Diligere vel dilectio

DIligere del dile ctio est actus voluntatis praeuio intelle actu elicitus. Ut dicit Guill. di. xxxii. primi. Ergo dilectio dicta est quasi de aliis electio. Nam electio secundum Aristo. iii. Ethicorum. finis est praeconsiliati. Consilium autem intellectus est. Hec il le. Et ibidem subdit.

¶ Nota autem quod secundum magistrum dist. x. primi. Ista tria se habent per ordine. Amor dilectio et charitas. Nam ibi Bonauem declarat quod amor tantum dicit simplicem amantis complacentiam in amatum. Dilectio vero pterea addit quandam segregationem a ceteris. Unde Can. v. Dilectus meus electus ex milibus. Charitas autem addit iterum magnam in dilecto appreciabilitatem etc

¶ Qualis dilectio est inter personas diuinas adinuicem: Respondetur breviter secundum Guill. super i. dist. ii. Et Rich. dist. x. primi. arti. ii. q. i. Et Bonauem. similis colligendo. Quod amor personarum diuinarum dicitur et est summe vnitatis et germanitatis. Tanta enim est personarum diuinarum germanitas et vnitas tam amoris quam nature vt maior non possit intelligi vt patet per autoritatem Bern. lib.o de conside. vbi inter omnes vnitates hanc praetulit. Et ratio quia non potest esse ma ior vnitas quam esse vnicum indiuisibiliter in essetia infini ta intensiue et esse in se mutuo per circumincessionem sicut est in ter personas ergo etc.

¶ Iste autem amor est triplex. Nam Primo est amor vel dilectio essentialis quae est in tribus sicut et essentia. Et est communis patri et filio et spiritu sancto. sed tamen appropatur spiritu sancto quia maiorem videtur habere similitudine cum eius proprio. cum spiritus sanctus procedat per modum amoris.

¶ Secundo est amor notionalis quae est in patre et filio producentibus spiritum sanctum. Et vocatur amor iste spiratio actiua. Ita quod spiratio actiua est qua vnium tur quasi viculo amoris pater et filius in productione spiritu sancti. Et iste amor notionalis quae est spiratio actiua communis est patri et filio nec conuenit spiritu sancto. quia spiritus sanctus non habet spirare. sed tantum pater et filius.

¶ Tertio est amor perso nalis in diuins. qui amor vel dilectio vocatur spiratio passiua qua emanat spiritus sanctus proprie et sic est amor spiratus. hic amor vel dilectio est proprium spiritus sancti in quo vniuntur pater et filius sicut in suo producto. Unde secundum Bonauem. dist. x. par. ii. q. i. Dilectio essentialiter dicta dicit complacentiam voluntatis diuine quae est ipsamet essentia. Notionaliter vero dicit concordiam quod pater et filius concordant in spirando spiritum sanctum qua concordia amor siue dilectio est. Sed personaliter dicit processuin illa concordia. Et sic spiritus sanctus est amor personalis quia ille qui producitur per modum perfecte libalitatis et amoris non potest esse nisi amor siue dilectio. Exemplum si cut inter coniuges est primo amor socialis quae similis volunt viuere. Est etiam amor communiugalis qua volunt prolem procreare. Etsi illa produceretur ex sola voluntate concor di amor esset procedens. Sic in patre et filio est quodammodo scilicet quod amor essentialis est amor socialis et amor procedens scilicet spiritus sanctus est ex concordia voluntatis anborum. Hec ex Bonauen. Ad hec vbi Unitas. §. x.

¶ Utrum pater et filius diligant se pum sancto. Circa istam questionem diuerse sunt opinic nes doctorum. Nam et magister in i. dist. xxxii. reputans istam quaestionem difficilem dimittit eam insolutam. Sed tan ppter amorem brevitatis aliquorum tantummodo doctorum dicta de hoc describam. Nimirum vt allegat magi supra. Hieronymus super. xiiii. Psalmus dicit. Spiritus sanctus nec pater est nec filius sed dilectio quam habet pater in filium et filius in patrem. Item Augustinus vi. de trinitate dicit. Spiritus sanctus est quo genitus a generante diligitur. Et vox plurium sanctorum scilicet Bern. Hugionis et aliorum idem dicit.

¶ Sed quomodo intelligendum sit. Ad hoc nota quod Tho i. parte. q. xxxvii. arti. ii. Et e. dist. supra dicit Quod cum diligere in diuinis dupliciter sumatur scilicet Essentia liter et notianaliter. patuit in praecedenti quaestione. Si inquit sumitur essentialiter tunc pater nec se nec filium diligit spiritu sancto: sed essentia sua et charitate essentiali. Ut patet per Aug. xi. de trini. Si vero notionaliter sumitur Sic diligere nil aliud est quam spirare amorem. Sicut dicere est producere verbum. et arborem florere est producere florem etc. Sicut ergo dicitur arbor florens floribus: ita dicitur pater dicens verbo se et creaturam Et pater ac filius dicuntur diligere se et nos spiritu sancto. hoc est amore procedente qui est persona spiritus sancti: et ipsa dilectione tanquam actu notionali. sic Tho. et Rich. videntur sentire. Sed Scotistis hoc non placet quia spi rare distinctius importat spiritum sanctum quam diligereEt tantum istud non est bene dictu nec conceditur quod scilicet patr et filius spirant spiritu sancto ergo nec hoc quod diligunt spiritu sancto.

¶ Proinde nota secundum Scotorelis. e. di. xxxii. concor. Guil. quod in diuinis aliqua sunt pure essentialia: aliqua pure notionalia. Aliqua medio mo do se habentia: sicut et dicere in diuinis dicitur triplici hoc modo. Ut patuit supra scilicet c. Dicere in deo. Unde sicut ista propositio. Pater dicit verbo Siue accipiatur pure essentialiter. Siue pure no tionaliter est falsa. Sed si accipiatur partim essentialiter et partim notionaliter. vicem medio modo Tunc est vera sub hoc sensu. Pater dicit verbo id est producit verbum in quo representat se etc. Ita ad propositum applicando de diligere quod eodem modo tripliciter dicitur. Ut patet infra. c. hoc eodem. §. v. Si accipiatur siue pure essentialiter siue pure notionaliter. Ista propositio pater et filius diligunt se spirit ritum sancto. est falsa. quia notionaliter diligere idem est quod spirare. Unde sensus est quod pater et filius spirant spiritu sancto quod est falsum. Sed si accipiatur partim notionaliter et partim essentialiter scilicet inquantum per diligere datur habitudo priginis spiratione actiua. Et cum hoc habitudo ad obiectum amabile quod est diuina essentia sic est vera. Et sic concedunt sancti istam propositionem secundum Guill. Pater et filius diligunt se spiritu sancto. id est spirant spiritum sanctum qui est amor essentie amabilis: vel secundum Scotorelis. sub hoc sensu conceditur. Pater et filius diligunt se spiritu sancte id est producunt spiritum sanctum habentem habitudi nem ad patrem et ad filium. Proinde Bern. de amore dei dicit. Amas te amabilis domine cum a patre et filio procedit spiritus sanctus qui est amor pa tris ad filium et filii ad patrem. Et tantus amor vt sit vnitas. Hec ille.

¶ Sed difficultas oritur quia omnis qui amat diligit amore qui est formaliter in eo. Ergo et pater diligit amore qui est in eo formali ter. Similiter et filius. Sed spiritus sanctus non est formaliter in patre vel filio ergo etc. Respondetur secundum Franciscum Maro. super eadem dist. xxii. q. iii. Quod diligere aliquo quadrupliciter contingit. Primo sicut potentia operante. Et sic diligit quis aliquem voluntate. Secundo sicut habitu perficiente. Et sic di igit quis charitate formaliter inherente. Tertio sicut actu immanente. Et sic diligit quis actua li dilectione. Quarto sicut obiecto terminante. Et sic diligere quis dicitur ipso fine Unde iuxta hec primo modo pater et filius se diligunt volun tate in eis existente. Secundo modo charitate. Tertio modo suo actu volendi. Sed hec non sunt ac cidentaliter in deo inherentia quia in deum nullum cadit accidens. Quarto modo diligunt se ipsa essentia. Denique secundum eundem Franciscum. Ista locutio non est formalis sed identica. Ut patet per argumentum. Nam amor quo pater et filius diligunt se non potest esse spiritus sanctus formaliter sed solum identice. Nec ista locutio est propria inquit sed appropriata. Unde concludendo dicit quod pater et filius non diligunt se spiritu sancto sicut essentia: quia essentia nulli appropriatur sed est communis tribus. Nec sicut voluntate. quia tunc haberent voluntatem a spiritu sancto. Nec sicut habitu: quia tunc haberent charitatem a spiritu sancto. Sed sicut actu quia diligere est actus volendi et iste eis conuenit a spiritu sancto appropriate loquendo. Hec ex Francis.

Notandum pro clariori intellectu dictorum et dicendorum. Quod secundum Bonauen. super primo dist. x. in. q. circa litteram. Sicut etiam scriptum est supra. §. ii. quod hoc verbum diligere aliquado tenetur pure essentialiter. et tunc accipitur vel intelligitur pro dilectione essentiali. Ut cum dicitur. Pater diligit se. filius diligit se. Spiritus sanctus diligit e. Nam quelibet persona diligit se essentiali dilectione. Sicut emim seipso deus est: ita seipso essentialiter diligens est se. Aliquando autem tenetur pure notionaliter vt cum dicitur. Pater et filius diligunt se spiritum sanctum spirando. Uel pater diligit filium amore qui est spiritus sanctus scilicet notionaliter. Et filius diligit patrem amore qui est spiritus sanctus: quia spiritus sanctus est amor nectens patrem cum filio et econuerso. Aliquando autem tenetur me dio modo scilicet partim essentialiter partim notio naliter. Ut cum dicitur. Pater et filius diligunt nos spiritu sancto. Et hoc patet quia idem est patrem et filium diligere nos spiritu sancto sicut spiritum sanctum nobis mittere siue inspirare. Mittere autem siue inspirare importat actum notionalem et essentialem. Quia sensus est quod scilicet pater et filius spiritum sanctum producunt et donum eius nobis conferunt. Unde dicit spiritus sancti productionem simul et gratie collationem. Et quamuis respectu actus essentialis non reci piatur habitudo ablatiui. recipitur tamen ratione notionis Sicut et hic. pater dicit se verbo. Dicit etiam creaturas verbo. Iuxta illud Aug. xi. confessionum. Uerbo tuo eterno dicis quecumque dicis Simili modo intelligendum est in proposito Hec ex Bonauentura

¶ An eque potest dici quod pater et filius diliguntur se verbo sicut et spiritu sancto: Et videtur quod sic. Quia amor est idem verbo sicut spiritui sancto. Respondetur secundum Franciscum Maro. supra. Ex quatum ad veritatem propositionis que accipitur ex Identitate. In re eque esset vera illa et ista. tamen non quantum est ex appropriatione. Actus enim amo tis non appropriatur verbo sed spiritu sancto. qui procedit per modum amoris.

¶ Quare autem actus volendi in diuinis appropriatur spiritu sancto: Idem Franteut. dicit Quia est aptus natus spirari. Et quia productio spiritus sancti est spiratio passiua. Ideo igitur ex modo sue emanationis conuenit. Nam ad verificationem huiusmodi propositionis non sufficit appropriatio quae fit ex modo productionis actiue: sed requiritur praecise illa quae fit ex modo productionis sue passiue. Nihil autem isto modo appropriatur spiritu sancto nisi actus volendi qui est aptus natus spirari ergo etc

¶ Sed si dct. In ista locutione: pater et filius diligunt se spiritu sancto. nil videtur appropriari spiritu sancto: sed ecom¬ uerso potius spiritus sanctus appropriatur amori et dilectioni essentiali et communi. Respondetur secundum eundem Fran. Quod nil obstat siue fiat appropriatio communium personalibus siue personalium communibus. Nam in diuinis aliquando essentiale appropriatur personali si cut dicimus quod charitas appropriatur spiritui sancto. Aliquando econuerso personale appropatur essentiali eo modo quo Ansel. dicit. Quod verbum est actus in telligendi vel verbum est noticia genita. Ibi verbum appropriatur ipsi noticie etc. Dico ergo inquit quod in sta locutione nil appropriatur spiritu sancto: sed econ uerso spiritus sanctus appropriatur amori. Est ergo ensus propositionis quod pater et filius diligunt se pum sancto. Hoc est dilectione vel amore cui appropriatur spiritus sanctus. Hec Franciscus.

¶ Qualem habitudinem importat ibi ablatiuus. scilicet spiritus sancto: Respondetur secundum Richar. e. dist. xxxii. q. i. concor. Guill. Scotist. quod nullam habitudinem principii importat: quia hanc spiritussanctus non habet respectu patris et filii Sed imlortat habitudinem principiati habentis actum simi lem actui forme in denominando quasi effectus formalis. Sicut dicimus ille hoc amat amore. Dum enim produco amorem: amore quem produco dicor amare. Sed tamen in hoc est differentia: quia amor quo amo est accidens voluntati mee. Sed amor productus in diuinis est persona subsistens Ad hec est dictum Hugonis de sancto Uictore in epistola ad beatum Bernardum dicit. Si recte dicis ama re aliquem amore qui a te procedit. Cur non pater et filius dicuntur amare amore qui ab ipsis procedit. Et iterum ibidem dicit. Si spiritus sanctus esset amor cordis tui tanquam patris ad filium tuum. Quis queso posset negare spiritu sancto. hoc est amore tuo te diligere filium tuum: Hec allegat Bonauen.

¶ Utrum quelibet persona diuina se et qualibet aliam diligat spiritu sancto: Respondetur secundum Guill. e. dist. xxxii. primi. Quod dilectione essentiali pater primo se diligit antequam intelligatur productus spiri tus sanctus similiter filius. Sed dilectio qua dicitur dili gere se spiritu sancto non est dilectio essetialis: sed est prductio ipsa persone spiritus sancti siue spiratio cui appropriatur respectus ad amabile. Unde cuicumque conuenit productio actiua spiritus sancti: illi conuenit di igere spiritu sancto se vel aliam personam: puta patri et filio Nec sic inquit est imaginandum quod spiritus sanctus sit for maliter quo pater se diligit: quia tuc esset in patre et ita pater esset spiritus sanctus. Sed intelligendum est Identice. vt patuit supra. §. iiii. Et secundum Scotorelis smul ac Guill. claret. Quia pater diligit seipsum voluntate vt in ipso est formaliter. Sed quoniam identi ce omnia sunt vnum in deo ergo quilibet etiam dilectio in deo est vna. Et sic patet.

¶ Ad hec vbi Se.

¶ Item Addo pro declaratione secundum Rich. e. dist. ar. i. q. i. Quod si loquimur de dilectione notionali vel personali. Que dilectio non est aliud quam spirare spri ritum sanctum in dilectum sicut in obiectum amatum. Tunc di cendo pater diligit se spiritu sancto. Hoc est dicere quod pate spirat spiritum sacantum in seipsum vt in obiectum amatum. Et hec propoatio conceditur secundum Rich. et Guil. intelligendo de dilectione notionali quae est idem quod spirare spiritum scantum. quia pat spirat amorem non tantum in filium vt in obiectum dilectum sed etiam in seipsum vt in obiectum amatum ergo diligit se spiritu sancto. Similiter ista conceditur. Filius diligit se spiritu sancto. Et est eadem ratio. Item Aug. vi. de trinitr. c. v. concedit quod pater diligit filium spiritu sancto. Et econuerso scilicet filius diligi patrem spiritu sancto. vicem dilectione notionali. Uel potis secundum Scotist. dicamus amore partim notionali par tim essetiali sicut dictum est. §. iii. Non autem conceduntur iste propationes loquendo de essentiali dilectione.

¶ Si ergo de essentiali amore loquimur. Sic iste propones bene conceduntur vicem. Pater diligit seipsum. Filius diligit seipsum spiritus sanctus diligit seipsum scilicet amore essetiali non autem amore notionali etc. Ratio autem quare amore essentia li pater non diligit filium spiritu sancto. nec econuerso. Quia ex hoc quod amant se pater et filius essentialiter: non emanat ab eis iste amor personalis quae est spiritus sanctus: sed ex hoc quod amant se notionaliter emanat ipse spiritus sanctus. Unde sicut inquit Rich. Non conceditur quod ignis est calidus calefactione. quia calefactio est ab igne sicut a suo principio et non econuerso. Ita aliquo modo a simili non est concededum quod pater filium diligat spiritu sancto et econuerso. accipien do diligere essentialiter. Sic enim deo idem est diligere quod esse et sapere. ergo sequitur quod si pater et filius diligunt se spiritu sancto: essentialiter sunt vel habent esse spiritu sancto. Sed sicut concedimus quod ignis calefacit calore et quod etiam arbor floret flore. Ita a simili conceditur quod pater diligit fi lium spiritu sancto id est amore qui est spiritus sanctus et econuerso.

¶ Sed di. Ex quo conceditur quod pater diligit filium spiritu sancto Quare ergo non conceditur quod pater spirat filium spiritu sancto et eco uerso. Cum diligere notionaliter et spirare spiritum sanctum si gnificent idem in diuinis: Respondetur secundum Rich. quod licet significent idem non tamen eodem modo quia diligere significat et emanationem et personam emanantem. Sed spirare significat tantummodo emanationem ipsam ergo etc

¶ Quid de spiritu sancto. An spiritus sanctus diligat seipatet spiritu sancto: Respondetur secundum Rich. quod spiritus sanctus nec seipum nec alia personam diligit spi ritu sancto quia non spirat: ergo non habet diligere amore no tionali. Sed amore essentiali spiritus sanctus diligit se ipsum seipo. Hoc est spiritu sancto: quia diligit se per essentiam suam: quamuis non diligit a seipso: quia totum quod habet a patre et filio habet. Amore autem notionali non diligit se: seipso quia non emanat a seipo etc.

¶ An pater et filius diligant spiritum sanctum spiritu sancto: Respondetur secundum e. Rich. supra. quod sic. dilecti ne notionali non tamen essentiali. Et tunc per actum diligen di et accusatiuum casum et ablatiuum eadem res significatur licet diuersimode: quia ly diligunt significai actum diligendi vt actionem. Et ly spiritum sanctum in accusa tiuo significat eandem dilectionem vt rem talis actus (quae res e persona spiritus sanctis et obiectum amatum. Et ly spiritu sancto in ablatiuo significat habintudinem aliquo modo similem actui formali in denomninando sicut cum dicitur. Intelligo in telligere actu intelligendi. Hec ex Rich.

¶ Item de dilectione dei ad nos vel ad creaturas. Utrum ratio dilectionis creature in diuinis sit ipse spiritus sanctus: Ad hoc Tho. in scripto primi dist. xxxii. dicit simpliciter quod spiritus sanctus est ratio dilectionis creature: sicut est ratio productionis creature. Sed vtrumquoe est falsum secundum Scotis. Ticet hoc verum sit quod deus non creassnec confuaret creaturas nisi produceret filium et spiritum sanctum. prout patuit supra. c. Creare. §. ii. Proinde secundum Guill. e. dist. xxxii. Hoc non est simpliciter dicendum: quia spiritus sanctus non est formalis ratio dilectionis creature si cut nec creationis mundi. Probatur. quia dato per impos sibile quod non esset spiritus sanctus. adhuc pater et filius dilige rent creaturas amore essetiali. Nec ita euidenter com ceditur ista Pater et filius diligunt creaturas spiritu sancto. si cut ista pater et filius diligunt se spiritu sancto. Quia dilectio dei inquantum cadit super creaturas contingens est. Sed inquantum cadit inter diuinas persionas necsiae. Si obi cias quod productio intrinseca est ratio vel causa producti onis extrinsece. Dico quod non est ratio formalis. Sed iste sunt quasi productiones ordinate. Sicut in exemplo Sol non illuminat alia nisi prius luceat in se et tamen lucere in se non est ratio illumiationis scilicet formalis. Siin proposito

¶ Nota ergo quod sicut in cognitione est ordo sic in dilectione. In prius sieugo diliguntur essetialia. In secundo persone. In tertio creature. Et sicut verbo ratione productionis intellectualis appropatur cognitio: licet omnes perso ne habeant cognitionem essetialem in seipsis. Sic spiritu sancto appropatur dilectio: licet omnes persone habeant in se dilectione scilicet essetialem. Hec ex Guill. Ad hec. Uide vbi Potentia. §. xviii.

¶ Utrum quelibet persona diligat nos vel creaturas spiritu sancto: Respondetur secundum e. Rich. vbi supra. scilicet dist. xxxii. primi. q. ii. quod qualibet persona diligit nos spiritu sncto Unde magister in primo dist. xvii. dicit cum Aug. quod spiritus sanctus est amor patris et filii quae se inuicem amant et nos. Sed quomodo intelligendum hoc sit secundum Richar

¶ Sciendum est (inquit) quod in diuis est amor est sentialis et notionalis vt praedictum est. Amor autem esse tialis dei ad nos potest accipi dupliciter. Uno modo secundum se ratione signati. Et sic persone non diligunt nos spiritusancto sed essentiali amore: quia secundum ratione intelligendi prius est in deo amor essentialis quam spiritus sanctus et etc. Alio modo accipi potest amor essentialis dei ad nos ratione connotati effectus hoc est collationis alicuius doni gratuiti. Et sic qualibet persoa diligit nos spiritu sancto. Ax propate tantum. non proprie quia collatio doni est a tota trinitate sed appropatur spiritu isco qui dicitur donum dici altissimi in quo omnia eraotuita donantur.

¶ Denique amor notionalis in diuinis comprehendit hec. scilicet emanationem. actiuam et cum hoc personam. Et sic tantummodo due per sone scilicet pater et filius diligunt nos spiritu sancto quia spirare ha bent spiritum sanctum in nos tamquam in obiectum amatum. Sicut enim deus pater vnum verbum producit quo se et omnia alia dicit vt ait Augustinus Sic pater et filius spirant amore scilicet spirintum sanctum quose et omnia alia diligunt. Tertia autem persona scilicet piritus sanctus non habet spirare ergo sibi non conuenit amor notionali sed tantum essentialis. Unde spiritus sanctus non diligit nos amore notionali sed seipso: hoc est amore essetiali sic intelligendo quod diligit nos per essentiam suam qua idem est realiter quod ipse spiritus sanctus. Hec ex Rich. concor. Bon.

¶ An sicut ista est vera pater diligit nos piti sancto. Ita etiam ista sit vera pr cogscit nos sapietiagenita: hoc est filio: Et videtur a simili Respondetur secundum eudem Rich. quod non. Quia non est simile eo quod cogscere in diuins non accipitur nisi essentialiter tan tumo. Sed diligere accipitur et essentialiter et notiona liter. ergo ista vera est Pater diligit nos spiritu sancto amo re notionali. Sed ista: Pater cogscit nos sapientia genita: est falsa. Ut patet per Aug. Quia essentialiter cognoscit seipo etc

¶ Quomodo intelligendum est quod spiritus¬; anctus diligit creaturas seipo. cum diligere non habet a seipo. sicut nec esse a seipso. sed a patre et filio: Respondetur secundum Guill. supra quod bene verum est quoniam spiritus sanctus non diligit creaturas a seipo. quia a patre et filio habet et esse et diligere et quicquid habet. Sed nihilo minus spiritus sanctus dicitur diligere seipso ad hunc sensum quod spiritus sanctus est di lectio personalis quae terminatur ad creaturas scilicet quia eis donatur etc. Hec Guill.

¶ An pater et filius diligant spiritu sancto etiam irratonales creaturas: Et quomodo hoc cum non spirant spiritum sanctum in illas: Respondetur secundum Rich. supra. quod quauis pater et filius non spirent spiritum sanctum in irrationalem creaturam vt in subiectu. Tamen spirant in eam vt in obiectum amoris. ergo eam etiam diligunt spiritu sancto. Ratio quia Sap. xi. Deus diligit omnia quae fecit: sed diligit eodem amore quia eodem modo se habet ad omnes res. Ut dicitur. iii. ppatine de causis. ergo omnem creaturam diligit spiritu sancto. Hec Richardus.

¶ An dilexit nos filius magis qua pater et spiritus sanctus: vide vbi Seneratio. §. xxxiiii. in fine.