Quaestio 3

Questio 3. prologi. An euidens notitia credibilium possit viatori communicari.

VTRVM CERTA SCIENTIA. & euidens notitia eorum, quae ponit fide; catholica, per diuinam potentiam possit communicari viatori infra terminos viae simpliciter permanenti. Videtur quod sic.

Quia quicquid continetur sub obiecto adaequato alicuius potentiae, in hoc potest illa potentia: sed omnia, quae ponit fides, continentur sub obiecto adaequato nostri in tellectus, ergo &c. Maior patet ex ipsa adaequatione. Nam in adaequatis, nec debet esse excedens, nec excessum. Minor apparet: Tertio enim de anima dicitur, quod intellectus possibilis est omnia fieri, & exprimitur ibi intelligere sui per fieri: quia ut in eodem. 3. patet, intelligere est quoddam pati: ergo omne id, quod est alicuius veritatis, & entitatis, videtur comprehendi sub adaequato obiecto nostri in tellectus, & per consequens etiam ipsa veritas per articulos fidei expressa

Contra, quod vere facit hominem beatum, non est con municabile uiatori, sed euidens cognitio trinitatis vere facit hominem beatum, ergo talis cognitio non est communicabilis viatori. Maior nota: quia beatus non potes esse viator. Minor patet: quia secundum P. August. res, quae nos beatos faciunt, sunt pater, & filius, & spiritus san ctus. Haec est enim vita eterna, vt cognoscant te Deum verum, & vnigenitum, quem misisti, lesum Christum, ut dicitur Io. 17

In ista questione quattuor sunt videnda. Primo id, quid questio querit. Secundo, data tali perfecta notitia siue in uia, siue in patria, utrum simul cum ea possit uera fides pro manere. Tertio, utrum fides, & opinio sint compossibilia circa idem. Et quarto ad articuli primi intelligentiam, ui denda sunt aliqua de nostri intellectus adaequato obiecto.

RESOLVTIO In hoc quidem quaesito elicitur praecipue ex intentione Doctoris, quod Deus de potentia absoluta, potest communicare Viatori omnem veritatem, quam Beatus intuetur in diuina essentianon ponendo eum extra terminos Viae,

ARTICVLVS I.

Id quod quaestio querit. VANTVM ad primum, quia hic tangitur de diuiN na potentia, quae est mira& incoprehensibilis, quia infinita, quam semper collaudantes, potius dilatare, quam restrincere debemus, vbi nulla repugnantia contr adictio nis implicatur; ideo teneo partem affirmatiuam.

1 Quia omne, quod videt beatus in diuina essentia, po terit Deus per suam potentiam scientifice, & euidenter reuelare viatori, ipso permanente infra limites viatoris ergo per diuinam potentiam euidens notitia articulorum fidei, & veritatis in ipsis contentae, viatori poterit ri uelari. Consequentia est nota, quia beati aperte, & euidenter vident in diuina essentia Veritatem in articuli compre hensam. Antecedens habet duas partes. Prima, quod omnem veritatem, quam videt beatus in diuina es sentia, Deus per suam potentiam possit viatori reuela re. Secunda, quod ipse tamen remancat viator. Probabo primo primam, secundo secundam. Ratio primae est: quia sicut se habet Deus respectu primae materiae, quae est pura potentia in genere sensibiliu inducendo formas sensibiles; sic se habet respectu nostr intellectus, qui est pura potentia in genere intelligibi lium, inducendo formas intelligibiles: sed Deus in materiam omnem formam immediate potest inducere, & non solum illam, ad quam est in potentia naturali, sed etiam illas, ad quas est in potentia obedientiali, ergo & in intellectu nostro omnem formam intellig ibilem poterit immediate inducere, & non solum illam, ad quam intellectus est in potentia naturali, verumetiam illas, ad quas est in potentia obedientiali. Planum est autem, quod ad praedictas fidei veritates est intellectu noster in potentia obedientiali, quia alias nec in uita beata posset nostet intellectus huiusmodi veritates contemplari

Secundam partem antecedentis probo sic, quia tandin viator manet viator, quandiu nec est damnatus, nec beatus, nec ad purgatorium destinatus, sed stante praedicta reuelatione, talis homo nec est necessario damnatus, quia potest esse informatus caritate, & sine peccato mos tali: nec beatus, quia potest esse sine fruitione, cum Deus per suam potentiam possit suspendere actum voluntatis, sine quo fruitio esse non potest, vt patebit in prima distinctione, actum intellectus perfecte conseruando maxime cum intellectus, tam in essendo, quam in agendo sit naturaliter prior voluntate. Nec est necesse huuismodi hominem poni in purgatorio, quia possibile est, eum habere tantam abundantiam diuinae gratiae, quod nihil in ipso vlterius est purgabile: ergo talis homo manebit viator.

2 Praeterea, si esset impossibile, viatorem per diuinam potentiam euidenter cognoscere veritatem ab articulis edei contentam, vel illud repugnaret ex parte Dei, veex natura nostri intellectus, vel ex indispositione potentiae intellectiuae, vel ex incompossibilitate fidei viatoris & euidentis scientiae. Non primum, quia non est impos sibile apud Deum omne verbum. Nec secundum, quia si naturae intellectus talis cognitio repugnaret, tunc non solum in statu praesenti, sed etiam in quocunque statu, talis cognitio sibi repugnaret, sicut repugnat talis cognitio equo vel asino. Nec tertium obuiat, quia omnem dispositionem, cuius intellectus capax est, Deus potest in in stanti inducere, etiam ipsum lumen gloriae.

Dices forte, quod tunc esset beatus, & non viator. Dico, quod si Deus lumen gloriae influeret intellectui suspendendo tamen voluntatem penitus ab actu suo, & nihil illi influendo, adhuc ille maneret viator, & non esset beatus, quia visio non beatificat, nisi concurrente complacentia voluntatis aliquo modo. Nec quartum obstat quia sicut patebit in secundo articulo huius quaestionis, udes, & clara notitia simul se compatiuntur.

Ad illam etiam conclusionem probandam quidam do ctor multa ponit, quae non minus videntur dubia, quam ipsa conclusio, sed magis, vt apparebit in processu. Et vt breuiter transeam, ex dictis eius formetur talis ratio.

Cuicunque potest dari cognitio perfecta, & quidditatiua subiecti sub propria eius ratione, illi manifestari pos¬ sunt scientifice omnes veritates virtualiter contente in ratione subiecti: ista patet, quia secundum Lincon. primo posteri. cognitio praedicati virtualiter continetur in subiecto, & per consequens perfecte cognita quidditate subiecti, cognosci potest tota proposito: sed perfecta non titia deitatis sub ratione propria deitatis, communicabilis est viatori, ergo omnes fidei veritates possunt sibi perfecte manifestari, quaedam scilicet de possibili, quae a libero Dei arbitrio videntur depedere, vt quod Deus potuit incarnari, & similia,; quaedam de facto, quae Deo con ueniunt intrinsece, vt quod sit trinus & vnus. Ad probationem minoris, ille doctor in suo quolibet. quaest. 8. po nit hanc distinctionem, quod quaedam est cognitio intellectualis abstractiua, quaedam intuitiua. Abstractiua dicitur esse obiecti existentis, & non existentis, praesentis, non praesentis, sicut rosam ita perfecte quidditatiue com gnosco, quando non existit, sicut quando existit, & ita per fecte eam cognosco absentem, sicut praesentem. Sed intuitiua est rei existentis, vt existentis, & praesentis, vt praesentis. Abstractiua igitur, vt dicunt, non potest esse beatifica, quantumlibet per eam essentia diuina perfecte, & uidditatiue, & per propriam rationem deitatis cognocatur, quia alias beatitudo posset esse, obiecto beatifico non existente, sicut ipso existente, quod est impossibile Intuitiua autem est beatifica. ldeo abstractiua notitia deitatis potest viatori communicari, & non intuitiua, quia naec necessario poneret ipsum extra terminos viae. Quod autem essentia diuina possit cognosci abstracti. ue, probant sic: quia quidquid Deus potest facere median te sua essentia, hoc immediate potest sola sua voluntate ed mediante sua essentia mouet intellectum cuiuslibet beati ad cognitionem claram, & nudam, quae est intuiti ua, cum sit ad essentiam praesentialiter existentem; ergo per solam suam voluntatem, sine praesentia essentiae, poterit intellectu humanum mouere ad sui essentiae notitia claram, & nudam, quae erit abstractiua, cum non terminetur ad praesentialem existentiam essentiae, vt praesentem Minor patet: probatur maior, quia voluntas diuina est causa prima, & vniuersalis respectu omnis motionis ad extra essentia autem in ratione obiecti est causa quasi contracta & secundaria, sed quicquid Deus potest mediante cau sa secunda, hoc potest per voluntatem suam, quae habet rationem causae immediate primae.

lsta etiam conclusio probatur ab alijs sic 1 Deus potest sine voluntate nostra talem assensum cau sare in nostro intellectu, respectu articulorum fidei, qualem facit mediante ea, quia omne, quod potest mediante causa secunda, potest & sine ea: sed talis assensus cum non esset ex voluntate inclinante, oporteret, quod fieret ex ei euidentia, non autem intuitiua cum non sit communicabilis viatori, ergo abstractiua

2 Praeterea, in quocunque esse, & essentia differunt conceptibiliter; illius essentia potest cognosci abstractiur sed in Deo esse & essentia differunt conceptibiliter, ergo &c. Minor probatur: quia essentia diuina potest concipi absque veritate, & bonitate, & alio quocunque attribu to, ergo concipi potest sine esse¬

4 Praeterca, deitas potest concipi absque praesentialita te ad nos, ergo abstractiue. consequentia patet ex praedictis, probatur antecedens, quia praesentialitas illa est quidam respectus rationis. modo diuina essentia potest con sipi absque omni relatione rationis

s Praeterea, non minus est essentia diuina cognoscibilis a nobis, quam essentia creaturaesed rosa a nobis est cognoscibilis non solu intuitiue, sed etiam abstractiue, ergo &c.

Preterea, prius secundum intellectum potest separa ri ab omni posteriori, sed essentia diuina est prior secundum intellectum ipso esse, & omni attributo, ergo &c

3 Preterea, in quocunque intellectu relinquitur memoria ex actu intuitiuo praecedente, in illo potest esse comn nitio abstractiua eiusdem obiecti: sed, vt patet 2. ad Co rint. 12. Paulus recordabatur, se raptum fuisse vsque ad tertium coelum, per quod tertium coelum etiam secundum August. intelligitur nuda deitas, ergo &c

S Praeterea, eodem genere cognitions, quo aliquis potest cognoscere actum, & respectum ad obiectum, potest cognoscere, & ipsum obiectum: sed actus beatificus, & respectus ad obiectum beatificum possunt abctracti ue viatori reuelari, & ab ipso cognosci, cum sint creaturae, ergo & ipsum obiectum beatificum, quod est diuina essentia.

Sed illa non concludunt; igitur hoc ordine procedam. Primo soluam has rationes. Secundo adducam rationes in contrarium. Tertio ostendam, quomodo nuiusmodi a rationes quibusdam praedictae opinionis soluuntur, & cassabo huiusmodi solutiones. Quarto ponam duas conclusiones, quae duabus praedicti doctori; conclusionibus simpliciter contradicunt

Quantum ad primum est sciendum, quod quamuis reputem, conclusionem praedictam esse veram cum principali ratione, quam ille doctor adducit: modifi cationem tamen minoris, qua dicit huiusmodi cognitionem non posse fore intuitiuam, sed tantum modo abstractiuam, nego.

Ad primum igitur, quo probatur cognitio abstractiua diuinae essentiae, dico, quod maior est falsa, quia caden ratione sequeretur, quod quicquid potest Deus median te diuina potentia, posset immediate per solam volunt, tem suam sine potentia; & sic posset sine potentia; quod est contradictio: consequentia patet, quia diuina voluntas non habet magis rationem prioris respectu essentiae quam respectu potentiae, & cuiuscunque alterius attributi.

2 Item, cum diuina essentia secundum se, sit quoddam pelagus infinitum, vt per Damas: patet, non videtur intelligibile, quod voluntas, vel aliquod attributum, respectu diuinae essentiae, habeat rationem prioris; quia nec voluntati, nec alicui alteri attributo competit infi nita virtus, nisi inquantum idemtificatur essentiae diuina quae ex se est formaliter infinita, vt patuit in prima quaestione. si enim alicui attributo hoc competeret secundum se, tunc vbicuque inueniretur, esset infinitum, quod atet esse falsum, cum inueniatur in creaturis.

3 Praeterea, contra eandem maiorem arguo sic. Si- cut se habet voluntas finita ad voluntatem infinitam, sis se habet essentia finita ad essentiam infinitam: ergo, con mutando, sicut se habet voluntas finita ad essentiam fi- nitam, sic se habet voluntas infinita ad essentiam infinitam, sed voluntas finita non potest sine essentia finita quod potest mediante ea, ergo &c.

4 Praeterea, vel hoc competeret voluntati diuine, vt voluntas est, vel vt diuina est: non primo modo, quia tuc competeret omni voluntati: nec secundo modo, quia vt sic, voluntas est realiter idem cum essentia diuina; ergo in nulla actione reali potest praescindi ab ea; ergo &c.

3 Praeterea, omnem actiuitatem habet voluntas mais ab essentia quam econuerso, cum essentia formaliter it primus, & purissimus actus. Primum autem in quolipet genere est causa omnium aliorum, & hoc realiter in his, quae realiter differunt, vel saltem secudum rationem in his; quae ratione differunt

& Praeterea, eundem ordinem obseruant aliqua secun dum rationem, vbi differunt ratione, quem tenent realiter, vbi differunt realiter: sed voluntas nullam prioritaem realem habet respectu essentiae, sed magis econuerso in his, vbi realiter differt ab essentia: ergo eodem modo vbi differunt sola ratione Sed forte dices, quod illa omnia concludunt de essentia diuina, vt absolute sumitur, non autem vt habet ratio nem obiecti, quia vt sic habet contractam rationem.

Istud non valet, quia essentia diuina, respectu intellectus diuini, verissime habet rationem obiecti, & tamen vt sic, non est contracta, sed absolutissime sumpta, si ergo aliqua contractio, vel praecisio videtur esse in essentia respectu intellectus creati, hoc non est ex eo, quod essen¬ tia habet rationem obiecti, sed magis ratione illius, icui obijcitur.

Ad secundum dicendum, quod concessa maiori, & mi- nori, non habes plus, quam quod Deus talem adhaesionem facere potest sine nostra voluntate, qualem nunc facit mediante ea: sed illa nunc non est ex clara cognitione, er go nec illa tunc, cum dicis, quod esset ex rei euidentia, tum non fieret per voluntatem, & intellectum inclinantem ad talem adhaesionem. Dico, quod non minus voluntas diuina potest nostrum intellectum inclinare, quam volun tas nostra, ergo talis adhaesio non fieret ex euidentia rei con gnitae, sed ex inclinatione, facta per diuinam potentiam¬

Ad tertium dicendum quod si illud conceptibiliter lifferre innascitur ex differentia intrinseca ipsius rei mo uentis ad tales distinctos conceptus: sicut essentia & esse rosae, propter intrinsecam eorum differentiam ex natura sui habent, quod possunt intellectum ad distinctos conce tus mouere: tunc maior est vera, si autem innascitur ex lefectu concipientis, tunc impossibile est, quod abstractiua, quam talis intellectus haberet de huiusmodi essentia; sit perfecta notitia, sed valde diminuta. Ad minorem dico, quod hoc non est ratione rei conceptae, sed ratione defectus ipsius concipientis: quicunque enim perfecto Deum conciperet, essentiam suam, & esse, vnico conceptu conciperet.

Ad quartum dicendum, quod antecedens non est verum loquendo de conceptione perfecta: quia omne quod cognoscitur, oportet, quod sit psens intellectui vel in se vel in sua similitudine: sed nulla creatura potest representare erfecte diuinam essentiam. Si igitur perfecte cognosci tur, oportet quod actualiter sit praesens: illam praesentialitatem poteris vocare respectum rationis, siue quo cunque modo aliter volueris; imperfecte tamen potest diuina essentia cognosci in similitudine creata, modo¬

uo dicit Apostolus. Inuisibilia Dei per ea, quae facta iunt, a creatura mundi intellecta conspiciuuntur, sempiterna quoque virtus eius & deitas.

Ad quintum dicendum, quod maior non est vera, quia t dicitur 2. metaph sicut se habet oculus noctuae ad lucem solis, sic se habet animae nostrae intellectus ad ea, que unt manifestissima in natura, & ideo, nisi Deus seipsum ntuitiue ostendat, imperfectius cognoscitur a nobis, quam rosa: quia rosa, quantum ad cognitionem abstractiuam, potest habere repraesentatiuum, quod essentia diuina non potest aliquo modo, propter sui infinitam, & illimitatam perfectionem.

Ad sextum dicendum, quod illud est contra te: quia tua ra tio assumpsit, quod essentia diuina, vt habet rationem obiecti, est posterior voluntate, hoc autem dicis, vel saltem ui dicunt, quod est prius omni attributo, cum ergo voluntas sit attributum, ergo videtur, quod in istis dictis sit contradictio. Hoc tamen dimisso, dico, quod talis prio itas est apud intellectum deficientem, non autem apud ntellectum, deum perfecte cognoscentem.

Ad septimum dicendum, quod in Paulo remansit imerfecta cognitio, vt euidenter patet per August. super illo verbo. 1. ad Cor. 15. "Nunc cognosco ex parte, tuns utem facie ad faciem", vbi ait August. Non solum alijsed ctiam Paulus obscure cognouit. Hoc autem verbum dixit Paulus ante raptum: quia etiam secundum te, ipse raptus fuit in sua conuersione.

Ad octauum dicendum, quod maior non est vera: quia cum actus, & respectus sint quid creatum, & finitum, ipsis non repugnat abstractiue in aliqua similitudine creata por fecte representari: essentiae autem diuinae hoc repugnat, cum it infinita, nec etiam perfecta notitia effectus ducit in co nitionem quidditatiuam ipsius causae, nisi talis effectus sit adaequatus ipsi causae. Omnes igitur illae rationes vel nihil concludunt de cognitione abstractiua diuinae essentiae. vel tantummodo ostendunt, quod imperfecte potest cognosci ex aliquibus similitudinibus, repertis in creaturis.

His igitur expeditis, quantum ad secundum promissum, ad ducam aliquas rationes contra istam abstractiuam, quam ipsi appellant perfectam essentiae diuinae notitiam. Primo quidem arguit contra maiorem rationis suae sic.

Si voluntas diuina potest immediate quicquid Deus facit in nobis mediante diuina essentia, tunc, cum Deus intuitiuam cognitionem causet in nobis mediante essen tia, voluntas diuina sine essentia potest huiusmodi in tui tiuam causare: & sic esset intuitiua, & non esset intuitiua: quia secundum te, intuitiua terminatur ad essentiam, vi existens, & praesens est

2 Praeterea aut ista abstractiua est magis perfecta, quam Intuitiua aut aeque perfecta, aut minus perfecta: non primis duobus modis, quia tunc, sicut intuitiua est beatifica, sic & illa esset, quod tu negas: nec tertio modo, quia, cum Deus creaturas, antequam fiant, cognoscat cognitione abstractiua, & postquam creatae sunt, cognoscat eas intuitiue, tunc cognitio diuina esset de imperfecto ad perfectum, & ex progressu rerum in esse cognitio Dei proficeret, quod est impossibile

3 Praeterea, quando duae notitiae sunt de eodem obie cto, & sub eadem ratione ambae nudae, & perfectae, si vna est beatifica, & altera: sed secundum te, abstractiua, & intuitiua sunt huiusmodi, ergo &c.

4 Praeterea, sola relatio rationis, addita alicui notitiae, non potest eam facere beatificam: nisi ipsa de se sit beatifica: sed praesentialitas obiecti (quam praesentialitatem tu, & tui dicunt esse relationem rationis) addita notitiae abstractiuae facit notitiam intuitiuam: ergo si abstractiunon esset beatifica, nec intuitiua esset beatifica.

3 Praeterea, illud non potest concipi abstractiue, in euius conceptu quidditatiuo clauditur esse, sed essentia diuina est huiusmodi, ergo &c. Maior patet, quia secundum te cognitio abstractiua abstrahit ab esse, & non esse minot est nota, quia Deus est summe necesse esse, & non potest concipi non esse.

e Praeterea, omnis cognitio abstractiua praesupponit cognitionem intuitiuam, sed secundum te essentia diuina non potest a viatore cognosci intuitiue, ergo nec abstra ctiue. Minor patet inductiue, quia Deus prius secundum rationem cognoscit essentiam suam intuitiue, quam res fendas abstractiue. In angelis quia angelus prius cognoscit essentiam propriam intuitiue, quam alia a se abstratiue. In hominibus, quia omnem hominis cognitionem abstractam praecedit sensitiua intuitiua. Et in bestiis maginatiuam abstractiuam praecedit sensitiua intuitiua.

Preterea, quidquid viator cognoscit abstractiue, hoc abstrahit a phantasmate: sed essentiae diuinae nullum potest esse phantasma, ergo &c.

lsti respondet quidam doctor. Ad primum dicit, quod notanter dicitur in ratione illa, quicquid potest diuina roluntas mediante essentia diuina &c. & non dicitur om ne ad aliquid, quia intuitiua includit necessario respecti ad actualitatem obiecti, & quia Deus non potest illum re spectum facere sine praesentialitate tormini: ideo Deus non potest facere intuitiuam, nisi mediante essentia, sicut non potest facere filium sine patre: abstractiuam autem potest. quia non includit respectum ad essentiam, & eius actualitatem.

Sed illud non valet, nam omnis cognitio refertur ad obiectum, vt mensuratum ad mensuram: & ideo realem includit respectum ab obiectum: quia vt patet 5. metaphquamuis mensura referatur secundum rationem ad mensuratum, econuerso tamen, ipsum mensuratum realiter refertur ad mensuram, & ideo nec abstractiua, nec intuitiua potest absolui ab huinsmodi respectu, maxime si nude & perfecte cognoscitur essentia: sicut tu ponis. Etiam dicta tua destruunt hanc solutionem: quia tu inferius in eadem quaestione probas, quod intuitiua cognitio potest absolui a respectu predicto, & est illa ratio tua. Res dependens realiter, & res, quae non dependet realiter, non sunt eadem res: sed intuitiua notitia, secundum suam entitatem absolutam, est independens formaliter ab omni alio extra se, licet effectiue dependeat a Deo & ab obiecto, sed respectus, fundatus in ea ad obiectum intuitum, est res dependens realiter: ergo differunt realiter, & poterunt per diuinam potentiam ad inuicem separari. Ista sunt verba tua, quae tollunt penitus praedictam solutionem

Ad secundum dicit ille doctor, quod est ignobilior in tuitiua. Ad probationem dicit, quod Deus ab aeterno habuit cognitionem intuitiuam de rebus ipsis non existentibus,

Sed ista solutio est contra doctorem, pro quo tu respondes, quia ipse ponit, & in hoc benc dicit, quod intuitiua est rei praesentis vt praesentis, & existentis, vt existenis, sed existentia creaturarum non fuit ab aeterno.

Ad tertium dicit, quod licet illae duae notitiae sint de eodem, non tamen transeunt vniformiter super ipsum: & ideo non oportet, si vna est beatifica, quod altera sit beatific. Sed illud nihil te iuuat, cum opinio, pro qua respondes, ponit, quod per ambas notitias perfecte, & aperte cognoscatur obiectum, ergo si obiectum vnam facit beatificam, & aliam. Ad idem, tu nihil respondes, cum implicetur in argumento.

Ad quartum dicit, quod relatio praesentialitatis non beati ficat intuentem, sed ipsa diuina essentia nobilissimo modo cognoscendi comprehensa¬

Sed nec illud valet, quia sicut relatio non beatificat, sic nec modus, sed ipsa diuina essentia: & ideo eodem modo arguetur de modo, sicut de relatione.

Ad quintum dicit dupliciter. Primo aat, quod essentia ei, & suum esse differunt conceptibiliter. Sed illud reprobaui superius.

2 Praeterea, concipiendo essentiam diuinam, vel concibis eam, vt ens omnino necesse esse, vel ens possibile esse: si, primo modo, tunc esse erit de intrinseco conceptu ssentiae, & per consequens non differunt conceptibiliter i autem secundo modo, tunc conceptus tuus omnino est falsus: & contradicit philosophiae, & theologiae. Secundo dicit, quod esse, & actualitas dei potest cognosci quasi imaginarie, & abstractiue¬

Sed nec illud valet: quia sicut quaecunque essentia adiuncto sibi esse, existit, siue est existens, sic essentia cognita cum suo esse cognoscitur vt existens, sed (vt superius st dictum) intuitiua est existentis vt existens est, ergo talis cognitio, quam ponis, abstractiua erit intuitiua.

Ad sextum dicit, quod illa abstractiua non acquiritui mediante intuitiua, sed a Deo in intellectu creatur

Sedlicet rationem illam modicum ponderem, solutio tamen potest calumniari: quia dato, quod Deus creet hu iusmodi notitiam, oportet tamen, quod ipsa terminetur ad obiectum, a quo etiam specificatur, vel ergo termina bitur ad essentiam diuinam mediante aliquo creato, & tunc imperfecte cognoscetur essentia, quia illud medium non continet virtualiter, & perfecte essentiam diuinam, vel immediate, & tunc erit cognitio intuitiua, ponendo gitur abstractiuam necessario ponis intuitiuam.

Ad septimum dicit ficut ad 8. & ideo eodem modo potest reprobari.

Quantum ad quartum, ponam duas conclusiones, quas romisi. Prima est, quod perfecta notitia intuitiua essen tiae diuinae per potentiam Dei communicabilis est viatori. Secunda, quod perfecta cognitio abstractiua essentiae diuinae nec viatori, nec cuicunque alteri potest communicari. Pro prima conclusione sunt directe illae duae raiones, quas in principio istius questionis pro primario at ticulo satis euidenter deduxi.

Praeterea, ad idem arguo sic. De absoluta Dei potentia damnatus manens damnatus, potest intuitiue videe essentiam Dei, ergo per eandem potentiam viator manens viator, intuitiue poterit eam videre, consequenia tenet per locum a minori affirmatiue; probo antecedens pro vtraque sua parte. Et primo quod damnatus de potentia Dei possit videre essentiam Dei, quia natura ia, etiam ipsius luciferi, ceterorumque complicum suotum, integra remanserunt, vt patet per Aug. & alios sanctos doctores. Cum ergo Deus sit intime praesens cuilibet creaturae, potest se tali intellectui, puta lucifero, vel alteri damnato angelo, per modum obiecti intuitiue reuelare Praeterea, sicut Deus, sine prquia dispositione in instamti quancumque formam potest inducere in sensibilem ma teriam, eo quod sit agens primum,; & per consequens in agendo nihil praesupponat, & agat sine motu & transmutatione, fic intellectui tali, quantumlibet disposito, pe suam potentiam huiusmodi dispositiones supplendo, vel non requirendo, Deus potest inducere sui notitiam in tuitiuam: quantumlibet enim infirmus sit oculus non ctuae: posset tamen Deus per suam potentiam facere, quo clarius solem videret, quam quaecumque aquila. Sed quod talis non sit necessario beatus, sed possit manere damna tus, probo, quia sine caritate nullus potest esse beatus sed ille relinqui poterit sine caritate, quia caritas non esi virtus acquisita, vel acquisibilis a nobis, sed a solo Deo creata, vel creabilis; & Deus non necessitatur ad creandum caritatem in voluntate ex hoc, quod praedicto mo do operatur circa intellectum, ergo talis angelus potes manere damnatus

Dices forte, quod non sit bona consequentia, non est beatus, ergo manet damnatus: quia potest manere viator, & sic mediat inter damnatum, & beatum.

Respondeo, quod sicut Deus non necessitabatur ad dandum illi caritatem, sic non necessitatur ad dandum illi spatium paenitentiae, & sic necessario sequitur, si non est beatus, quod maneat damnatus. Et idem modus arguendi potest deduci de viatore peccatore: ergo multo magiDeus potest hoc in intellectu iusti viatoris

Praeterea, non apparet, quare magis negare debeamu Deum per sui potentiam huiusmodi mirabilia posse facere in natura spirituali, quam in natura corporali, cum intellectiua anima, quae est perfecta gratia, & caritate, maiorem inclinationem habe at ad intuitiuam visionem Dei, quam ista corporalia ad ea, quae per diuina miracul saepius in eis facta leguntur. Quae enim conformitas con poris humani ad statuam salis: in quam tamen conuer sum est per diuinam potentiam, vt patet &en. 18. Ve pulueris per terram, & mare dispersi ad verum corpus humanum integrandum, sicut fiet per diuinam potentiam in resurrectione mortuorum: & sic de aliis multis mira bilibus Dei miraculis, in quibus ad propositum semper potest argui, & vel per locum a simili, vel per locum a minori affirmatiue¬

Praeterea, dominus lesus Christus fuit verus viator, tamen numquam destitit inituitiue videre diuinam essentiam.

Hic dices forte, quod ipse etiam fuerit vere beatus. Dico, quod fuit beatus quandocumque voluit, quamuis non semper beatus fuerit, quia si in beatifica fruitione continue permansisset, nullum dolorem sensisset. Cum enim modica stilla spiritualis iucunditatis, & refrigeri fecerit martvres quandoque in acerbissimis, & exquisiti cormentis passiones quasi pro nihilo ducere, teste Lau rentio, qui positus super craticulam dixit ad tvrannum Carbones tui mihi refrigerium praestant, tibi autem aeternum supplicium. Si igitur Christus viator existens semper beatus fuisset, videtur, quod quasi nihil passu fuisset. Hoc tamen ad praesens solum dico disputatiuc quia in tertio libro distinctione 15. forte oppositum istius tenebo.

Praeterea, pro iam dicta conclusione videtur esse ma nifeste auctoritas sanctorum. Beatus enim Ambros: super illud verbum Luc. 1. Angelus domini apparuit Sa tharie, sic ait. Non immerito angelus domini apparuit sacerdoti, quia veri sacerdotis nunciabatur aduentus, in euius voluntate fuit videri, cuius naturae est non videri. videtur enim, si vult, non videtur, si non vult. Vnde & beatus Aug. in lib de videndo Deum, illud iam dictu Ambrosij commendans sic ait, Cum Deus absens putatur, videtur, si vult: & cum praesens est, non videtur, si non vult, quia non est in potestate nostra videre, sed in sua voluntate est apparere. Et subdit August. Si queris quomodo Deus dictus est inuisibilis, si potest videri. Hespodendum estinuisibilem esse natura, videri autem, cum vult, & sicut vult. Ex quibus verbis euidenter apparet Augustinum illud sentire, quod superius dixi, alias non diceret, quod videtur, cum vult, & sicut vult

Praeterea, non minus dependet accidens a substantia in essendo, & operando, quam intellectus a voluntate, sed per potentiam Dei accidens & in essendo, & in operando separatur a substantia, ergo poterit intellectus habere o¬- perationem perfectam sine operatione voluntatis, & per consequens sine beatitudine. Maior patet: quia plus dependet posterius a priori, quam prius a posteriori: sec intellectus in sua operatione est naturaliter prior voluntate, cum bonum cognitum sit nostrae voluntatis obiectum, sed accidens est posterius substantia, vt uatet 7. physicorum. Minor patet in sacramento altaris: vbi accidentia sunt sine subiecto, & tamen omnem operationem exercent, quam habuerunt in subiecto; quantitas enim locum occupat, albedo disgregat, & sic de alius accidentibus

Sed his dictis videtur repugnare sententia venerabilis nostri doctoris, qui expresse tenet, quod impossibile sit essentiam diuinam ab intellectu aperte videri; & voluntatem non diligere: in actu enim intellectus, vt ipse ait, necessario requiritur intentio voluntatis propter tria¬

Primo, quia si non adesset intentio voluntatis, intellectus posset auerti ab obiecto

Secundo, quia licet multae species sint in intellectu, nulla tamen potest mouere intellectum ad actum proprium intelligendum, nisi per intentionem voluntatis feramur super phantasmata: quia species de se non est tamtae actualitatis, quod possit causare actum intelligendi, praeter huiusmodi intentionem voluntatis

Tertio, requiritur intentio, propter ordinatum, & debitum iudicium, sicut oculo enim dormientis posset fieri lucis impressio, nullum tamen esset iudicium, sic, vt ait, non implicat contradictionem, quod in nostro intellectu fiat impressio a diuina essentia, & huiusmodi impressio a Deo conseruetur absque intentione voluntatis: sed impossibile est, qued ibi, ex tali impressione, sit aliquod iudicium sine voluntatis intentione

Sed salua semper reuerentia istius illustrissimi doctoris, illud ad praesens non intelligo. nam, cum Deus om ne genus causae possit supplere, excepto genere causae materialis, & formalis inherentis, inquantum aliquid mperfectionis includunt; non video, quin Deus, respectu erfectae intellectionis, possit supplere huius voluntatis intentionem, maxime cum talis intentio voluntatis non sit causa materialis istius intellectionis, nec inhereat intellectui: quia est actus voluntatis a voluntate elicitus. Quicquid igitur voluntas per talem intentionem causat in intellectu, hoc causare videtur secundum oenus causae efficientis: & per consequens a Deo potest perfectissime suppleri

Primum igitur non videtur concludere: quia Deus perfectiori modo potest firmare potentiam circa obiectum quam quaecumque intentio voluntatis.

Secundum non valet in proposito: quia etiam secundum illum doctorem, Deus non intelligitur per speciem etiam in his, quae intelliguntur per speciem Deus posset maiorem actualitate causare in specle, quam talis species vmquam ab intentione voluntatis posset percipere. Nec tertium obstat, vt iam patuit: etiam posset Deus sine contradictione annihilare voluntatem, & intellectum cum essentia animae conseruare, & sua potentia ipsis intellectui ad perfectam operationem cooperari. Nec va¬ a set illud, quod doctor iam dictus addit, dicens, quod sisola impressio sufficeret ad cognitionem: tunc etiam ipse aer videret. Non est simile: quia ipse aer non habet potentiam visiuam, igitur eius impressio non est visio. Sec dato, quod haberet visum, bene sequeretur, quod talis impressio esset visio: quia etiam ille reuerendus doctor in prima sua quaestione de cognitione angelorum saepissime dicit, quod impressio speciei in pupilla sit realiter, ipsa visio. I Praetrea, etiam secundum illum doctorem, voluntas non fertur in ipsum obiectum, nisi cognitum sed boni cognitum est per se, & proprium obiectum voluntatis: sed primus actus potentiae est circa proprium obiectum: ergo necessario, antequam voluntas eliciat actum intentionis intellectus, vere cognoscit, alias enim voluntas ferretur in non cognitum, igitur ante voluntatis intentionem ess in intellectu intellectio realis, & proprie dicta, ex impres sione obiecti, siue suae similitudinis.

Ad confirmandum autem dictum fratris AEgidij, ar guit quidam alius doctor sic. Si posset subtrahi actus frui tionis, manente aperta vifione, tunc manente huiusmodi visione, subtraheretur a voluntate praesentia obiecti fruibilis, consequens est impossibile, ergo & antecedens; con sequentia probatur, quia si aliqua causa est, lquare actus fruitionis tolli possit, haec erit potissime, ablatio obiecti fruibilis, quae est causam imediata talis actus: falsitas conse quentis patet, quia constat, quod obiectum fruibile non sit praesens voluntati, nisi per apertam eius visionem: ergo nec potest tolli sua praesentia; nisi tollatur talis visio. Nec valet, vt ipse ait, si dicatur, quod potentia volun tatis suspenditur a suo actu; quia cum actus resultet in potentia ex debita proportione, quae est inter potentiam & obiectum, oportet quod talis proportio dissoluatur an tequam tollatur huiusmodi actus. Sed nec illud impedit iam superius probatam veritatem: quia non minoris efficaciae est diuina virtus, seu potentia, quam cuiuscunque creaturae: sed efficacia virtutis creatae est tanta, quod in actuali praesentia obiecti potest potentiam ab actu suspendere, ergo & hoc poterit potentia diuina. Maior nota: probo minorem, planum est enim emod per figuras; seu characteres, & verba potest fieri quod aliquis stans coram oculis apertis alterius, omnino non videatur ab eo, & tamen per modum obiecti, praesens est quia manet coloratus vt primo quando videbatur, & in eadem corpulenta statura, quod patet: quia tan gi potest, licet non videtur.

2 Praeterea, postpositis talibus, quae magis propter. hominuminequitiam, quam propter facti in se malitiam sunt a sancta matre ecclesia pro nostra salute prohibita adhuc idem apparet virtute naturali; quia, sicut testantur veridici doctores, lapis quidem est, quam homo contingens nuda manu, seu nuda cute, immediate redditi inuisibilis in praesentia quorumque hominum constitutus, muisibilitas autem haec non contingit sic, quod tollatur color, vel aliquid aliud ab obiecto, ratione cuius ablationis, obiectum in praesentia constitutum non fit actu visibile, quod patet, quia immediate deposito lapide, talis homo videtur sicut prius, ergo hoc solummodo videtur contingere ex hoc, quod virtus lapidis suspendit, & prohibet virtutem visiuam hominis. Nolo igitur tantum abbreuiare manum altissimi: vt hoc, quod etiam possunt minimae creaturae, puta, in praesentia obiecti suspendere actum potentiae propriae, & proportionatae, denegem virtuti diuinae,

3 Praeterea, legitur iu gestis Alexandri magni, quod Alexander habuit quendam lapidem modicae quantit. tis, qui in vna parte staterae positus nudus, & non cooper tus, praeponderabat omni auro, quantumlibet multipli cato in altera lance staterae. Cum ergo aurum sit om- nium metallorum grauissimum, & per consequens tendat deorsum, sicut: in suum finem naturalem: & nihilo minus per virtutem illius lapidis, atali tendentia prohibetur, & suspenditur, nullo medio resistente, immo me dio existente optime disposito ad descendendum, siue ad descensum ipsius grauis per ipsum, cur Deus noster non posset suspendere tendentiam ipsius voluntatis in obiectum etiam presentialiter oblatum. Sed dicet forte, quod actus descendendi ipsius auri non suspenditur, seda virture ipsius lapidis aurum violenter retrahitur, ne descendat, sicut contingit in tractu magnetis respectu ferri lstud non valet, quia si esset tractus talis, tunc lapide descendente, vel nianente, aurum descederet, vel saltem non ascenderet, cuius oppositum contingit, quia vt scribunt aliqui doctores in suis postillis super Exo. posito illo tapide in vna lance staterae, & auro in alia, tunc lanx cum lapide descendit, & altera cum auro ascendit. Cum er- go non trahat talis lapis aurum ad se, & aurum formaliter in pristina grauitate remaneat, nescio quo nomine magis proprie illud, quod ibi fit in auro, possi exprimero nisi quod dicatur suspensio tendentiae ipsius grauis in finem proprium, praesente tamen fine. Item forte posset aliquis aestimare, quod lapis ille sit tantae grauitatis, quod sua ponderositate formali vincat grauitatem auri. Nec illud est verum. quia vt scribitur de eodem lapide si puluere terrestri operitur: descensum auri amplius non uspendet, sed immediate in statera praedicta aurum descendet, & lapis ascendet cum puluere sibi adiuncto

4 Praeterea, corpus glorificatum in praesentia hominisi constitutum, quandoque videtur, quandoque non videtur, & cum non videtur, manens tamen in eadem praesen tia, hoc non contingit ex eo, quod corpus illud colorem, uum amittat, vel aliquid, quod in eo prius erat visibile, perdat: sed magis videtur esse suspensio virtutis visiuae quo ad actum proprium in praesentia obiecti visibilis: quod euidentius ex hoc apparet, quod idem corpus quandoque videtur ab vno, & non videtur ab alio, quibus tamen ambobus est aeque praesens 3 Praeterea, Fuc. 24. dicitur. Oculi eorum tenepantur, ne eum agnoscerent.

Item, Sen. 15. eos, qui erant foris percusserunt ceciti tate ita, vt ostium inuenire non possent: Isti autem secundum expositores non erant caeci simpliciter sed solum quo ad intuitionem ipsius ostij. 3 Praeterea, simile patuit de corpore assumpto ab anelo, qui Palaam obuiauit, quod corpus asina vidit & non Dalaam: quamuis directe contra faciem suam staret, & po stea idem corpus halaam vidit, & famuli ipsum comitantes non viderunt, vt patet Numer. S Praeterea, etiam Christus in sui presentia, potentiam. isiuam ludaeorum suspendens respectu sui, exiuit de tem plo, cum ipsum vellent lapidare. Et eodem modo traniens per medium illorum ibat, qui ipsum de supercilio montis volebant praecipit are.

Ex quibus omnibus euidenter apparet, quod virtute di uina, potentia creaturae, potest a suo actu suspendi, quantum libet obioctum praesentialiter offeratur. Et per hocatet, quod tam consequentia deficit, quam probatio consequentiae, quibus ille doctor proxime superius vtebatur. Etiam patet responsio ad instantiam factam pereundem: quia Deus per suam potentiam suspendere potest potentiam, sicut iam in multis declaraui, sine dissolu tione proportionis obiecti ad potentiam. Ex praemissis gitur omnibus concludo, quod per diuinam potentiam potest sieri elara, & intuitiua notitia essentiae diuinae in intellectu viatoris, voluntate existente suspensa ab omni- actu, circa tale obiectum, non obstante actuali praesentia. obiecti; & per consequens talis manebit viator. Quia etiam secundum contrarie opinantes, sola perfecta beatitudo, ponit viatorem extra termino viaes: sed bea titudo vera haberi non potest sine actu voluntatis: fruitio enim in qua consistit essentialiter, & principaliter beatitudo ipsa, est proprius actus voluntatis, cum frui sit alicub amore inhaerere propter seipsum. Item, fruimur cognitis, in quibus voluntas propter se ipsa delectata conquiescit, vt ait Aug. 1o. de trini.

2 Praeterea, quicquid declarationis est in omnibus potentijs, non solum innascitur ex actibus potentiarum e sed ex complacentia voluntatis, sine qua nihil est delectabile; etiam in quacunque potentia: sed voluntate suspensa ab actu proprio, non poterit esse huiusmodi complacentia, nec per consequens beatifica fruitio, quae in suadiffinitione includit amorem, & delectationem.47

3 Praeterea, dato que Deus modo, quo dictu est, volun¬ tatem non suspenderet: sed ipsam suae naturali valetu dini derelinqueret, & per creationem non infunderet ha bitum caritatis, & gratiae, non obstante intuit iua visione diuinae essentiae in intellectu, adhuc talis maneret viator: quia non haberet beatitudinem, nisi eo modo, quo philo lophi videntur posuisse beatitudinem, puta per coniunctionem ad substantias separatas secundum actum persectum potentiae intellectiuae: talis autem beatitudo nul lum poneret extra viam: quia ex parte voluntatis non esset nisi dilectio naturalis.

Sed contra praedicta aliquis dicere posset, quod illud non est communicabile viatori, per quod status viae distin uitur a statu patriae: sed cognitio intuitiua diuinae essentiae est huiusmodi, ergo &c. Maior patet: minorem videtur onere apostolus, cum dicit. Nunc aut em videmus per peculum, & in enigmate, tunc autem facie ad faciem.

2 Praeterea, id non est communicabile damnato sine implicatione contradictionis, cuius oppositum est de intrinseca ratione poenae damni, sed visio intuitiua essentiae diuinae est huiusmodi, ergo &c. Maior est nota: probo mi norem: quia communiter sic diffinitur, poena damni est ca rentia visionis diuinae essentiae

3 Item Fulgentius videtur dicere, quod facies Dei est ita gloriosa, quod si eam viderent omnes damnati, mox nullam poenam sentirent.

Sed si breuiter de hist, & de omnibus consimilibus me vellem expedire, dicerem; quod omnia talia sunt intelligenda secundum modum, & ordinem, quem a Dei potentia ordinata credimus institutum, non autem de potentia Dei absoluta. Vel soluendo distincte, dico ad primum, quod non in sola visione, sed magis in consummata dilectione, siue fruitione, talem visionem consequente, attendenda est talis distinctio: quia ait Aug. in lib. 1. de trin. "Hoc est plenum gaudium, frui trinitate, ad cuius imaginem facti sumus". Propter quod Dauid prophetarum eximius huiusmodi distinctionem euidenter insinuas ait. Inebriabuntur ab vbertate domus tuae, & torrente voluptatis tuae potabis eos. Et quia huiusmodi fruitiua inebriatio non est sine prae uia visione, ideo subdit. Quoniam apud te est fons vitae; & in lumine tuo videbimus lumen

Ad secundum dicendum, quod poena damni dicitur ca rentia diuinae visionis pro tanto, quod secundum potentiam Dei ordinatam, carentia diuinae visionis necessario ineludit carentiam fruitionis beatae in qua principaliter consistit pena damni, sicut in eius positone principaliter. consistit aeterna beatitudo.

Ad tertium dictum Fulgentij dicendum, quod illa bene sunt compossibilia, quod aliquis nullam poenam sentiat, & per consequens non sit damnatus poena sensus, & tamen maneat damnatus pena damni: eo quod beata frui tione careat per suspensionem suae voluntatis. Si autem alicubi inuenitur in dictis Fulgentij, vel alicuius alterius doctoris, quod si Deus nudam faciem suam damnato osten deret, quod tunc damnatus esset beatus: hoc sic intelligendum est, quod Deus voluntatem illius non suspenderet, sed potius sibi cooperando caritatem infunderet; & sic per Dei potentiam absolutam, qui fuit damnatus, fieret beatus, & hoc puto, quod nullus catholicus diuinae potentiae habeat denegare.

Duod autem perfecta notitia diuinae essentiae abstractiua sit impossibilis, nec per consequens alicui communicabilis, probo sic quia illa notitia ferretur, aut immediate super diuinam essentiam, vel mediate: si primo modo, tunc esset simpliciter intuitiua: si secundo modo, aut llud medium mediat vt obiectum cognitum, aut vt ratio cognoscendi tantum, & non vt medium cognitum: primo modo est impossibile: quia omne tale medium, aut continet id, quod per ipsum, siue in ipso cognoscitur virtualiter & perfecte: sicut causa continet effectum, qui in cognitione causae cognoscitur virtualiter: aut saltem aequa tur illi, quod per ipsum, siue in ipso quidditatiue, & perfe sc cognoscitur, ficut effectus adaequatus causae ducit in cognitionem quidditatis eausae: sed nullum medium eres tum essentiam diuinam continet virtualiter & perfecte, nec illi poterit adaequari; ergo nullatenus poterit dari medium, se habens per modum obiecti cogniti, in quo liuina essentia perfecte, & quidditatiue cognoscatur. ec secundus modus est possibilis propter tria. Primor quia tale medium nunquam requiritur, nisi propter absentiam obiecti, siue ad supplendam praesentiam obiecti, quod per seipsum praesens esse non potest, vt patet3. de anima vbi dicitur, Lapis non est in anima, sed species lapidis: sed Deus intimior, & praesentialior est cuili bet rei, quam res sibiipsi, vt dicit August. in libro 3 con cs. Secundo, quia tale medium semper est spiritualius a eo, quod cognoscitur per ipsum: sed Deo nihil potest esse spiritualius. Tertio, quia posito tali medio respectu essentiae diuinae, ipsa cognitio non erit abstractiua, sed simpliciter intuitiua: si enim species medians in cognitione impediret intuitionem: tunc cognitio coloris, um fiat per speciem, non esset intuitiua. Multi etiam posuerunt cognitionem patriae fieri per speciem, qua est medium quo, siue ratio cognoscendi: non tamen propter hoc negauerunt eam esse intuitiuam. Cognitio enim per speciem non est abstractiua, nisi inquantum essentia ret cognitae est abstrahibilis, mediante huiusmodi specle, a sua actuali existentia: essentia autem diuina a sua existentia, siue a suo esse, abstrahi non potest cognitione perfecta: cum tale esse sit de ratione quiddita tiua essentiae diuinae.

Nec valet, quod aliqui sequaces Scoti dicunt, quod cognitio abstractiua feratur super nudam essentiam diuinam immediate, volentes in hoc intentionem dicti doctoris saluare. Nam in hoc, manifeste sibi contra dicunt: quia ipse aperte ponit oppositum in suo quolibet uaestio. S vbi sic ait. Actus beatificus intellectus non s otest esse cognitio abstractiua, sed necessario intuitiua: quia abstractiua posset esse aeque existentis, & non exitentis; & tunc beatitudo posset esse, obiecto non existen te, quod est impossibile. Et subdit ille doctor immediate. Abstractiua enim posset haberi, licet ipsum obiectum non attingeretur in se, sed in similitudine participata: beatitudo autem nunquam habetur; nisi ipsum obiectum in se attingatur immediate. Ex quibus verbis expresse patet, quod ille doctor abstractiuam ponit fieri per medium creatum, siue in medio creato: quia dicit n similitudine participata: & ideo sequitur contra cum, quod talis cognitio non sit quidditatiua & perfecta: quia secundum philosophos, & theologos, haec est differentia inter effectum adaequatum causae & non adaequatum:

uia licet effectus adaequatus causae ducat in cognitionem quid est causa: tamen effectus non adaequatus non ducit in cognitionem quid est, sed solum in cognitionem quia esti quia ergo nulla res creari potest, quae aequetur essentiae diuinae, ergo notitia abstractiua num quam potetit esse respectu essentiae diuinae quidditatiua, & perfecta

ARTICVLVS I Vtrum habitus fidei infufae, &x intuitiua notitia patriae simul possint manere.

VANTVM ad secundum articulum quaestionis videndum est, vtrum habitus fidei infusae, & intuitiua noritia patriae simul possunt maticre. Et dico, quod sic¬

Quia non minus se compatiuntur sides, & clara visio, uam lumen fidei, & lumen gloriae, sed illa possunt simul stare, ergo & illa. Maior patet, quia quando antece dentia sunt compossibilia, eorum consequentia se de necessitate compatiun ur, sed clata visio est consequens ad lumen gloriae, & habitus fidei, vel emt idem, quod lumen fidei, vel necessario consequitur ad ipsum, ergo &c. Mmorem probo,. quia illa sunt compossibilia

uae nec materialem, nec formalem ad inuice habet repugnam iam, sed illa duo lumina nec habent materialem repu¬ mantiam, sicut duae albedines respectu eiusdem subiecti: quia illa lumina non sunt eiusdem speciei, specie differentia autem non habet materialem repugnantiam, nec repugnant formaliter: quia repugnantia formaliter, superinnascitur ex aliquo genere oppositonis, sed duo lumina non opponuntur contradictorie, nec priuatiue quia vtrumque dicit ens vere posituum: nec contrarie quia lumen luminis non contrariatur, sed tenebre. Item sicut fides contrariatur insidelitati, sic lumen fidei tenebtae infidelitatis: sed vnum vni est contrarium. Nec oppo nitur relatiue, sicut de se patet: quia relatiua sunt simu natura, & posita se ponunt, & perempta se perimunt, fides autem praecedit gloriam.

Sed contra hant veritatem potest argui sic. Fides, & scientia non possunt stare simul, igitur nec fides, & clara visio poterunt stare simul: consequentia patet, quia fides & intuitiua visio magis videntur repugnare, quam fides, qui scientia, Sed antecedens a multis probatur multipliciter. Primo sic. Fuidens, & non euidens conrradicunt, & per consequens in eodem respectu eiusdem se non compatiuntur, sed de ratione scientiae est euidentia, cum sit habitus demonstratiuus, de ratione fidei est ineuidentia, quia fides est credere quod non vides, ergo &c 2 Praeterea, fides, & opinio non possunt simul stare, ergo nec fides & scientia: consequentia patet: probatur antecedens quia de ratione opinionis est adhaerere cun formidine, de ratione fidei est adhaerere firmiter, & sin omni formidine; ergo &c 3 Praeterea, possibile non assentire, & non possibile non assentire, contradicunt, quia vna est de secundo angulo modalium, & alia de quarto, sed habens fidem po test non assentire: quia vt ait Aug. cum cetera possit homo, volens credere non potest nisi volens, sed sciens non potest non assentire, cum demonstratio aggenerans scien tiam sit necessario concludens 4 Praeterea, nullum medium compatitur alterum extremorum secundum suam perfectam naturam, sed fi- des est medium inter scientiam, & opinionem ergo &c Maior patet, quia secundum philosophum. 53. physicorum medium comparatum ad alterum extremorum, habet rationem contrarij, & sortitur condicionem alterius extremi, sed minorem ponit Hugo lib. 1. de sacramentis. Praeterea, accidentia ordinata ad opposita, & contraria se habentia ad ea, illa sunt opposita, & simul inconpossibilia, vt albedo, & nigredo, quia ordinantur ad disgregare, & congregare &c. sed fides, & scientia ordinantur ad non videre, & videre siue ad obscure videre & claretvidere, ergo &c

4 Praeterea, eadem potentia respectu eiusdem obie cti, non potest simul esse perfecta & imperfecta, sed notitia fidei est imperfecta, scientiae vero est persecta, ergo &c. 2 Praeterea, sicut impossibile est in eadem parte ocul simul esse duas dispositiones respectu eiusdem obiecti, quarum vna disponitur ad clare videndum ficut aquila & altera ad obscure videndum sicut noctua. Sic impossi bile est &c.

3 Praeterea, fides facit adherere credibilibus solum propter auctoritatem dicetis, sed solum est dictio exclusiua, & per consequens excludet omnem aliam adhaesionem 9 Praeterea, ad idem arguitur sic. Perfectum, & imperfectum secundum idem genus non se compatiuntur in eodem, sed scientia, & fides distinguutur in genere assen sus, sicut perfectum & imperfectum: quia scientia facit assensum perfectum & fides imperfectum 10 Praeterea, si fides & scientia starent simul, tunc vnus & idem intellectus inclinaretur in idem oblectum diuersis inclinationibus, quarum vna esset simpliciter perfecta: consequens est falsum, ergo & antecedens consequentia patet, probatur falsitas consequentis dupliciter. Primo, quia impossibile est vnum & idem mobile in vnum, u eundem terminum inclinari diuersis inclinationibus nisi pro tanto, quod quaelibet illarum est imperfecta. Se cundo, quia licet idem intellectus diuersis demonstra¬ tionibus inclinari possit in eandem conclusionem, oportet tamen, quod nulla illarum sit potissima: quia si vna illarum esset potissima aggregans omnes causas, illa omnes alias euacuaret: nec aliquam aliam secum compateretur, sic &c.

1 Praeterea, sicut se habet opinio ad formidinem, sic fides ad enigma: sed formido est de intrinseca ratione opinionis, propter quod non compatitur scientiam secun in, eodem intellectu, respectu eiusdem obiecti, ergo enigma erit de intrinseca, & essentiali ratione fidei, ergo &c. Sed illa non concludunt: ergo contra praedictum antecedens arguo sic. Abstractiua, & intuitiua cognitio, respectu eiusdem obiecti creati: simul se compatiuntur in eodem intellectu angelico, ergo fides, & scientia respectu eiusdem obiecti simul se compati poterunt in eodem intellectu humano: consequentia patet: quia tota repugnam tia fidei ad scientiam (et vt dicitur ab aduersariis) esti quia fides concernit ineuidentiam, scientia vero euidentia sed euidens & non euidens non magis videtur repugnare, quam presens, & non praesens: quia abstrahit ab esse & non esse in tuitiua vero concetnit necessario praesentiam rei intuitae: atet, quod non maior est repugnantia fidei ad scientiam, quam abstractiuae ad intuitiuam: cum non magis repugnet videns, & non euidens, quam praesens, & non praesens. Antecedens patet: quia angelus habens notitiam abstractiuam ipsius eclipsis, vel cuiuscumque alterius res antequam fiat: & postea huiusmodi re posita in actuali praesentia, non amittit cognitionem illam abstractiuam per hoc, quod ipsam tunc praesentialiter positam cognoicit intuitiue, quia tunc in angelo caderet obliuio praeteritorum, quod est falsum, ergo &c. 12 Praeterea, ad idem arguit quidam doctor sic. Ratio nes formales fidei, & scientiae sunt compossibiles; ergo & ipsa sunt compossibilia consequentia patet, probatur. antecedens, quia assentire propter auctoritatem dicentis est de ratione fidei; & assentire propter demonstrationem, est de roioe scientiae: sed si quis ab aliquo experto astrologo audiret, quod luna est minor terra; & hoc sibi credens po stea hoc idem perciperet ratione, puta videret, quod vmpra terrae, quae tamen est minor, quam terra, obumbrat, aue eclipsat totam lunam, & per consequens, est maiori quam luna habita huius euidenti notitia, non ex hocperderet fidem, quam prius habuit, sed magis in ea firmaretur, quod patet etiam ratione, quia quandoenmque sunt duo assensus eiusdem rationis, quicquid non repugnat, vni, nec alteri, sed assensus acquisitus per demonstrationem, quae praecedit fidem, & auctoritatem, est eiusdem rationis cum assensu acquisito per demostrationem. sequentem auctoritatem, & primus non repugnat fidei, immo facit, quod facilius creditur dicentis auctoritati, ergo nec secundus. Et confirmatur, quia quandocumque duo assensus sunt eiusdem rationis; id qudper se inclinat in vnum per se, non tollit alium, sed potius ipsum confirmat: sed demonstratio sequens vnam auctoritatem, & praecelens aliam, facit, quod in secunda auctoritate facilius creditur dicenti, quia naturaliter citius credimus dictis. llius, cuius pristinam auctoritatem euidens demonstratio est subsecuta; igitur demonstratio praecedentis auctoritatis fidem, siue assensum non euacuat. Sed magis. confirmat

13 Praeterea, praehabita demonstratione alicuius con clusionis, saepius Aristoteles induxit auctoritatem ceterorum, quem modum ctiam obseruant alij doctores, tam catholici, quam philosophi: quod totum frustra fieret, nisi udes ex auctoritate posset simul manere cum euidenti scientia. Da oppositum, tunc vel auctoritas sequens destrueret assensum demonstrationis praeuiae, quod est impossibile, vel nihil generaret in intellectu; & tunc totaliter frustra & inutiliter adduceretur.

Ad primam ergo probationem antecedentis superius posit, dico, quod ad hoc, quod aliqua sint contradictoria, non sufficit, quod sumantur respectu eiusdem, sed etiam oportet, quod sumantur secundum idem:licet igi¬ tur euidens secundum scientiam, contradicat non euidem ti secundum scientiam, euidens tamen secundum scientiam non repugnat ineuidenti secundum fidem. Etiam minor est falsa, quia habens certam scientiam, adhuc apprehendens auctoritatem, cui prius per fidem adhaesit, ei dem poterit, post habitam scientiam, firmiter adhaerere, & ideo ineuidentia non est sic de intrinseca ratione fidei, quam necessario euidentiam scientiae excludat, ergo &c

Ad secundum nego antecedens, quia licet opinio quam tum ad id, quod imperfectionis dicit: non possit simul sti re cum fide; quantum tamen ad substantiam habitus, exclusa imperfectione, simul stat cum fide Propter quod di citur. 4 topicorum, quod fides est opinio vehemens. E similiter probatio deficit, quia illud non est de ratione op nionis, quod minuitur, & destruitur per opinionem: nihil enim minuit id, quod est de sua ratione essentiali, sed quam to opinio magis inualescit, respectu alicuius conclusionis tanto magis formido minuitur. Propter quod ait Poctius Argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem. Et appel lat ibi argumentum, rationem topicam generantem opi- nionem. Praeterea, opinio confirmat fidem, ergo potest stare cum ea. Antecedens probatur, quia videns Christum mortuos suscitare, habet probabile argumentum, & per consequens opinionem, quod ipse sit Deus, & mentiri non possit, quo posito confirmatur in eo articulus trinitatis quia Christus fecit mentionem de patre, & filio, & spititu sancto. Sciendum tamen, quod opinio dupliciter potest conside rari. Vno modo, secundum quod opinans existimat id, di quo est opinio, posse aliter se habere. Et vt sic opinio nec potest simul stare cum fide, nec cum scientia. Et illu modo, ait philosophus. 1. posteriorum, quod idem homo non potest simul de eodem habere scientiam, & opinionem: Alio modo, accipitur opinio, secundum quod opi- nans per medium probabile, concludit aliquid sic esse, non actualiter attendens vtrum aliter, vel non aliter possit se habere. Et sic opinio potest simul stare tam cum fide, quam cum scientia, alias enim frustra Aristo. saepius adduxisse rationes probabiles, postquam adduxerat ad eandem con clusionem rationes necessarias.

Ad tertium dicendum, quod possibile non assentire, qui non possibile non assentire, non contradicunt, nisi suman tur secundum eundem habitum.

Ad quartum dicendum, quod duplex est medium, quod dam quod virtualiter participat vtrunque extremum, vt rubrum, quod mediat inter album & nigrum. Aliud es

medium large dictum, quod secundum vnam conditio nem conuenit cum vno extremo, secundum aliam cun alio, sicut quantitas medium dicitur inter substantiam, qu qualitatem: conuenit enim cum substantia: quia etiam diui na virtute separata subiicitur qualitati, conuenit cum qua litate, quia sibi derelicta, inhaeret substantiae, sicut & qual tas. Sic & demostratio, quia mediat inter svllogismum proi babilem, & demonstrationem propter quid, habet enim maiorem certitudinem, quam ratio probabilis; & minorem quam demonstratio propter quid. Et illo secundo modo sumendo medium; maior est falsa: quia tale medit non excludit extrema, est tamen illa maior aliquo modi vera de medio primo modo dicto. Et quia fides est me dium inter scientiam & opinionem secundo modo, & non primo, ergo ratio non concludit

Forte dicetur, quod eodem modo poterit responderi ac secundam rationem factam contra Henricum superius quaestione 2 artic. i¬

lstud non valet, quia medium, quod ponit Henricus, videtur esse medium primo modo dictum, quod patet pe exemplum aurorae, quo declarat suum propositum: quia ibi est medium compositonis, seu participationis: vbi mi dium sic intenditur respectu vinus extremi, quod remitti tur respectu alterius extremi: sed sic est de aurora, sicut patet per deductionem, quam ipsemet facit, ergo &c. Sed in proposito non est sic: quia per accessum fidei ad scientiam: opinio non debilitatur: sed magis fortificatur.

Ad quintum dicendum, quod minor non est vera. Ad probationem dico, quod clare, & obscure videre, in eodem genere cognitionis sunt opposita: non autem imalio, & alio: sicut est in proposito: quod patet: quia clara notitia rerum in verbo, & obscura in proprio genere, non repugnanm

Ad sextum dicendum, qued idem subiectum potest esse s mul perfectum, & imperfectum, secundum diuersa, & desperata accidentia: idem enim pomum potest esse simu perfecte rubrum, & imperfecte dulce: & sic maior non est vera, & similiter minor deficit, quia intellectus potest di ci perfectus, tam secundum fidem, quam secundum scier tiam, quia & fides perfecte perficit modo fidei, & scientia modo scientiae

Ad septimum dicendum, quod illa similitudo non es ad propositum: quia illae dispositiones oculorum essent eius dem speciei: & ideo haberent repugnantiam materialem & simul in eodem subiecto esse non possent: non autem sic est de fide, & scientia, vt patet per iam dicta.

Ad octauum, dicendum, quod Iy solum, vel tenet se ex parte fidei vt sit sensus, quod fides quantum est de se non habet aliunde, vnde faciat assensum, nisi per auctoritatem & sic maior aliquo modo est vera: vel se tenet ex parte ha bentis fidem, vt sit sensus, quod habens fidem non possit aliter adhaerere, nisi per auctoritatem, & sic est falsa.

Ad nonum dicendum, quod maior non est vera, quis rubrum, & dulce sunt eiusdem generis etiam propinqui & subalterni, & tamen idem potest esse perfecte rubrum & imperfecte dulce: si autem per idem genus intelligis eandem speciem, tunc minor est falsa: quia assensus fidei, & assensus scientiae differunt specie sicut, & fides, & scientia: quia in per se ordinatis non potest esse maior differen tia in causis, quam in causatis.

Ad decimum dicendum, quod consequens non est falsum ambae enim probationes falsum assumunt. Prima, quia ni hil obstat idem mobile, simul habere perfectam & imper fectam inclinationem, respectu tamen diuersorum: sicu idem plumbum potest habere perfectam inclinationem ad descendendum deorsum, ratione suae grauitatis, cum sit quasi grauissimum metallorum, & vnumquodque, quanto prauius tanto perfectius inclinatur ad terminum, qui ess deorsum: eidem tamen plumbo potest, respectu eiusdem termini, competere inclinatio imperfecta ratione figurae uta si sit latae figurae: quia vt testatur philosophus in pho ficis, figura lata retardat motum. Secundo deficit secunda probatio, quia vnum & idem potest esse causa & causatum, vt patet. 2. physic. Dato igitur quod talis res in quam tum est causata, demonstretur per omnes suas causas, qu er consequens potissime, & a priori: diceres, quod eadem res in quantum est causa, non possit notificari, & demonstraria posteriori demonstratione, quia esset quasi ignorare scientiam libri posteriorum

Ad vndecimum dicendum, quod minor tripliciter deficit. Primo, quia, vt patuit, formido non est de intrinseca rati one opinionis: non enim distinguitur opinio a scientia per formidinem: vel fides per ineuidentiam: sed distinguuntur ad inuicem, quia scientia innascitur per rationem necessariam, opinio per probabilem, fides vero per auctoritatem

Secundo qua, quado opinio augetur, formido diminuitu Tertio, quia opinio est quidam habitus positiuus, formido autem est quid priuatiuum.

Has autem tres instantias videntes aliquo modo illiquorum est ratio iam dicta, nituntur eas tollere quantum possunt

Ad primum igitur dicunt, quod eo ipso; quod facit adhaereri er medium probabile, sequitur necessario, quod illa adhae sio sit incerta, & formidolosa Sed illud non valet, quia illa formido non inest opi- nantis intellectui ratione probabilitatis ipsius opinionis praecise, sed ratione carentiae habitus scientifici, vel fidei, quae faciunt firmiter adhaerere. Vnde formido non solum non est de intrinseca ratione opinionis, sed nec etiam praecise, & per se sequitur ad positionem opinionis: sed per se sequitur ad priuationem, siue carentiam scientiae, vel al terius habitus per se facientis firmiter adherere, cuius manifestum signum esse potest, quia dato, quod intellectus non haberet opinionem respectu alicuius conclusio nis, non propter hoc minorem pateretur formidinem ad haerendi; dum tantummodo careat scientia, & alijs habitibus facientibus firmiter adhaerere. De intrinseca igi tur ratione opinionis non est, nisi quod faciat probabili ter adhaerere: formido autem est sibi quid extrinsecum quia aduenit intellectui opinantis ratione carentiae habituum praedictorum, propter quod illis habitibus positis tollitur ipsa formido, etiam opinione permanente

Ad secundum dicunt, quod augmentum adueniens opinioni cum diminutione formidinis, non competit es secundum quod est opinio, sed secundum quod est via in scientiam, vel fidem

Sed illud bene volo tecum: cum hac tamen additione. quod sicut opinioni conuenit diminuta formido, non vt opinio est, sed vt via in scientiam: sic etiam magna formi do, & quaelibet alia formido sibi conueniet: non vt est opi nio, sed vt est via in habitus supradictos: quia formido magna sibi conueniet, vt est via longa, multum distans a scientia: formido parua, vt est via breuis modicum distans a scientia medioeris, vt mediocris, & sic de alijs. Et ex hoc apparet, quod nulla formido opinioni erit essentialis, q& intrinseca: quia nulla sibi conuenit: vt opinio est

Ad tertium dicunt, quod illa instantia procedit ex fal sa imaginatione: puta enim, quod formido sit quaedam pri uatio annexa opinioni: vel enigma sit quedam priuatio annexa fidei, sic autem non est: sed formido in opinion est ipsamet opinio, quae nihil aliud est essentialiter, quan habitus formidolosus: & eodem modo de enigmate, & fi de: quia si enigma esset priuatio annexa fidei, tunc lumer fidei posset transferri ab esse enigmatico ad esse clarum quia subiectum potest transferri a priuatione, & sic lumen fideim esset lumen gloriae: & pari ratione, lumen gloriae posset transferri a sua claritate ad obscuritatem fidei: quia su biectum potest transferri ab habitu in priuationem

Sed nec illud valet, quia talis priuatio non fundatur in lumine fidei, sed fundatur in intellectu hominis habe tis fidem: & ideo non sequitur, quod lumen fidei possii trans ferri in luminis gloriae claritatem, vel econuerso, lu men gloriae in enigma fidei: sed bene sequitur, quod Deu dans apertam visionem, siue lumen gloriae, tollit ab inte lectu huiusmodi tenebram, siue enigma, vel priuationem. E iterum si Deus auferret lumen gloriae, huiusmodi intello ctus subijceretur tali tenebrae prout primo, manente sem per lumine gloriae secundum suam substantiam penitu non mutato

Per praedicta etiam patet, qualiter sit respondendum ad aliquas sanctorum auctoritates, quae predictae conclusioni videntur repugnare, puta cum dicitur per Augustinum. Fides e credere, quod non vides. Et Grego. Fides non habet meritum, vbi ratio humana praebet experimentum Et ad Hebr. 11. dicitur, quod "fides est substantia sperandarum rerum, argumentum non apparentium": vbi dicit gloss. Sic de visis non est fides, sed agnitio, quod autem creditur non videtur. Nam & Thomas cui dictum est. Quia vidisti me, Thoma credidisti, non hoc credidit, quod vi dit: sed aliud vidit, aliud credidit, vidit enim hominem sed credidit Deum. Item, Ex parte 1, ad Coriut credimus & ex parte prophetamus: cum autem venerit quod perfu ctum est: euacuabitur quod ex parte es

Ad primum dico, quod per hoc vult Augustinus, quod veram fidem in via habere possimus sine aperta visione sed quod fides non possit simul esse cum habitu scientiae mediante quo, licet non mediante fide possit intellectus elicere claram visionem, hoc non habes per verba August.

Ad secundum patet: quia in patria non meremur. Ad tertium dicedum quod tam Apostolus, quam gloss, loquuntur de fide prout est in viatore, & de facto: sed non prout est in comprehensore, vel etiam de possibli in via tore, quia, vt supra patuit, clara visio de potentia Dei ab soluta posset communicari viatori: quo de facto, talis via¬ tor non perderet de necessitate habitum fidei, sicut nec modo in patria

Ad quartum dicunt quidam, quod euacu abitur quantum ad id, quod est imperfectionis, tamen manet quantum ad substantiam, & perfectionem.

Sed nisi aliud dicatur, tunc non apparet quomodo fi- des magis euacuetur, quam caritas: quia etiam ipsa caritas cuacuatur quantum ad imperfectionem sibi annexam in via, puta quantum ad tepiditatem, vel remissionem feruoris, quia in patria erit in pleno feruore

Dicedum est igitur, quod aliter euacuatur fides, quam caritas: quia fides cessabit quantum ad actum credendi, licet non quantum ad habitum. Sed caritas nec cessabit quan tum ad actum, nec quantum ad habitum.

Sed Forte dices, quod frustra ponitur talis habitus, qui numquam erit in actu¬

Dico, quod non est frustra, quia ponetur ad perfectionem, & decorem ipsius animae, sicut etiam multa ponentur in corpore glorificato, non propter aliqua opera, sed propter decorem corporalem: sic etiam in proposito. Om nis enim habitus animae sanctae est quidam decor animae. Et sicut post resurrectionem mortuorum anima beata erit decorata habitibus temperantiae, & fortitudinis: non tanen erunt operationes talium habituum, quia anima beata non habet materiam, in quam agat secundum tales habitus: sic in proposito, ergo &c. Item, dato, quod ali uo modo possimus in patria elicere actum creditiuum mediante fide, adhuc possumus saluare maiorem euacua tionem in patria tam quo ad fidem, quam quo ad catitatem: quia fides ceuacuatur quantum ad actus necessitatem, non autem caritas. Actus. eni fidei, stante clara visione, non est necessarius: actus autem caritatis erit necessarius: quia sine eo impossibile est, esse hominem perfecte beatum. Si cut igitur scientia rerum creatarum in proprio genere manet in patria:, & quantum ad actu, & quantum ad habitum quida actus ille secundum August. est notitia, siue visio vesper tina, & tamen dicit Apostolus. Siue prophetiae cessabunt siue scientia destruetur: attendens quod huiusmodi scientia destruetur quantum ad necessitate actus: quia ille actu non est necessarius in patria: vbi eedem res multo clarius videntur in verbo, siue in diuina essentia: quam in proprio genere: sic eodem modo dicere possumus de fi- dei euacuatione, quod fiat quantum ad necessitatem actus, non autem quantum ad actum, vel habitum secundum se sumptum. Dixi autem notanter, si liceret, quia illud pro nunc non licet ponere, propter nouum statutum Pa pae henedicti; in quo dicitur, quod visio diuinae essentiae eiu que fruitio actus fidei, & spei euacuant in beatis: prout fi- des, & spes proprie theologicae sunt virtutes.

ARTICVLVS I Vtrum Fides, & opimo sint compossi¬

bilia circa idem VANTVM ad tertium articulum. Transeo: quia in isto secundo articulo satis tactum est, quomo do fides, & opinio possunt simul stare Potest etiam de hoficri mentio specialis in tertio libro, cum tractabo de ha bitu intellectus.

ARTICVLVS IIII. Quid sit obiectum adaequatum nostri intellectus.

VANTVM ad quartum articulum. Est breuiter

aduertendum, quod secundum duplicem capaci tatem intellectus, dupliciter loqui possumus de eius obie cto adaequato. Possumus enim considerare intellectunm humanum secundum suam capacitate naturalem, preci sum ab omni dispositone, siue infiuentia supernaturali. Alio modo, secundum suam potentiam, siue capacitatem obedientialem, puta quantum sine contradictione intellectus possit recipere, Deo influente, & supernaturaliter cooperante. Et secundum hoc duplex habebit obiectum adaequatum. Si enim sumitur primo modo, tunc dicoquod eius obiectum adaequatum est ens fantasiabile mediate, vel immediate. Et appello ens fantasiabile immediate, quod proprie cadit sub fantasmate. Sed mediate cuius cognitio argutiue, vel illatiue, vel quocumque alio modo deducibilis est ex fantasmate, siue ex notitia eius, quod proprie cadit sub fantalimate. Si autem capacitas in tellectus sumitur secundo modo, tunc dico, quod eius obiectum adaequatum est ens inquantum ens, siue ens vniuersaliter sumptum, comprehendens creaturam & creatorem, creatum, & creabile¬

Conclusionem primam probo sic. lllud est nostri intellectus secundum suam capacitate naturalem obiectum adaequatum, quod omne id claudit, & comprehendit infra ambitum suae continentiae, quod intellectus naturaliter potest cognoscere, & nihil tamen comprehendit, in cuius notitiam naturaliter intellectus non possit deuenire. Sed ens fantasiabile tam mediate, quam immediate est huiusmodi, ergo &c. Maior patet. quia inter adaequata nec debet esse excedens, nec excessum. Minorem probo: quia nihil est in intellectu: quin prius fuerit in sensu: quod est verum vel mediate, vel im mediate: ergo omne, quod intelligitur (naturaliter loquendo) oportet, quod aliquo modo sit fantasiabile. Oim ne etiam tale est ab intellectu nostro cognoscibile, vt pa tet. 3. de anima.

pecundam conclusionem probo sic. lllud est obiectum adaequatum nostri inte llectus secundum suam aptitudinem, seu capacitatem obedientia lem respectu diuinae potentiae, quod omne id ambit, & comprehendit, quod Deus potest nostro intellectui reue lare, & quod mediante diuina potentia noster intellectus pot cognoscere, sed ens inquantum ens est huiusmodi: er go &c. Maior nota est ex superiori declaratione. Minorem probo: quia Deus seipsum potest reuelare intellectui, vt patuit superius, & etiam fide tenemus, ergo multo magis quodcumque aliud ens creatum, vel creabile Deus illi poterit reuclare. Etiam ipse intellectus est in potentia obedientiali, ad cognoscendum Deum per essentiam, vt patet ex predictis; ergo multo magis erit in tali potentia respectu omnis entis tam creati, quam creabilis.

Sed forte dicetur, quod ego dictis superius contradicam: quia in prima quaestione dixi, quod Deus non potest esse subiectum in theologia nostra sub ratione absoluta siue infinita: quia alias nostra scientia aequaretur scientia Dei: quia sub ratione infinita omnia comprehenderentur: puta Deus, & creatura, creatum, & creabile, hic auten illud pono, ergo contradico.

Respondeo dupliciter. Vno modo sic, quia intellectu beatum posse scire omnia, dupliciter potest intelligi. Vno modo simul, & semel, & illo modo fuit negatum superius Deum esse subiectum scientiae creatae sub infinita, & absoluta ratione deitatis: quia quicumque intellectus com prehendit perfecte illam abyssalem rationem deitatis, il le cognoscit omnia simul, cum ergo beati saltem intuitise comprehendant rationem subiecti theologiae, & per consequens perfecte ipsi omnia simul cognoscerent, & sic aequarentur Deo. Alio modo possumus dicere, intelle ctum obedienter posse snia, non simul, sed vnum quodque per se; sicut Deus per suam voluntatem voluerit reuelare: & illo modo hic pono; nec hoc praecedentibus in aliquo contradicit.

becundo possum dicere, quod loquendo de lege communi: ipsa creabilia cum dependeant a mera Dei liberta te, non cognoscuntur ab aliquo intellectu creato, sed ipso Deo reuelante omnia talia ab intellectu nostro sunt cognoscibilia, & si nen omnia simul, vnumquodque tamen per se. Primo modo debent intelligi dicta in prima quaestione illius prologi. Secundo modo debent intelli¬ gi illa hic immediate posita. Et sic patet quomodo intelligenda est prima ratio principalis istius quaestionis. Ad argumentum in contrarium dicendum, quod maior est vera, sed minor est falsa, sumendo cognitionem precise sine dilectione, sine qua nullus potest esse beatus: quia visio non est beatifica absque complacentia volunta tis concurrente, vel in se, vel in suo aequipollente