliquo modo in similem effectum, in quem potest suum principium productiuum:licet non cum tanta effi- cacia, sicut huiusmodi principium: sic potest dici aliquo modo forma realis.

Et per hoc potest responderi ad rationes vtriusque opinionis.

Ad primum primae opinionis dicendum, quod lumen con tingens pupillam non videtur proprie, sed lumen aliqui modo refractum ad aliquod corpus terminatum extra pro pillam. Etiam ratio est aliquo modo ad oppositum, quisi ex hoc aliqua species coloris existens in pupilla non v detur, quia est forma pure intentionalis: igitur consimiliter nec lumen videretur, si esset purum intentionale; se solum esset ratio videndi aliud. Ad probationem dicen dum, quod quamuis sensibile coloratum positum supra sen sum non faciat sensum, quia ipsum est opacum, & ideo eclipsaret lumen oculo, sine quo quidem lumine oculus nihil potest videre: hoc autem non obstat, si lumen ponitur con tingere oculum, quia lumen non eclipsat seipsum

Ad secundum potest dici tripliciter. Primo, quod lu men non est totaliter, & vsquequaque forma realis, sec etiam aliquo modo forma intentionalis.

Secundo, quod sicut in productione entium realium non est necesse, quando aliquid facit aliud formaliter tale, quod ipsum sit formaliter tale, sed sufficit ipsum esse virtualiter tale; sic etiam in intentionalibus: & ideo dato quod lumen esset factiuum colorum secundum esse intentionale non oporteret ipsum formaliter esse intentionale, sed sufficeret ipsum virtualiter esse intentionale, quamnis esset formaliter quid reale¬

Tertio potest dici, quod lumen est illius intentionalis generationis solum causa sine qua non, & color reali est ibi causa propter quam sic, quia ipse color facit, & gignit suam similitudinem in medio illuminato, quamuis hoc non possit in medio obscuro.

Ad tertium dicendum, quod maior non est vera de qua litatibus realibus habentibus esse debile in subiectis: figiraenim in aqua causata ad presentiam sigilli, est qualitas realis de quarta specie qualitatis, & tamen non potest ma nere absente sigillo

Ad quartum dicendum, quod maior non est vniuersaliter uera: nam ex huiusmodi reflexionibus quandoque causatur effectus realis; sicut ad sensum apparet, cum radii incidentes reflectuntur suner speculo concauo: ex huiusmodi enim reflexione realis ignis accenditur. Etiam quam doque sic reflectuntur super terram in calidis regionibus, quod ex talibus refractionibus accenduntur arbusta camporum.

Ad quintum nego consequentiam. Ad probationem dico, quod subiecto existente vltimate disposito, nulla transmutatio requiritur duratione praecedens generatio nem, seu formae realis introductionem, sed subito introducitur in instanti. Sed aer serenus nullam habet contrariam dispositionem ad formam luminis: igitur ad praesen tiam sufficientis agentis subito introducitur in totum ac rem presentem tali agenti

Ad sextum nego maiorem, quia figura non habet con trarium, quamuis sit realis forma, cum sit de quarta specie qualitatis, & sit per se sensibilis, cum sit vnum de com munibus sensibilibus, vt patet 2. de anima

Ad primum alterius opinionis dicendutum, quod maior solum est vera de tali intentionali, quod non est aliquo modo reale, sed lumen sic est intentionale, quod tamen aliquo modo est reale¬

Dicunt etiam quidam, quod ille effectus realis non est effectus luminis, sed alicuius virtutis adiunctae, quae est in corpore circumstante, sicut tonitruum dicitur scindere ra tione corporis coniuncti.

Ad secundum dicendum, quod lumen potest aerem denominare, quia, vt est in aere, non est purum intentionale¬

Ad tertium dicendum, quod lumen in cerebro est solum intentionaliter, ideo non denominat ipsum

ARTICVLVS III. Vtrum lumen educatur de potentia medum

VANTVM ad tertium articulum dicendum, quod A4 formae intentionales non educuntur de potentia medii: sed lumen quamuis aliquo modo possit dici forma realis, magis tamen proprie est intentionalis, quan realis, loquendo de huiusmodi eductione

2 Praeterea, nihil potest educi de potentia subiecti, nisi per realem alterationem subiecti, sed lumen per solis vir tutem producitur in stellis, & corporibus caelestibus, quae nullo modo realiter immutantur, vel alterantur.

3 Praeterea, formae solo numero differentes, simul exi stentes in eodem subiecto, non educutur de potentia sub iecti, sed duo lumina solo numero differentia possunt simul esse in eadem parte medij, quia si ponuntur ex opposito, videri poterunt ambo secundum eandem lineam.

Sed contra istam conclusionem est quidam doctor, qui tenet, quod non solum lumen, sed etiam omuis forma in tentionalis educatur de potentia subiecti

1 Quia omne, quod in esse producitur, vel creatur, vel generatur: sed tales formae non creantur, cum a re creata producantur: ergo generantur, & per consequens de pot tia subiecti educuntur, quia omne, quod generatur de po tentia materiae producitur.

2 Preterea, lllud, quod per agens creatum fit in aliqua materia, educitur de ea: formae intentionales fiunt in mi dio per agens creatum: ergo &c.

3 Praeterea, perfectio naturalis alicuius subiecti educitur de potentia eius, sed lumen est perfectio naturalis; medii, cum philosophus dicat 2. de anima, quod lumen est actus lucidi

4 Praeterea, nulla forma potest esse terminus generationis, sed totum compositum, vt patet 7. metaphisic, sec quando lumen, seu quaecumque alia forma intentionalis generatur in medio, compositum non potest esse terminus generationis illius, nisi tales formae educantur de potentia medii: ergo &c.

Sed istt non concludunt: igitur. Ad primum dicendum, quod non sequitur, illud geni ratur: ergo de potentia materiae educitur, vt patet de lum ne genito in caelo: solum enim illud, quod per realem ma teriae transmutationem generatur, seu producitur, hoc de potentia materiae educitur.

Ad secundum dicendum, quod maior non est vera, nisi sic fiat, quod ad sui factionem materia realis realiter transmutetur.

Ad tertium, & quartum dicendum eodem modo. Alias sic inuenitur. Ad tertium dicendum, quod maior non est vera, extendendo nomen perfectionis, non solum ad reales, sed etiam ad formas intentionales, quia licet las ve, & quodammodo abusiue quandoque dicuntur educti de potentia medii; prout omne, quod recipitur in aliquo, dicitur eductum de eo: tamen proprie loquendo formae intentionales non educuntur de subiecto, sed exprimuntur, & deriuantur ab obiecto: nec tamen creatur ab obiectis, eo quod non fiant nullo praesupposito: nam obiecta, quae sunt causa effectiua huiusmodi formarum intentionalium, in generatione talium formarum necessario prae supponunt effectum alterius agentis, scilicet subiectum, in quo tales formae recipiantur, quod non contingit in actu creationis.

Dato enim, quod gratia, quando a Deo creatur, praesup ponat subiectum, in quo recipiatur, tamen illud subiectu est effectus eiusdem agentis, quod est gratiae productiuum.

Ad quartum dicendum, quod licet compositum dica tur generari, seu terminus generationis: propter hoc tamen non sequitur formam composit semper educi de ma teria ipsius composit. Nam anima rationalis non educi tur de materia, & tamen totus homo dicitur genitus, set terminus generationis, vt patet 2. physicorum, vbi dicitur, quod homo generat hominem, & sol¬

ARTICVLVS IIII Vtrum duae forme intentionales solo numero diffe ventes, vel etiam a contrarus obiectis deriua tae possint simul esse in eadem par te medum.

QVANTVM ad quartum articulum dico, quod duae pecies, siue formae intentionales solo numero differentes; ac etiam duae ab oppositis formis deriuatae, uta species albi, & nigri possunt simul esse in eadem par te medij. quia positis duobus corporibus albis secundum oppositionem diametralis lineae, in quacumque parte talis lineae stat homo dirigens visum ad vnum taliu corporum, clare videt ipsum, quod esse non posset, nisi species vrriusque albedinis esset in omni parte illius lineae. Et eodem modo experimur, si album & nigrum ex opposito ponuntur.

Sed contra istud sunt aliqui doctores directe, & argunt sic 1 Potentia vna numero sufficienter est actiuata per vnam formam numero in vna & eadem specie, sed in vna parte medij est vna potentia numero: igitur simul non re cipiet, nisi vnam formam numero in vna & eadem specie

2 Praeterea, per idem habet aliquid esse, & vnum esse 4. metaph sed per subiectum accidens habet esse, quia accidentis esse est in esse, vt patet 7. metaph & accidentia non sunt entia, nisi quia sunt entis, hoc est substantiae, seu subiecti, vt patet 7. metaph igitur accidentia eiusdem spi ciei in eodem subiecto numerabuntur numeratione sub iecti, & ideo existente subiecto vno numero, accidentia eiusdem speciei non possunt esse plura numero.

3 Praeterea, secundum eandem speciem non diuiditur forma, nisi ad diuisionem quantitatis, sed vna & eade pars medij non habet actu diuisam quantitatem: ergo &c

Addunt tamen isti, quod licet talis forma sit vna nume ro actu: tamen est plures virtute, quia, sicut in formis rea libus duae formae extremae costituunt vnam formam mediam, quae, quamuis sit vna numero, est tamen plures virtute: sic in intentionalibus plures species in eadem parte medij concurrentes faciunt vnam talem formam, quae possunt ambo extrema videri.

Sed istud stare non potest. 1 Quia talis species esset composita, & per consequen numquam duceret in cognitionem alicuius extremorum scilicet albi vel nigri, sed tantummodo viridis, vel rubri vel alterius medij coloris, cuius oppositum ad sensun experimur

2 Praeterea, illa, quae sic se habent, quod multiplicato numero suorum agentium ipsa multiplicantur, & subtra ctis agentibus ipsa subtrahuntur, manente indiuiso & in uariato eorum subiecto, talia non numerantur numeratione subiectorum, sed numeratione agentium: formae in tentionales sunt huiusmodi; quod patet per experientiam, quia quanto plura obiecta ponuntur circa aliquam partem medij, tanto plura distincte. videntur per ean¬ dem partem medij, si autem aliqua illorum subtrahunt tunc cessant species illorum in huiusmodi parte medi species tamen ceterorum remanentium distincte repre sentant obiecta, a quibus deriuantur, quod fieri non po set, si omnes illae species in compositonem vnius specie concurrissent, sicut iam dictus doctor ponit

Ad res rationes istorum dicendum, quod solummodo conclundunt de formis realibus de potentia subiecti por realem tramsmutationem eductis, quales non sunt form intentionales

Ad argumentum principale dicedum, quod lumen in tali productione est instrumentum ipsius solis

Alias sic inuenitur; Ad argumentum principale dicen dum, quod maior non est vniuersaliter vera, loquendo de causa instrumentali, sed nunc ita est quod lume intali productione est instrumentum ipsius solis igitur sicut ol ectum reale mediante specie sensibili, vel intelligibil causat effectum realem in sensu, vel intellectu, puta acti entiendi, vel intelligendi, vel etiam habitum, sicin proposito &c

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1