Emptio

Emptio et Deditio est alienatio quaedam quae dominium et possessio rei vendite transfertur per traditionem ipsius domini rei in emente: pro ipso soluto praecio. Sunt tamen quaedam quae vendi no possunt. Primo spiritualia. Secundo liber homo. Tertio illa quorum vsus est solum malus. Quarto res aliena. Quinto res pupilli etc.

¶ Utrum negociatio que consistit in emendo et vendendo quae vsitatiori nomine dicitur mercantia: sit licita

¶ Respondet Alexan. de ales in. iii. parte summe in tractatum de iudicialibus. quod de se non est mala. nec illicita. sed po¬ test fieri illicita ratione circumstantie: cause: perione: e modi: temporis: loci et commercii. Ex circumstantia cause scilicet quando propter cupiditatem vel aliud aliquod malum fit. et sic tale peccatum est qualis finis propter quem fit Unde ille qui per negociationem intendit lucrum tanquam vltimum finem: et cupit sine labore viuere et solicitu dine diuintias congregare eiicietur de templo paradistiet sic patet quod mortaliter peccat. negociari autem propter pro priam necessitatem vel pietatem scilicet ad dispensandum in pios vsus lucrum. vel propter reipublice vtilitatem vel proximi est causa legitima que facit vt fiat sine peccato aliter non. Circumstantia personc facit illicitum scilicet si est clericus vel religiosus qui peccauit mortaliter negociando. quia dicit apostolis. Nemo militans deo implicet se negociis secularibus. Ex circumstantia modi fit illicita quando exercetur cum dolo et cum mendaciis seu periuriis vel aliis pactis. Et si sunt mendacia sicut mendacium quod dicitur intentione decipiendi proximum etiam in magna re si posset. vel periurium sit negociatio est mortale pec catum. Ex circumstantia temporis scilicet festiui ab ecclesia peccpti. Ex circumstantia loci scilicet diuino cultui deputati: sicut est ecclesia vel cimiterium. In ecclesia enim non potest fieri sine mortatur peccato nisi magna necessitas excuset. vt patet extra de immunitate ecle. c. decet domum dei. hoc intellige de actuali contractione rerum que sine strepitu fieri no potest. secus est in vendendis candelis que sine strepitu venduntur. Ex circumstatia commercii: quod quidem est damnosum reipuplice. sicut cum quis emit vilius et carius vendat cum damno reipublice: sicut sunt illi qui totum granuemunt vel omnes merces et huiusmodi. vt postea vendant modo suo. Si vero commercium est vtile reipublice: sicut illud quo merces portantur de terra vbi abundant ad aliam vbi deficiunt. vel illud quo de vna re fit aliud: sicut faciunt artifices de lana panum: et de cera candelis et huiusmodi. vel illud quo quis conseruat res quas emit vt vendat tem pore debito eo quia quilibet non potest statim emere: sic istis licet negociari si alie circumstantie assunt. aliis autem est damnationis. et de eis loquitur Chrysostomus distinc. lxxxvii. ca. eiiciens. et Magister in. iiii. distinc. xiiii. Miles vel negocia tor vel alicui officio deditus quod sine peccato exeucere non potest: recognoscat se veram penitentia non posse peragere etc. et Scotus pulcre declarat in. iiii. dist. xv. q. ii ar. ii

¶ Utrum liceat rem carius vendere quam valeat: Respondetur quod non: quia iniustum est secundum se carius vendere rem quam valeat in veritate: vel secundum estimationem hominum. sed iniustum est illicitum. ergo etc. Maior probatur: quia iusticia est reddere vnicuique quod suum est. vendens vero carius non recipit quod suum est sed vltra. ergo.

¶ In contrarium est illud vulgatum prouerbium Quod res tantum valet quantum vendi potest. Respondetur quod de hoc sunt varie opinionta doctoru. xxtra de emp. et ven. Cum dilecii. tamen prout colligi potest ex dictis Scoti in. iiii. dist. xv. res tantum vendi potest quantum emptorem inuenit: et econtrario emi potest quantum venditorem inuenit: dummodo hec quattuor concurrant. Primum scienta scilicet quod nulla sit deceptio ex parte alterius. sed quilibet ipusorum agnoscat rem et eius qualitatem et valorem. Secundum libertas voluntatis scilicet quod non faciat ex tali nocessitate que excludat rationem voluntarii. quomodo autem possit perpendi quod non fiat voluntarie: considerasi talis res pertinet ad necessitatem vite. sicut sunt granum: vinum: medicine: vestis: domus et huiusmodi: sine quibus viuere quisque non potest. quia talia non possunt vendi ad libitum. sed iustum praecium debet taxari. Attenditur etiam quod non sit libera voluntate quandoquis vendere vel emere vult tali praecio propter euitandum notabile damnum. nisi quando quis vt vende ret tali praecio vel emeret esset incursurus: puta amissionem maioris partis suorum bonorum vel notabilio rem. certe ista necessitas et omnis timor qui cadit in constanem virum excludit libertatem voluntatis. secus in minori metu. qui enim sic necesse constricto vende ret carius afflicto adderet afflictionem et faceret contra charitatem.

¶ Tertium quod sit prudens: quia magnamentis leuitas redderet contractum illicitum

¶ Quarto quod ille qui vendit vel emit plus debito possit donare. ar. extra de dona. c. ii. Si vero hec quattuor non concurrunt: tunc no licet emere vel vendere nisi iusto praecio. et scienter notabiliter plus vendens vel minus emens peccat mortaliter et tenetur ad restitutionem. quod quidem praecium debet attendi secundum communem estimationem. quomodo autem ista estimatio debet fieri quando non est communitas talis commercii. Dicendum quod pensatis raritate laboribus et periculis iudicio boni mercatoris determinabitur. quia alia regula non potest dari: et hoc in remobili. in immobili vero estimatur secundum fructus.

¶ Et nota quod quo ad galorem attendi debet tempus contractus empitionis nisi sit dubium an tempore solutionis sit plus valitura.

¶ Aduerte tamen praedicta non habere locum quando plus venditur ratione temporis: quia praecium non soluitur: licet enim foret sciens et volens: tamen non txcusaret vsuram.

¶ Sed d ¶ An liceat rem vendere secundum quod vendens eam sibi existimat vtilem: quamuis emens non libere emat: Respondetur quod sic si ex talivenditione tale damnum incurrat quantum plus vendit. vel quando talem affectionem ad rem habet.