Quaestio 1

Quaestio 1. An malum causetur a bono

VVTRVM malum causetur a bono.

Et videtur, quod non: quia omnis effectus aliquo modo assimilatu suae causae: sed malum in nullo assimilatur bono: &c. Maior patet: quia quae sunt causatorum preinsunt suis causis, vt patet in libello de causis, & per consequens assimilantur eis. Minor autem videtur esse nota: quia vnum contra riorum non assimilatur alteri, cum maxime a se inuicen distent, vt patet in praedicam entis: sed bonum, & malum sunt contraria, vt patet ibidem

Contra illud, quod praecise originatur ex aliquo, ho causatur ex illo: sed Augustinus dicit in Enchirid. quod malum non potest oriri nisi ex bono. Hic quattuor sunt videnda. Primo, vtrum malum dicat aliquam naturan posituam. Secundo de eo, quod quaeritur. Tertio, vtrum malum culpae possit corrumpere totum bonum. Et quarto, vtrum possibile sit esse aliquod purum malum

RESOLVTIO. licet malum direcle per se nullam dicat essentiam, indirecte tamen nonnullam connotat naturam Vnde quamuis de se forma lem causam non includat, materialem vero non secludat, finalem autem per accidens resbiciat: efficientem tamen proxima non admittit.

ARTICVLVS 1. Vtrum malum dicat dsiquam naturam posituam.

SVANTVM ad primum est aduertendum, quod ali A quid dicere naturam positiuam potest dupliciter intelligi. Vno modo directe & per se. Alio modo indirecte, & conotatiue. Et secundum hoc pono duas conclusiones

Prima est, quod malum directe, & per se non dicit aliquam naturam positiuam 1 Quia illud, quod tantum dicit priuationem, non ess ens posituum: malum est huiusmodi. Maior patet, quia riuatio de se est non ens, vt patet primo physicorum. Minor etiam patet, quia malum non est aliud, nisi priuatio boni¬

2 Praeterea, illud, quod sic se habet, quod quanto ma gis intenditur, tanto minus dicit de entitate, & tanto ma gis tollit perfectionem & entitatem, illud secundum se nullam dicit naturam positiuam: malum est huiusmodi Propter hoc enim dicit philosophus. 4 ethi. Malum seipsum corrumpit, & si integrum sit, imputabile fit.

3 Praeterea, bonum dicitur aequaliter enti, vt dicitur 1. ethicorum igitur omne illud, quod dicit entitatem posi tiuam, oportet, quod sit bonum, & per consequens, si malum diceret secundum se aliquam naturam, seu entitate posituam, tuc malum esset bonum, quod est impossibile

4 Praeterea, Dama. lib. 2. ait, Nihil aliud est malum, quam priuatio boni.

Item Augustinus. 12. de ci. Dei ait, "Malum se habet ad intellectum, sicut tenebra se habet ad oculum, seu ad visum, & silentium ad auditum".

Sed contra istud Pythagorici, ac Manichei, qui oppositae videntur fuisse opinionis, possent sic instare.

1 Omne, quod corrumpit aliquid, agit in ipsum, & per consequens dicit entitatem positiuam, quia agere praesup ponit esse, sed malum corrumpit bonum, vt patet: 4. de di non

Praeterea, quicquid a Deo creatur, est ens positiuum sed malum a Deo creatur, iuxta illud, lsaiae. Ego dominus faciens pacem, & creans malum.

3 Praeterea, in hoc differt opposito contraria a con- tradictoria, & priuatiua, quod dicit ens reale & positiuum in vtroque suorum extremorum, sed bonum & malum sunt contraria, vt patet in libro praedicamentorum.

4 Praeterea, illud, quod intenditur, & remittitur, est ens positiuum; malum est huiusmodi: ergo &c

Forte dicetur ad istud, quod malum intenditur, & re- mittitur per accidens, puta ratione maioris, vel minoris boni, quod cotrumpit: maius enim malum est homicidium, quam adulterium, quia maius bonum corrumpit, & maius malum est parricidium, quam simplex homicidium

lstud non valet, quia causa non intenditur, nec remitti tur propter intensionem & remissionem effectus, sed potius econuerso: sed malum est causa cotruptionis ipsius boni¬

Praeterea, malum, quod ab aliquo refutatur, est maoris entitatis, quam bonum, quod ab eo appetitur: ergo tale malum erit ens positiuum, Consequentia patet. Probo antecedens, quia ouis refugit praesentiam lupi, & appetit absentiam lupi: ergo praesentia lupi est quoddam maum, & absentia eius quoddam bonum, quia bonum est quod omnia appetunt, vt patet primo ethicorum, & malum econtra, quod omnia sugiuntised presentia lupi est forma liter maioris entitatis, quam absentia ipsius: ergo &c

Sed ista non concludunt Ad primum igitur dicendum, quod malum sumptum in concreto dicitur agere ratione implicationis subiecti, in quo fundatur. Si autem sumitur in abstracto, puta ipsa malitia, tunc non agit; & si dicitur ipsum malum aliquamdo corrumpere, hoc non est intelligendum actiue, sed for maliter, quia malum secundum se abstracte sumptum est formaliter ipsa corruptio iboni, vel cotruptum esse ipsius boni, sicut caecitas est corruptio visus.

Ad secundum dicendum, quod minor cum sua probatione intelligenda est de malo poenae: quae quidem poena, dum infertur a iusto iudice, quamuis sit malum secudum quid, puta respectu appetitus illius, cui infertur, seu infliitur poena: est tamen quoddam bonum simpliciter, cum implicet virtutem iustitiae.

Ad tertium dicendum, quod bonum, & malum opponuntur non contrarie, sed opponuntur priuatiue. Ad probationem dico, quod philosophus loquitur ibi multum large de contrariis, sicut etiam primo physicorum dicit formam, & priuationem contraria esse principia

Ad quartum dicendum, quod suscipere magis & minus potest contingere dupliciter. Vno modo per accessum ad formam aliquam, seu secundum maiorem & minorem participationem alicuius formae: & sic maior est vera. Alio modo, non secundum participationem formae, sed secundum maiorem & minorem corruptionem formae, & sic maior non est vera

Ad instantiam dico, quod malum non est causa effectiua corruptionis boni, sed est formaliter ipsa corruptio bonis

Alias inuenitur talis additio. Responsio etiam ad instantiam licet aliquam contineat veritatem, loquendo de causa simpliciter positua: tamen non est vera, loquendo de causa priuatiuas haec enim dici tur mala, vel peror, prout illud, quod priuat, est bonum, vel melius: propter quod dicitur,7. ethi. quod pessimum opponitur optimo.

Ad quintum dicendum, quod ouis fugit praesentiam lupi, quia fugit priuationem suae propriae entitatis, quae posset sibi accidere per praesentiam lupi. Appetit autem absentiam lupi non propter non entitatem ipsius absentiae, sed propter conseruationem suae propriae entitatis, & permanentiam. lgitur pro seipsa ouis appetit entitatem, & esse; & refutat priuationem, & non esse. Ex quo patet, quod antecedens non est verum

Secunda conclusio est, qud ipsum malum conotatiue dicit naturam positiuam, quia ipsui malum fundatur in ente posituo.

1 Nam priuatio dicit aptitudinem in subiecto, sed ma um est priuatio boni: ergo semper ipsum malum dicit ca rentiam bonitatis debitam illi rei, quae dicitur mala, & per consequens necessario connotat ens positiuum

2 Praeterea, priuatio & habitus apta nata sunt fieri cirta idem subiectum, sed habitus oppositus malitiae, scilicet psa bonitas, est in ente posituo: ergo & ipsa malitia

Praeterea, u. met. dicitur, quod verum & falsum sunt in anima, bonum autem & malum sunt in rebus: ergo &c

Sed contra istud potest instari sic. Si malum fundaretur in ente posituo, tunc malum fundaretur in bono. consequentia patet, quia bonum dicitur aequaliter enti, vt pa tet primo ethicorum. Falsitas consequentis potestimulti pliciter probari.

Primo sic. Vnum oppositorum non est subiectum alte tius: sed bonum & malum sunt opposita

Secundo sic, omne fundatum in aliquo denominat ilud, in quo fundatur: ergo bonum esset malum, si malum fundaretur in bonc.

Tertio, quia bonum est, quod omnia appetunt, vt dicitur i ethi, sed illud, quod subiicitur malo, non est appetibile, nullus enim appetit esse in miseriis

Quarto, quia Dionysius. 4. de di non ait, quod malum ne uc est existens, neque in existentibus. Et hoc Dionysius ibidem probat per hoc, quia omne existens est bonum, maum autem nec est bonum, nec est in bono hespondeo, concedo consequentiam, sed nego falsitatem consequentis, quia philosophus. 4. metaphys in hoc distin guit priuationem a negatione, quia priuatio est negatio in subiecto apto nato: cum igitur malum sit priuatio, & omne subiectum vt est ens, seu existens, sit bonum, eo quod ponum vnum, & ens conuertantur, vt patet 4. metaphy ideo necessario malum fundatur in aliquo bono. Et ista est intentio Augustini. 14 de ciui. Dei, vbi ait, "Mala non nisi in bonis esse possunt". Magister etiam ait hic in littera, "Qui recte acuteque sapit, non nisi in bono malum esse intelligit".

Ad primam igitur probationem dicendum, quod boum tripliciter sumitur. Vno modo pro ipsa rei perfectio ne ficut claritas visus dicitur bonum ipsius oculi, & perfctio virtutis bonum anime. Alio modo sumitur bonum pro ipso subiecto, quod est aptum natum habere huiusme diperfectionem, & sic ipse oculus, vel anima dicitur bonum Tertio modo sumitur pro ipsa re perfecta, & sic conlectitur utrumque. Primo modo non est subiectum ipsius mali, sed est habitus priuatiue oppositus ipsi malo, quitollitur, & corrumpitur per ipsum malum: sed bonum secundo modo dictum est subiectum ipsius mali, quia ens inpotentia est subiectum tam habitus, quam priuationis non fimul sed alt ernatim.

Et per hoc patet ad secundum, quia bonum de secundo modo dictum, prout actu priuatum est, sua debita per fectione est actu malum propter actualem inexistentiam priuationis suae debitae perfectionis, quamuis sit potentia bonum propter aptitudinem, quam habet ad huius modi perfectionem, quae quidem aptitudo numquam totaliter tollitur manente natura rei. Et ideo omne malum nest alicui bono.

Ad tertium dicendum, quod licet subiectum ipsius ma li priuationis non sit appetibile ratione, qua subiicitur priationi: tamen ratione aptitudinis, quam habet ad suam perfectionem, bene est appetibile¬

Ad quartum dicendum, quod per illa verba non inten Dionysius negare, quin malum per modum priuatiofit in existentibus, sed solum intendit negare, quodi Nper modum accidentis positiui. Et cum ait Dionyvsius, od malum non est in bono, ibi accipit bonum pro bo Pprimo modo dicto: ergo &c.

ARTICVLVS II Vtrum malum causetur a bono.

QVANTVM ad secundum principale possent poni quattuor conclusiones secundum quattuor gene usarum: de tribus tamen generibus causarum breuier me expediam

Dieo primo, quod malum non habet causam formalem quna illud, quod per se est priuatio formae, non habet causam prmalem: malti est huiusmodi, vt patet ex precedentibus

Secundo dico, quod malum habet causam materialem, ne sbiectiuam, quia priuatio non est simplex negatio est negatio in subiecto determinato & apto nato.

Tertio dico, quod malum habet causam finalem por eedens, puta inquantum est coniunctum alicui effectui; per se ordinabilis est in aliquem finem

Quarto dico, quod causa efficiens immediata ipsius nali est aliquod bonum deficiens, scu defectiuum: causa Tero remota ipsius mali, est aliquod bonum, quod non vt erciens, sed vt perfectum, est causa alicuius boni per se euius eaufationem sequitur per accidens & praeter inntionem agentis aliquod malum annexum tali bono Serbi gratia, causa immediata monstruositatis, quae est in rus formatione, est quoddam bonum deficiens, puta vis esem inis insufficiens. lllius autem malitiae, quae est in rmine causa, est aliqua qualitas, quae alterat semen leoms alterationem sequitur per accidens insufficien tasem inis. Ista rgitur vitus non agit vt imperfecta, ucl vt deficiens bonum: immo quanto est sufficientior, & per ectior: tanto magis per se similitudinem suam inducit in semine: ad cuius maiorem inductionem semper per accidens sequitur maior malitia seminis respectu formationis ipsius fotus.

Etiam ex parte humanae voluntatis istud aliquo modo potest declarari. Nam humana voluntas, prout actualiter non attendit ad iudicium rectae rationis, & legis diuinae, est quasi quoddam bonum defectiuum, & eadem voluntas, prout per se fertur in aliquod bonum secundum quid, pu ta in carnalem delectationem, saepius fertur in malum simpliciter, annexum tali delectationi, puta inordinatam adul terij actionem. Et videtur esse intentio Dionysij. 4. de di no vbi ait, quod malsi non agit nisi virtute boni. Et ibidem ait, quod omnium malorum principium, & finis est bonum

Inuenitur alias talis additio. Propter praedictam non attentionem voluntatis saepius ipsa voluntas non debite prouisa, incante eligit in agendis. Hanc autem non atten tionem saepe incurrit voluntas ex motione positiua, qua rebus mundanis allicitur, quae allectio, quanto suo modo est maior, & perfectior, tanto magis impeditur iam di cta attentio voluntatis.

Est etiam hic aduertendum, quod licet iam dicto modo similiter contingat malum in naturalibus, & moralibus: tamen in hoc est dissimile, quod praeter iam dictum modum peccandi voluntas ex mera sua liberalitate potest, peccare non obstante rectae rationis iudicio, pro ut su perius declaraui. Haec in additione praedicta

Sed contra praedictas clausulas istius quartae conclusio nis multipliciter potest instari: & etiam de facto ab aliquibus doctoribus instatur contra primam sic,

1 Si bonum esset causa mali inquantum deficiens, tuc praehaberet in se defectum, & malum, antequam causaret malum, & tunc de illo nalo quaeritur, a quo causetur, & sic vel ibitur in infinitum, quod est impossibile, vel oportet deuenire ad vnum primum malum, quod est causa omnium malorum, quod est superius reprobatum in principio istius secundi libri, & similiter in 1. lib vel oportet dicere, quod bonum perfectum, & non deficiens sit imme liata, & per se causa mali, quod est contra primam clausulam istius conclusionis.

Praeterea, si bonum inquantum deficiens esset causa mali, tunc Deus, qui est bonum omnino indeficiens nullum malum posset causare, quod est falsum, salte de malo poenae, iuxta illud. Non est malum in ciuitate, quod Deus non faciat.

Praeterea, defectus inquantum defectus, potest esse causa immediata boni: ergo Ponum inquantum bonum, & per consequens non inquantum deficiens, potest esse immediata causa mali consequentia patet, probatur antecedens, quia enigma fidei inquantum includit obscuri atem, est causa merendi; cum fides non habeat meritum, cui humana ratio praebet experimentum,

Praeterea, si voluntas esset causa peccati, inquantum deficiens aut hoc bonum, propter cuius absentiam dicitur deficiens, de iure debet inesse voluntati, & non inest, & tunc poena praecederet culpam, aut non debet inesse voluntati, & tunc ratione carentiae talis boni voluntas non dicetur bonum deficiens; sicut nec lapis dicitur bonum defectiuum propter catentiam virtutis visiuae.

Contra secundam clausulam, qua dixi, quod bonum in uantum bonum potest esse causa alicuius mali, quamus er accidens potest similiter argui fic

Omnis causa per accidens reducitur ad causam per se; igitur si malum habet causam per accidens, videtur. quod etiam debeat habere causam per se

2 Praeterea, quod euenit in actione praeter intentionem agentis, excusat peccatum, sicut credens percutere hosten reipublicae, & praeter intentionem percutit patre, excusat in decretis a parricidio: sed istud, quod pec accidens euenit, preter intentionem euenit: igitur si malum euenit per accidens, nullus faciendo malum peccaret.

Praeterea, effectus per accidens euenit, vt taro, sed malum cuenit, vt in pluribus: ergo &c.

4 Praeterea, natura per se est causa eorum, quae naturali ter fiunt, vt patet. 2. phy. sed aliqua mala, & aliqui defe ctus naturaliter eueniunt, vt mors, senectus: infirmitas, & cetera huiusmodi.

3 Praeterea, omne bonum, vel est bonum in actu, vel in potentia: sed neutrum istorum potest esse causa mali Non quidem bonum in actu: quia hoc tollitur, & priuatur per malum. Nec bonum in potentia potest esse causmali in actu; nam effectus in actu requirit causam in actu; vt patet. 2. physicorum.

Ad primum igitur dicendum, quod illud malum, quod est in bonitate deficiente, causatur a bono non deficiente er accidens tamen, vt dictum est in secunda clausula, & hoc in naturalibus. In actibus autem humanis illius deficientiae, quod voluntas actualiter non attendit ad rectae rationis iudicium, & diuinae legis mandatum, non oportet aliam assignare causam, quam libertatem contradictionis humanae voluntatis. Et ideo nec in naturalibus, nec in humanis est processus in infinitum, nec etiam datur vni primum malum, quamuis bonum non sit causa per se ipsius mali

Ad secundum dicendum, quodDeus nullius mali est causper se. Vnde etiam ipsum malum poenae est a Deo per aco dens: quia Deus per se causat bonum virtutis iustitiae, ad quod per accidens sequitur malum poenae¬

Ad tertium dicendum, quod obscuritas fidei non es per se causa illius meriti: sed voluntas bona rationem captiuans in obsequium fidei, quae gratia Dei sibi cooperat te, sponte consentit propter Deum talibus, quae non videt, haec est per se causa iam dicti meriti.

Ad quartum dicendum, quod defectus, qui praeintelli gitur in voluntate ante peccatum, puta illa non actualis at tentio iudicij rectae rationis, & legis diuinae non est culpa neque poena, antequam voluntas progrediatur in actun electionis: quia ante huiusmodi actum voluntas non ten batur ad talem actualem attentionem, & potuit ea care re sine omi malitia ex sola sua libertate. Sed talis negatio. seu tarentia accipit rationem culpae ex ipsa application ad actum praedictum: quia ex huiusmodi applicatione illa actualis attentio debita efficitur, quae ante non fuit debita

Etiam potest dici, quod huiusmodi defectus potest re duci ad malum poenae, quae poena, quamuis praecedat peccatum actuale; tamen sequitur peccatum originale: nam propter fomitem derelictum in homine ex peccato orig nali, voluntas hominis sic allicitur a rebus temporalibus & per consequens sic distrahitur, quod quandoque non at tendit ad rectum iudicium rationis

Ad primum contra secundam clausulam dicendum, sicut causa per accidens reducitur ad causam per se: ita e fectus per accidens reducitur ad effectum per se, & quia in praesenti loquimur de malo, vt est effectus per accidens ideo non oportet ipsi malo assignare causam per se; sed sufficit ipsum malum esse coniunctum tali effectui, qui ha bet causam per se

Ad secundum dicendum, quod quando agens omnem diligentiam, quam debuit, adhibuit, quod tumc in sua acti ne euenit praeter suam intentionem, excusat a peccato. sed sic non est in proposito de malo peccati: quia pecca tor non adhibet debitam diligentiam, nec resistit peccato, quantum resistere potest

Ad tertium dicendum, quod non omne per acciden euenit, vt raro: quia generans per accidens intendit corri ptionem; nam si posset generare sine corruptione, tunpenitus nihil corrumperet; & nihilominus tot sunt con ruptiones, quot sunt generationes, cum generatio vnius si corruptio alterius: per accidens eni eueniens vt raro, non est quodcumque per accidens, sed tale per accidens, quod dicitur fortuitum, aut casuale, vt patet. 2. physicorum

Ad quartum dicendum, quod quamuis talia naturaliter eueniant, inquantum omnia illa dicuntur naturaliter euenire, quae ex necessitate materiae eueniunt: tamen non sunt per se intenta ab agente naturali

Ad quintum dicendum, quod causa mali, nec est bonum in actu, quod priuatur per huiusmodi malum: nec est bonum in potentia, quod fundatur per huiusmodi malum: sed est bonum, quod est agens, quod inducendo vnam formam expellit aliam, & relinquit malitiam priuationis talis for mae expulsae in subiecto, quod est bonum in potentia

Alias talis additio inuenitur. Malum etiam culpae cau satur a voluntate, ac rebus mouentibus, & allicientibu voluntatem, quae bonae sunt, cum a Deo creatae sunt

ARTICVLVS IIlVtrum Malum culpae possit corrumpere totum bonim

QVANTVM ad tertium articulum est aduertendum, quod triplex est bonum, quod aliquo modo laeditur, seu destruitur per ipsum malum culpae. Primum est bonum gratiae. Secundum bonum naturae consideratae se cundum se. Et tertium bonum naturae consistens in qua

Prima est, quod bonum gratiae totaliter tollitur, vel destruidam naturali habilitate. Et secundum hoc possum ponetur per malum mortalis culpae; quia, quae incompossibilia re tres breues conclusiones.

sunt in eodem subiecto, vno adueniente destruitur, & cedit alterum: cul pa mortalis, & gratia sunt in eodem subiecto incompossibilia, vt patet ex dictis superius; ergo &c

Conclusio secunda est, quod bonum naturae secundum se consideratae nec tollitur, nec diminuitur, proprie loquendo, per malum culpae: quia quamuis natura aliquo modo vulneretur ex mortali peccato, tamen nec in toto, nec in parte tollitur per peccatum. Nam etiam in daemone, cuius peccatum inter omnia peccata videtur fuisse grauissimum, naturalia manserunt integra, & incorrupta,

Tertia conclusio est, quod bonum consistens in praedicta vt patet per Dionysium. 4. de, di, non naturali habilitate, numquam totaliter tolletur, quandit homo est in statu viae, tamen per peccatum mortale dimi nuitur, quia quantum acquiritur de habilitate ad mali tantum diminuitur de habilitate ad bonum: quia quantum acceditur ad vnum oppositorum, tantum receditur ab altero. Sed quanto magis continuatur peccatum, seu actus vitiosus, tanto maior habilitas acquiritur ad malum vitio sum; ergo &c.

1 Sic igitur iuxta has tres conclusiones homo descendens ab Hierusalem in Hiericho, per quem figuratur mortali peccator, primo a latronibus totaliter spoliatur habitu gratiae, & caritatis, quo ad primam conclusionem. Secundo vulneratur in naturalibus; quo ad secundam conclusio nem. Et tertio semiuiuus relinquitur ratione diminutio nis habilitatis ad bonum, quo ad tertiam conclusionem, Sed forte dicetur, quod termini positi in tertia conclusio ne non possunt simul stare, quia illa habilitas, cum sit in re finita, & creata, non potest esse infinita, sed omne fini tum tandem totaliter tollitur per continuam ablationem alicuius finiti ab ipso; ergo illa habilitas ad bonum por continuam iterationem peccatorum in statu viae potest tantum diminui, quod vltimo totaliter tolletur.

Et si dicitur, sicut quidam dicunt, quod licet secundum partes eiusdem quantitatis aliquod finitum non possit diminui in infinitum, tamen secundum partes eiusdem proportionis potest finitum diminui in infinitum, quod numquam totaliter tolletur; sicut apparet in diuisione continui

lstud non valet ad propositum, quia sequeretur, quod maiora peccata minus tollerent de habilitate ad bonum, quam minora peccata. Probatur consequentia; quia vt plurimum peccata sequentia sunt grauiora, quam praecedentia, sed in diuisione, seu diminutione secundum par tes eiusdem proportionis illud, quod tollitur in secundi diuisione, est medietas illius, quod tollitur in prima diuisione; & quoe tollitur in tertia, est medietas illius, quod ablati est in secunda, & sic deinceps. Falsitas etiam consequentis patet, quia communiter videmus, quod quanto aliquis est maior peccator, tanto minorem inclinationem habet ad bonum. Vnde quia peccatum in spiritumsanctum, ceteris paribus, est maximum peccatum: ideo, ceteris paribus, magis tollit habilitatem ad bonum

Respondeo negando minorem, qua dicitur, quod om- ne finitum tandem tollitur totaliter per continuam abitionem alicuius finiti ab ipso; quia angulus contingentia extrinsecus, qui causatur in contactu lineae rectae, quandi trahitur super circumferentia circuli, est valde paruus, & multum acutus: & tamen si circulus cresceret in infinit angulus praedictus decresceret, & minueretur in infinitum; ficut probatur in geometria

Et potest etiam probari ratione; quia eadem longitudo signata, puta longitudo vnius palmi accepta in circulo maiori, est minus turua, & minus distat a rectitudine, quam si accipiatur in circulo minori; ergo quanto circulus magis crescit: tanto illa pars circuli, super quam transiens linea recta causat angulum contingentiae, magis re cedita curuitate, & magis appropinquat ad rectitudinen sed quantum iam dicta pars circuli appropinquat ad re- ctitudinem, tantum tollitur de angulo praedicto: sicut patet ad sensum in supra scripta figura

Quia tamen numquam illa pars circuli efficitur plene recta etiam dato quod circulus cresceret in infinitum; quia quaelibet pars circuli est curua: nam sicut impossibile est, & contradictionem implicat in vna linea, quae tota est recta dare partem curuam, sic impossibile est in vna linea, quae tota est curua dare aliquam partem rectam: sed linca circuli tota est curua, vt patet in geometria: igitur dato, quod circulus cresceret in infinitum, quauis ex hoc agulus praed ctus semper minueretur: tamen ex hoc numquam totali ter tolleretur. Nec esset necesse istam diminutionem fieri secundum partes eiusdem proportionis: quia posset fieri secundum partes eiusdem quantitatis: nam si circu lus in infinitum cresceret hoc modo, quod semper vna die cresceret tantum, quantum alia dic: etiam praedictus angulus in infinitum decresceret qualibet die aequaliter; tantum scilicet vna die, quantum alia die¬

Est etiam aduertendum, quod si quis praedictam partem circuli resecaret a circulo, tunc dirigendo eam versus lineam, quae huiusmodi partem contingit, perfecta ta li directione immediate totaliter tollitur praedictus angulus.

Sic quamuis non totaliter tollatur habilitas ad bonsi, quandiu viuit pr eccator in hoc circulari periodo, puta in statu viae: tamen rupto isto circulo, hoc est mortuo pecca tore, & posita anima extra statum viae, tunc immediati huiusmodi habilitas totaliter tollitur: & anima efficitur penitus obstinata in malitia peccatorum intantum, quod secundum legem communem numquam redire poterit ad poenitentiam ordinatam

Et notanter dico de lege communi: quia vsquequo extendat se misericordia Dei secundum potentiam suam absolutam, ad praesens nolo pertractare.

Etrorem etiam Origenis, qui posuit, prout sibi imponi tur, quod etiam ipsi damnati quandoque redibunt ad veram poenitentiam, cum suis motiuis alibi propono tracta re, cum locus fuerit opportunus.

ARTICVLVS IIIL Vtrum possibile sit esse aliquod purum malum.

QVANTVM ad quartum articulum dico breuiter;

quod non potest dari aliquid, quod sit omnino purum malum.

1 Quia si in rerum natura esset dare purum malum, tunc in rerum natura esset dare purum nihil: sed consequens implicat contradictionem: ergo & antecedeus. Con tradictio consequentis patet: quia esset ex suppositione, & non esset: nam purum nihil non potest esse. Consequen tia etiam patet: quia bonum conuertitur cum ente, & per consequens, quod est purum malum nullo modo est ens de necessitate igitur erit purum nihil

2 Praeterea, illud non potest poni in effectu, cuius posi tio est suiipsius destructio; sed purum malum est huiusmo di, vt patet per Ari. 4. ethicorum, vbi dicit, Malum seipsum corrumpit, & si integrum sit, importabile fit. Sed contra istam conclusionem fuit error Manichaeorum, quorum motiua scripsi libro primo dist. 2. q4.1. art. 4 Tetigi etiam eundem errorem lib. 2. dist. 1. q4.1. art. 1

Praeterea potest adhuc pro isto errore argui sic secundum regulam Aristotelis in libro topicorum.

1 Si simpliciter ad simpliciter, magis ad magis, & maxime ad maxime: sed in rerum natura est dare malum sim¬i liciter, quod opponitur bono simpliciter, & magis malum quod opponitur magis bono: ergo erit dare maxime malum, quod opponitur maxime bono, sed tale maxim; bonum est purum bonum: ergo tale maxime malum erit purum malum.

2 Praeterea, in omni genere est dare vnum primum, a quo omnia alia illius generis oriuntur, vel saltem mensi rantur, vt patet. 10 metaphysi, sed primum in quolibet genere entitatem illius generis habet puram, & imper mixtam, ergo in genere malorum erit dare vnum malum primum, & per consequens purum malum.

Ad primum dicendum, quod regula illa non tenet necessario in his, quae sunt diuersarum rationum, sed bonum maximum est bonum increatum, &bonum simpliciter, & magis bonum sunt bona creata, quae omnino sunt alterius rationis a bono increato; ideo gratia illius regulae nihil arguitur in proposito. Si autem argumentum inniti tur regulae oppositorum, tunc solutum est in primo libAd secur dum dicendum, quod licet in rebus posituis in quolibet genere sit dare vnum primum, quod est mer sura omnium ceterorum, hoc tamen non oportet in priuatiuis: quia sicut priuatiuis non conuenit esse nisi in comaratione ad entia positiua; sic eis non conuenit mensura ri secundum se, sed solum in ordine ad ipsa entia positua

Ad argumentum principale dicendum, quod non est necesse, quod causa per accidens assimilet sibi effectum; sed bonum est causa per accidens ipsius mali: non oportes enim ipsi malo dare causam per se: igitur argumentum non valet.