Exclusiva dictio

¶ Eclusiua dictio i e scut Solus: Tantum: etc. Et etiam exceptiTua ac reduplicatiua dictio Quomodo dicuntur in diuinis praedicationibus De his Primo est

¶ Notandum secundum Guill. super i. dist. xxi. quod predi cta tria differunt. Quia reduplicatiua dictio loquaendo proprie dicitur illa que rationem formalem explicat eius supra quod cadit. sicut cum dicitur: omnis homo inquantum animal est sensibilis. Ibi noto rationem animalitatis inquantum est ratio quod sensibilitas inest homini. Similiter dicendo. Christus inquantum deus est omnipotens: et sic de aliis. notatur ratio diuinitatis quod christus est omnipotens

¶ Sed dictio exceptiua debet capere exceptum si proprie capiatur sub subiecto piacentis propositionis: sicut cum dico: omnis homo praeter sortem currit. Ibi sor tes qui est terminus exceptus accipitur sub subiecte praeiacentis scilicet hominis: cuius est subiectiua pars. vnde non valeret dicere: omnis asinus praeter Petrum currit et etc

¶ Exclusiua vero dictio nec dicit formalem ratione sicut reduplicatiua. nec notat partem subiecti praeia centis. sed solum remouet ab illo supra quod cadit suum disparatum. Unde a termino cui additur n remouet suam partem integralem aut subiectiuam sed tantum suum disparatum. sicut cum dico: tantum homo currit. non remoueo corpus nec animam hominis que sunt eius partes integrales. nec sortem vel plat nem que sunt partes eius subiectiue. sed remoued bouem et asinum que sunt disparata respectu hominis Ideoque dicendo: sola diuina essentia est eterna non excluduntur persone diuine ad quas essentia diuina se habet tanquam commune ad sua supposita.

¶ De Exclusiuis dictionibus Qua les regule obseruande sunt in theologia: Nota secundum Scotorlis. super i. di. xxi. ar. iii. ponuntur tres. et Prima regula: quod Omnis ex¬¬ concor. Guill. clusiua affirmatiua infert vniuersalem affirmati uam de termins transpositis per conuersionem. Et he regula tenetur generaliter etiam apud Sophistas. Exenplu. Cum dicitur: solus sortes currit. infert istam consequentia bona. ergo omne currens est sortes. Similiter ista: solus homo currit. conuertitur in istam: omne curcrens est homo. ergo etc

¶ Secunda recula: quod Omnis exclusiua affirmatiua de praedicato vel subiecto fi nito infert vniuersalem negatiuam de praedicato infinito vel subiecto. Exemplum huius Cum dicitur: solus sortes currit. infert istam: nullus non sortes currit (siue istam: nullus alius a sorte currit

¶ Tertia regula: quod Omnis exclusiua affirmatiua habet duas propositiones exponentes: quarum vna est affirma tiua: altera negatiua. Et quincunque aliqua istarum ex bonentium est falsa: sequitur quod exposita eius sit fa sa. Exemplum huius. Cum dicitur solus sortes currit. hob vnam exponentem affirmatiuam scilicet sortes currit. et ali am negatiuam scilicet nullus alius a sorte currit. Et quandocumque aliqua istarum est falsa: sequitur quod exposita sit fal sa. Predicte regule applicabuntur ad exempla in (diuinis infra e. § vi

¶ Quarta regula ponitur h ex dictis theologorum communiter. vicem quod dictio exclusiua hoc solum excludit quod alicetatem importat. Et patet ex praedictis. Probatur etiam ex sacre sanctr pture dictis applicando secundum Nicolaum Ly. super Ioh. xvii. vbi scribitur. Hec est vita eterna vt cognoscant te solum verum deum etc. Etem quia vt ait philosophus ii. Elencum. Solus: idem est quod non cum alio. Et ideo excludit illud tantummodo quod alietatem importat: puta deos qui a gentilibus colebantur: vt Iupiter: Satur nus: et similes qui non sunt veri dii. Sed quoniam tres persone in diuinis sunt vnus deus: ita quod nec in diuinitate: nec in essentialibus habent alietatem aliquam. licet alia sit persona patris: alia filii: alia spiritus sancti Ideo a veritate deitatis nulla personarum excluditur. sed pos tius includitur qualibet earum dum dictio exclusiua addi tur vni persone respectu termi essentialis sicut est in proposito: dum dicitur. Hec est vita eterna vt cognoscant te verum deum. Similiter Mat. xi. dum christus dixit. Nemo nouit filium nisi pater etc. Nam noticia absolute sumpta accipitur essentialiter. ergo communis est tribus ideo ibi nec filius nec spiritus sanctus excluditur. De hoc infra. §. xii.

¶ Unde pro Regula tenendum est quod in diuinis dictio exclusiua addita vni persone respe ctu termini essentialis non excludit aliam: sed po (tius includit. eter patet.

¶ Quinta regula est etiam apud Sophistas vt allegat Guill. ibidem. ad tertium argumentum. Quod terminus super quem ca dit dictio exclusiua habet immobilitatem: nec dicet sub eo descendere. vnde non sequitur: solus homo est rationalis. ergo solus petrus vel iste homo est rationalis. Similiter in diuins non sequitur: so lus deus est deus. ergo solus pater est deus vel solus filius est deus aut solus spiritus sanctus. nam aniens est verum. quia ibi ly deus supponit simpliciter pro deo qui est adequatum quod diuinitatis. sed consequens est falsum etc.

¶ Circa hec de ista exclusiua dictie scilicet solus quaestiones sunt. Quomodo capiendo li so lus habet praedicari in diuinis et quomodo non. Nota ad hoc secundum Guil. super i. di. xxi. concor. Bonauem. ibidem q. i. et Rich. quod iste terminus solus capitur triplici ter. Uno mo pure categorematice id est significatie per seipumum sine aliquo addito. Et tunc idem est quod soli tarius. et quammaxie cum re sui generis vt exemplifi cat sanctus Tho. Sicut cum dicimus aliquem religio sum solum incedere. quia non habet alique sui ordis socium. licet multis aliis eum concomitantibus etc. vel ci dicimus aliquem solum esse in domo licet alia mil ta sint cum eo ibi que tamen non sunt homines. Secundo mi dicitur Solus pure syncategorematice id est cum addito si gnificando. et tunc dicitur respectu alicuius respectu cu ius negetur consortium. sicut cum dicitur. solus pater generat. notatur quod in hac praedicato scilicet generare nulla alia persona conuenit. similiter dicendo. solus petrus est caput totius ecclesie Tertio modo dicitur Solus partim categorematice et parti syncategorematice. Et hoc est quando copulam vel verbum determinat. non sub iectum aut praedicatum. sicut cum dicitur pater est solum deus. Nam dicitur syncategorema inquantum determinai copulam vel verbum scilitet est. Daitur vero categorema in quantum significat quendam modum quo praedicatum in est subiecto hoc est deitas patri cui tli modo in est quod pater nil aliud est quam deus. Hec Guil.

¶ Ad quesitum itaque respodetur secundum eundem Guil. concor. Bonauem. et Rich. ibid Quod hec dictio Solus capta categorematice non pro dicatur in diuins. sed capiendo syncatego remat ce bene potest praedicari Ratio. quia dum capitur ca tegorematice tunc est nomen adiectiuum: absolute ponens rem suam. que est solitudo. circa suum sub stantiuum. et sic valet tantum quantum solitarius. In di uinis autem nullatenus conceditur terminus solitud nis. Quia ab eterno est pluralitas personarum in di uinis

¶ Nec potest dici pater solitarius nec filius nec spiritus sanctus quoniam quelibet persona habet. in se aliam per circumincessionem. vnde ista non conceditur deus est solus id est solitarius. ideo Hilarius vt al legatur a magistero dist. ii primi dicit Nobis neque solitarius neque diuersus confitendus est deus. Et probat idem Rich. dicit quod vbi est summa felicitas ibi non potest esse solitudo. cum amor non possit esse iocundus nisi sit mutuus etc. sed quia in deo est ab eterno summa felicitas. ergo deus non est soltarius. Sed li solus. capiendo syncategorematice tunc privat associationem respectu alicuius. et im portat aliquam negationem circa praedicatum vt predi ctum est. ergo potest concedi in diuinis

¶ Sed difficultas est contra iam dicta. quia Psalmus canit. di. Tum es deus solus. ergo vi detur quod in diuinis admicti debet solitudo. Respondetur secundum eundem Guil. quod illa autoritas psalemos. seipsam declarat. non enim negatur pluralitas personarum in eadem deitate per verba illa. sed tantum negatur pluralitas deorum sicut ponebant idolatre plures esse essentialiter distinctos deos. Ideo dicit tum es deus solus Ex quae paest error Socratis qui licet posuit vnum de num principalem. tantum posuit etiam alios deos minus prin cipales quae contruocarentur ad consilium dei principalis vt tangit Sene. lib. naturalium questionum

¶ Utrum hec sit vera. solus patet est deus: Ad hoc magister. di. xxi. primi libri arguit ex verbis Augustini quod non. Sed tota trinitas est ve rus vnus deus. Sanctus Tho. e di. q. ii dicit quod hec locu tio est distinguenda. Quia lysolus. potest negare per sonam vt sit sensus. nulla alia persona a persona patris est deus. et sic est falsa. Item potest lysolus negare essen tiam. et sic sensus est quod Nil aliud a patre est deus. Nam aliud in neutro genere dicitur quo ad essentiam sed alius quo ad personam vnde hec est vera Nil aliud a patre est deus quia filius licet sit alius tamen non est aliud in essentia.

¶ Sed Scotorlis. et Guil. Scotiste sim pliciter dicunt istam esse falsam de virtute sermonis Et patet per regulas supra positas. §. ii. Per singu las. iii. Ex prima regula patet sic quia huius propositionis Solus pater est deus. sua conuertens est fa sa scilicet ista Omnis deus est pater. sequitur enim subinfe rendo sed filius est deus ergo filius est pater. quod est falsum. ergo et illud antecedens omnis deus est pa ter. est falsum Et quia illud est conuertens praedicte pro positionis exclusiue scilicet solus pater est deus: sequitur quod et illa sit falsa. per primam regulam. quoniam eadem est veritas conuertentis et conuerse secundum omnes logicos Ex secunda est regula patet quia ista exclusiua Solus pa ter est deus. infert ista vniuersalem negatiuam. puta nullus alius a patre est deus sed ista est falsa ergo et illa. Ex tertia regula similiter claret quia hec So lus pater est deus: exponitur per istam affirmatiuam. scilicet pater est deus et per istam negatiuam scilicet nullus alius a patre est deus quae est falsa quia filius est alius a patre et tamen est deus. ergo et illa exposita est falsa scilicet solus pater est deus. Ad hec plura etiam alia quae possent adduci transeo

¶ Quid de ista propositio ne. Solus deus est Respondetur secundum Guu. ibidem quod scilicet quelibet propositio de secundo adiacente debet resolui in eandem de tertio adiacente etc. Puta pro positio hec Solus deus est: resolui dicitet in istam solus deus est ens Et talis secundum huius veritatem iudicanda est an sit vera. De huius autem veritate patuit supra ens. §. xv

¶ Quid de ista Deus ab eterno fuit solus: Respondetur secundum Rich. e. di. xxi. quod ista pro positio non est vera Ratio quia cum dicitur deus ab eterno fuit solus. Sensus est quod deus ab eterno fuit solitarius quod est falsum. Ut patuit. §. iiii. Non enim potest lysolus hoc accipi syncategorematice. quia hoc fieri haberet respectu alicuius predicati faci endo exclusionem sicut dicendo Solus deus est creator id est nullus alius a deo est creator et hoc est verum. Sed cum dicitur deus ab eterno fuit solus oportet quod accipiatur ibi categorematice et sic idem est quod solitarius. deus autem ab eterno non fuit solitarius sed in trinitate personarum. ergo etc

¶ Quid de ista Solus pater est pa ter. Respondetur secundum eunde Rich. quod si ly Solus tenetur syncategorematice vera est. quia sensus eius est. pater est pater et nullus alius a patre est paterSed si li solus: tenetur categorematice falsa est. quia sensus eius est pater solitarius est pater. et hoc falsum est. quia in diuins pater solitarius non est. et sic subiectum pro nullo suppo nit. ergo falsa est propter implicationem falsi: implicat eim patrem esse solitarium. sicut si diceretur. Coruus albus volat implicat quod coruus est albus etc. similiter est di stinguendum de ista. solus deus est pater. secundum Rich.

¶ Quomodo supponit subiectum cum additur dictio exclusiua: Respondetur secundum Guil. quod super ponit quantum est de se. tantum confuse sed praedicatum supponit confuse distributiue. vt patet per conuertentem quia conuertitur in velem affirmatiuam vt patet per primam regulam suprapositam. §. ii. Notantur dicitur quantum est de se quia si dicatur solus deus est pater. li pater non distribuitur cum sit vnicus in diuinis et supposito et natura

¶ An exclusiua dictio admittatur in diuinis ex parte praedicati eque sicut ex parte su iecti Respondetur secundum Guil. ibidem quod fic. et patet ex dictis sanctorum. quod dictio exclusiua addi potest praedicato: termi no posito personali. et etiam communi vel essentiali in diuinis. nam Aug. vi. de trini. ait. trinitatem dicimus sei lum deum verum etc. vbi ly solum. additur termino essentiali scilicet deum verum etc. de termins autem personali patet dicen do. pater est solus generans. filius est solum verbum.

¶ Si di. Quid negat ly solus. ex quo sequitur copulam Dicendum secundum Bonauem. et Guil. quod licet sequitur copulam quo ad situm tamen quo ad virtutem praecedit. vnde huius pro positionis Trinitas est solus deus. sensus est id est trinitas est deus et non sunt dii alii a trinitate. Exemplum si dicatur video solum petrum. sensus est video pe trum et non alium. vnde secundum Rich. hec trinitas est solum deus. vera est. quia sensus est id est trinitas est tantum deus id est non aliud quam deus. Sed hec est falsa. filius est tantum deus vel solum deus eo quod est similis deus et homo etc.

¶ An eque conceditur ista. Trinitas est solus deus. sicut ista trinitas est solus deus; Respondetur secundum Guil. quod non. quia ly solus. dum praecedit ne gat pluralitatem diuinitatis quod non facit dum sequitur Si obiicitur illud Arist. Nomna et verba transposita idem significant. dico inquit. quod ly solus apud logicum non est nomen. quia non est significatiuum sed consignifica tiuum. ergo non idem significat transpositum Aristo. autem ibi expresse loquitur de nomnibus et verbis etc.

¶ Quid de ista. solus pater nouit filium. Et iterum. solus filius nouit patrem. na videtur quod sint vere. quia equipollent huic. nemo nouit filium nisi pater neque patrem quis nouit nisi filius etc. Sed respondetur secundum Bona. similis et Rich. quod non equipollent. quia hec nemo nouit filium nisi pater etc. vera est. vtpote a christ dicta Mat. xi. Et ibi ly nemo. distribuit pro natu¬ ravel essentia et non pro persona. ergo non excludit nisi id quot in essentia est aliud a patre. Est enim sensus nemo id est nil aliud nisi quod est eiusdem nature cum patre. nouit fi lium et sic non excluditur filius nec spiritus sanctus sed incli ditur potius etc. Sed ista propositio solus pater nouit filium vel solus filius nouit patrem est falsa quia ibi ly so lus additur termino personali ideo excludit aliam personam quancumque. Et quoniam sese persone norunt noticia com preheusiua de qua intelligitur illa autoritas ergo patetpropositum etc.

¶ Quid de his que canit ecclesia Tum solus sanctus. tum solus dominus tu solus altissimus Iesu christe. Et interum Deo patri sit gloria eius quam soli filio etc. Dicendum quod per talia excluditur alia essentia non persona vt dicit Bonauen. vnde et subditur cum sancto spiritu etc.

¶ Plura asia quae tractantur circa hec partranseo tuamore brevitatis tu quia satis patent ex predictis. Tum denique quia secundum Fran. maronis de sermonibus huiusmodi propositionum non est vis facienda quando rei ve ritas est manifesta vt dicit Aug. de quantitate anime quoniam in talibus facta est vis a doctoribus propter versu tias hereticorum etc.