Et videtur primo quod sic: quia in nulla scientia subiectum subiicitur sub ratione sibi intrinsece repugnante, sed ratio finita for d maliter, & intrinsece repugnat ipsi Deo: quia ipse formaliter, & intrinsece est infinitus, ergo &c.

2 Praeterea vt patet 2. metaph sicut se habet res ad esse, sic se habet ad cognosei, & inde videtur habuisse or- tum illa vulgata proposito apud grammatioos, logicos, & philosophos scilicet quod modi intelligendi sequun tur modos essendi, & modi fignificandi sequuntur modos intelligendi, sed esse Dei est infinitum, ergo &c Contra. Si Deus in nostra theologia subiiceretur sub ratione abyssali, & infinita, tunc theologia nostra esset scientia infinita, probatur consequentia, quia habitus specificantur ab obiectis.

RESOLVTIO. Demum concluditur, quo sab ratione speciali, quatenus est verum summe diligibile vx proportimatum rationali animae, nondum perfectae per habitum luminis gioriae sit subiectum.

DICENDVM quod hoc ordine est procedendum in hac quaestione, & vt plurimum in aliis operis subsequentis, praesuppositis terminis, vel ipsis notificatis, si per se non patent.

Primo ponam conclusionem, quam tenere propono quia ipsa conclusio intenta est, quasi signu, respectu cuius omnia alia considerantur, & introducuntur, vel vt in ipsam tendunt, sicut rationes propositae, vel vt ab ipsa declinant & deuiant, sicut rationes contrariae. Sicut igitur ait philosophus, Sagittantes signum habetes magis vtique adi¬ piscuntur quod oportet: sic oculis mentis nostrae primo directis in conclusionem, tam ea, quae sunt pro ipsa, quam ea, quae sunt contra ipsam, facilius attingemus

Secundo adducam opiniones contrarias cum suis motiuis, & ostendam huiusmodi rationes concludere.

Tertio firmabo conclusionem primo positam meliori modo, quo possum, & hic similiter est rectus ordo: quia, sicut ait Boeth. in commen supei libus praedicamentorum; prius sunt extirpanda vitia, quam sunt inferendae virtutes. De agro igitur conclusionis intente sunt prius extirpandi tribuli, puta rationes sophisticae, quibus proposita veritas tribulatur, quam veridicae rationes adducantur, qui bus eadem veritas confirmatur.

Quarto respondebo ad argumenta, quibus ipsa quaestio proponebatur.

Quantum igitur ad primum dico, quod Deus est subiectum sacrae scripturae sub ratione speciali, & non sub ratione absoluta, siue abyssali. Et licet deficiamus in nomi nibus subiectum istius benedictae scientiae sub tali ratione speciali sufficienter exprimentibus: potest tamen sic describi, vt dicatur, verum summe diligibile vt proportionatum est rationali animae nondum persecte per habi tum luminis gloriae. In ista descriptione verum ponitur pro genere: in hoc enimi conueniunt omnes scientiae, quod subiectum cuiuslibet scientiae aliquod verum est: cetera autem ponuntur pro differentiis: quia per diligibile difert tam a practicis, quam speculatiuis

Ad cuius intelligentiam est aduertedum, quod quandocumque ratio subiecti proprie exprimitur, tunc debet nominari in ordine ad finem. quod patet in speculatiuis, in quibus verum, vt verum est subiectu: quia Veritas est finis spe culatiuae, vt patet 2. metaph. In practicis verum, vt agileuia finis practice est opus, vt patet ibidem. igitur cum dilectio Dei sit finis theologiae, vt infra patebit, eius ob- ectum proprie dicetur verum diligib le. Additur autem Proportionatum, &c. ad differentiam scientiae Dei, quae d nobilissimum subiectum sub ratione infinita comprehendit, quae nobis non est proportionata. Quod autem vltimo additur Nondum perfectae, &c. est ad diferentiam scientiae beatorum, quorum animae sunt perfectae per habitum luminis gloriae.

Sed contra hanc subiectalis ronis theologiae notificatio ne, & cius explanationem primo videntur ese illi, qui dicunt thicotogiam proprie esse speculatiuam. Secundo, qui dicunt eam esse practicam. Tertio, qui dicunt eam pract. ¬. cam, & speculatiuam simul. De his omnibus tractabo infra quaest. 4. art. 4. Quarto vero sunt contra praedicta illi, qui dicunt idem sub eadem ratione esse subiectum scien tiae diuinae, & nostrae. lllam autem rationem appellant rationem absolutam deitatis. Quod autem Deus in scientia sua consideratur sub hac absoluta ratione, nullus dubitat ideo alteram partem ipsi, & sequaces eorum multi liciter probant, scilicet quod in scientia nostra Deus subiiciatur sub ratione absoluta ipsius deitatis.

Primo sic. Sub illa ratione subiicitur aliquid in scientia, sub qua omnia considerantur in ipsa scientia, sed om- nia considerata in sacra scriptura, vel sunt ipse Deus, vel habent attributionem ad Deum, ergo &c. 2 Praeterea, idem & sub eadem ratione est subiectum scientiae, & principiorum scientiae: sed articulorum fidei, qui sunt principia istius scientiae, Deus est subiectum sub ratione absoluta, ergo &c

Praeterea, ratio subiecti debet fundamentaliter, & virtualiter continere omnes veritates contentas in ipso habitu: sed hoc non potest in theologia aliqua ratio specialis, & contracta, ergo &c.

4 Praeterea, ratio aosoluta deitatis est prior omni ratione contracta: ergo si Deus esset subiectu nostrae theologiae sub ratione contracta, oporteret dare scientiam vnam priorem illa, quae Deum sub tali ratione absoluta consideraret.

3 Praeterea, in theologia beatorum Dets est subiectu sub ratione absoluta, ergo & in theologia nostra, conse¬ quentia patet etia per eontraria opinantes, & similiter per illud psal. Sicut audiuimus, sic vidimus in ciuitate domini virtutum. Antecedens probatur tripliciter. Primo sic, quia fi non, tunc appetitus beatorum maneret incompletus. Secundo, quia cognitio beatorum est intuitiua, quae terminatur ad essentiam diuinam secundum suam propriam existentiam, & non secundum aliquam rationem contractam. Tertio, quia dicit August. in de Trin. "Hoc est plerum gaudium nostrum frui trinitate: ad cuius imaginem facti sumus."

6 Praeterea nobilissima scientia debet subiectum suum considerare sub ratione nobilissima: sed ratio Deitatis absoluta est nobilior quacunque ratione speciali, & contracta, ergo &c.

7 Praeterea ratio obiectalis aut se tenet ex parte Dei & tunc est absoluta, & infinita, aut ex parte nostri intellectus: & tunc non distingueret hanc scientiam ab alijs: quia omnes conueniunt ex parte subiecti, in quo recipiuntur

8 Praeterea sub illa ratione aliquid subiicitur in scientia, sub qua in tali scientia primo obiicitur intellectui: sed haec est ratio absoluta deitatis.

Et si dicitur istis, quod ratio absoluta deitatis est infini ta intrinsece, & formaliter, ergo & theologia nostra est in finita, cum scientia specificatur ex obiecto.

Multi horum multipliciter respondent. Primo quidam eorum dicunt, quod infinitas non est de formali ratione ipsius Dei: quia passio siue differat secundum rem, siue secundum rationem, non includitur in formali ratione sub iecti: est enim posterior ea sed infinitas secundum nostrum modum intelligendi est passio consequens deitatem, per modum enim attributi Deo attribuitur infinitum esse

2 Praeterea apprehenso aliquo apprehenditur omne id, quod est de formali sua ratione: sed Deum esse est quasi per se notum, & tamen multi philosophorum dubitaus runt de eius infinitate.

Praeterea beati vident deitatem, non tamen vident Dei infinitatem.

4 Praeterea ratio priuatiua non includitur formaliter in ratione positua: sed ratio infinitatis est priuatiua, ratio deitatis positiua, ergo &c.

Sed illud non valet: quia illud, quod est purus actus mitissime fundans infinitas perfectiones, hoc est essentialiter infinitum, & per consequens infinitas est de sua fermali, & intrinseca ratione sed diuinitas est huiusmodi. Maior patet: quia ad oppositum predicati sequitur oppositum subiecti. Nam si illa perfectionum infinitas non conue niret essentialiter illi rei; tunc ipsa fundaret huiusmodi perfectiones per modum potentiae receptiuae, & per consequens non posset esse purus actus. Minor etiam est nota apud quemlibet fidelem christianu. Etiam dicit philoso¬ phus s. metaphy. c. de perfecto. "Est enim quoddam ens perfectum vniuersali perfectione habens in se perfectiones omnium generum". vbi ait comment. quod "illud ens est Deus ipse". De quo etiam ait commentator 2. meta "Est enim quoddam ens per se ens, & per se verum entitate & veritate, cuius omnia alia sunt entia, & vera"

2 Praeterea sicut illud est formaliter album, quod om ne sibi annexum facit realiter album, sic illud est formali ter infinitum, quod omne sibi annexum facit realiter infinitum: sed deitas est huiusmodi, ergo &c. Sapientia enim Dei est realiter infinita, non inquantum sapientia, quia fic omnis sapientia esset infinita: sed inquantum est idem deitate. Alias inuenitur sic ratio ista. Id, cuius identifica tione omnia alia in diuinis existentia sunt realiter infini ta, hoc in sua formali ratione claudit infinitatem: sed deitas est huiusmodi. NNam sapientia Dei est realiter infinita, non inquantum sapientia est, quia sic etiam in creaturis esset infinita: sed inquantum est idem deitati.

3 Praeterea si infinitas non esset de formali ratione di uinitatis, tunc alia esset ratio nobilior, quam ratio diuini tatis: quia loquendo de infinitate perfectionis semper ra tio exprimens formaliter infinitum est nobilior ea, qua hoc non facit sed consequens est falsum non solum catho¬ lice, sed etiam philosophice: quia r2: metaphysic. ait phlosophus, quod ipse Deus e nobilis in fine totius nobilitatis.

4 Praeterea id, quod est pelagus substantiae insinitum, hoc in sua formali, & substantiali ratione includit infinitatem, sed secundum Damasc. Deus est pelagus substantiae infinitum, ergo &c

3 Praeterea id, quo maius cogitare non possumus magnitudine persectionis, hoc in sua ratione formali includit infinitatem perfectionis, Deus est huiusmodi. Maior patet: quia loquendo de magnitudine perfectionis, tunc id, quod in sua ratione formali claudit infinitatem perfectionis, hoc cogitatur vt maius, respectu illius, cuius ratio huiusmodi infinitatem non includit. Minorem ponit An sel in libro monologion.

4 Praeterea sicut de ratione cuiuslibet virtutis creata est, quod sit formaliter finita, sic de ratione quidditatis diuiae est, quod sit formaliter infinita: quia sicut se habet crea tura ad esse finitum & limitatum, sic se habet creator ad esse infinitum & illimitatum.

Ad primum motiuum eorum nego minorem: non enim infinitas se habet vt passio, sed magis vt differentia substantialis, sic Deus haberet genus & differentiam. Ipsum enim infinitum, siue infinitas in diffinitione deitatis, si complete diffiniretur, poneretur pro differentia substam tiali, propter hoc etiam praedicatur de ea in primo modo dicendi per se, & non in secundo.

Ad secundum dico ad maiorem, quod verum est, si aprehenditur perfecte. Ad minorem dico, quod nullus philo sophorum apprehendit eum persecte.

Ad tertium dico, quod beati vident deitatem & infini tatem, non tamen vident infinite, vel modo infinito, & per consequens non vident sub ratione infiniti.

Ad quartum dicendum, quoed infinitum est priuatiuum uantum ad nominis impositionem, non autem quantum ad quid rei. sic enim est quid realissimum, & maxime positiuum.

Ideo dicunt alij ad consequentiam supradictam, quod scientia de infinito est infinita, quando non solum attinsit rem infinitam, sed etiam rationem infinitatis: sicut ap aret de scientia Dei. Sed scientia nostra sic attingit ilam rem infinitam, quod tamen non attingit rationem infinitatis. In scientia enim Dei non solum obiicitur ratio deitatis, sed etiam infinitatis: in scientia autem nostra vere ratio deitatis obiicitur, sed ratio infinitatis non obij citur, sed annectitur rei, sic obiectae.

Sed illud dictum tripliciter deficit. Primo quia assumit falsum. Ostensum est enim quod infinitas est de formali ratione deitatis, & ideo non dicit quid annexum, sed uid intrinsecum deitati. Secundo quia per hanc respon sionem contradicis tibi ipsi. Tu enim expresse ponis, quod Deus sub eadem ratione subiicitur in scientia Dei, & nostra: sed ratio includens directe infinitatem, & ratio non includens directe, sed solum ex annexo, non est eadem ratio. Tertio quia haec solutio non est contra nos, sed est directe pro nobis: quia ex hoc dicto sequitur necessario, que illud obiectum per aliam rationem specialem restringitur vt obiicitur nobis.

Ideo respondent alij negando consequentiam: quia scientis naturalis 3. physicorum de infinito est, non tamen est infinita,

2 Praeterea sicut scientia sortitur speciem ab obiecto, non tamen propter hoc est eiusdem speciei cum obiecto; sic sortitur quantitatem ab obiecto, quod tamen non est eiusdem quantitatis cum ea sicut ergo scientia de lapide non est lapidea, sic scientia de infinito non oportet quod sit insinita;

Praeterea si per actum finitum non posset attingi obie ctu infinitum, nulla creatura posset beatificari. Dicit. enim Aug Deo "Inquietum est cor meum, donec requiescat in te"

4 Praeterea intellectus noster est multo maioris ambi tus in cognoscendo, quam in essendo. cognoscit enim omnia, sed non est omnia.

3 Praeterea sicut se habet potentia ad effectu, sic se habec subiectum ad scientiam, siue obiectum ad intellectum: sed potentia infinita potest causare effectum finitu, ergo &c Dicunt ergo isti, quoquauis scientia specie trahat abobiecto: modum tamen quantitatiuum recipit a subiecto susceptiuo. & ideo si recipitur in subiecto infinito, tund erit infinita, si autem suscipitur a subiecto finito, tunerit finita necessario, non obstante quod sit de obiect. infinito. Quod enim aliter videt aquila, & noctua, non contingit nec ex parte obiecti, nec ex modo tendendi in obiectum, sed solum ex subiecto susceptiuo, puta oculo

Si dicitur istis, scientia aequatur proprio obiecto. quomodo ergo finitum aequabitur infinito:

Respondent, quod licet in eodem genere adaequationis finitum non aequatur infinito, in alio tamen & alio genere potest sibi aequari. Verbi gratia, sicut enim sensus intelligibilis non existens quantus. & diuisibilis, aequarint lineae quantae, & diuisibili, non quidem secundum esse reale quantitatiuum, sed secundum esse repraesentatiuum sic actus, vel habitus finitus in se secundum esse natura aequatur Deo, qui est infinitus in esse naturae, non tamer aequatur sibi secundum esse nature, sed secundum esse expressiuum, siue cognitum.

Sed nec illud valet: quia inter propriam mensuram, & mensuratum, necessario est adaequatio: ita quod ne mensura excedat mensuratum, nec mensuratum mensuram, sed subiectum scientiae sumptum secundum rationem subiectalem est propria mensura scientiae, ergo inter ea nec est excedens, nec excessum omne igitur, quod comprehenditur in subiecto secundum istam rationem, secundum quam subiicitur, hoc poterit habere scientiam. in qua subiicituri scire, & per consequens habens theologiam sciret infinita, si Deus sub ratione infinita subiice retur in ea

Ad primum argumentum dicitur, quod non est simile quia 3 phys determinatur de infinito in potentia, quo ac uid nominis, etiam determinatur 8. phy. de infinitate Dei, sed non secundum rationem infinitam: quia determinatur de ea per comparationem ad determinatum effectu er comparationem, scilicet ad motum: etiam determi- natur de ea quantum ad cognitionem quia est, non auten

iuo ad quid est.: Vnde modicum prodest eis illa allegatio, cum ipsemet philosopus dicat, quod infinitum secun dum que infinitum, idest sub ratione infinita, est ignotum

Ad secundum dicendum, quod sicut potentia commensuratur suo proprio, & adaequato obiecto: ita quo nihil continetur sub obiecto, in quod non possit potentia: sic necessario scientia commensuratur suo subiecto sumpto sub ratione formali subiecti: quia vt sic subiectu est adaequatum scientiae: commensuratio enim virtualis quae est ibi necessario requisita inter scientiam, & subiectu sumptum sub ratione subiecti, non potest esse sine aequalitate. Etiam est ibi processus a simpliciter ad secundum quid destructiue: qui quidem processus semper est fallax, puta dicendo, non sunt adaequata secundum esse specificum: ergo non sunt adaequata secundum esse quantitatiuum esse enim specificum est esse simpliciter, esse vero quantitatiuum est esse secundum quid.

Ad tertium dicendum, quod creatura beatificatur ab obiecto infinito, sed non sub ratione infinita: quia sufficit ad beatitudinem, quod videant tale bonum, quod non possit referri in maius bonum; & in illo voluntas propter seipsam delectata conquiescat.

Ad quartum dicendum, quod intellectus, licet non scit omnia, quae cognoscit, commensuratur tamen suo ad aequato obiecto, quod omnia comprehendit, quaecunque intellectus cognoscere poterit.

Ad quintum dici posset, quod non est simile: quia potentia infinita Dei numquam applicatur ad producendi effectum finitum, nisi mediante sua voluntate, & per con sequens libere: obiectum autem sub ratione obiecti. sicut multi dicunt, mouet naturaliter, & per consequens non libere; & non quantum vult, sed quantum potest. Sed in hac responsione non sisto: quia Domino concedento tirca finem quarti dicam, quod obiectum beatificum mo net vt speculum voluntarium, & libere respectu omnium beatorum, & solum respectu suiipsius naturaliter. Et ideo concedendo maiorem, ad minorem dico, quod potentia Dei infinita nihil producit ad extra, nisi finitum, siue ub ratione finita: determinatur enim per rationem ideo em, quae vt sic non est infinita. Potentia enim Dei infinita sub ratione infinita, nihil producit nisi filium, & Spi ritum sanctum, qui etiam infiniti sunt. Et cum addunt quod scientia non sortitur quantitatem ab obiecto, sed i subiecto, in quo reripitur, & ab illo dicitur finita, vel in finita, non dicunt verum. nam si Deus crearet nostram theologiam sine omni subiecto, adhuc tamen esset finita: cum omnis creatura, inquantum creatura, sit finita Nec est simile, quod dicunt de aquila, & noctua, quia earun visiones non differunt specie; & ideo ad earum intensionem, & remissionem fufficit maior, & minor disposito subiecti, in quo recipitur. Scientia autem finita, & infinita differunt plus quam genere, cum vna sit creatura, alia autem sit idem, quod creator. Nec valet, quod dicunt ad instantiam, quia hic sumitur finitum, & infinitum secundum idem genus comparationis. Deus enim est infinitae intelligibilitatis, sed intellectus noster est finitae intelligibilitatis: ita tamen quod tam finitum, quam infinitum ibi sumitur secundum esse intelligibile. Rationes ab istis superius inductae, quibus probabant deum esse subiectum theologiae nostrae sub absoluta ratione deitatis, non concludunt

Ad primum dicendum, dimissa maiori ad minorem, cunm dicitur quod omnia considerata in theologia, vel sunt Deus vel habent attributionem ad Deum, dico; quod ex hoc non plus concluditur, nisi quod Deus sit subiectum theo logiae: sed quoed sub ratione infinita, vel absoluta non conuincitur. Alias sic inuenitur.

Ad primum dicendum, quod ratio deficit: quia minor non accipitur sub maiori, quae si acciperetur, tunc esset negamda non enim omnia, quae considerantur in sacra theologia considerantur sub ratione deitatis absolute, cum illa ratio absoluta, sicut dictum est a nobis, sit simpliciter incomprehensibilis.

Ad secundum nego maiorem, nam cum articuli fidei sint principia theologiae, habitus talium principiorum erit habitus fidei: quae quidem fides specie differt ab habitu theologiae. igitur quamuis idem possit esse subiectum vtriusque, hoc tamen erit alia, & alia ratione: quia cum abitus speciem trahat ex obiecto sumpto secundum raionem obiectalem, impossibile esse videtur duorum ha bituum specie differentium idem esse obiectum sub eade ratione. Quod autem fides, & scientia theologiae specie, differant, patet, cum simul fint in eodem subiecto. duo autem accidentia, solo numero differentia, in eodem sub ecto simul esse nequaquam possunt. Et similiter minor eccat: quia Deus non est subiectum sub ratione infiuita n talibus articulis fidei, siue principiis theologiae.

Ad tertium dicendum, quod non oportet rationem ormalem sic continere omnia, considerata scientia, quod sit prior talibus omnibus in entitate, vel dignitate ratio nm formalis subiecti consistit in eo, quod est esse sanabile, & amen in medicina consideratur substantia humana: cuius ratio secundum se est dignior, & nobilior sanabili secundum quod sanabile. Sufficit igitur quod ratio subiecti contineat talia secudum modum cognoscendi in tali scientia, tuius est ratio subiectalis. & sic est in proposito.

Ad quartum dicendum, quod bene datur scientia prior, & digmor nostra theologia: haec tamen non est scientia creaturae, sed creatoris.

Ad quintum concedo consequentiam, sed nego antecedens. Ad primam probationem dicendum, quod beati fruuntur bono infinito, & ex hoc repletur omne desiderium eorum: licet id non videant infinite, nec per conseuens sub infinita ratione. Et per hoc ad secundam probationem. Est eim ibi fallacia consequentis dicendo, vident notitia intuitiua, ergo sub infinita ratione. Et per idem patet ad auctoritatem Aug

Ad sextum dicendum, quod secundum Priscianum superla¬ tiuus dupliciter dicitur, vno modo superfero a superfers, quia omnibus superfertur, & sic vni soli conuenit. Alio modo superlatiuus est idem, quod suus positiuus cum hoc aduerbio valde, sicut sanctissimus idem est, quod valde sanctus. Si igitur primo modo accipitur superlatiuus, tunc minor est falsa, quia scientia nostrae theologiae sic non est nobilissima, quod eius nobilitas omnibus aliis scientiis superferatur, sed sola Dei scientia sic est nobilissima. pro pter quod etiam sola Dei scientia habebit talem rationem subiecti, quae omnibus superfertur, puta absolutam, & infinitam. Si autem accipitur superlatiuus secundo modo. sic concedo totum svllogismum, quia non plus concluditur nisi quod theologia nostra considerat subiectum suum sub valde nobili ratione, sed talis ratio potest esse finita contracta & specialis.

Ad septimum dicendum, quod talis ratio obiectalis se tenet ex parte Dei fundame ntaliter: quia cum obiectiuum secundum suam rationem formalem mensuret actum, & habitum, necessario oportet, quod ratio illa secundum quam mensurat, se teneat ex parte obiecti, & per consequens cum mensuratum est finitum, oportet quod ratio obiectalis, secundum quam obiectum mesurat habitum, vel actum, sit finita.

Sed forte dicetur mihi, quod ex ista responsione sequi tur duplex inconueniens. Primum, cum illa specialitas ra tionis non sit nisi quaedam praecisio, & restrictio obiecti quod est Deus, ab illa ratione absoluta, & infinita, quae essentialiter conuenit Deo, igitur vel in ipso Deo erit in trinseca praecisio, vel ratio obiectalis specialis non tenebit se ex parte Dei. Secundum, cum talis praecisio tantum modo fiat per actum nostrum intelligedi, sequitur quod ratio obiecti non praecedit actum, sed causeturab eo: cunm tamen totaliter fiat econuerso.

Respondeo, quod illa praecisio nihil intrinsece ponit in ipso Deo. intrinsece enim non conuenit sibi aliqua limitatio: quia hoc poncret imperfectionem in Deo: competit sibi tamen extrinsece secundum quod sibi competit quod sit mensura, vel habeat rationem mensurae respectu alicuius extrinseci finiti, & limitati, & licet nihil ponat intrinsece in Deo, tenet se tamen ex parte Dei: quia mensura se tenet ex parte mensurantis, sicut enim cum anima diuidit, & numerat motum primum, ex tali diuisione, nihil intrinsece ponitur in ipso primo mo tu actu diuisum, tenet se tamen illa numeratio ex parte motus: quia alias si teneret se ex parte animae, tunc anima numeraret seipsam, & tempus ex hoc resultans esset passio animae, & non esset passio motus, cuius contrarium probatur 4. physic. sic in proposito &c

Ad secundam rationem posset dici, sicut dicunt etiam aliqui doctores: quod licet praedictum obiectum sub ratione obiectali faciat ad actum, primum & ad habitum in ratione terminantis, quia cum sit mensura eorum, opor tet quod terminet ea: tamen non facit ad esse eorum in ratione mouentis, & causantis: quia vt sic, sunt per creationem, & per consequens causantur non secundum rationem obiectalem, sed secudum rationem idealem que tamen est etiam ratio specialis, sicut infra patebit dist. 3c. & ideo non est inconueniens, quod illa precisio ha ilitate preexistenti in obiecto completiue sit ab eodem actu, quem terminat: quia terminus praesupponit idi quod terminat.

Sed forte dices, quod impossibile sit actum sub alia ra tione causari, & sub alia terminari.

Dico quod nulla est impossibilitas: quia sicut si Deus erearet auditionem in auditu, necessario tamen talis actus terminaretur ad sonum, & non ad rationem idealem secundum quam creatur, sic, &c

Sed in illa solutione non sisto quia quamuis illa solutio valeat quatum ad modum habendi theologiam, quo habuerunt eam prophetae, & apostoli, quia illi habucrunt er spiritus sancti infusionem, ruxta quod ait D: Petrus, Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines: tamen non valet quantum ad modum istum, quo noshabemus, & acquirimus theologiam, quia nos acquirimus eam per studium, & doctrinam: & per consequens habitus theologiae non creatur in nobis sub ratione ideali, sicut isti dicunt. ideo conformiter ad praecedentia dico, quod non habeo pro inconuenienti, quod ratio obiectalis quantum ad suum formale completiuum sequatur actum intelle ctus, & ab eo aliquo modo dependeat: licet quantum ad uum esse fundamentale praecedat actum, & ab eo in nullo dependeat

Ad octauum dicendum, quod maior non videtur esse vera, habentes enim aliquam scientiam saepius dubitant de ratione obiectali scientiae, sicut patet per diuersas opi niones de subiecto metaphysicae, & similiter in aliis scien tiis. Si enim ratio obiectalis primo occurreret, tunc huiusmodi opiniones non essent. Etiam minor non est vera: quia cum ratio absoluta deitatis sit infinita, non poterit intellectui finito primo occurrere.

Extirpatis igitur tribulis Veritatem tribulantibus, con firmabo positionem superius assignatam. Primo sic¬

1. Si Deus sub ratione absoluta suae Deitatis esset sub iectum nostrae theologiae, tunc scientia Dei, & nostra essent eiusdem speciei. consequens est impossibile, ergo & antecedens falsitas consequentis est nota: probo conseuentiam. Nam cum habitus ex obiectis specificentur sumptis secundum suas rationes subiectales, illi sunt eiul dem speciei, qui de eodem considerant, & sub eadem ratione: cum igitur Deus sub absoluta ratione deitatis sit subiectum, siue obiectum scientiae suae, ergo &c

2 Praeterea in essentialiter ordinatis secundum excedens, & excessum numquam id, quod est adaequatum ha bitui excedenti, erit adaequatum excesso: sed scientia Dei, & nostra sunt essentialiter ordinatae secundum exce dens, & excessum: ergo nihil potest subiici sub eadem ra tione in scientia Dei & nostra, cum subiectum sub ratione ubiectali sumptum adaequetur scientiae, cuius est subiectu.

3 Praeterea, si subiectum istius scientiae esset Deus sub raefata abyssali ratione, & infinita, tunc per theologiam sciremus infinita: consequens est falsum, ergo & antecedens: falsitas consequentis patet, & ipsam quilibet theologus experitur in seipso, probo consequentiam: quia sicut se habet obiectum adaequatum potentiae ad potentiam, sic se habet subiectum sumptum sub ratione subietali ad scientiam. Similitudo istius proportionis patet immediate: quia subiectum secundum rationem fubiectalem adaequatur scienriae: sed obiectum adaequatum po tentiae sic se habet ad potentiam, quod nihil continetur n obiecto, vel sub obiecto, in quod non possit potentia; & in nihil potest potentia, quod non continetur sub obecto. cum igitur in Deo sub ratione deitatis infinita con tineantur, & repraesententur, ergo &c. Sequitur igitur necessario, quod Deus sub ratione speciali subiiciatur in ostra theologia: cum impossibile sit, eumisubiici in ea sub ratione absoluta, seu infinita.

Aduertendum tamen, quod per id, quod superius posui, uantum ad rationem subiecti, sacrae thoologiae non intendo deuiare a venerabili doctore nostro fratre Aegidio qui licet per alia verba predictam veritatem expressit, idem tmen (vt credo) dicere voluit: per rationem enim specialem, vt ipsemet dicit, non intendit, nisi restrictionem in obiecto illius abyssalis rationis superius nominatae. Cum autem

uandoque rationem subiecti istius scientiae explicando. ponit nomen glorificatoris, non est sibi cura de tali nomine: quia ipsemet quandoque dicit, quod non possumus nomen aptum inuenire, quo talem rationem specialem sufficienter exprimamus, sed per nomen glorificatoris in tendit, quod ratio praedicta nominari debet in ordino ad finem, ad quem nos ducit illa scientia benedicta, qui finis est gloria vitae aeternae, quae principaliter consistit in Dei dilectione. Et ex hoc etiam patet, quod omnes illi, qui arguunt contra hoc vocabulum, glorificator, magis laborant contra nomen, quam contra doctoris inten¬ tionem. Et licet praedictorum rationes non sint contri me, gratia tamen istius doctoris venerandi volo ipsis respondere.

Arguunt enim quidam contra dictu vocabulum primo sic Si deus est subiectum sacrae scripturae vt glorificator aut Iy vt reduplicat diuinam virtutem plorificatiuam, aut effectum causatum in glorificato, aut actionem dei glori ficantis. Si primo modo, tunc non differt a ratione infinita cum talis virtus sit idem, quod diuina essentia. Si secudo modo, tunc formalc oblectum theologiae erit aliquid crea tum. Si tertio modo, aut actio illa se tenet ex parte dei, & tunc coincidit cum primo, aut se tenet ex parte glorificati, & tunc coincidit cum secundo.

2 Praeterea ratio, quae inquiritur in scientia, non potest esse ratio obiectalis imea: sed ratio glorificatoris inquiritur in theologia: ergo maior patet: quia sicut subiectum no inquiritur sed praesupponitur: sic & ratio formalis sub iecti. minor probatur: quia quando duae rationes sic se ha bent, quod vna est prior alia, si prior inquiritur, & posterior: sed ratio glorificatoris est posterior ratione bonitatis & sapientiae, horum aut rationes inquirutur, ergo &c.

3 Praeterea glorificator aut dicit diuinam, naturam tat tum in Christo, aut humanam tantum, aut diuinam & humanam simul. Si humanam tantum, tunc in scriptura saera non tractaretur ter se de patre & spiritu sancto: quia humanam naturam non assumpserunt: non diuinam & humanam simul eadem ratione, ergo solum diuinam

4 Praeterea illa est ratio formalis subiecti, in quam omnia considerata in scientiam vltimate resoluuntur: sed mu tae sunt rationes deo competentes, quae sunt priores ra tione glorificatoris: sicut ratio deitatis, trinitatis, sapientiae & bonitatis.

Praeterea ratio glorificatoris est infinita, ergo incidis in id, quod vitare proponis, probatur antecedens: qui alias non posset beatos satiare

e Praeterea idem sub eadem ratione non debet ess subiectum in tota scientia, & in qualibet parte eius: sec Deus sub speciali ratione est subiectum in partialibus libris sacri canonis, ergo non in tota scriptura,

T Praeterea arguit alius sic: per rationem glorificato. ris, aut intelligitur id, quo Deus formaliter glorificat, qui hoc est formaliter ipsa deitas, & sic erit subiectum sub ra tione deitatis, aut intelligitur tespectu glorificantis, ad glorificatum, quo Deus appellatur glorificator: sicut dici tur creator creatione existente in creatura, & sic vna denominatio extrinseca esset formalis ratio subiecti istius scientiae.

S Praeterea sub illa ratione Deus non est subiectum istius scientiae, sub qua non insunt sibi veritates determi natae in ea; ratio glorificatoris est huiusmodi: ergo maior est nota. probatur minor: non enim Deus est trinus inquam tum glorificator, sed e conuerso: ab aeterno enim fuit tri nus antequam glorificaret. Et confirmatur: quia per rationem subiecti insunt passiones ipsi subiecto, & none con uerso, sed Deus non est trinus inquantum glorificat.

Sed isti non concludunt. nam cum theologia sit nobis a Deo tradita tamquam quoddam instrumentum nostri, directiuum in aeternam felicitatem: ratio eius obiectalis optime exprimitur in ordine ad huiusmodi fine, & quia hoc nomen glorificator est huiusmodi, ergo &c.

Ad primum dicendum, quod reduplicat diuinam virtutem quae est idem, quod diuina essentia, commensurate tamen sumptum penes proportionem ad nostrum intellectum

Ad secundum dicendum, quod sicut in alijs scientis ratio subiecti supponitur quantum ad notitiam completam, sic ratio glorificatoris supponitur fide in theologia. qui oportet accedentem ad Deum credere, quoniam inquirentibus se remunerator sit, ad Hebr. 12. inquiritur tamen quo ad perfectam notitiam.

Ad tertium dicendum, quod dicit diuinam naturam. tamen cum illa restrictione superius memorata.

Ad quartum dicendum, quod aliqua ratio potest esse prior alijs, ita quod aliae resoluuntur in ipsam, vel simpliciter, vel quo ad nos. Si primo modo sumendo resolutio nem, tunc maior est falsa. Secundo modo minor non est vera: licet enim ratio glorificatoris non sit simpliciter pri or, tamen potest dici prior in ordine ad theologum, qu omnia, quae considerat in theologia, in ordine ad suam beatitudinem considerat

Ad quintum dicendum, quod ratio glorificatoris est bene infinita materialiter, & ratione substrati, quod est ipsa diuina essentia, non tamen est infinita formaliter

Ad sextum dicendum, quod licet Deo sub speciali ratione subiiciatur in tota scriptura sacra, & in quolibet libro speciali eiusdem scripturae sacrae, illud tamen non fit secundum eundem gradum specialitatis: quia illa ratio est specialior & constrictior, prout respicit determinatum li brum: & est minus constricta & specialis prout respicit to tam scripturam sacram.

Ad septimum dicendum sicut dictum est hic proxime ad primum, & tertium.

Ad octauum dicendum sicut superius dictum fuit ad tertium inductum contra conclusionem principalem, & per idem patet ad confirmationem

Ad primum principale dicendum ad minorem, quod lices ratio finita repugnet Deo intrinsece, & in ratione essen di, non tamen repugnat ei extrinsece, & secundum rationem considerandi. sicut enim res existens intrinsece finita & limitata se habet extriusece ad terminationem infinitam: sic res intrinsece existens infinita se habere videtur ad extrinsecam terminationem finita: nunc autem videmus, quod punctus centris sphaeralis circumferentiae in trinsece est limitatae entitatis & finitae, extrinsece tamen & terminatiue se habet infinite, quia infinitas lineas cirtumferentiae potest terminare sic, ergo &c.

Ad secundum dicendum, quod ad veritatem illius pro ositonis 2. metaph sufficit quod id, quod intelligitur vere, sit in re, & vere habeat esse, non tamen oportet quod modus essendi vniformiter semper correspondeat modo intelligendi: quia tunc quidditates rerum, quae seperatim intelliguntur, separatim etiam haberent esse. quod erat error Platonis, videlicet in multis locis logicae & philoso phiae. Sicut igitur videmus quod mathematicus id, quod secundum esse vere est quale, concipit non qualificatiue, sic theologus id, quod vere est infinitum concipit finite, q&o non infinite.

Forte dicetur mihi quod non est simile: quia qualitas non est de intrinseca ratione quantitatis, igitur mathematicus, cuius proprium obiectum est quantum, potest quantum considerare sine quali, sed secundum te infinitas est de intrinseca ratione deitatis

Respondeo quod in hoc est simile: quia non oporte: modum essendi semper vniformiter respondere modo in telligendi, dato etiam quod qualitas esset de intrinseca ratio. ne quantitatis, adhuc licet non intrinsece, tamen extrinse ce posset quantitati competere ratio non qualis, ergo &c

Sed forte iterum dices secundum hunc modum, quen tu ponis ratio obiecti nostri intellectus esset extrinseca, & non intrinseca ipsirei intellectae. Respodeo que ratio obiecti est sibi aliquo modo intrinseca, & aliquo mon, extrinseca. In rinseca quidem dici dent, quia vere sumitur a re obiecta, cu ius est ratio, sed extrinseca dici pot, quia conuenit rei non quomodocunque sed secundum quandam commensurationem ac extrinsecum, puta ad intellectum. Vnde eriam ipse beatus intelligens deitatem intelligit infinitatem, quae est de in trinseca ratione deitatis, intelligit tamen illam infinitatem finite, ratione praedictae conmensurationis necessario requisitae inter obiectum & potentiam, sicut enim anima nostra motum caeli intelligit indiuisum, &tamen concipit eum diuise vera intellectione, alias non posset complere rationem temporis, sic &c. Et licet huiusmodi exempla non sint per omnia ad propositum, tamen possunt nos ma nuducere in cognitionem propositae veritatis.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1